Renata Choszcz i Ewa Kurzak PROGRAM PROFILAKTYKI WAD POSTAWY realizowany w Przedszkolu Publicznym Nr 5 w Głogowie Głogów 2001
Spis treści Wstęp geneza, koncepcja, cele programu...2 1. Cele i zadania gimnastyki korekcyjno kompensacyjnej...3 2. Warunki prowadzenia zajęć...4 3. Charakterystyka wad postawy...4 4. Zasady i budowa zestawu ćwiczeń...5 5. Zorganizowane ćwiczenia korekcyjno- kompensacyjne...5 6. Profilaktyka...9 7. Badania diagnostyczne i dokumentowanie pracy...11 Bibliografia Aneksy 2
WSTĘP geneza, koncepcja, cele programu Program profilaktyki wad postawy realizowany w Przedszkolu Publicznym Nr 5 w Głogowie Razem z Dzieckiem ćwicząc - wygrasz zdrowie powstał w oparciu o znajomość metodyki pracy z dziećmi przedszkolnymi i nauczania zintegrowanego, a także nabyte wieloletnie doświadczenie pedagogiczne oraz potrzeby dzieci. Przedszkolaka cechuje szybki wzrost i zmiany zarówno w budowie somatycznej jak i postaci ciała. W dużym stopniu o zdrowiu dziecka decyduje właśnie jego postawa, którą kształtuje środowisko: dom, przedszkole, później szkoła. O prawidłowej postawie ciała decyduje ułożenie ruchomych elementów ciała, głowy, kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy i kończyn wobec siebie. Warunkuje ją także typ budowy dziecka. Sylwetka ulega zmianom w poszczególnych okresach życia. Patologią wieku dziecięcego są wady i zaburzenia statyki. Występują one, jako tak zwane wady postawy ciała. Stanowią obecnie poważny problem społeczny, dlatego wszelkie działania w zakresie kompensacji, korekcji i profilaktyki są jak najbardziej pożądane. Z obserwacji wynika, że postęp cywilizacyjny przyczynia się do eliminowania wysiłku fizycznego, ubożenia doświadczeń kinetycznych organizmu, co prowadzi do dysfunkcji układu ruchowego. Należy więc temu przeciwdziałać, już w okresie przedszkolnym i odpowiednio nasilać wysiłek fizyczny. Potwierdzeniem obserwowalnych wad rozwojowych w postawie ciała dzieci w wieku przedszkolnym, są wyniki komputerowego badań postawy ciała na postunometrze w Instytucie Antropologii przy AWF we Wrocławiu, gdzie w czerwcu gościły nasze przedszkolaki (wyniki badań: aneks 1). Program ten jest jednym z przedsięwzięć na rzecz promocji zdrowia prowadzonych w naszym przedszkolu. Jest też rozwinięciem misji przedszkola oraz jego standardów jakości. Koncepcja wywodzi się z tej części Programu wychowania przedszkolnego Razem z Dzieckiem, która sprzyja zachowaniu autonomii rozwojowej dziecka, budowaniu pozytywnego obrazu własnej osoby, kształtowaniu samodzielności dziecka, oparta jest na planowanej diagnozie i ścisłej współpracy między podmiotami R<->D<->N w układzie nieliniowym. W głównej mierze, treści i sposoby realizacji programu najbliższe są II części czyli treściom i działaniom związanym z WYRABIANIEM NAWYKÓW PROZDROWOTNYCH, chociaż bez wchodzenia w korelację z pozostałymi działami programowymi nie byłaby możliwa realizacja idei przewodniej. Ma on służyć zapobieganiu wcześnie zauważonym, już utrwalanym, nawykowym wadom postawy, jak również możliwego do skorygowania, wzmocnienia słabego jeszcze układu kostnoszkieletowego dziecka przedszkolnego. Zadaniem pośrednim jest wspieranie rodziców i koleżanek nauczycielek w walce z zagrożeniem wadami postawy dzieci. Problem kompensacji wad postawy, czyli działań profilaktycznych uprzedzających odchylenia od normy lub zaburzenia rozwoju to nie tylko spojrzenie z punktu widzenia medycznego czy metodycznego, ale przede wszystkim instruktażowe