Tom 4. Prawo rzeczowe. Pod redakcją Edwarda Gniewka. 3. wydanie

Tom 4 Prawo rzeczowe Pod redakcją Edwarda Gniewka 3. wydanie

SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO Prawo rzeczowe Tom 4 3. wydanie

SYSTEM PRAWA PRYWATNEGO Prawo rzeczowe Tom 4 3. wydanie REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA PRYWATNEGO ZBIGNIEW RADWAŃSKI

Prawo rzeczowe Tom 4 3. wydanie Redaktor Prof. dr hab. Edward Gniewek Uniwersytet Wrocławski Autorzy prof. dr hab. Edward Gniewek Uniwersytet Wrocławski; prof. dr hab. Jacek Gołaczyński Uniwersytet Wrocławski; prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski Uniwersytet Warszawski, sędzia Sądu Najwyższego; prof. dr hab. Jerzy Pisuliński Uniwersytet Jagielloński; dr hab. Zygmunt Truszkiewicz Uniwersytet Jagielloński; dr Kamil Zaradkiewicz Uniwersytet Warszawski WYDAWNICTWO C. H. BECK INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN WARSZAWA 2012

Wydano we współpracy: z Instytutem Nauk Prawnych PAN w Warszawie Poszczególne części opracowali: Edward Gniewek rozdz. II, III, V Jacek Gołaczyński rozdz. VII Krzysztof Pietrzykowski rozdz. VI Jerzy Pisuliński rozdz. VIII Zygmunt Truszkiewicz rozdz. I Kamil Zaradkiewicz rozdz. IV Redakcja: Ewa Sadowska Wydawca: Agata Ponikowska Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00 203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Białostockie Zakłady Graficzne ISBN 978-83-255-4089-0 ISBN e-book 978-83-255-4090-6

Przedmowa Wobec postępujących zmian ustawodawstwa oraz narastającego dorobku literatury i orzecznictwa, uwzględniając oczekiwania Czytelników, postanowiono przygotować kolejne, trzecie wydanie obu tomów Systemu Prawa Prywatnego obejmujących Prawo rzeczowe (tom 3 i 4). Niestety, od czasu poprzedniego wydania tomu 4. zmarł Pan dr Andrzej Cisek, Autor rozdziału poświęconego problematyce użytkowania wieczystego. W trzecim wydaniu opracowanie tego zagadnienia powierzono Panu dr. hab. Zygmuntowi Truszkiewiczowi. W obecnej wersji, w jednorodnym tematycznie tomie 4. Systemu Prawa Prywatnego zawarto jedynie problematykę praw na rzeczach cudzych, a więc prawa użytkowania wieczystego (rozdział I) oraz ograniczonych praw rzeczowych (rozdziały II VIII). Natomiast problematykę posiadania i ksiąg wieczystych oraz własności lokali przeniesiono do tomu 3. Publikowane dzieło składa się z opracowań sześciu Autorów. W ramach prac redakcyjnych unikano ingerencji merytorycznej w treść ich rozważań, a zatem wyłącznie Autorzy odpowiadają za prezentowane poglądy prawne. Publikacja uwzględnia stan prawny na dzień 1 października 2012 r. Wrocław, 1 października 2012 r. Prof. dr hab. Edward Gniewek V

