Podręczniki Prawnicze. Prawo rzeczowe. Edward Gniewek. 9. wydanie. C. H. Beck

Transkrypt

1 Podręczniki Prawnicze Prawo rzeczowe Edward Gniewek 9. wydanie C. H. Beck

2 PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Edward Gniewek Prawo rzeczowe

3 W sprzedaży: T. Dybowski (red.) PRAWO RZECZOWE, Tom 3, wyd. 2 System Prawa Prywatnego E. Gniewek (red.) PRAWO RZECZOWE, Tom 4, wyd. 2 System Prawa Prywatnego A. Kawałko, H. Witczak PRAWO RZECZOWE, wyd. 3 Skrypty Becka A. Doliwa PRAWO RZECZOWE, wyd. 3 Akademia Prawa A. K. Bieliński, M. Pannert PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA. PRAWO RZECZOWE, wyd. 2 Wykłady Becka K. Grzesik, M. Hałgas, P. Kostański PRAWO RZECZOWE. PYTANIA. KAZUSY. TABLICE, wyd. 3 Repetytoria C.H. Beck KODEKS CYWILNY z wprowadzeniem, wyd. 35 Twoje Prawo

4 Prawo rzeczowe Edward Gniewek profesor zw. dr hab. nauk prawnych Uniwersytet Wrocławski 9. wydanie zmienione i zaktualizowane WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2012

5 Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN ISBN e-book

6 Przedmowa do dziewiątego wydania Należy doceniać znaczenie stosunków prawnorzeczowych dla obrotu gospodarczego. Wszelka dynamika obrotu, wymiany dóbr i usług potrzebuje statycznego podłoża. Obrót gospodarczy wyrasta bowiem ze stosunków własnościowych, prawnorzeczowych. Naczelne zatem znaczenie ma poznanie statycznych stosunków własnościowych, zwłaszcza treści i charakteru praw rzeczowych. Znajomość prawa rzeczowego jest więc nieodzownym elementem wykształcenia prawniczego. Ze szczególną uwagą należy zaś śledzić proces trwającej przebudowy stosunków własnościowych w Polsce. Skromną próbę włączenia się przez autora w nurt niezbędnych badań stanowi przedstawione Czytelnikowi opracowanie podręcznika przeznaczone dla studentów prawa. Można wszak wyrazić nadzieję, że opracowanie posłuży również jako przewodnik dla wykształconych prawników. Kierując się przeważającą funkcją dydaktyczną podręcznika, zastosowano uproszczoną metodę dokumentacji warsztatu badawczego. Celowo więc nie zamieszczono tu przypisów odsyłających do literatury i orzecznictwa. Na początku każdego rozdziału wskazano natomiast podstawową, a uzupełniającą w stosunku do podręcznika, literaturę naukową. Przy opracowaniu niniejszego podręcznika można było korzystać z dobrych wzorów. Należy docenić zwłaszcza podręcznik autorstwa Profesora Jerzego Ignatowicza oraz t. 2 Systemu Prawa Cywilnego, poświęcony Prawu własności i innym prawom rzeczowym. Obecnie pomocne jest opracowanie Systemu Prawa Prywatnego z jego dwoma tomami (t. 3 i 4) poświęconymi Prawu rzeczowemu. Podręcznik obejmuje pełny zakres materii prawa rzeczowego, ze wszystkimi jego instytucjami. Najwięcej miejsca zajmuje oczywiście problematyka prawa własności. Szczególnie dużo miejsca poświęcono nieruchomościom (rozdział IV, VI i IX). W opracowaniu zastosowano rozbudowaną systematykę rozważań. Sądzę bowiem, że Czytelnik powinien mieć pełną orientację i z łatwością poszukiwać poszczególnych wątków. Zechce zaś Czytelnik przyjąć zaproponowaną formę dialogu, przejawiającą się częstym stosowaniem liczby mnogiej podczas prowadzenia rozważań. Wrocław, lipiec 2012 r. prof. dr hab. Edward Gniewek

