Analiza badania ankietowego w zakresie świadomości pracodawców odnoście równości płci w miejscy pracy, zatrudniania kobiet, walorów zatrudniania osób po 45 r.ż. i przestrzegania przepisów prawa w zakresie równości płci w miejscu pracy W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w październiku 2012 roku, wśród pracodawców z powiatu słubickiego przeprowadzono badanie ankietowe związane z badaniem świadomości przedsiębiorców związanego z równością płci oraz zatrudnianiem osób po 45 roku życia. Miało ono na celu zbadanie sytuacji na lokalnym rynku pracy w zakresie tych obszarów oraz zbadanie wiedzy pracodawców w zakresie równości płci. Ankieta składała się z 20 pytań, z których na 10 należało odpowiedzieć zaznaczając właściwą odpowiedź znakiem X lub podać informację o zatrudnianej liczbie osób w przedsiębiorstwie. Pozostałe pytania stworzyły ankietowanym możliwość dowolnej, własnej odpowiedzi. W ankiecie zbalansowano liczbę pytań otwartych i zamkniętych. Pytania zamknięte miały dokładnie sprawdzić zdanie pracodawców na konkretny temat, a pytania otwarte pozwolić na swobodną wypowiedź oraz uzupełnić pytanie zamknięte. W ankiecie udział wzięło 63 pracodawców. I. Równość płci w miejscu pracy 1. Co kryje się pod terminem równość płci w miejscu pracy? (proszę zaznaczyć max. 3 odpowiedzi). Najwięcej osób wskazało na równy dostęp do stanowisk pracy. To wyjaśnienie zaznaczyło 46 osób. Na dalszym miejscu są zarobki na takim samym poziomie (38 odpowiedzi) i tylko o jedną osobę mniej wskazało równą możliwość do awansu zawodowego. Najmniej osób pod pojęciem równość płci rozumiało równe traktowanie przez pracodawcę (32 osoby) oraz równe szanse na rynku pracy (27 osób) 2. Jakie znaczenie ma równość płci w Pana/Pani przedsiębiorstwie? Znaczna część pracodawców wskazało na to, że równość płci ma znaczenie w ich przedsiębiorstwie (35 osób). Oprócz tego 11 osób jest zdania, że ma ona bardzo duże znaczenie. W mniejszości są ankietowani, dla których równość płci jest tematem obojętnym (9 osób) lub ma małe znaczenie oraz w ogóle nie ma znaczenie (obie odpowiedzi zaznaczyły 4 osoby). 3. Jak zasada równego traktowania jest realizowana w Państwa przedsiębiorstwie? /proszę podać stosowane rozwiązania/
Większość ankietowanych zwróciła uwagę na to, że zasada równości płci w ich przedsiębiorstwie realizowana jest poprzez równe traktowanie wszystkich pracowników, niezależnie od tego czy są to mężczyźni czy kobiety. Warunkiem kategoryzującym osoby są ich kompetencje, doświadczenie i kwalifikacje, a nie płeć. Jak widać, dla pracodawców płeć nie jest głównym czynnikiem. Oprócz tego panuje zasady równego wynagradzania za tę samą pracę. Pracownicy mają również równy dostęp do szkoleń oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Płeć również tutaj nie odgrywa roli. Po za tym sam proces rekrutacji jest pozbawiony dyskryminacji ze względu na płeć. W odpowiedziach brak jest jednak konkretnych rozwiązań, a pracodawcy bardziej podają ogólne stwierdzenia. 4. Jakie działania Państwa zdaniem mogą podejmować Instytucje Rynku Pracy, aby niwelować bariery równości płci? Według większości ankietowanych najlepszym działaniem będzie wspieranie nowych form zatrudnienia takich jak praca w domu czy przez internet (33 głosów). Nieznacznie mniej, bo 27 odpowiedzi, otrzymało lepsze docieranie z informacjami o lokalnym rynku pracy, tworzenie baz danych ofert, doradztwo zawodowe. W mniejszości są takie propozycja jak przyznawanie dotacji kobietom na rozpoczęcie działalności gospodarczej (17 osób) oraz wspieranie dostępu kobiet do edukacji (11 ankietowanych). Można z tego wysnuć wniosek, że pracodawcy są nastawieni w większości na działania bezpośrednio skierowane do przedsiębiorstw, a nie do konkretnych osób. II. Zatrudnianie kobiet 1. Jak jest reprezentacja kobiet w ogólnej strukturze zatrudnienia w przedsiębiorstwie? Średnia liczba pracowników w badanych przedsiębiorcach to 9 osób w tym prawie połowa (4,12) to kobiety. 