Spis treści Przedmowa..................................................... V Wykaz skrótów.................................................. XIII Rozdział I. Użytkowanie wieczyste................................. 1 1. Geneza użytkowania wieczystego............................ 2 2. Zakres przedmiotowy i podmiotowy użytkowania wieczystego.... 11 I. Zakres przedmiotowy....................................... 11 II. Zakres podmiotowy......................................... 17 3. Treść użytkowania wieczystego.............................. 18 I. Uwagi wstępne............................................ 18 II. Uprawnienie do korzystania z gruntu........................... 20 III. Rozporządzanie prawem..................................... 27 4. Podstawowe obowiązki użytkownika wieczystego............... 35 5. Konstrukcja prawna użytkowania wieczystego................. 45 6. Czas trwania użytkowania wieczystego....................... 53 7. Charakter prawny użytkowania wieczystego................... 57 8. Powstanie użytkowania wieczystego.......................... 62 I. Umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste............... 62 II. Uwłaszczenie osób prawnych................................. 72 III. Powstanie użytkowania wieczystego w trybie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.......................................... 74 IV. Problem zasiedzenia użytkowania wieczystego................... 76 9. Wygaśnięcie użytkowania wieczystego........................ 77 10. Ochrona użytkowania wieczystego........................... 95 11. Przyszłość użytkowania wieczystego.......................... 100 Rozdział II. Ograniczone prawa rzeczowe przepisy ogólne........... 105 12. Ogólne określenie ograniczonych praw rzeczowych............. 106 I. Pojęcie ograniczonych praw rzeczowych........................ 106 II. Katalog ograniczonych praw rzeczowych........................ 108 III. Klasyfikacja ograniczonych praw rzeczowych.................... 109 13. Regulacja prawna ograniczonych praw rzeczowych............. 111 I. Znaczenie przepisów ogólnych................................ 111 II. Regulacja prawna poszczególnych praw rzeczowych uwagi ogólne.. 112 14. Powstanie ograniczonych praw rzeczowych.................... 114 I. Ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych................... 114 II. Inne źródła ograniczonych praw rzeczowych..................... 118 15. Przeniesienie ograniczonych praw rzeczowych................. 120 16. Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych................ 122 I. Kolizja ograniczonych praw rzeczowych........................ 122 II. Pierwszeństwo praw wpisanych do księgi wieczystej............... 122 III. Pierwszeństwo innych ograniczonych praw rzeczowych............ 123 IV. Pierwszeństwo szczególne................................... 123 V. Zmiana pierwszeństwa...................................... 124 17. Wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych.................. 126 I. Zrzeczenie się prawa........................................ 126 str. VII

VIII Spis treści II. Wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych na skutek konfuzji..... 127 III. Inne przyczyny wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych....... 128 18. Ochrona ograniczonych praw rzeczowych..................... 129 Rozdział III. Użytkowanie........................................ 131 19. Ogólna charakterystyka użytkowania........................ 131 I. Pojęcie i funkcja społeczno-gospodarcza użytkowania............. 131 II. Rodzaje użytkowania........................................ 133 20. Generalna regulacja prawa użytkowania...................... 134 I. Ustanowienie użytkowania................................... 134 II. Przedmiot użytkowania...................................... 135 III. Treść prawa użytkowania.................................... 137 IV. Charakter prawa użytkowania................................. 139 V. Zobowiązania w stosunku użytkowania......................... 140 VI. Wykonywanie użytkowania................................... 142 VII. Wygaśnięcie użytkowania.................................... 143 VIII. Użytkowanie praw.......................................... 146 21. Użytkowanie przez osoby fizyczne............................ 149 22. Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne........... 152 I. Użytkowanie gruntów Skarbu Państwa.......................... 152 II. Użytkowanie wkładów gruntowych członków spółdzielni........... 156 23. Inne wypadki użytkowania.................................. 161 Rozdział IV. Timesharing szczególny stosunek prawa rzeczowego...... 165 24. Definicja i geneza instytucji.................................. 166 I. Timesharing jako pojęcie z zakresu prawa cywilnego.............. 166 II. Cel gospodarczy i konstrukcje prawne.......................... 171 25. Praktyka a rozwiązania normatywne ustawodawstw europejskich.. 174 I. Konstrukcje w europejskich systemach prawnych................. 174 II. Timesharing obligacyjny..................................... 175 III. Timesharing własnościowy................................. 178 IV. Tak zwana wielopostaciowość timesharingu w praktyce a natura prawa podmiotowego........................................ 180 26. Wymagania prawa europejskiego w zakresie ochrony konsumentów a regulacja cywilnoprawna...................... 181 I. Uwagi ogólne.............................................. 181 II. Podstawowe założenia w zakresie ochrony konsumentów........... 184 III. Brak określenia charakteru prawnego timesharingu i konsekwencje dla państw członkowskich UE................................ 186 27. Konstrukcje i charakter prawny w świetle prawa polskiego...... 188 I. Regulacja timeshare w ustawie z 2011 r......................... 188 II. Koncepcja timesharingu..................................... 194 III. Konstrukcje prawne w świetle ustawodawstwa polskiego........... 198 IV. Timesharing w prawie rzeczowym............................. 199 Rozdział V. Służebności.......................................... 217 28. Ogólne pojęcie, funkcja społeczno-gospodarcza, rodzaje służebności............................................... 218 29. Istota służebności gruntowych............................... 220 30. Powstanie służebności gruntowych........................... 223 I. Uwagi ogólne............................................. 223 II. Umowne ustanowienie służebności............................ 224 III. Zasiedzenie służebności gruntowych........................... 226 IV. Powstanie służebności na mocy orzeczenia sądowego.............. 228 V. Powstanie służebności na mocy decyzji administracyjnej........... 230