prowadzenie zajęć z dziećmi. Wyrabianie nawyku prawidłowej postawy ciała we wszystkich sytuacjach dnia codziennego, to nie tylko prawidłowość, którą należy stosować, to także jeden z celów gimnastyki korekcyjnej, która likwiduje, bądź minimalizuje niepożądane zjawiska w narządzie ruchu w razie ich zaistnienia. Jednocześnie korekcja jest specyficzną formą, w której ruch został w pewnej mierze podporządkowany celom terapeutycznym. Dziś, gdy promocja zdrowia jest częstym tematem mediów i zajmuje znaczną część kształcenia pedagogicznego problemy wad postawy są poruszane bardzo rzadko, a przecież schorzenia narządu ruchu są również jedną z chorób cywilizacyjnych. Jak wykazują badania co drugi uczeń ma wadę postawy. Przyczyny zjawiska leżą często w zaniedbywaniu wad postawy. Profilaktyka winna skupiać się na wczesnym wykrywaniu i korygowaniu sylwetki małego dziecka w przedszkolu i domu rodzinnym. 3
Należy stwarzać sytuacje w placówkach przedszkolnych do ćwiczeń korekcyjnych dla dzieci, nauczać rodziców korygowania błędów życia codziennego dziecka. Właśnie pielęgnacja zmierzająca do stworzenia dziecku odpowiednich warunków pracy i wypoczynku, powinna być jednym z obszarów współpracy z rodzicami. Rodzice, którzy mają możliwości udziału w zajęciach gimnastyki korekcyjnej uczą się, na co zwracać uwagę, poznają ćwiczenia i mogą ćwiczyć z dziećmi w domu. Dobra współpraca wszystkich zainteresowanych może sprawić, że dziecko będzie bardziej sprawne fizycznie, będzie miało zaufanie do własnych sił i możliwości, a przy tym będzie zdrowsze i radośniejsze. 1. Cele i zadania gimnastyki kompensacyjno- korekcyjnej Celem gimnastyki korekcyjnej jest: 1. Niedopuszczenie do powstania wady postawy ciała, gdy zaistniały warunki sprzyjające jej powstaniu; 2. Skorygowanie istniejących zaburzeń postawy ciała i doprowadzenie jej o ile to możliwe do stanu prawidłowego; 3. Doprowadzenie sprawności fizycznej dziecka do stanu uznanego za prawidłowy. Cel ten osiąga się drogą realizacji następujących zadań: Wyrobienie u dziecka nawyku prawidłowej postawy ciała, we wszystkich sytuacjach i czynnościach dnia codziennego, Wytworzenie silnej i wytrzymałej stabilizacji mięśniowo więzadłowej kręgosłupa, po uprzednim usunięciu dystonii mięśniowej, Wdrożenie do rekreacji ruchowej uwzględniającej elementy profilaktyki i korekcji zaburzeń zagrażających lub istniejących u dziecka, Opanowanie przez dziecko i jego środowisko opiekuńcze, wiedzy i umiejętności dotyczących spraw jego zdrowia związanych z wadą. Postawę można traktować jako nawyk ruchowy, kształtujący się na określonym podłożu morfologicznym i fizjologicznym związanym z codzienną działalnością dziecka. Cechuje ją indywidualność oraz zmienność nie tylko w rozwoju osobniczym, ale i w ciągu doby. Błędy czy wady postawy mają swe źródło w trzech sferach. Morfologicznej, gdzie istotą zaburzeń jest brak równowagi napięcia mięśniowego tzw. dystonia mięśniowa. Przeciwdziałanie tym zmianom polega na wprowadzeniu ćwiczeń ogólnorozwojowych i specjalnych w ramach gimnastyki korekcyjno kompensacyjnej. Korekcji odchyleń w sferze morfologicznej dokonuje się przez odpowiedni dobór pozycji wyjściowych i ćwiczebnych, ćwiczeń elongacyjnych i antygrawitacyjnych, ćwiczeń oddechowych i rozluźniających oraz zastosowanie pozycji korekcyjnych i hiperkorekcyjnych. Ćwiczenia specjalne zwiększające ruchomość odcinkową kręgosłupa, stawów barkowych i biodrowych wzmacniając wybiórczo zespoły osłabionych mięśni