PROLEMY NIEKONWENJONLNYH UKŁDÓW ŁOŻYSKOWYH Łóź, 12 14 mj 1999 r. Jn urn Elżiet Łuzk Miezysłw Prosnk STOP PROTEZOW TYPU SH I JEJ GŁÓWNE FORMY KONSTRUKYJNE. SŁOW KLUZOWE: protezy stóp, rozwiązni konstrukyjne, kinetyk ruhu protezy STRESZZENIE Refert poświęono opisowi stopy protezowej typu SH. Pono opis njzęśiej stosownyh protez stóp typu SH, ioenergonomizne uwrunkowni konstrukji protez orz sposoy rozwiązywni konstrukyjnego. Sprwność i funkjonlność sztuznej końzyny olnej wrunkuje współziłnie różnyh pozespołów konstrukyjnyh, wśró któryh jeno z njwżniejszyh miejs zjmuje stop protezow. Nie lizą wnyh stóp rewninyh, gumowyh zy filowyh, njwiększe o niewn rozpowszehnienie miły stopy mehnizne z jenym lu prom węzłmi przeguowymi imitująymi opowienie stwy nturlne. yły to jenk rozwiązni mło oskonłe: stosunków iężkie (600-80g. ), głośnie i ulegjąe zęstym uszkozeniom, nie stnowiły rzej rewelji w tehnie protetyznej. Przestwion w 1957 r. przez. Stros zynnośiow stop typu SH ( Soli - nkle, ushion - Heel, zyli Sztywn kostk, miękk pięt ) stnowił po wzglęem konstrukyjnym łkowite przeiwieństwo. Wykonn z Vulolnu, kuzuku o różnyh stopnih twrośi w poszzególnyh zęśih stopy, n nieruhomym rzeniu z łąznikiem o kostki goleni, nie m włśiwyh węzłów przeguowyh otwrzją trikowo ziłnie nturlnej stopy. W wersjh mskih jest on przystosown o ouwi n osie (rys. 1). Przeiwnie o stopy przeguowej, w której śiśnięie gumowyh stożków tylnyh w okresie uerzeni pięty rozpozynjąego fzę poporu umożliwi poeszwowe zgięie stopy, o okresu pełnego oiążeni, uniesienie pięty w okresie oii stopy powouje śiśnięie stożków przenih i śróstopno-plowyh, któryh oprężenie po zgięiu koln ułtwi wyrzuenie protezy, miękki klin piętowy stopy z nieruhomym stępem łgozi wstrząs w okresie wyrzueni pięty, zgięie grzietowe elstyznego przoostopi mgzynuje energię zwrną po zgięiu koln w formie wyrzueni goleni ku przoowi, ewentulne wstwki ozne pozwlją n imitję iernyh ruhów pronji i supinji n nierównośih gruntu. W zsie wykroku nie prują stop wr o pozyji pośreniej (rys. 2). 176
Rys. 1. Zs konstrukyjn stopy typu SH. - przekrój wzłużny typowej stopy męskiej. Rzeń rewniny, poeszw i przestopie z neoprenu. Wzmonienie wzłużne z ps prinego. - Przekrój wzłużny mskiej stopy SH. Wysokie poniesienie pięty i zwiększenie nhyleni rzeni stosowne o wysokiego os ut. - przekrój wzłużny poliuretnowej stopy SH z rzeniem z lmintu. Wzmonienie wzłużne z ps prinego. sztywny rzeń wewnętrzny, - miękki klin piętowy (zmiękzon zęść piętow), - zmiękzon zęść przestopi, - miękk wrstw poeszwow Rys. 2. Zs ziłni stopy poeszwowej. - stop przeguow, - zynnośiow stop SH (u góry shemt prwiłowego hou), - ziłnie klinów oznyh w stopie SH. ) - uerzenie pięty, zgięie poeszwowe stopy lo trikowe oniżenie plów skutkiem śiśnięi stożk tylnego lu klin piętowego. ) - pełne oiążenie, powrót o wyjśiowego ustwieni stopy z oprężeniem elementów elstyznyh. )- oiie stopy, zgięie grzietowe przoostopi (śiśnięie stożk przeniego ewentulnie stożk śróstopnoplowego) mgzynująe energię wyrzutu protezy lokowną iężrem ił (kolno proste!). ) - zgięie koln i wyrzuenie protezy (oiążenie przoostopi ewentulnie stożk zy stożków przenih) skutkiem uwolnieni energii po zgięiu koln Jest to rozwiąznie njrziej funkjonlne, nślowne w wielu ominh konstrukyjnyh. Do njrziej wiernyh moyfikji tego rozju nleży stop z tworzyw sztuznyh typu Nvy SSY z rzeniem luminiowym hronionym gumą, korpusem pinkowym i poeszwą z neoprenu orz kostką z pinki utwrzonej (rys. 3). e g f Rys. 3. Stop protezow SH typu Nvy SSY. - sztywny rzeń luminiowy, - gumow osłon rzeni, - olew z pinki poliuretnowej, - poeszwow wrstw neoprenu, e - łąznik stlowy, f - kostk z pinki utwrzonej, g - lmint goleni Inną moyfikję stnowi stop SH z korpusem rewninym, pokrywnym wrz z golenią wspólnym lmintem po przejśiowym oklejeniu zynnej zęśi olnej (rys. 4), ęą wersją szzególnie kosmetyzną. 177