Spis treści 31. Treść i wykonywanie służebności gruntowych.................. 230 I. Uwagi ogólne.............................................. 230 II. Treść służebności czynnych.................................. 231 III. Treść służebności biernych................................... 233 IV. Zakres i wykonywanie służebności............................. 235 V. Utrzymywanie urządzeń niezbędnych do wykonywania służebności.. 238 VI. Zmiana treści, zakresu lub sposobu wykonywania służebności....... 240 32. Skutki podziału nieruchomości.............................. 243 33. Wygaśnięcie służebności gruntowych......................... 245 I. Przyczyny powszechne...................................... 245 II. Wygaśnięcie służebności ex lege na skutek jej niewykonywania...... 247 III. Wygaśnięcie służebności na mocy orzeczenia sądowego............ 248 IV. Wygaśnięcie służebności w trybie decyzji administracyjnej.......... 250 34. Służebności osobiste....................................... 250 I. Pojęcie i funkcja służebności osobistych........................ 250 II. Powstanie służebności osobistych............................. 251 III. Treść i wykonywanie służebności osobistych..................... 253 IV. Wygaśnięcie służebności osobistych............................ 255 35. Osobista służebność mieszkania.............................. 256 I. Pojęcie, funkcja i charakter służebności mieszkania................ 256 II. Treść i wykonywanie służebności mieszkania.................... 258 III. Domownicy uprawnionego z tytułu służebności mieszkania......... 259 36. Służebność przesyłu........................................ 260 I. Geneza instytucji........................................... 260 II. Powstanie służebności przesyłu................................ 262 III. Treść i wykonywanie służebności przesyłu....................... 266 Rozdział VI. Prawa rzeczowe do lokali w spółdzielni mieszkaniowej..... 269 37. Spółdzielnia mieszkaniowa.................................. 276 I. Źródła prawa.............................................. 276 II. Pojęcie spółdzielni.......................................... 293 III. Pojęcie spółdzielni mieszkaniowej............................. 300 IV. Powstanie, przekształcenia organizacyjne i ustanie spółdzielni mieszkaniowej............................................. 305 V. Statut spółdzielni mieszkaniowej............................... 318 VI. Organy spółdzielni mieszkaniowej............................. 322 VII. Członkostwo w spółdzielni mieszkaniowej....................... 328 38. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu w spółdzielni mieszkaniowej............................................ 356 I. Spółdzielcze prawa do lokali.................................. 356 II. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jako prawo rzeczowe ograniczone............................................... 364 III. Powstanie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu......... 366 IV. Przedmiot spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu......... 387 V. Treść spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu............. 389 VI. Związanie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu z członkostwem w spółdzielni................................. 405 VII. Przysługiwanie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu więcej niż jednej osobie...................................... 407 VIII. Ochrona spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu........... 415 IX. Wygaśnięcie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu....... 418 X. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu de lege ferenda......... 424 39. Odrębna własność lokalu w spółdzielni mieszkaniowej.......... 425 I. Powstanie odrębnej własności lokalu........................... 425 II. Prawa i obowiązki właścicieli lokali............................ 450 IX