posturalnych powinny być dobierane indywidualnie dla każdego przypadku. Bardzo pomocne są ćwiczenia z pływania korekcyjnego. Podczas pływania bowiem zachodzą pozytywne zmiany fizjologiczne w wielu układach i narządach, dochodzi do czynnej korekcji wad postawy. Funkcjonalnej (fizjologicznej) nawyk nieprawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy, nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś zwykłym, naturalnym, zaś postawa skorygowana jest sztuczna związana z dużym wysiłkiem fizycznym i psychicznym. Dziecko nie odczuwa potrzeby korekcji i dlatego tu bardzo istotne znaczenie ma motywacja zachęcająca dziecko do wysiłku. Pierwsza faza polega na uświadomieniu młodemu człowiekowi jego defektu i ewentualnych negatywnych konsekwencji nie leczonej wady. 4
Druga faza reedukacji posturalnej jest umiejętnością skorygowania wady postawy poprzez przygotowanie korekcji miejscowych (lokalnych), a następnie całościowych (globalnych). Trzecią fazę charakteryzuje wyrobienie wytrzymałości posturalnej czyli długotrwałe utrzymanie skorygowanej postawy. I wreszcie czwarta faza to utrwalenie prawidłowej postawy w najrozmaitszych warunkach zbliżonych do życia codziennego, automatycznie bez udziału ciągłej kontroli świadomości. Środowiskowej niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego, w którym żyje dziecko. Niezależnie od przyczyn wywołujących wady, istnieją czynniki potęgujące je. Szkodliwość wielu z nich można ograniczyć, świadomie dobierając warunki oddziaływania poszczególnych elementów środowiska zewnętrznego. Przemyślana organizacja warunków życia dziecka w systemie 24 godzinnym stwarza sytuację,w której gimnastyka korekcyjna jako jeden z elementów tego systemu może dać oczekiwane rezultaty. Przyswojenie przez dziecko nawyków higieny pracy i czynnego wypoczynku spoczywa na rodzicach i nauczycielach. Czynnik morfologiczny, fizjologiczny i środowiskowy musza być równolegle uwzględnione w doborze metody postępowania korekcyjnego, gdyż stanowią o trójtorowości oddziaływań na wady postawy. 2. Warunki prowadzenia zajęć. Przedszkole ma określone obowiązki w zakresie dbałości o postawę ciała dziecka. Aby efektywnie prowadzić ćwiczenia kompensacyjno korekcyjne przedszkole powinno posiadać salę gimnastyczną oraz odpowiedni sprzęt. W przypadku Przedszkola Publicznego Nr 5 w Głogowie, ćwiczenia korekcyjne będą się odbywały w sali gimnastycznej czasowo zaadoptowanej do zajęć dzieci z oddziału 6-latków tzw. 0, w godzinach popołudniowych ( po godz. 12.30 ) po rozejściu się dzieci z oddziału 5 godzinnego do domu. Sala ma specjalnie wydzielone miejsce gdzie umieszczone są drabinki, lustro korekcyjne i inne niezbędne przybory do ćwiczeń. Przed ćwiczeniami sala będzie wywietrzona, wykładzina zdjęta a podłoga zmyta. Metodyka przedszkolna wyposażona jest w bogactwo metod i form z zakresu kształtowania kultury fizycznej małego dziecka. Jednak specyfika działań wymusza w dużej mierze oparcie zestawów ćwiczeń korekcyjnych na metodzie ścisłej z wykorzystaniem pozycji izolujących. Niemniej jednak systematyczne prowadzenie innych metod i form ruchu, jak choćby metod kreatywnych twórczych nie tylko uatrakcyjnią ćwiczenia korekcyjne, a także dobrze przemyślane i ułożone przez nauczyciela będą skutecznie przeciwdziałać wadom postawy. Należy uznać je za metody wspomagające gimnastykę korekcyjną, gdyż sprzyjają ogólnemu rozwojowi ruchowemu każdego dziecka. Wykorzystana zostanie również muzyka relaksacyjna i sprzyjająca rytmizowaniu ruchów oraz nasuwająca skojarzenia kinestetyczno-słuchowe. 