Rys. 4. Zmoyfikown stop protezow typu SH z rzeniem zewnętrznym. - sztywny rzeń zewnętrzny, - miękki klin piętowy, - zmiękzon zęść przoostopi, - miękk wrstw poeszwow Rys. 5. Zs konstrukyjn pinkowej stopy SH typu Settle. - przekrój wzłużny stopy stnrowej, - przekroje stopy ntomiznej o uoskonlonym ksztłie, - elstyzny rzeń oporowy, - olew stopy z pinki, - elstyzne wzmonienie przoostopi Rys. 6. Zs ziłni stopy protezowej typu Settle (u góry shemt prwiłowego hou). - uerzenie pięty, trikowe oniżenie plów skutkiem śiśnięi rzeni oporowego o zmiękzonej struktury pięty, pełne oiążenie, powrót o wyjśiowego ustwieni stopy z oprężeniem elementów elstyznyh, - oiie stopy, ugięie grzietowe przeniej zęśi rzeni oporowego mgzynująe energię wyrzutu protezy, - zgięie koln i wyrzuenie protezy (oiążenie przoostopi skutkiem uwolnieni energii po zgięiu koln. Por. ry. 2 Omienną zsę konstrukyjną reprezentuje pinkow stop typu Settle, w której oksztłeni zynnośiowe zhozą po wpływem sprężystośi uginjąego się po oiążeniem rzeni z żywiy epoksyowej zrojonej włóknem szklnym lu homopolimeru etlowego Delrin 150 (rys. 5i 6). Stosuje się tkże uproszzone stopy szkieletowe przystosowne o konstrukji rurowyh, jk jen z njwześniejszyh tego typu stop Nny (rys. 7). W protetye zieięej stosuje się trohę inne ksztłty stóp wynikjąe z omiennyh wskźników ntropometryznyh ziei orz lsze moyfikje konstrukyjne stopy SH, jk w typie Leningr. Stosown u ziei o lt sześiu rewnin stop z miękkim klinem piętowym i poonym zmiękzeniem przestopi stnowi wyrźnie ominę tego rozwiązni, poonie jk inn wersj tego typu, olewn z pinek o różnej twrośi, ze sztywnym rzeniem z polietylenu (rys. 8). Wprowzenie i rozpowszehnienie stopy SH stło się użym osiągnięiem w tehnie protetyznej. Niezprzezlnymi jej zletmi okzł się prost konstrukj wynikją z rku mehnizmów przeguowyh, ezgłośne ziłnie w skutek wyeliminowni wrżeń kustyznyh, uż stosunkowo wytrzymłość i ezwryjność orz możliwość stosowni w przyługih kikuth goleni wykluzjąyh możliwość zstosowni zwykłe- 178
go przeguu skokowego i wysokie n ogół wlory estetyzne. Dje on elstyzność i elegnję hou rzko osiąglną w protezh tryyjnyh. Nie wyje się tkże y możn ją yło moyfikowć. Wszystkie wspomnine rozwiązni tego typu są w zszie oprte n tym smym wzoru iomehniznym. Dltego też znlzł on powszehne uznnie i nie m opowienik wśró stosownyh oenie stóp protezowyh. Rys 7. Szkieletow stop protezow typu SH - Nny. - ogólny wyglą stopy, - przekrój wzłużny stopy, - wyglą stopy o strony poeszwowej. Dziłnie klin piętowego zstąpione ugięiem zęśi piętowej nie wspiernej rzeniem. - rzeń z żywiy zrojonej opiłkmi luminiowymi (rlite - lu), - zęść grzietow stopy z miękkiego kuzuk, - zęść poeszwow stopy z twrej gumy, z hrkterystyznym wyrążeniem poeszwy e Rys. 8. Dzieięe stopy protezowe typu SH - Leningr. - stop rewnin z klinmi pinkowymi, - stop poliuretnow ze sztywnym rzeniem z polietylenu, - stop poliuretnow ze sztywnym rzeniem z polietylenu. - korpus rewniny, - miękkie kliny pinkowe, - zęść poeszwow z twrej gumy, - sztywny rzeń polietylenowy, e olew poliuretnowy Wśró niewielu w stopy typu SH nleży wymienić koniezność