Literka.pl Organizacja procesu terapeutycznego Data dodania: 2005-03-02 10:30:00 Problem niepowodzeń szkolnych to zagadnienie, z którym często spotykamy się już w początkowym okresie edukacji szkolnej. Niepowodzenia w nauce, w tym właśnie okresie rzutują na późniejsze osiągnięcia ucznia, a w tym także na jego osobisty stosunek do nauki. Organizacja procesu terapeutycznego Problem niepowodzeń szkolnych to zagadnienie, z którym często spotykamy się już w początkowym okresie edukacji szkolnej. Niepowodzenia w nauce, w tym właśnie okresie rzutują na późniejsze osiągnięcia ucznia, a w tym także na jego osobisty stosunek do nauki. Jest to jeden z głównych problemów nauczania, ważny dla uczniów, rodziców i dla społeczeństwa. Konsekwencje niepowodzeń szkolnych są, więc bardzo ważne i mogą zakłócić całokształt rozwoju dziecka, dlatego w zależności od źródeł przyczyn niepowodzeń szkolnych podejmowane są różne sposoby pracy w celu ich likwidacji. Współczesna wiedza umożliwia poznanie źródeł przyczyn oraz możliwości dziecka, pozwala na ustalenie odpowiedniej diagnozy oraz objęcie dziecka takimi działaniami, by mogło się stać pełnoprawnym członkiem społeczności klasowej. Czym jest terapia pedagogiczna? Termin ten wywodzi się z medycyny. Terapia z greckiego[therapeia] określa podstawowe działanie w medycynie, mające na celu przywracanie zdrowia. Według I. Czajkowskiej i K. Herda to: «oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się, mające na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji». E. Gruszczyk Kolczyńska uważa terapię za: «wyrównywanie dysharmonii rozwojowych oraz braków w wiadomościach i umiejętnościach w takim stopniu, aby zapewnić dziecku prawidłowe funkcjonowanie w sytuacjach szkolnych». Według M. Tyszkowej to: «Usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych, wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach, przywrócenie prawidłowych postaw uczniów wobec nauki. Celem nadrzędnym terapii pedagogicznej jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z utrudnieniami rozwojowymi ( rozwoju na miarę ich możliwości). Tak wyznaczony cel wymaga sprecyzowania celów operacyjnych. Cele te, to stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych, wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach, eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych konsekwencji. Zbiór celów operacyjnych stanowi program terapii. Literatura pedagogiczna i psychologiczna ze względu na proporcje i sposób założenia elementów terapii pedagogicznej operuje następującymi terminami: reedukacja, praca korekcyjno wyrównawcza lub korekcyjno kompensacyjna, praca dydaktyczno wyrównawcza. Zdaniem E. Gruszczyk Kolczyńskiej: jeżeli punktem centralnym staje się sfera wiadomości i umiejętności, szczególnie w zakresie czytania i pisania..., to stosuje się zwykle termin reedukacja. Jeżeli celem
nadrzędnym jest problem stymulacji i korekcji zaburzonych sfer, warunkujących powstanie trudności i niepowodzeń szkolnych, to używa się pozostałych określeń. Natomiast określenie ćwiczenia korekcyjno wyrównawcze zawiera w swej treści elementy pracy korekcyjnej, tj. usprawnianie deficytów rozwojowych i wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. Zamiennie stosuje się nazwę ćwiczenia (zajęcia) korekcyjno kompensacyjne. Drugi człon nazwy może być interpretowany dwojako, to jest: kompensacja ( z łacińskiego compensatio wyrównywanie) może być rozumiany jako wyrównywanie braków lub też zastępowanie jakiegoś braku innym czynnikiem, a także jako wspieranie rozwoju funkcji zaburzonej przez sprawną lub mniej zaburzoną. (I. Czajkowska, K. Herda) Obydwa w/w terminy uważa się za bliskoznaczne i jest uzasadnione stosowanie zamienne tych określeń. Rozpoczynając zajęcia korekcyjno wyrównawcze musimy przyjąć następujące założenia dotyczące ich oddziaływania: 1. Dążenie do harmonii i rozwoju emocjonalno społecznego. 2. Korekta i ćwiczenie procesów poznawczych w zakresie stwierdzonych niedoborów rozwojowych. 