3. Charakterystyka wad postawy. Wady postawy to,,,zmiany utrwalone w układzie kostnym błędy trzymania się, to także zaburzenia przestrzennego ukształtowania ciała 1. Już w wieku przedszkolnym obserwuje się liczne wady rozwojowe w postawie ciała. Szczególnie nasilają się one po piątym roku życia. Wynikają z jednej strony ze słabej jeszcze odporności organizmu, wątłości budowy, czy niedożywienia, z drugiej zaś strony mogą być skutkiem przebytych chorób (krzywicy, gruźlicy kości) lub też mogą być spowodowane popełnianymi często błędami wychowawczymi lub nieodpowiednimi warunkami życia. Jednak w tym okresie rozwoju dziecka, zniekształcenia w układzie ciała są czasem mało jeszcze zaznaczone 1 Kasperczyk K., Wady postawy ciała (diagnostyka i leczenie), Kraków 1994, s. 108 5
i błędy taki łatwo wyrównać, wzmacniając ogólnie organizm, stosując więcej ruchu, ćwiczeń gimnastycznych szczególnie kształtujących oraz przyzwyczajając dziecko do poprawnego,,trzymania się. Wspólną cechą wad postawy ciała jest pogłębianie lub zmniejszanie poszczególnych fizjologicznych wygięć kręgosłupa ze zmniejszonym lub powiększonym przodopochyleniem miednicy. Przyczyny wad są różnorodne. Wady postawy zmniejszają nie tylko sprawność narządu ruchu lecz także układu krążenia oddechowego oraz sprzyjają przeciążeniom prowadzącym do szybszych zmian zwyrodnieniowych. Do najczęstszych wad postawy należą: Plecy okrągłe, Plecy wklęsłe, Plecy okrągło wklęsłe, Plecy płaskie, Boczne skrzywienie kręgosłupa, Płaskostopie statyczne. Drobne odchylenia to: Asymetria barków, Odstawanie łopatek, Asymetria żeber, Asymetria klatki piersiowej. Podstawową jednostką zajęć gimnastyki korekcyjnej jest lekcja. W przypadku przedszkolaków będzie to 30 minutowe zajęcie. Zajęcia korektywy, różnią się od zajęć kultury fizycznej przede wszystkim doborem ćwiczeń, uzależnionych od rodzaju wad występujących w danym zespole dzieci. Dziecko powinno być świadome występującej u niego wady postawy, jej skutków, wówczas lepiej zrozumie potrzebę ruchu, praktyczne korzyści w związku z czym chętniej ćwiczy. W korektywie duże znaczenie ma dokładne objaśnianie, wzór, dobry pokaz ćwiczeń, gdyż ruch musi być celowy i dobrze wykonany. Ważne jest aby wypracowany nawyk utrzymania prawidłowej postawy ciała umieć stosować w warunkach życia codziennego. 4. Zasady i budowa zestawu ćwiczeń. Podczas zajęć z gimnastyki korekcyjnej należy tak ułożyć kolejność ćwiczeń, aby ich natężenie wzrastało, a następnie opadało. Należy pamiętać o przestrzeganiu zasad: Zasada racjonalnego stopniowania wysiłku zasada aktywności, Zasada zmienności pracy mięśniowej zasada poglądowości, Zasada wszechstronności pracy zasada dostępności, Zasada świadomości zasada trwałości. Każde zajęcie składa się z części wstępnej, głównej i końcowej. Celem zajęć korekcyjnych jest kształtowanie i wzmacnianie gorsetu mięśniowego poprzez ćwiczenia poszczególnych mięśni, grup mięśniowych, ćwiczenia oddechowe, wyrabianie nawyku prawidłowej postawy ciała oraz w zależności od potrzeby ćwiczenia zwiększające zakres ruchomości wszystkich stawów. Na zajęciach gimnastyki korekcyjnej ważna jest dokładność ruchu ćwiczących, dobór odpowiedniej pozycji wyjściowej, częstego powtarzania ćwiczeń, odpowiedniego rytmu, kontroli i autokontroli oraz indywidualizacji. 5. Zorganizowane ćwiczenia korekcyjno kompensacyjne Planowane,,leczenie korekcyjne ma istotne znaczenie dla zdrowia i prawidłowej postawy młodego człowieka. Uważam, iż również ogromne znaczenie w tym procesie odgrywa osoba 6