Spis treści X Rozdział VII. Prawo zastawu..................................... 459 40. Zastaw w systemie rzeczowych zabezpieczeń wierzytelności...... 463 I. Ogólna charakterystyka zabezpieczeń rzeczowych wierzytelności.... 463 II. Podział zabezpieczeń rzeczowych.............................. 464 41. Klasyfikacja zastawu....................................... 465 I. Uwagi ogólne.............................................. 465 II. Źródło regulacji............................................ 465 III. Przedmiot zastawu.......................................... 466 IV. Sposób powstania.......................................... 467 V. Posiadanie rzeczy przez zastawnika............................ 468 VI. Sposób zaspokojenia zastawnika.............................. 469 42. Zastaw zwykły............................................ 469 I. Uwagi ogólne............................................. 469 II. Pojęcie zastawu na rzeczach ruchomych......................... 470 III. Charakter prawny........................................... 470 IV. Powstanie zastawu zwykłego.................................. 486 V. Wygaśnięcie zastawu zwykłego................................ 493 43. Zastaw zwykły na prawach.................................. 495 I. Uwaga ogólna............................................. 495 II. Powstanie zastawu na prawach................................ 495 III. Stosunki między dłużnikiem wierzytelności obciążonej zastawem a zastawcą i zastawnikiem.................................... 497 IV. Zastaw finansowy.......................................... 499 44. Zastaw rejestrowy......................................... 504 I. Uwagi ogólne.............................................. 504 II. Pojęcie................................................... 504 III. Umowa o ustanowienie zastawu rejestrowego.................... 506 IV. Wierzytelność zabezpieczona zastawem rejestrowym.............. 508 V. Treść umowy zastawu rejestrowego............................ 509 VI. Zastaw rejestrowy jako prawo akcesoryjne....................... 511 VII. Wpis do rejestru zastawów................................... 513 VIII. Przedmiot zastawu rejestrowego............................... 514 IX. Wygaśnięcie zastawu rejestrowego............................. 518 X. Przeniesienie zastawu rejestrowego............................ 519 45. Zastaw rejestrowy na prawach.............................. 520 I. Przedmiot zastawu rejestrowego na prawach..................... 520 II. Umowa o ustanowienie zastawu rejestrowego na prawach.......... 521 46. Zastaw ustawowy.......................................... 523 I. Pojęcie................................................... 523 II. Zastaw ustawowy a posiadanie (dzierżenie rzeczy obciążonej)....... 524 III. Przedmiot zastawu ustawowego............................... 524 IV. Wierzytelność zabezpieczona zastawem ustawowym............... 525 V. Skutki powstania zastawu ustawowego.......................... 525 VI. Wygaśnięcie zastawu ustawowego............................. 528 47. Zastaw skarbowy.......................................... 529 I. Pojęcie................................................... 529 II. Przedmiot................................................. 531 III. Strony stosunku zastawu skarbowego........................... 532 IV. Skutki ustanowienia zastawu skarbowego........................ 534 V. Ustanowienie zastawu skarbowego............................. 536 VI. Wierzytelność zabezpieczona zastawem skarbowym............... 537 48. Zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonych zastawem......... 537 I. Zaspokojenie wierzytelności w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego............................................. 537

Spis treści II. Pozaegzekucyjne sposoby zaspokojenia wierzytelności z zastawu..... 544 Rozdział VIII. Hipoteka.......................................... 553 49. Pojęcie hipoteki........................................... 559 I. Pojęcie hipoteki............................................ 559 II. Funkcja hipoteki............................................ 563 III. Rodzaje hipotek............................................ 565 IV. Dług gruntowy............................................. 568 V. Kolizja zabezpieczeń........................................ 570 50. Regulacja hipoteki w prawie polskim......................... 573 51. Treść hipoteki............................................. 574 52. Wierzytelność zabezpieczona hipoteką........................ 581 I. Uwagi ogólne.............................................. 581 II. Zasada akcesoryjności hipoteki................................ 593 III. Zakres zabezpieczenia wierzytelności hipotecznej................. 599 IV. Przeniesienie wierzytelności hipotecznej........................ 603 V. Zmiana treści wierzytelności hipotecznej........................ 609 VI. Zastąpienie wierzytelności hipotecznej inną wierzytelnością......... 613 53. Przedmiot hipoteki......................................... 614 I. Uwagi ogólne.............................................. 614 II. Zakres obciążenia.......................................... 616 III. Hipoteka na nieruchomości................................... 620 IV. Hipoteka na udziale we współwłasności......................... 625 V. Hipoteka na prawie użytkowania wieczystego.................... 629 VI. Hipoteka na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu........ 632 VII. Hipoteka na wierzytelności hipotecznej......................... 636 54. Powstanie hipoteki......................................... 639 I. Hipoteka umowna.......................................... 639 II. Hipoteka przymusowa....................................... 646 III. Hipoteka ustawowa......................................... 655 IV. Wpis hipoteki............................................. 656 V. Znaczenie wpisu hipoteki w księdze wieczystej................... 661 55. Hipoteka łączna........................................... 663 I. Charakterystyka hipoteki łącznej.............................. 663 II. Hipoteka łączna umowna.................................... 672 III. Hipoteka łączna przymusowa................................. 673 IV. Hipoteka łączna powstająca z mocy prawa....................... 675 56. Hipoteka na wierzytelności hipotecznej....................... 682 57. Zaspokojenie wierzytelności hipotecznej...................... 684 I. Przesłanki zaspokojenia wierzytelności hipotecznej................ 684 II. Dobrowolna spłata wierzytelności hipotecznej.................... 688 III. Zaspokojenie wierzytelności hipotecznej w postępowaniu egzekucyjnym sądowym..................................... 692 IV. Zaspokojenie wierzytelności hipotecznej w postępowaniu egzekucyjnym w administracji................................ 694 V. Zaspokojenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym i naprawczym.............................................. 695 VI. Rozliczenia między ustanawiającymi zabezpieczenia w razie zaspokojenia wierzyciela hipotecznego.......................... 697 58. Ochrona hipoteki.......................................... 699 59. Wygaśnięcie hipoteki....................................... 703 I. Wygaśnięcie wierzytelności hipotecznej jako przyczyna wygaśnięcia hipoteki.................................................. 703 II. Wygaśnięcie hipoteki bez wygaśnięcia wierzytelności hipotecznej.... 705 XI