3. Wyrównywanie braków w zakresie wiedzy i umiejętności.czasookres obejmujący oddziaływania terapeutyczne wyznaczają dwa wydarzenia: 1. Początek terapii rozpoczynamy działania terapeutyczne w momencie wykrycia niepowodzeń w uczeniu się, po wyczerpaniu możliwości pracy doraźnej. 2. Koniec terapii: 1. uczeń posiada wiadomości w poziomie pozwalającym na prawidłowe działanie w szkole, wykazując prawidłową postawę w sytuacjach zadaniowych, prawidłowo funkcjonuje emocjonalnie i społecznie, co stanowi przesłankę prawidłowego rozwoju osobowości, 2. pomimo prowadzonych działań dziecko nie rokuje nadziei, że sprosta dalszym wymaganiom szkolnym. Po stwierdzeniu czego, należy przeprowadzić ponowną diagnozę psychologiczną i lekarską, efektem może być obniżenie progu wymagań oraz skierowanie do szkoły specjalnej. Podstawą wszelkich działań w zakresie pomocy korekcyjno wyrównawczej jest program opracowany indywidualnie pod kątem możliwości dziecka. Program ten powinien zostać opracowany na podstawie diagnozy oraz rozmiaru stopnia niepowodzeń szkolnych każdego ucznia. Wyniki prac korekcyjno wyrównawczych są uzależnione od następujących założeń: zanim nauczyciel przystąpi do oddziaływań korekcyjno wyrównawczych musi ściśle i precyzyjnie określić poziom rozwoju psychoruchowego oraz poziom wiadomości umiejętności. Istotnym czynnikiem jest właściwe postawienie diagnozy warunkującej przebieg oraz wyniki pracy z uczniem. nauczyciel musi określić cele pracy korekcyjno wyrównawczej oraz musi wiedzieć jakie zmiany mają dokonać się u dzieci pod wpływam jego pracy. Jego działania muszą być skierowane na rozwój konkretnej sfery bądź funkcji psychicznej, muszą obejmować także konkretne działania ukierunkowane na uzupełnienie luk we wiadomościach i umiejętnościach szkolnych. nauczyciel by wywołać określone wcześniej zmiany powinien
stosować trening interpersonalny opierający się na układzie dorosły dziecko. zakres oddziaływań wychowawczych powinien obejmować zarówno dziecko, jak i jego środowisko wychowawcze. E. Gruszczyk Kolczyńska i D. Kołodziej wymieniają następujące ogólne prawidłowości zasady prowadzenia zespołu: 1. Zasady rządzące układem interpersonalnym dorosły dziecko, opierają się one na wzajemnym układzie pozycji i ról społecznych osób uczestniczących w procesie wychowania. Układem tym powinny rządzić poniższe zasady: 1. Zasada bezwzględnej akceptacji i dobrego kontaktu z dzieckiem. Polega ona na respektowaniu odrębności ucznia oraz na wierze, że ma on szereg pozytywnych cech i jest w stanie przezwyciężyć swoje trudności. Podstawowym warunkiem jest również życzliwy stosunek do ucznia osoby prowadzącej zajęcia oraz jej opanowanie, spokojne działanie i jej pogodny nastrój. 2. Zasada właściwego stosowania wzmocnień i rozwijania pozytywnej motywacji. Dziecko wykonując na zajęciach coraz sprawniej coraz trudniejsze zadania nabiera pewności, że może dorównać innym dzieciom i będzie osiągać pozytywne wyniki. Osiąganie przez niego sukcesu jest bowiem najbardziej wartościowym wzmocnieniem i źródłem motywów działania. 3. Zasada pełnej opieki wychowawczej i współpracy ze środowiskiem szkolnym i domowym. Opiera się ona na właściwym dostosowaniu działań pedagogicznych do zakresu i rozmiarów stwierdzonych braków rozwojowych u dzieci. Nakłada ona obowiązek współpracy nauczyciela prowadzącego prace korekcyjno-wyrównawczą z rodzicami oraz nauczycielami danego dziecka mając na celu maksymalne wzmocnienie i przedłużanie treningu prowadzonego na zajęciach. 4. Zasady regulujące korektę oraz ćwiczenie procesów poznawczych w zakresie stwierdzonych niedoborów rozwojowych. Należą do nich: 1. Zasada dynamicznego podejścia w wyznaczaniu programu w zakresie korekty i stymulacji rozwoju danego dziecka. Polega ona na rozpoczęciu działań korekcyjno-wyrównawczych bezpośrednio po zakończeniu wstępnego postępowania diagnostycznego i w zależności od jego wyników na korekcie programu ćwiczeń nastawionych na rozwój i trening określonych funkcji poznawczych. 2. Zasada regulowania intensywności ćwiczeń.