stłej niezmiennej wysokośi os wynikjąej z nieruhomośi stępu mogąego zwykle kompensowć rone ohyleni, jkkolwiek istnieje możliwość stosowni spejlnyh przyrząów regulująyh. zęsto występuje nmiern twrość klin piętowego, skutkiem zyt śisłego ujęi sztywnym zpiętkiem ut, o uniemożliwi jego rozszerzenie towrzysząe śiśnięiu i zurz iomehnikę stopy. Przeiwziłmy temu wyierją wklęsło oki klin, o ez ut jest ntykosmetyzne, le w ouwiu przywr funkjonlność stopy. Miękki ut ntomist uleg eformji po wpływem rozpierjąego zpiętek ziłni klin piętowego. Stop tk jest też kłopotliw w hozie po pohyłośi, powoują przy shozeniu w ół nmierne zginnie i zgrżjąe upkiem osłienie stilnośi koln, przy wstępowniu ku górze przeprost i przeiążenie konstrukji koln lu nmierny wysiłek ynmizny z ohyleniem sylwetki ku tyłowi nruszjąym równowgę ił. Zpoieg się temu pokonują pohyłośi hoem oznym, o jest korzystniejsze po wzglęem funkjonlnośi. Tehnik hou w protezie ze stopą SH różni się o tehniki hou przy stopie przeguowej. Nie nleży wię stosowć jej u stryh inwliów używjąyh o lt protezy 179
tryyjnej, poniewż zwykle końzy się to niepowozeniem. Ogólnie jenk lizne zlety omwinej stopy znznie przewyższją rone, zęsto i yskusyjne wy, o sprwi że stop protezow typu SH jest oenie njlepszym rozjem zoptrzeni. LITERTUR 1. urgess E. M., Poggi D.L., Hittenerg D.., Zettle J.H., Moeller D.E., rpenter K.L., Forsgren S.M.: Development n preliminry evlution of the V Settle-foot, Journl of Rehilittion Reserh n Development Vol. 22, 1985, Nr 3, s. 75-84. 2. nty T.J.: Three Letures, Prosthetis Interntionl, Proeeings of the Seon Interntionl Prosthetis ourse openhgen 1960, ommitee on Prostheses, res n Tehnil is Interntionl Soiety for the Welfre of ryples, s. 71-94. 3. Deg W., Senger./re./: Ortopiei i Rehilitj, Wrszw 1996 PZWL. 4. Deg W., Milnowsk K./ re./: Rehilitj Meyzn, Wrszw 1983, PZWL 5. Gilpin R.E., Dle G.G., Hrris W.G.: nin Experiene with Ptellr Tenon ering elow-knee Prostheses, The Journl of one n Joint Surgery Vol. 44, 1962, Nr4, s. 795-799. 6. Goron E.J., rizzone J: linil Experienes with teh SH Foot Prosthesis, The Journl of one n Joint Surgery Vol. 42-, 1960, Nr 2, s. 226-234. 7. Myśliorski T.: Zoptrzenie Otropeyzne(Protetyk i Ortotyk), Wrszw 1985, PZWL. 8. Prosnk M.: Leningrzki Nukowo wzy Instytut Protezowni (LNIIP), Przegl Tehniki Ortopeyznej i Rehilityjnej R II, 1975, Nr 4, s. 217-225. 9. Prosnk M., Łuzk E.: Postwy iomehniki ortopeyznej, Wrszw 1988, entrum Metoyzne Doskonleni Nuzyieli Śreniego Szkolnitw Meyznego. 10. Prosnk M.: Postwy protetyki ortopeyznej, Wrszw 1988, entrum Metoyzne Doskonleni Nuzyieli Śreniego Szkolnitw Meyznego. 11. Stros.: The SH (Soli-nkle ushion-heel) Foot, Orthopei ppline, Jnury Wshington Vol 11, June 1957, Nr 2, s. 23-32. 12. Toserg W..: Upper n lower extremity prostheses, Springfiel, Illinois, US, 1962, hrles. Thoms Pulisher. 13. Vitli M., Roinson K.P., nrews.g., Hrris E.E.: mputje i protezownie, Wrszw 1985, PZWL. 14. Ziorowe: Orthopei pplines tls, Volume 2, rtifiil Lims, nn ror. Mihign 1960, J.W. Ewrs. 15. Ziorowe: Tehnik Ortopeyzn z. 7, Wrszw 1963, PZWL. 16. Ziorowe: Ktlog Protez Końzyn Dolnyh T.II, Wrszw 1971, Zjenozenie Przemysłu Ortopeyznego. FOOT PROSTHESIS OF THE SH TYPE ND ITS MIN ONSTRUTIONL FORMS STRT: The uthors esrie foot prosthesis of the SH type. The pper ontins the esription of the most ommonly use foot prostheses of the SH type, io-ergonomi onitions of the onstrution of prostheses, n onstrutionl solutions. Reenzent: Jnusz wnek 180