2. Jak jest reprezentacja kobiet w kadrze zarządzającej? Ogółem pracowników na stanowiskach kadry zarządzającej w ankietowanych podmiotach było 1,8. Nieznacznie poniżej 50% tych osób to kobiety (0,8 osoby). 3. Kto Pana/Pani zdaniem lepiej sprawdza się na stanowisku kierowniczym? Prawie 2/3 ankietowanych (41 osób) odpowiedziało, że trudno jest im odpowiedzieć na to pytanie. Można to rozumieć także w taki sposób, że płeć nie ma tutaj znaczenia. Dla 12 osób lepiej sprawdzają się raczej kobiety, a dla 6 pracodawców to raczej mężczyźni. W niewielkim procencie pojawiły się skrajne odpowiedzi, czyli zdecydowanie mężczyźni (2 osoby) i zdecydowanie kobiety (3 ankietowani).
4. Wynagrodzenie kobiet w stosunku do mężczyzn na podobnym stanowisku. Prawie wszyscy badani pracodawcy zgodnie zadeklarowali, że kobiety w stosunku do mężczyzn na podobnym stanowisku mają takie samo wynagrodzenie (58 odpowiedzi). Tylko kilka osób wskazało na inny poziom wynagrodzenia kobiet w stosunku do mężczyzn dwie osoby zadeklarowało, że kobiety w ich przedsiębiorstwie otrzymuje jedynie 85% wynagrodzenia mężczyzn, a kolejne dwie, że tylko 70% wynagrodzenia mężczyzn. 5. Czy w przedsiębiorstwie monitoruje się relacje płac kobiet i mężczyzn na tych samych stanowiskach? Na to pytanie twierdząco odpowiedziało 20 osób, a negatywnie 43 osoby. Wśród większości ankietowanych nie ma więc takiej potrzeby, jeżeli spojrzeć na poprzednie pytanie, z którego wynika, że wynagrodzenia względem obu płci są prawie w 100% takie same. III. Walory zatrudniania osób po 45 roku życia 1. Jakie korzyści, Państwa zdaniem, płyną z zatrudniania osób po 45 roku życia? Wśród podanych odpowiedzi prawie zawsze przeplatały się sformułowania wskazujące na posiadanie doświadczenie oraz wiedzę osób po 45 roku życia. Ich wiedza wynika właśnie z ich doświadczenia. Pracodawcy są świadomi ich kompetencji i dlatego są oni cennymi pracownikami. W niektórych odpowiedziach zwrócono uwagę na to, że starają się, aby posiadaną wiedzę i doświadczenie dojrzalsi pracownicy przekazywali młodszym pracownikom, którzy posiadają bardziej teoretyczną wiedzę. Oprócz tego taka grupa osób jest wg ankietowanych bardziej sumienna, solidna oraz dyspozycyjna. Charakteryzują się większym zaangażowaniem w wykonywaną pracę oraz lojalnością w stosunku do pracodawcy. Po za tym są to osoby z reguły punktualne oraz cechują się cierpliwością. Z tych odpowiedzi wynika, że osoby po 45 roku życia są cennymi pracownikami. Posiadają bardzo wiele cech bardzo przydanych pracodawcom. Nie chodzi tutaj jedynie o ich wiedzę czy doświadczenie, ale również o cechy charakteru. 2. Jakie rozwiązania stosuje Państwa firma, aby być firmą przyjazną pracownikom 45+? Przede wszystkim przedsiębiorcy starają się doszkalać takie osoby. Chodzi tutaj zarówno o oddelegowywanie na szkolenia jak i szkolenia wewnętrzne (możliwość przyuczenia przez innego pracownika). W jednym przedsiębiorstwie firma dofinansowuje nawet studia zaoczne takim osobom (pracownik płaci tylko 10%, a resztę płaci pracodawca).