prowadząca korekcję, jej fachowość, zaangażowanie i stosunek do dzieci. Osoba prowadząca na pewno może mieć wpływ na chęć uczestnictwa ćwiczących w zajęciach i na skuteczność oddziaływań korekcyjnych. Prowadzący zajęcia korekcyjne powinien umieć mobilizować ćwiczących do wysiłku, odpowiednio uatrakcyjniać zajęcia poprzez stosowanie różnorodnych atrakcyjnych przyborów i przyrządów. Powinien być uśmiechnięty i jednakowo serdeczny w stosunku do wszystkich ćwiczących. Powinien współpracować z rodzicami dzieci uczęszczających na zajęcia. Zestawy ćwiczeń dla poszczególnych wad postawy umieszczone w aneksach. A) Przykładowy tok ćwiczeń przy wadach pleców okrągłych (czas 45 min. tok lekcyjny wg. T. Kasperczyka). 2 I CZĘŚĆ WSTĘPNA 1. Zbiórka powitanie, podanie tematu zajęć. 2. Ćwiczenia ożywiające z elementem korektywnym. 3. Ćwiczenia oddechowe. II CZĘŚĆ GŁÓWNA 1. Ćwiczenia rozluźniające mięśnie obręczy barkowej z położeniem nacisku na likwidacje ewentualnych przykurczów i rozciągnięcie klatki piersiowej. 2. Ćwiczenia mięśni głowy odcinka szyjnego kręgosłupa. 3. Ćwiczenia mięśni grzbietu (odcinek górny prostownika grzbietu). 4. Ćwiczenia mięśni pośladkowych i nóg (pozycja izdująca odcinek lędźwiowy). 5. Ćwiczenia oddechowe. 6. Ćwiczenia mięśni brzucha. 7. Ćwiczenia oddechowe. 8. Ćwiczenia równoważne. 9. Zabawa lub gra. 10. Ćwiczenia mięśni brzucha i pośladków na przyrządach. 11. Ćwiczenia oddechowe. 12. Ćwiczenia równoważne. 13. Zwis (w zwisie tyłem podkładka pod plecy) z ćwiczeniami najczęściej mięśni brzucha. 14. Zabawa lub gra. III CZĘŚĆ KOŃCOWA 1. Ćwiczenia przeciw stopie płaskiej. 2. Ćwiczenia utrwalające nawyk prawidłowej postawy. 3. Ćwiczenia uspokajające. 4. Omówienie zajęć. B) Przykładowy tok ćwiczeń dla pleców wklęsłych. I CZĘŚĆ WSTĘPNA 1. Zbiórka powitanie, podanie tematu zajęć. 2. Ćwiczenia ożywiające marsz, bieg. 3. Ćwiczenia oddechowe. II CZĘŚĆ GŁÓWNA 1. Ćwiczenia nóg. 2. Ćwiczenia ramion w pozycjach półwysokich (siad zgięty, skrzyżny). 3. Ćwiczenie tułowia skłony i opady w przód. 4. Ćwiczenia mięśni grzbietu (górnego odcinka z ustaleniem odcinka lędźwiowego przez położenie kocyka na wysokości pasa lub obniżenie nóg w stosunku do tułowia). 5. Ćwiczenia mięśni pośladkowych wielkich z korekcją ustawienia miednicy. 6. Ćwiczenia mięśni brzucha. 7. Ćwiczenia oddechowe. 2 Kasperczyk K., Wady postawy ciała (diagnostyka i leczenie), Kraków 1994. 7
8. Ćwiczenia mięśni pośladkowych i kulszowo goleniowych. 9. Ćwiczenia mięśni grzbietu z elementami elongencji i antygrawitacji. 10. Zabawy lub gra z elementami antylordotycznymi. 11. Ćwiczenia równoważne. 12. Zwis lub podpory. 13. Ćwiczenia mięśni pośladkowych. 14. Podskoki skoki. 15. Ćwiczenia oddechowe. III CZĘŚĆ KOŃCOWA 1. Ćwiczenia przeciw płaskostopiu. 2. Marsz z poprawną postawą ciała. 3. Utrwalenie prawidłowej postawy ze zwróceniem uwagi na ułożenie miednicy. 4. Omówienie zajęć. C) Przykładowy tok ćwiczeń dla pleców okrągło wklęsłych. I CZĘŚĆ WSTĘPNA 1. Zbiórka powitanie, podanie tematu zajęć. 2. Zabawa lub ćwiczenia ożywiające. 3. Ćwiczenia oddechowe. II CZĘŚĆ GŁÓWNA 1. Ćwiczenia obręczy barkowej (likwidowanie przykurczów). 2. Ćwiczenia nóg. 3. Ćwiczenia mięśni grzbietu (wydłużające odcinek lędźwiowy). 4. Ćwiczenia mięśni pośladkowych (korekta ustawienia miednicy). 5. Ćwiczenia oddechowe. 6. Ćwiczenia mięśni brzucha. 