Spis treści III. Rozporządzenie opróżnionym miejscem hipotecznym.............. 710 IV. Wykreślenie wygasłej hipoteki z księgi wieczystej................. 715 Indeks rzeczowy................................................. 719 XII

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa AMWU............ ustawa z 30.5.1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1711 ze zm.) BankHipU.......... ustawa z 29.8.1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919 ze zm.) dyrektywa 94/47/WE... dyrektywa 94/47/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26.10.1994 r. w sprawie ochrony nabywców w odniesieniu do niektórych aspektów umów odnoszących się do nabywania praw do korzystania z nieruchomości w oznaczonym czasie (Dz.Urz. WE Nr L Nr 280, s. 83) dyrektywa 2008/122/WE....... dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/122/WE z 14.1.2009 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do niektórych aspektów umów timeshare, umów o długoterminowe produkty wakacyjne, umów odsprzedaży oraz wymiany (Dz.Urz. UE L Nr 33, s. 10) GospNierU......... ustawa z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz.U z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) GospNierRSPU...... ustawa z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700 ze zm.) GospTerU.......... ustawa z 14.7.1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (tekst jedn.: Dz.U. z 1969 r. Nr 22, poz. 159 ze zm.) GruntWarszD....... dekret z 26.10.1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279) KC................ ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KC austr........... Kodeks cywilny austriacki z 1811 r. (ABGB Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch) KC belg............ Kodeks cywilny belgijski KC czes............ Kodeks cywilny czeski z 1964 r. (Občanský zákoník) KC franc........... Kodeks cywilny francuski z 1804 r. (Cc Code civil) KC grec............ Kodeks cywilny grecki KC hol............. Kodeks cywilny holenderski z 1992 r. (NBW Neujie Burgerlijk Wetboek) KC luks............ Kodeks cywilny Wielkiego Księstwa Luksemburga KC niem........... Kodeks cywilny niemiecki z 18.8.1896 r. (BGB Bürgerliches Gesetzbuch) KC szwajc.......... Kodeks cywilny szwajcarski z 1912 r. (ZGB Schweizerisches Zivilgesetzbuch) KC węgier.......... KC węgierski KC włos........... Kodeks cywilny włoski z 1942 r. KK............... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKS.............. ustawa z 10.9.1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) KKW.............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) KM............... ustawa z 18.9.2001 r. Kodeks morski (tekst jedn: Dz.U. z 2009 r. Nr 217, poz. 1689 ze zm.) Konstytucja PRL..... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 22.7.1952 r. (tekst jedn.: Dz.U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36 ze zm.) XIII

XIV Wykaz skrótów Konstytucja RP...... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPA............... ustawa z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KPC............... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPC niem.......... Kodeks postępowania cywilnego niemiecki z 1950 r. (Zivilprozessordnung) KRO.............. ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 788) KrRejSU........... ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) KSH.............. ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KsWieczSysInfR..... rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 20.8.2003 r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym 1575 KW............... ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) KWU.............. ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm.) KZ................ rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.10.1933 r. Kodeks zobowiązań (Dz.U. Nr 82, poz. 598 ze zm.) LasyU............. ustawa z 28.9.1991 r. o lasach (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zm.) NabNierCU......... ustawa z 24.3.1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (tekst jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 167, poz. 1758 ze zm.) NajLokU........... ustawa z 2.7.1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787 ze zm.) ObligU............. ustawa z 29.6.1995 r. o obligacjach (tekst jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 120, poz. 1300 ze zm.) ObrIFinU........... ustawa 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.) OchrLokU.......... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) OchrPrzyrU......... ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.) OrdPU............. ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) PBudMieszkU...... ustawa z 26.10.1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) PortU.............. ustawa z 20.12.1996 r. o portach i przystaniach morskich (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 179) PostEgzAdmU....... ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1015) PrASC............. ustawa z 29.9.1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264) PrBank............. ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrBank z 1989 r...... ustawa z 31.1.1989 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm.) PrBud............. ustawa z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.) PrGeolGórn......... ustawa z 9.6.2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 163, poz. 981)