Oprócz tego wśród odpowiedzi padły również takie rozwiązania jak wyjazdy integracyjne, rozdzielanie pracy według kwalifikacji pracowników czy darmowa opieka lekarska. Po za tym pracodawcy deklarują taką samą wysokość wynagrodzeń niezależnie od wieku pracowników oraz zatrudnianie ze względu na kwalifikacje, a nie ze względu na wiek kandydata. 3. Jak jest reprezentacja osób po 45 roku życia w ogólnej strukturze zatrudnienia w przedsiębiorstwie? Ogółem średnia osób zatrudnionych w badanych przedsiębiorstwach to 9 osób, natomiast średnia osób po 45 roku życia to prawie 3 osoby (2,8), czyli około 30%. 4. Czy w trakcie procesu zatrudnienia natknęli się Państwo, jako Pracodawcy na tzw. lukę kwalifikacyjną czy dziurę wykształceniową wśród pracowników po 45 r. ż.? Chodzi o niedopasowanie posiadanych umiejętności do aktualnych czasów (np. nieumiejętność obsługi komputera, znajomość przestarzałych programów księgowych). Według większości ankietowanych, nie zauważyli oni tzw. luki kwalifikacyjnej (42 osoby). Dla 21 osób, czyli dla 33% pracodawców taka luka jest widoczna. 5. Jeżeli tak, to w jakiej dziedzinie Państwa zdaniem luka ta jest odczuwalna najbardziej? Najczęściej ankietowani wskazywali na słabą znajomość programów komputerowych (szczególnie pakietów biurowych) oraz ogólnie obsługi komputera. Dodatkowo według pracodawców osoby dojrzałe mają często niskie wykształcenie, a posiadane wykształcenie oraz kwalifikacje nie zawsze są zgodne z aktualnymi wymaganiami rynku pracy. IV. Przestrzeganie przepisów prawa w zakresie równości płci 1. Jakie są źródła wiedzy nt. równych szans w pracy wykorzystywane przez Państwa przedsiębiorstwo? W większości ankietowani wskazali na ulotkę informacyjną Powiatowego Urzędu Pracy. Została ona przygotowana w ramach projektu i rozdana wśród pracodawców. Oprócz tego istotnym źródłem informacji jest internet oraz ogólne media takie jak prasa, radio i telewizja. Oprócz tego pracodawcy wskazali na ogólne zasady moralne i etyczne, a także na informacje zawarte w kodeksie pracy. 2. Jakie mechanizmy zapewniające miejsce pracy wolne od jakiejkolwiek dyskryminacji i zapewniające równe traktowanie wdrożono w Państwa przedsiębiorstwie?