7. Ćwiczenia oddechowe. 8. Ćwiczenia równoważne. 9. Ćwiczenia mięśni grzbietu wzmacniające (na przyrządach). 10. Ćwiczenia oddechowe. 11. Ćwiczenia mięśni brzucha (na przyrządach). 12. Ćwiczenia oddechowe. 13. Zwis. 14. Ćwiczenia oddechowe. 15. Ćwiczenia mięśni pośladkowych. III CZĘŚĆ KOŃCOWA 1. Ćwiczenia utrwalające nawyk prawidłowej postawy ciała. 2. Ćwiczenia przeciw płaskostopiu. 3. Zabawa uspokajająca. 4. Omówienie zajęć. D) Przykładowy tok zajęć dla skolioz czynnościowych. I CZĘŚĆ WSTĘPNA 1. Zbiórka powitanie, podanie tematu. 2. Zabawa lub ćwiczenia ożywiające. 3. Ćwiczenia oddechowe. II CZĘŚĆ GŁÓWNA 1. Ćwiczenia ramion i nóg. 2. Ćwiczenia mięśni grzbietu wydłużenie czynne. 3. Ćwiczenia rozciągające mięśnie klatki piersiowej. 4. Ćwiczenia mięśni grzbietu. 8
5. Ćwiczenia mięśni pośladkowych. 6. Ćwiczenia oddechowe. 7. Ćwiczenia mięśni brzucha. 8. Ćwiczenia oddechowe. 9. Ćwiczenia równowagi i antygrawitacji. 10. Ćwiczenia mięśni grzbietu (na przyrządach). 11. Ćwiczenia oddechowe. 12. Ćwiczenia mięśni brzucha (na przyrządach). 13. Ćwiczenia oddechowe. 14. Zwis czynny lub ćwiczenia w podporze. 15. Ćwiczenia mięśni pośladkowych. III CZĘŚĆ KOŃCOWA 1. Ćwiczenia utrwalające nawyk poprawnej postawy. 2. Ćwiczenia uspokajające. 3. Omówienie lekcji. E) Przykładowy tok ćwiczeń dla stóp płaskich. I CZĘŚĆ WSTĘPNA 1. Zbiórka powitanie, podanie zadania zajęć. 2. Zabawa ożywiająca zwrócenie uwagi na poprawne ustawienie stóp. II CZĘŚĆ GŁÓWNA 1. Ćwiczenia ramion i nóg pozycje niskie. 2. Ćwiczenie nóg i brzucha rozluźnienie. 3. Ćwiczenia nóg i tułowia w odciążeniu usuwanie ewentualnych przykurczów. 4. Ćwiczenia ramion, brzucha i pośladków w odciążeniu. 5. Ćwiczenia chwytania w odciążeniu. 6. Ćwiczenie brzucha i supinacja stóp. 7. Ćwiczenia grzbietu i pośladków. 8. Ćwiczenia równoważne i chwytne. 9. Półzwisy i zwisy. 10. Zabawa bieżna lub skoczna z elementami ćwiczeń chwytnych. III CZĘŚĆ KOŃCOWA 1. Pląs ze zwróceniem uwagi na poprawne ustawienie stóp. 2. Marsz ze zwróceniem uwagi na poprawne ustawienie stóp. 3. Zakończenie omówienie lekcji i zadań domowych. 9
6. Profilaktyka Podmiot Obszary działań profilaktycznych Przykładowe zadania i oczekiwania Sposób realizacji DZIECKO A. Stwarzanie ergonomicznych warunków zabawy i pracy. B. Kształtowanie nawyku utrzymania właściwej postawy ciała C. Organizacja czasu wolnego. uświadomienie dzieciom, że należy siedzieć na krzesełku odpowiednio do wzrostu, wielkości całe stopy oparte o podłoże. dziecko ćwiczy w wygodnym stroju do ćwiczeń. Ma obuwie, w którym bezpiecznie korzysta w zabawi z narzędzi terenowych. dziecko prawidłowo z instruktażem prezentuje sposób prawidłowego siedzenia dziecko ma okazję do podejmowania prób samokontroli i samooceny ruchu wprowadzenie dziecka w świat wartości uniwersalnych np. piękno sylwetki ciała, ruchu dziecko wie co sprzyja zdrowiu, potrafi ocenić i wskazać zachowania służące i zagrażające zdrowiu. dziecko zna własne możliwości ruchowe, potrafi brać czynny udział w zorganizowanych grach i zabawach z elementem korekcji. pokaz prawidłowego siedzenia na krzesełku (krzesła różnej wielkości), wypowiadanie się na temat historyjek obrazkowych np.,,kłopot Jacka grupy starsze, stosowanie metod aktywizujących (dyskusja, burza mózgów... ), prowadzenie instruktażu dla dzieci jak należy siedzieć na dywanie podczas zabaw klockami, prezentacja i omawianie plansz z rysunkami sylwet ciała prawidłowych i z wadą postawy, prowadzenie zabaw i ćwiczeń