Wykaz skrótów PrGosp............. ustawa z 19.11.1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.) PrNot.............. ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) ProwKsWieczR...... rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 17.9.2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz.U. Nr 102, poz. 1122 ze zm.) PrPrywM........... ustawa z 4.2.2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) PrPrzew............ ustawa z 15.11.1984 r. Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601 ze zm.) PrRzeczD........... dekret z 11.10.1946 r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm.) PrSpółdz........... ustawa z 16.9.1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) PrUp.............. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.10.1934 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) PrUpNapr.......... ustawa z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.) PrZabudD.......... dekret z 26.10.1945 r. o prawie zabudowy (Dz.U. Nr 50, poz. 280) PrzekszUWU........ ustawa z 29.7.2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 83) PWKC............. ustawa z 23.4.1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94 ze zm.) PWKP............. ustawa z 26.6.1974 r. Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz.U. Nr 24, poz. 142 ze zm.) PWKRO........... ustawa z 25.2.1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 60) PWPrRzeczD....... dekret z 11.10.1946 r. Przepisy wprowadzające Prawo rzeczowe i Prawo o księgach wieczystych (Dz.U. Nr 57, poz. 321 ze zm.) RehabOsNiepU...... ustawy z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych SpółdzMieszkU...... ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) SpółdzU............ ustawa z 29.10.1920 r. o spółdzielniach (tekst jedn.: Dz.U. z 1950 r. Nr 25, poz. 232 ze zm.) SpółdzZwU......... ustawa z 17.2.1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz.U. Nr 12, poz. 61 ze zm.) SprzDomU......... ustawa z 28.5.1957 r. o sprzedaży przez Państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych (Dz.U. Nr 31, poz. 132 ze zm.) Statut SCE.......... rozporządzenie Rady (WE) Nr 1435/2003 z 22.7.2003 r. w sprawie statutu spółdzielni europejskiej (SCE) (Dz.Urz. UE. L 2003 Nr 207, s. 1) SwobGospU........ ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) SysUbSpołU........ ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) TimeshareU......... ustawa z 16.9.2011 r. o timeshare (Dz.U. Nr 230, poz. 1370) TimeshareU z 2000 r.. ustawa z 13.7.2000 r. o ochronie nabywców prawa korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w oznaczonym czasie w każdym roku oraz o zmianie ustaw Kodeks cywilny, Kodeks wykroczeń i ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr 74, poz. 855 ze zm.) UbezpSpRU........ ustawa z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.) UwłOsPrR.......... rozporządzenie z 10.2.1998 r. Rady Ministrów w sprawie przepisów wykonawczych dotyczących uwłaszczenia osób prawnych nieruchomościami będącymi dotychczas w ich zarządzie lub użytkowaniu (Dz.U. Nr 23, poz. 120 ze zm.) XV

Wykaz skrótów VATU............. ustawa z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz.U. 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) WłLokU........... ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) WywłNierU......... ustawa z 29.4.1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jedn.: Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) ZabFinU........... ustawa z 2.4.2004 r. o niektórych zabezpieczeniach finansowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 942) ZastRejU........... ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.) ZmKC z 1991 r...... ustawa z 25.10.1991 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz ustaw o księgach wieczystych i hipotece, Prawo spółdzielcze, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo lokalowe (Dz.U. Nr 115, poz. 496) ZmKC z 2008 r...... ustawa z 30.5.2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731) ZmKPC z 2004 r..... ustawa z 2.7.2004 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804) ZmKPC z 2011 r..... ustawa z 16.9.2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381) ZmKWU z 2001 r.... ustawa z 11.5.2001 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, ustawy Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy Prawo o notariacie (Dz.U. Nr 63, poz. 635) ZmKWU z 2009 r.... ustawa z 26.6.2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 131, poz. 1075) ZmPrSpółdz z 1994 r............ ustawa z 7.7.1994 r. o zmianie ustawy Prawo spółdzielcze oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 90, poz. 419 ze zm.) ZmSpółdzMieszkU z 2002 r............. ustawa z 19.12.2002 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240, poz. 2058 ze zm.) ZmSpółdzMieszkU z 2005 r............. ustawa z 3.6.2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 122, poz. 1024) ZmSpółdzMieszkU z 2007 r............. ustawa z 14.6.2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 125, poz. 873 ze zm.) ZmSpółdzMieszkU z 2009 r.............. ustawa z 18.12.2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 223, poz. 1779) ZmSpółdzMieszkU z 2011 r............. ustawa z 19.8.2011 r. o zmianie ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1180) ZmWywłNierU z 1990 r............. ustawa z 29.9.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) 2. Organy orzekające NSA.............. Naczelny Sąd Administracyjny NSA (7)............ Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów SA................ Sąd Apelacyjny SN................ Sąd Najwyższy SN (7)............. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów XVI