Na to pytanie pracodawcy podali różne odpowiedzi. Nie ma tutaj jednego znaczącego mechanizmu. Można wyróżnić jednak następujące rozwiązania, które zastosowali ankietowani w swoich przedsiębiorstwach: Równe zarobki dla kobiet i mężczyzn Możliwość rozwoju zawodowego Równouprawnienie Firma organizuje cotygodniowe spotkania, m.in. z dyskryminacji Rozmowy z prezesem, podczas których pracownik może wyrazić podczas nich swoje odczucia Specjalna skrzynka, do której pracownicy mogą wrzucać swoje zastrzeżenia, uwagi Elastyczne godziny pracy Szkolenia wewnętrzne Monitorowanie stosunków między pracowniczych Organizowanie zebrania na temat dyskryminacji w przedsiębiorstwie Zatrudnianie pracowników ze względu na kwalifikacje, a nie na wiek czy płeć 3. Czy pracownicy korzystają z możliwości wykonywania pracy w elastycznych formach? Znaczna część pracodawców odpowiedziało, że nie ma takiej możliwości (44 osoby), a jedynie 19 potwierdziło, że stosują elastyczne formy pracy w swoim przedsiębiorstwie. 4. Proszę zaznaczyć jakie elastyczne formy pracy są wykorzystywane przez pracowników? Najczęstszym rodzajem elastycznych form pracy wskazanym przez ankietowanych jest zadaniowy czas pracy (8 odpowiedzi). Nieznacznie mniej osób (6) wskazało na indywidualny rozkład czasu pracy. Po 3 osoby zaznaczyło skrócony tydzień pracy oraz telepracę. 5. Proszę zaznaczyć powód niestosowania elastycznych form pracy w Państwa firmie? W większości pracodawcy (36 osób) zwracali uwagę na to, ze brak jest zapotrzebowania na elastyczne formy pracy wśród pracodawców. Znacznie mniej, bo 10 ankietowanych przyznało się do nieznajomości przepisów związanych ze stosowaniem elastycznych form pracy, a dla 8 osób chodzi tutaj o obawę przed stosowaniem takich form pracy. 6. Czy zdarza się, ze w treści ogłoszenia dotyczącego rekrutacji pracowników mieści się informacja o wymaganej płci kandydata? Według prawie wszystkich badanych nigdy się im nie zdarza taka sytuacja (58 odpowiedzi). Cztery osoby zaznaczyły, że czasami taka informacja pojawia się w ich ogłoszeniach o pracy, a jedynie jedna osoba zawsze zamieszcza taką wiadomość w treści ogłoszeń rekrutacyjnych.
Podsumowanie Z analizy ankiet wynika, że dla większość pracodawców jest świadoma znaczenia równości płci w swoim przedsiębiorstwie. Dodatkowo trafnie zdefiniowali pojęcie równości płci. Oprócz tego widzą oni zalety zatrudniania osób po 45 roku życia. Ankietowani wskazali, że najważniejsze są kwalifikacje oraz doświadczenie pracowników. Na dalszym planie stoją takie czynniki jak wiek czy płeć. Odsetek kobiet zatrudnionych w przedsiębiorstwie nie wynosi wprawdzie 50%, ale jest tylko nieznacznie niższy. Można więc powiedzieć, że w badanych przedsiębiorstwach istnieje równowaga w liczbie zatrudnionych kobiet i mężczyzn. Podobnie jest w reprezentacji kobiet na kierowniczych stanowiskach. Tutaj także mamy do czynienia z prawie 50% poziomem obsadzenia takich stanowisk przez kobiety. Zadowalająco wygląda także kwestia wynagrodzenia pracy kobiet, które w prawie wszystkich przedsiębiorstwach jest taki sam jak u mężczyzn, Ankietowani są świadomi jakie znaczenie ma zatrudnianie osób po 45 roku życia. Cenią w nich posiadanie doświadczenie, sumienność czy zaangażowanie w wykonywaną pracę. Jednocześnie pracodawcy widzą liczne braki w ich kwalifikacjach, szczególnie w obszarze nowych technologii, obsługi nowych urządzeń. Takie luki kwalifikacyjne niwelowane są przede wszystkim przez szkolenia. Można stwierdzić, że działania Powiatowego Urzędu Pracy mają istotne znaczenie w stosunku do zwiększania świadomości pracodawców w zakresie równości płci czy promowania zatrudniania osób po 45 roku życia. Ankietowani wielokrotnie wskazywali na PUP jako główne źródło wiedzy z tych dziedzin oraz jako najważniejsze miejsce, w którym mogą uzyskać potrzebną pomoc w tym obszarze. Pracodawcy zwrócili uwagę na to, że Urząd Pracy mógłby jeszcze efektywniej wspierać kwestie związane z równością płci oraz zatrudnianiem osób po 45 roku życia poprzez promowanie elastycznych form pracy, a także poprzez doradztwo zawodowe czy zwiększanie ilości ofert pracy. Przygotowano raport: Krzysztof Gluth, październik 2012 Sprawdzono i skorygowano: Robert Martyn, listopad 2012