7

8 Spis treści Przedmowa do dziewiątego wydania... V Wykaz skrótów... XVII Wykaz literatury... XXI Rozdział I. Ogólne wiadomości o prawie rzeczowym Pojęcie i ogólna charakterystyka podmiotowych praw rzeczowych Przedmiot praw rzeczowych... 3 I. Uwagi wstępne... 3 II. Pojęcie rzeczy... 3 III. Nieruchomości i rzeczy ruchome... 5 IV. Rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości... 8 V. Części składowe rzeczy... 9 VI. Przynależności Bezwzględny charakter praw rzeczowych Względne prawa podmiotowe ogólna charakterystyka Rodzaje praw rzeczowych Numerus clausus praw rzeczowych Jawność praw rzeczowych Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym Rozdział II. Kształtowany model stosunków własnościowych w Polsce Pojęcie własności I. Ekonomiczne pojęcie własności II. Własność w znaczeniu prawnym III. Pojęcie mienia IV. Własność przedsiębiorstwa V. Własność gospodarstw rolnych Ustrojowa funkcja własności Model socjalistycznej własności społecznej w okresie Polski Ludowej Współczesne przekształcenia własnościowe I. Uwagi wstępne II. Odrzucenie modelu socjalistycznej własności społecznej III. Uwłaszczenie osób prawnych IV. Komunalizacja mienia państwowego V. Wyposażenie majątkowe powiatów i województw VI. Kształtowanie modelu własności prywatnej Prywatyzacja mienia państwowego Prywatyzacja własności rolnej Skarbu Państwa Reprywatyzacja... 40

9 VIII Spis treści 13. Współczesna stratyfikacja własności I. Uwagi wstępne II. Własność prywatna III. Własność państwowa Uwagi wstępne Własność Skarbu Państwa Własność innych państwowych osób prawnych Zasób własności rolnej Skarbu Państwa IV. Własność samorządowa Uwagi wstępne Własność komunalna Własność powiatowa Własność wojewódzka V. Własność osobista Rozdział III. Treść prawa własności Ogólna charakterystyka prawa własności Pozytywna treść prawa własności wprowadzenie Bezwzględny charakter prawa własności Uprawnienie do posiadania rzeczy Uprawnienie do korzystania z rzeczy I. Uwagi wstępne II. Uprawnienie do używania rzeczy III. Uprawnienie do pobierana pożytków z rzeczy IV. Uprawnienie do pobierania innych dochodów z rzeczy V. Uprawnienie do zużycia i przetworzenia rzeczy Rozporządzanie rzeczą I. Uwagi wstępne II. Wyzbycie się własności III. Obciążenie własności IV. Zniesienie prawa własności Granice prawa własności I. Uwagi wstępne II. Ograniczenie własności przez przepisy prawa III. Ograniczenie własności przez zasady współżycia społecznego IV. Ograniczenie własności przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa Rozdział IV. Własność nieruchomości problematyka korzystania z nieruchomości Wprowadzenie Przestrzenne granice prawa własności I. Geodezyjne oznaczenia nieruchomości II. Pionowy zasięg własności nieruchomości gruntowej III. Postanowienia Prawa wodnego IV. Postanowienia Prawa geologicznego i górniczego V. Granice przestrzenne nieruchomości budynkowych VI. Granice przestrzenne nieruchomości lokalowych... 71

10 Spis treści IX 23. Prawo sąsiedzkie I. Uwagi wstępne II. Ograniczenie dopuszczalnych immisji III. Służebności w stosunkach sąsiedzkich IV. Określenie sposobu korzystania z przygranicznych pasów gruntu V. Problematyka granic gruntów w prawie sąsiedzkim Znaczenie planowania przestrzennego Korzystanie z gruntów rolnych i leśnych Korzystanie z gruntów nabytych od Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego Rozdział V. Nabycie i utrata własności Nabycie własności uwagi wstępne Utrata prawa własności spostrzeżenia ogólne Pierwotne i pochodne nabycie własności Przeniesienie własności I. Uwagi wstępne II. Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych co do tożsamości III. Przeniesienie własności rzeczy oznaczonych co do gatunku i rzeczy przyszłych IV. Przeniesienie własności causa solvendi V. Nabycie własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej VI. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych sygnalizacja problemu Zasiedzenie I. Uwagi wstępne II. Przedmiot zasiedzenia III. Przesłanki zasiedzenia Uwagi ogólne Posiadanie samoistne Ciągłość posiadania Upływ terminu zasiedzenia Dobra wiara posiadacza IV. Skutki zasiedzenia Zrzeczenie się własności nieruchomości Zawłaszczenie niczyjej rzeczy ruchomej Znalezienie rzeczy Inne wypadki nabycia i utraty własności Rozdział VI. Obrót nieruchomościami Uwagi wstępne Ogólne zasady przeniesienia własności przypomnienie Szczególne zasady obrotu nieruchomościami I. Zakaz zastrzegania warunku i terminu II. Wymóg formy aktu notarialnego III. Materialna i formalna kauzalność przeniesienia własności nieruchomości 104 IV. Znaczenie wpisu do księgi wieczystej Znaczenie planowania przestrzennego w zakresie obrotu nieruchomościami Obrót nieruchomościami rolnymi