kształtujących postawę z elem. Tanecznymi, wykorzystanie lustra, przedstawianie w pracach plastycznych wiedzy związanej ze zdrowiem, prowadzenie zabaw, ćwiczeń i gier dla grup dyspenseryjnych, zaproszenie do 3,4-latków dzieci z grupy 6,5-latków, do wspólnych zabaw elementem korekcji, RODZINA A Stworzenie ergonomicznych warunków zabawy i pracy B. Kształtowanie nawyku utrzymania właściwej postawy ciała C. Organizacja czasu wolnego uświadomienie rodzicom, że noszenie wkładek ortopedycznych tylko wspomaga, minimalizuje lecz nie likwiduje płaskostopia. rodzic zdobywa wiedzę o zdrowym stylu życia, kształtuje u swego dziecka pozytywny stosunek do świadomego uczestnictwa w zajęciach korekcyjnych rodzic korzysta z podstaw wiedzy dotyczącej profilaktyki wad postawy przekazywanej w formie gazetki, rekomendowanej literatury. rodzic zna ćwiczenia, wie na co zwracać uwagę w czasie ich wykonywania. pozyskiwanie aprobaty rodziców do kontroli postawy ciała dziecka po całorocznym oddziaływaniu rehabilitacyjnym. pogadanka w oparciu o prezentowany na dziecku zestaw ćwiczeń, instruktaże dla rodziców w trybie indywidualnym, bądź małych jednorodnych grupach (zalecenia i przeciwwskazania w systemie 24 h) prowadzenie gazetki, zajęcia otwarte 2 razy w roku, częściej - na życzenie rodziców zaproponowanie zestawu ćwiczeń do domu, udział chętnych rodziców w badaniu dzieci na posturometrze we Wrocławiu. PRZEDSZKOLE A. Stwarzanie ergonomicznych warunków zabawy i pracy. B. Kształtowanie nawyku utrzymana prawidłowej postawy ciała. C. Organizacja czasu wolnego. promowanie i zachęcanie nauczycieli do wykorzystywania w pracy z dziećmi (zajęcia ruchowe) elementów ćwiczeń korekcyjnych nauczyciele zapewniają każdemu dziecku ergonomiczne warunki zabawy i nauki. nauczyciele współpracują ze sobą, inicjują celowe przedsięwzięcia, nauczyciele współpracują z rodziną i specjalistami na rzecz profilaktyki wad postawy nauczyciel wprowadza do zajęć ruchowych elementy korekcji np. ćwiczenia kształtujące prawidłową postawę nauczyciel inicjuje zabawy prowadzące do kształtowania nawyków higienicznych oraz zachowań prozdrowotnych. udostępnienie zainteresowanym nauczycielkom, ćwiczeń i zabaw z elementami korekcji przez osobę prowadzącą ćwiczenia korekcyjne, instruktaż dla nauczycieli w oparciu o kasetę wideo, używanie sprzętu spełniającego normy zgodne z potrzebami dziecka zaznaczenie w planie rozwoju grupy elementów ćwiczeń korekcyjnych (gr. 5- l, 6-l, gdzie są objęte pracą dzieci kompensacyjno korekcyjną) zaplanowanie i realizacja w ciągu roku tematyk cyklicznych związanych z edukacją zdrowotną, gromadzenie ich konkursy, Quizy, zagadki... ( między grupami 5 latków, a 6 latków) na temat wiedzy związanej ze zdrowiem, 10
7. Badania diagnostyczne i dokumentowanie pracy- ewaluacja. DIAGNOZA WSTĘPNA MONITOROWANIE DZIAŁAŃ BADANIE EFEKTÓW Sposobem zaklasyfikowania dzieci do tych zajęć ruchowych są wyniki corocznie organizowanych badań wstępnych diagnostycznych w Instytucie Antripologii i Biometrii AWF we Wrocławiu przeprowadzane w czerwcu, albo skierowanie od lekarza ortopedy, zawierające diagnozę, dostarczone przez rodziców, nauczycielowi prowadzącemu ćwiczenia. Monitorowanie procesu profilaktyczno-korekcyjno-kompensacyjnego dotyczyć będzie obszarów aktywności dziecka, rodziców, nauczycieli-wychowawców. Zakładamy, że jedynie współpraca i dyscyplina oddziaływań wszystkich podmiotów przyniesie pozytywny skutek. Zarówno nauczyciele w przedszkolu i rodzice w