Ćwiczenia są zależne od rozmiarów niedoborów rozwojowych, mówi także o regulacji liczby oraz częstotliwości ćwiczeń w celu ich wyrównania. Zasady regulujące proces wyrównywania braków w wiadomościach i umiejętnościach: 1. Zasada trwałości i systematyczności. Dotyczy systematyczności i częstotliwości ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych, jak również dozowania ich w czasie. W miarę możliwości zajęcia powinny odbywać się jak najczęściej. Częstotliwość i systematyczność prowadzonych zajęć wpływa pozytywnie na opanowanie i utrwalenie nabytych umiejętności. 2. Zasada stopniowania trudności. Powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do coraz trudniejszych. Warunkiem przechodzenia do zadań o większym stopniu trudności jest opanowanie przez dziecko umiejętności wykonywania zadań nieco łatwiejszych oraz utrwalenie umiejętności niezbędnych do podjęcia nowego zadania. 3. Zasada indywidualności toku pracy. Każde dziecko jest inne, dlatego stwarza to konieczność indywidualnego programowania zajęć, czyli dostosowania środków, metod do indywidualnych możliwości konkretnego dziecka przy prowadzeniu zajęć z kilkoma dziećmi równocześnie zawsze część ćwiczeń powinna być prowadzona oddzielnie z każdym dzieckiem. Zwłaszcza te ćwiczenia, które sprawiają dziecku szczególne trudności lub w których dziecko zaczyna opanowywać nowe umiejętności. W przypadku zajęć korekcyjno-wyrównawczych stosowane metody pracy muszą uwzględniać prawidłowości psychoruchowe rozwoju, stymulować aktywność poznawczą dziecka. Do takich metod zaliczamy metody czynnościowe, metody przeżywania działania, odkrywania i podania. Polegają one na stworzeniu takiego mechanizmu czynności, by odczynności na materiale konkretnym przejść do abstrakcyjnych działań intelektualnych. Zachodzi tu proces polegający na tym, że czynności konkretne interioryzacji (uwewnętrznienia) prowadzą
do czynności wyobrażeniowej. Stosując te metody nauczyciel jest w stanie skutecznie połączyć problemy stymulacji rozwoju zaburzonych funkcji psychicznych z budowaniem struktury wiedzy i umiejętności. Jeszcze jednym z istotnych zagadnień związanych z pracą korekcyjno-wyrównawczą są formy pracy. Zasadniczo możemy wyróżnić dwie podstawowe: 1. Indywidualna praca korekcyjno-wyrównawcza stosowana w przypadku stwierdzenia dużych niedoborów rozwojowych wymagających bardzo intensywnego treningu. 2. Zespołowa praca korekcyjno-wyrównawcza, którą stosujemy w zespołach tak dobranych, że dzieci uczestniczące w zajęciach wykazują te same niedobory i możliwości poznawcze. Ustalamy wtedy ten sam wspólny program, stosując zasadę pełnej indywidualności.bez względu na przyjętą formę prowadzenia zajęć korekcyjno-wyrównawczych pracę realizuje się w postaci jednostek zajęciowych, z których każdą możemy podzielić na trzy części: wprowadzającą obejmuje ona nawiązanie kontaktu emocjonalnego, merytoryczną poświęconą intensywnemu treningowi zaburzonych funkcji, a w późniejszym okresie kształtowaniu wiedzy i umiejętności, końcową obejmującą ćwiczenia uspokajające oraz wzmocnienia mające na celu pobudzenie pozytywnej motywacji. Czas zajęć korekcyjno-wyrównawczych jako jednostki może trwać 20-60 min. Mając na uwadze dobro dziecka każdy pedagog w swojej pracy korekcyjno-wyrównawczej powinien dobierać takie zasady, formy i metody, aby umożliwić
dziecku jego optymalny rozwój zgodny z jego indywidualnymi zdolnościami i możliwościami. Najważniejsze jest, aby dziecko chętnie i aktywnie uczestniczyło w zajęciach korekcyjno wyrównawczych, wyrównało oraz opanowało wiadomości i umiejętności potrzebne do kontynuowania nauki w szkole. Literatura: 1. L. Bandura Trudności w procesie uczenia się. 2. I. Czajkowska, K. Herda Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole. 3. T. Gąsowska, Z. Pietrzak Stępkowska Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu. 4. E. Gruszczyk Kolczyńska, D. Kołodziej Praca korekcyjno-wyrównawcza z dziećmi w młodszym wieku szkolnym. 5. J. Konopnicki Powodzenia i niepowodzenia szkolne. Opracowała: Izabela Smaga Literka.pl Literka.pl