11 X Spis treści 41. Obrót nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego Obrót nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa Rozdział VII. Ochrona własności Ogólna charakterystyka ochrony własności Roszczenie windykacyjne Uzupełniające roszczenia właściciela Roszczenie posiadacza o zwrot nakładów Roszczenie negatoryjne Roszczenia związane ze wzniesieniem budowli na cudzym gruncie I. Uwagi ogólne II. Roszczenie posiadacza gruntu III. Roszczenie właściciela Rozdział VIII. Współwłasność Ogólne określenie współwłasności Współwłasność rzeczy a wspólność praw majątkowych Wspólność mienia Współwłasność w częściach ułamkowych a współwłasność łączna Źródła współwłasności Pojęcie i znaczenie prawne udziału we współwłasności Metoda regulacji stosunków wewnętrznych między współwłaścicielami Zarząd rzeczą wspólną I. Uwagi wstępne II. Zarząd ustawowy III. Zarząd umowny IV. Zarząd sądowy Czynności zachowawcze współwłaścicieli Współposiadanie i korzystanie z rzeczy wspólnej I. Uwagi wstępne II. Ustawowy model współposiadania i korzystania z rzeczy wspólnej III. Regulacja umowna IV. Sądowe określenie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej Pobieranie pożytków i ponoszenie ciężarów związanych z rzeczą wspólną Zniesienie współwłasności I. Roszczenie o zniesienie współwłasności II. Tryb zniesienia współwłasności III. Sposoby zniesienia współwłasności Podział rzeczy Przyznanie rzeczy na własność jednemu ze współwłaścicieli Sprzedaż rzeczy wspólnej Zniesienie współwłasności gospodarstw rolnych Rozdział IX. Odrębna własność lokali Konstrukcja prawna odrębnej własności lokalu I. Uwagi wstępne II. Przedmiot własności

12 Spis treści XI III. Współwłasność przymusowa nieruchomości wspólnej IV. Istota odrębnej własności lokalu Ustanowienie odrębnej własności lokalu I. Umowne ustanowienie odrębnej własności II. Ustanowienie odrębnej własności lokalu w drodze jednostronnej czynności prawnej III. Ustanowienie odrębnej własności lokalu na podstawie orzeczenia sądu Wspólnota mieszkaniowa właścicieli lokali Prawa i obowiązki właścicieli lokali Zarząd nieruchomością wspólną Rozdział X. Użytkowanie wieczyste Pojęcie i funkcja społeczno-gospodarcza użytkowania wieczystego Przedmiot użytkowania wieczystego Ustanowienie użytkowania wieczystego I. Wybór kontrahenta II. Zawarcie umowy III. Wpis do księgi wieczystej Charakter i treść prawa użytkowania wieczystego Odrębna własność budynków Wygaśnięcie użytkowania wieczystego Nabycie prawa własności przez użytkownika wieczystego Rozdział XI. Ograniczone prawa rzeczowe przepisy ogólne Ogólna charakterystyka ograniczonych praw rzeczowych I. Pojęcie ograniczonych praw rzeczowych II. Zamknięty katalog ograniczonych praw rzeczowych III. Przedmiot ograniczonych praw rzeczowych IV. Samoistne i akcesoryjne prawa rzeczowe ograniczone Powstanie ograniczonych praw rzeczowych I. Umowne ustanowienie ograniczonych praw rzeczowych II. Powstanie ograniczonych praw rzeczowych z mocy samego prawa III. Powstanie ograniczonych praw rzeczowych na podstawie orzeczenia sądowego IV. Powstanie ograniczonych praw rzeczowych na podstawie decyzji administracyjnej Zmiana treści ograniczonych praw rzeczowych Przeniesienie ograniczonych praw rzeczowych Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych I. Kolizja ograniczonych praw rzeczowych II. Pierwszeństwo praw wpisanych do księgi wieczystej III. Pierwszeństwo innych ograniczonych praw rzeczowych IV. Zmiana pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych Wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych I. Zrzeczenie się prawa II. Konfuzja III. Inne źródła wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych Ochrona ograniczonych praw rzeczowych