Wykaz skrótów TK................ Trybunał Konstytucyjny WSA.............. Wojewódzki Sąd Administracyjny 3. Czasopisma i publikatory AUL.............. Acta Universitatis Lodziensis AUMCS........... Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska AUWr............. Acta Universitatis Wratislaviensis BSN............... Biuletyn Sądu Najwyższego DPP.............. Demokratyczny Przegląd Prawniczy Dz.U.............. Dziennik Ustaw EP................ Edukacja Prawnicza GP................ Gazeta Prawna KPP............... Kwartalnik Prawa Prywatnego MoPrBank.......... Monitor Prawa Bankowego M.P................ Monitor Polski MoP............... Monitor Prawniczy MoPod............. Monitor Podatkowy MoPr.............. Monitor Prawa Pracy MoS.............. Monitor Spółdzielczy MSiG............. Monitor Sądowy i Gospodarczy NP................ Nowe Prawo NPN.............. Nowy Przegląd Notarialny ONSA............. Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSA w Katowicach... Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach OSN.............. Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach 1933 1952), Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w latach 1953 1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w 1962 r.: Izby Cywilnej, w latach 1963 1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach 1982 1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach 1990 1994: Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w 1995 r.: Izby Cywilnej) OSNPG............ Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratura Generalna OSP............... Orzecznictwo Sądów Polskich (1921 1939), Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych (1957 1989), Orzecznictwo Sądów Polskich (od 1990 r.) OTK.............. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A............ Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria A Pal................ Palestra PB................ Prawo Bankowe PiP............... Państwo i Prawo PL................ Przegląd Legislacyjny PP................ Przegląd Podatkowy PPE............... Przegląd Prawa Egzekucyjnego Pr.Sp.............. Prawo Spółek Prok. i Pr........... Prokuratura i Prawo PS................ Przegląd Sądowy PUG............... Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego R.Pr............... Radca Prawny Rej................ Rejent RPEiS............. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny Rzeczp............. Rzeczpospolita SC................ Studia Cywilistyczne SI................ Studia Iuridia SIS............... Studia Iuridica Lublinensia XVII

Wykaz skrótów SKN.............. Spółdzielczy Kwartalnik Naukowy SPP............... Studia Prawa Prywatnego ST................ Samorząd Terytorialny TPP............... Transformacje Prawa Prywatnego WSS.............. Wrocławskie Studia Sądowe ZNIBPS........... Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego ZNUJ............. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ZPUKSW.......... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 4. Piśmiennictwo Bieniek, Komentarz GospNierU, 2005 (2007, 2008, 2011)... Ustawa o gospodarce nieruchomościami (pod red. G. Bieńka), Warszawa 2005, 2007, 2008, 2011 Gersdorf, Ignatowicz, Prawo spółdzielcze, 1966 (1985)......... M. Gersdorf, J. Ignatowicz, Prawo spółdzielcze. Komentarz, Warszawa 1966, 1985 Gniewek, Komentarz... E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Kraków 2001 Gniewek, Komentarz KC, t. [ ]........... Kodeks cywilny (pod red. E. Gniewka), t. I i II, Warszawa 2004 Gniewek, Komentarz KC, 2006 (2008, 2011, 2012)......... Kodeks cywilny (pod red. E. Gniewka), Warszawa 2006, 2008, 2011, 2012 Gniewek, Prawo rzeczowe, 1999 (2004, 2006, 2008, 2010)... E. Gniewek, Prawo rzeczowe, Warszawa 1999, 2004, 2006, 2008, 2010 Grzybowski, Prawo rzeczowe, 1976 (1989)......... S. Grzybowski, Prawo cywilne. Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1976, 1989 Ignatowicz, Prawo rzeczowe 1976 (2000)......... J. Ignatowicz, Prawo rzeczowe, Warszawa 1976, 2000 Ignatowicz, Stefaniuk, Prawo rzeczowe, 2003 (2004, 2006, 2009)... J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo rzeczowe, Warszawa 2003, 2004, 2006, 2009 KC. Praktyczny komentarz, t. [ ]...... Kodeks cywilny. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, t. I i II, Warszawa 2005 KC z Komentarzem, t. [ ]............... Kodeks cywilny z Komentarzem (pod red. J. Winiarza), t. I i II, Warszawa 1980, 1989 Kidyba, Komentarz KC, t. [ ].. Kodeks cywilny (pod red. A. Kidyby), t. II. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 2009 Komentarz do KC, Ks. [ ], t. [ ]......... Komentarz do Kodeksu cywilnego, Księga I. Część ogólna, Warszawa 1988, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2006, 2007, 2009, 2011; Księga II. XVIII

