Menedżerowie podlegają ubezpieczeniom społecznym wg takich samych zasad, jak pozostałe osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia czy umowy o świadczenie usług. Kontrakt menedżerski zaliczany jest do umów o świadczenie usług. Podstawowe kwestie prawne tej instytucji regulują przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia. Umowy tego typu nazywa się również mianem umów nienazwanych, czyli umów, o których przepisy Kodeksu cywilnego wprost nie stanowią. W podobny sposób kwalifikuje się umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem, umowy o powiernictwo nad przedsiębiorstwem, umowy zarządu i inne o podobnym charakterze. Treścią kontraktu menedżerskiego jest zobowiązanie się menedżera do zarządzania przedsiębiorstwem, w imieniu i na rzecz tego przedsiębiorstwa, za wynagrodzeniem. Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o świadczenie usług, podobnie jak osoby zatrudnione na podstawie umowy agencyjnej i umowy zlecenia, są - na gruncie Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych - określane mianem zleceniobiorców. Zleceniobiorcami w świetle tejże ustawy są więc również menedżerowie i podlegają oni ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach, jak pozostałe osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia czy umowy o świadczenie usług. Oznacza to, że poza ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, obowiązkowe dla nich jest również ubezpieczenie wypadkowe. Co prawda artykuł 12 ustęp 3 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że obowiązkiem ubezpieczenia wypadkowego nie są objęci ci zleceniobiorcy, którzy wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy, ale z uwagi na charakter i miejsce pracy 1 / 6
menedżera trudno sobie wyobrazić, by przepis ten mógł znaleźć do niego zastosowanie. Obowiązek ubezpieczeń emerytalnego, rentowego i wypadkowego powstaje wobec menedżera w dniu oznaczonym w kontrakcie jako dzień rozpoczęcia pracy, a ustaje w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia tego kontraktu. Ubezpieczenie chorobowe, tak jak dla pozostałych zleceniobiorców, jest dla menedżera dobrowolne. Zgodnie z artykułem 6 ustęp 1 punkt 4 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia stanowi obowiązkowy tytuł ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Dotyczy to jednak tylko sytuacji, gdy wykonywanie umowy zlecenia jest jedynym tytułem do objęcia tymi ubezpieczeniami, tzn. gdy zleceniobiorca nie posiada innego źródła przychodu podlegającego oskładkowaniu. W sytuacji gdy umowa zlecenia jest jedynym oskładkowanym przychodem menedżera, obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowego powstaje z mocy prawa, od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy i trwa do rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Zgodnie z artykułem 19 ustęp 1 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku kalendarzowym nie może przekraczać kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zleceniobiorca nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu. Zgodnie z artykułem 11 ustęp 2 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, w takim przypadku ubezpieczenie chorobowe ma zawsze charakter dobrowolny. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje jedynie na wniosek zleceniobiorcy. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób, które ubezpieczeniu chorobowemu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Kwotę tę ustala się miesięcznie poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego na okres 3 miesięcy na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłoszonego dla celów emerytalnych. Podleganie ubezpieczeniu wypadkowemu uwarunkowane jest dwiema kwestiami: - czy zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym - obowiązkowo (gdy np. zlecenie jest jedynym tytułem do objęcia ubezpieczeniem) lub dobrowolnie (gdy np. 2 / 6
ubezpieczenie obowiązkowe wynika z umowy o pracę z pracodawcą nie będącym zleceniodawcą), oraz - gdzie wykonuje pracę, bowiem w świetle artykułu 12 ustęp 1 i ustęp 3 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają jedynie zleceniobiorcy objęci - obowiązkowo lub dobrowolnie - ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, którzy wykonują pracę w siedzibie lub miejscu działalności zleceniodawcy. Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu zleceniobiorcy, którzy: - wykonują pracę w siedzibie zleceniodawcy, ale nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i nie zgłosili się do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, - są objęci ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym, ale pracę wykonują w innym miejscu niż siedziba lub miejsce działalności zleceniodawcy. Sytuacja prawna menedżera w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego jest po części tożsama z jego położeniem w zakresie ubezpieczeń społecznych. Menedżer, który w świetle przepisów Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych uważany jest za zleceniobiorcę, z mocy artykułu 66 ustęp 1 punkt 1 litera e oraz artykułu 69 ustęp 1 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych objęty jest obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Dla menedżera, który podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu kontraktu menedżerskiego, podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia określa się na podstawie artykułu 18 ustęp 3 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Podstawę do obliczenia należnych składek stanowi zatem przychód w rozumieniu przepisów 3 / 6
podatkowych z tytułu kontraktu menedżerskiego. Do zleceniobiorców nie znajduje zastosowania Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, które w paragrafie 2 zawiera katalog przychodów niestanowiących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników i osób w nim wymienionych. Jeśli menedżer otrzyma zatem jakiekolwiek przychody, o których mowa w tym rozporządzeniu, będą one stanowiły podstawę wymiaru składek. Dotyczy to wszelkich nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń otrzymanych od zleceniodawcy Zgodnie z artykułem 81 ustęp 1 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorcy stosuje się odpowiednio przepisy regulujące podstawę wymiaru składek na jego ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z tym zastrzeżeniem, że: - przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ograniczenia w postaci rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowej, o którym mowa w artykule 19 ustęp 1 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, - podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez menedżera. Zgodnie z postanowieniami artykułu 4 punkt 2 litera a Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zleceniodawca jest płatnikiem składek i ciąży na nim obowiązek pobrania i odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. 4 / 6
Z podatkowego punktu widzenia, kontrakt menedżerski opodatkowany jest według progresywnej skali uzależnionej od wysokości uzyskanego przychodu wg stawki 18 lub 32 procent (od 1 stycznia 2009 r.). Nawet gdy umowa zawierana jest w ramach prowadzonej przez menedżera działalności gospodarczej, uzyskany przychód kwalifikowany jest jako działalność wykonywana osobiście, bez możliwości zastosowania opodatkowania w formie stawki liniowej 19 procent. Konsekwencją tego jest konieczność opodatkowania uzyskanego przychodu na zasadach ogólnych jako przychód z działalności wykonywanej osobiście. Jak orzekła Izba skarbowa w Opolu w interpretacji z dnia 25 października 2006 roku (PF-I/4180-0019/06/KK) przychody uzyskiwane na podstawie kontraktu menedżerskiego są traktowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście i jako takie winny być obowiązkowo opodatkowane za pośrednictwem płatnika, na zasadach określonych w artykule 41 i artykule 42 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych. Koszty uzyskania przychodu przy kontrakcie menedżerskim są zryczałtowane. Oznacza to, że menedżer może przychód z danego miesiąca pomniejszyć jedynie o 111,25 PLN. Ustawodawca jednoznacznie wykluczył możliwość zaliczania przychodów z tego tytułu do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Osoby wykonujące czynności na podstawie kontraktu menedżerskiego nie mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu wydatków poniesionych w związku wykonywaniem umowy, np. na podróże służbowe czy rozmowy telefoniczne. Przychody te w całości podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym według skali podatkowej, a zaliczki na podatek dochodowy z tytułu tych przychodów obowiązany jest pobierać przy dokonywaniu wypłat płatnik, co znajduje uzasadnienie w interpretacji Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 5 grudnia 2006 roku (IS BI/4117-0078/06) oraz interpretacji 5 / 6
Urzędu Skarbowego w Zamościu w interpretacji z dnia 16 lutego 2006 roku (PO I-415/2/2006). Do końca lutego roku następnego, płatnik zobowiązany jest dostarczyć podatnikowi informację o dochodach oraz o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy PIT-11. Na jej podstawie podatnik do końca kwietnia składa zeznanie roczne i opodatkowuje dochody według skali progresywnej. Przychód uzyskany z kontraktu menedżerskiego wykazywać należy zawsze na druku PIT-37, niezależnie od innych źródeł osiągania przychodów oraz składanymi w związku z tym drukami rozliczeń rocznych. Podstawa prawna: - Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych; - Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; - Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych; - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. 6 / 6