13 XII Spis treści Rozdział XII. Użytkowanie Pojęcie i funkcja społeczno-gospodarcza użytkowania Ogólne cechy użytkowania I. Uwagi wstępne II. Ustanowienie użytkowania III. Przedmiot użytkowania IV. Treść prawa użytkowania V. Obowiązki stron w stosunku użytkowania VI. Wygaśnięcie prawa użytkowania Użytkowanie przez osoby fizyczne Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne Inne wypadki użytkowania Użytkowanie w ramach timesharingu Rozdział XIII. Służebności Ogólne pojęcie i funkcja społeczno-gospodarcza służebności Służebności gruntowe I. Uwagi wstępne II. Powstanie służebności gruntowych Umowne ustanowienie służebności Zasiedzenie służebności Ustanowienie służebności drogi koniecznej Inne przypadki powstania służebności na podstawie orzeczenia sądowego Powstanie służebności na podstawie decyzji administracyjnej III. Treść i wykonywanie służebności Treść służebności czynnych Treść służebności biernych Wykonywanie służebności IV. Utrzymanie urządzeń niezbędnych do wykonywania służebności V. Podział nieruchomości VI. Zmiana treści lub sposobu wykonywania służebności VII. Wygaśnięcie służebności Służebności osobiste Osobista służebność mieszkania a. Służebność przesyłu Rozdział XIV. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu Znaczenie spółdzielczości mieszkaniowej w Polsce Treść i charakter spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu Wygaśnięcie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu Własnościowe a lokatorskie prawo do lokalu Własnościowe prawo do lokalu a odrębna własność lokalu Współczesne przekształcenia praw do lokali Rozdział XV. Prawo zastawu Zabezpieczenie wierzytelności wiadomości ogólne Funkcja prawa zastawu

14 Spis treści XIII 99. Powstanie prawa zastawu I. Umowny zastaw zwykły II. Zastaw rejestrowy III. Zastaw ustawowy IV. Zastaw skarbowy Przedmiot zastawu Zakres zabezpieczenia Akcesoryjny charakter prawa zastawu Treść prawa zastawu Zobowiązania stron w stosunku zastawu Tryb zaspokajania wierzyciela Wygaśnięcie prawa zastawu Zastaw na prawach Rozdział XVI. Hipoteka Istota i funkcje hipoteki Powstanie hipoteki I. Hipoteka umowna II. Hipoteka przymusowa Przedmiot hipoteki I. Uwagi wstępne II. Hipoteka na nieruchomości III. Hipoteka łączna IV. Hipoteka na udziale we współwłasności V. Hipoteka na użytkowaniu wieczystym VI. Hipoteka na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu VII. Hipoteka na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką Zakres obciążenia hipotecznego Wierzytelność zabezpieczona hipoteką I. Istniejące i przyszłe wierzytelności pieniężne II. Wielość wierzytelności III. Wielość wierzytelności różnych podmiotów IV. Podmiana wierzytelności a. Zakres zabezpieczenia hipotecznego Akcesoryjny charakter hipoteki Treść hipoteki Tryb zaspokojenia wierzytelności hipotecznej Ochrona hipoteki Wygaśnięcie hipoteki a. Rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym Hipoteka na wierzytelności hipotecznej Rozdział XVII. Posiadanie Wprowadzenie Posiadanie rzeczy I. Uwagi ogólne o pojęciu posiadania II. Element faktycznego władztwa nad rzeczą III. Czynnik woli posiadacza