Wykaz skrótów Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 1996, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2006, 2007, 2011; Księga III. Zobowiązania, t. I, Warszawa 1999, 2001, 2002, 2003, 2005, 2006, 2007, 2011; Księga III. Zobowiązania, t. II, Warszawa 1997, 1999, 2001, 2002, 2003, 2005, 2006, 2007, 2009, 2011; Księga IV. Spadki, Warszawa 1996, 1999, 2001, 2002, 2003, 2005, 2006, 2007, 2011 Komentarz GospNierU, 2009, 2011.............. J. Jaworski, A. Prusaczyk, A. Tułodziecki, M. Wolanin, Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, Warszawa 2009, 2011 Komentarz KC, t. [ ], 1972.......... Kodeks cywilny. Komentarz (pod red. Z. Resicha, J. Ignatowicza, J. Pietrzykowskiego, I. Bielskiego), t. I III, Warszawa 1972 Komentarz KC, t. [ ]............... Kodeks cywilny. Komentarz (pod red. K. Pietrzykowskiego), t. I, Warszawa 1997, 1999, 2002, 2004, 2005, 2008, 2011; t. II, Warszawa 1998, 2000, 2003, 2004, 2009, 2011 Nowakowski, Prawo rzeczowe..... Z. K. Nowakowski, Prawo rzeczowe. Zarys wykładu, Warszawa 1980 System, t. [ ]........ System Prawa Cywilnego, t. I, Ossolineum 1974, 1985; t. II, Ossolineum 1977; t. III, cz. 1, Ossolineum 1981; t. III, cz. 2 Ossolineum 1976; t. IV, Ossolineum 1986 System PrPryw, t. [ ]............... System Prawa Prywatnego, t. 1, Warszawa 2007, 2012; t. 2, Warszawa 2002, 2008; Suplement do t. 2, Warszawa 2004; t. 3, Warszawa 2003, 2007; t. 4, Warszawa 2005, 2007; t. 5, Warszawa 2006; t. 6, Warszawa 2009; Suplement do t. 6, Warszawa 2010; t. 7, Warszawa 2001, 2004, 2011; t. 8, Warszawa 2004, 2011; t. 9, Warszawa 2010; t. 10, Warszawa 2009; t. 11, Warszawa 2009; t. 12, Warszawa 2003, 2011; t. 13, Warszawa 2003, 2007; t. 14A, Warszawa 2012; t. 14B, Warszawa 2012; t. 16, Warszawa 2008; t. 17A, Warszawa 2010; t. 17B, Warszawa 2010; t. 18, Warszawa 2005, 2010; Suplement do t. 18, Warszawa 2006; t. 19, Warszawa 2006 Wasilkowski, Zarys.............. J. Wasilkowski, Zarys prawa rzeczowego, Warszawa 1963 Wolter, Ignatowicz, Stefaniuk, Prawo cywilne, 1999 (2001)... A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1999, 2001 5. Inne skróty ANR.............. Agencja Nieruchomości Rolnych apr................ aprobująca art................ artykuł b.................. były BGŻ.............. Bank Gospodarki Żywnościowej BSiE.............. Biuro Studiów i Ekspertyz (Kancelarii Sejmu) cyt................ cytowany d.................. dawny DCFR............. Draft Common Frame of Reference FUS.............. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych ha................. hektar itd................ i tak dalej XIX