domu w różnorodnych sytuacjach zabawy, wypoczynku i pracy małego dziecka powinni czuwać nad jego prawidłową sylwetką, uczyć je samokontroli. Podejmiemy różnorodne działania wspierające rodziców w kontynuowaniu profilaktyki domowej. Coroczne kontrolne badanie sylwetki po zakończeniu rocznego cyklu oddziaływań może się odbywać w dwojaki sposób: 1. Przeprowadzenie badań kontrolnych na postunometrze w Instytucie Antropologii i Biometrii przy AWF we Wrocławiu do 15.06 każdego roku. 2. Rodzice samodzielnie przeprowadzają badania kontrolne u lekarza specjalisty ortopedy. Ponadto na zakończenie edukacji przedszkolnej rodzice wypełniając ankietę (aneks nr 2) wyrażą swoje zdanie na temat jakości działań. Dokumentacja nauczyciela gimnastyki korekcyjno - kompensacyjnej składa się z : autorskiego wewnętrznego Programu Profilaktyki Wad Postawy ( otwartego ciągle wzbogacanego w scenariusze zajęć, ankiety, kwestionariusze pytań, opracowania tekstów prelekcji, gazetek itp. dołączanych w formie aneksów ), dziennika zajęć dodatkowych, materiału badawczego ( wyniki badań posturometrycznych, zaświadczenia lekarskie, ankiety, wyniki ankietowania ). Z uwagi na swą budowę i funkcjonalny układ części program będzie w miarę potrzeb modyfikowany, weryfikowany i uzupełniany. Opisanie podstaw teoretycznych organizacji ćwiczeń korekcyjno- kompensacyjnych pozwoli pozostałym koleżankom na korzystanie z niego na co dzień, chociażby podczas ćwiczeń gimnastycznych i spotkań z rodzicami. 11
Bibliografia 1. M.Demel, Cele i zadania wychowania fizycznego w: Metodyka wychowania fizycznego w klasach IV- VIII, red. J.Kutzner, PZWS,Warszawa,1970. 2. K.Kasperczyk, Wady postawy ciała (diagnostyka i leczenie), Kraków, 1994. 3. S.Owczarek, Atlas ćwiczeń korekcyjnych, Warszawa, 1998. 4. A.Bojakowska, A.Fiedorowicz, E.Kozłowska, M.Krawcewicz Razem z Dzieckiem Program wychowania przedszkolnego, Nasza Księgarnia, Warszawa 2000. 5. S. Stawczyszyn, i inni, Gimnastyka korekcyjna w szkole cz. I, Bydgoszcz 1998. 6. S.Suliusz (red), Wychowanie fizyczne w kształceniu zintegrowanym, Warszawa 2000. 7. R.Zimmer, Sport i zabawa w przedszkolu, Oficyna Wydawnicza MARHSAL, 1998. 8....... 9....... 12
Aneksy 1. Program wycieczki do Wrocławia 2. Wyniki Badań wad postawy 3. Scenariusze zajęć 1, 2, 3,4 4. Ankieta dla rodziców Opinia Rodziców 5.... 6.... 7.... 8.... 9.... 13
Plan wycieczki do Wrocławia dnia 12 czerwca 2001 r. Cel: - Przeprowadzenie badań wad postawy ( na posturometrze ) Instytucie Antropologii i Biometrii przy AWF - Obserwowanie zwierząt egzotycznych w ZOO Liczba dzieci: 48 wiek dzieci: 5 i 6-latki Liczba opiekunów: 6 w składzie : Ewa Kurzak, Renata Choszcz, Ewa Matuszczak, Bożena Gajeska, Stefania Walczak, Pani Mocarska mama Dorotki Harmonogram : Godz. 6.30 7.00 Godz. 7.00 Godz. 10.00-11.30 Godz. 11.30 12.30 Godz. 12.30 14.30 Godz. 14.30 17.30 - zbiórka dzieci - podróż z przerwą na załatwienie potrzeb fizjologicznych - badania dzieci na posturometrze - posiłek w restauracji w ZOO, załatwienie potrzeb fizjologicznych - odwiedzanie uzgodnionych z dziećmi zwierząt - powrót do Głogowa kanapki i napoje Załączniki : 1. Lista dzieci 2. Zgoda rodziców na wycieczkę 3. Zgoda rodziców na przeprowadzenie badań na posturometrze 4. Polisa ubezpieczeniowa dzieci i opiekunów- OC. Zatwierdzam : 14
Ankieta dla rodziców Opinia o zajęciach Celem ankiety jest uzyskanie od Państwa wstępnych informacji na temat zadowolenia dzieci z uczęszczania na ćwiczenia korekcyjne 15