15 XIV Spis treści 121. Współposiadanie rzeczy Dzierżenie rzeczy Posiadanie służebności Istota posiadania Nabycie posiadania I. Pierwotne nabycie posiadania II. Przeniesienie posiadania III. Dziedziczenie posiadania Rodzaje posiadania I. Posiadanie samoistne i zależne II. Posiadanie w dobrej i złej wierze III. Dalsza stratyfikacja posiadania Funkcja posiadania Skutki posiadania Domniemania związane z posiadaniem I. Uwagi wstępne II. Domniemanie posiadania samoistnego III. Domniemanie ciągłości posiadania IV. Domniemanie dobrej wiary V. Domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym Ochrona posiadania I. Uwagi wstępne II. Obrona konieczna III. Dozwolona samopomoc IV. Roszczenie posesoryjne Przesłanki roszczenia Treść roszczenia Termin zawity roszczenia posesoryjnego Czynna legitymacja procesowa Bierna legitymacja procesowa Wyrok sądu V. Ochrona posiadania między współposiadaczami VI. Roszczenie o wstrzymanie budowy Rozdział XVIII. Księgi wieczyste Funkcja ksiąg wieczystych Realny system ksiąg wieczystych Prawa podlegające ujawnieniu w księdze wieczystej Charakter wpisów I. Uwagi wstępne II. Wpis o charakterze konstytutywnym III. Wpis o charakterze deklaratoryjnym Jawność ksiąg wieczystych Prawnomaterialne zasady ksiąg wieczystych I. Domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym II. Rękojmia wiary publicznej Istota rękojmi Zakres zdarzeń prawnych objętych rękojmią Negatywne przesłanki rękojmi

16 Spis treści XV 4. Prawa chronione przed rękojmią Wzmianki wyłączające rękojmię III. Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych Zakładanie ksiąg wieczystych Struktura księgi wieczystej Prowadzenie ksiąg wieczystych I. Nieprocesowy tryb postępowania II. Dokonywanie wpisów Wniosek o wpis Podstawa wpisu Zakres kognicji sądu Orzeczenie sądu Zaskarżalność orzeczeń Zbiór dokumentów Indeks rzeczowy

17

18 Wykaz skrótów 1. Akty normatywne GospGruntU... ustawa z r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (tekst jedn. Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 ze zm.) GospKomU... ustawa z r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236) GospNierU... ustawa z r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) GospNierRolU... ustawa z r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz ze zm.) KC... Kodeks cywilny KomPrywU... ustawa z r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.) KPC... Kodeks postępowania cywilnego KRO... Kodeks rodzinny i opiekuńczy KSH... Kodeks spółek handlowych KWU... ustawa z r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zm.) LasU... ustawa z r. o lasach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59 ze zm.) OchrGruntU... ustawa z r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz ze zm.) OrdPU... ustawa z r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) PKWiZbDR... rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz.U. Nr 102, poz ze zm.) PrBank... ustawa z r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrGeod... ustawa z r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 193, poz ze zm.) PrNot... ustawa z r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) PrRzecz... dekret z r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm.) PrSpółdz... ustawa z r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.)

19 XVIII Wykaz skrótów PrUpNapr... ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) PrWod... ustawa z r. Prawo wodne (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 145 ze zm.) PWSamGminU... ustawa z r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.) SamGminU... ustawa z r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SamPowU... ustawa z r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SamWojU... ustawa z r. o samorządzie wojewódzkim (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SpółdzMieszkU... ustawa z r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz ze zm.) UstRolU... ustawa z r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. Nr 64, poz. 592 ze zm.) WłLokU... ustawa z r. o własności lokali (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) ZagosPrzestU... ustawa z r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 ze zm.) ZastRejU... ustawa z r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 ze zm.) ZmGospGruntU... ustawa z r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) 2. Czasopisma NP... Nowe Prawo OSN... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Pal.... Palestra RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny RPiE... Ruch Prawniczy i Ekonomiczny SC... Studia Cywilistyczne SP... Studia Prawnicze 3. Inne skróty art.... artykuł cz... część nast... następna (-e) Nb... numer brzegowy pkt... punkt por.... porównaj post... postanowienie poz... pozycja s... strona (-y) SN... Sąd Najwyższy t.... tom tekst jedn... tekst jednolity

20 Wykaz skrótów XIX uchw... uchwała ust... ustęp wyr.... wyrok zd... zdanie ze zm... ze zmianami