Mały przyjaciel przyrody program działań (kontynuacja) dla uczniów klasy IIa z zakresu edukacji przyrodniczej opracowany przez Grażynę Machelską - nauczyciela dyplomowanego Publicznej Szkoły Podstawowej w Zawadzkiem mgr inż. Agnieszkę Jamrozik - Specjalistę Służby Leśnej PGL LP Nadleśnictwa Zawadzkie
1. Wstęp Kształcenie zintegrowane to takie działanie pedagogiczne, którego celem jest stworzenie warunków edukacyjnych zapewniających każdemu dziecku możliwości optymalnego rozwoju. Terenem zdobywania wiedzy może być nie tylko szkoła, ale szeroko rozumiane środowisko społeczno- przyrodnicze. W podstawie programowej edukacja przyrodnicza jest postrzegana jako obszar priorytetowy w edukacji wczesnoszkolnej. W uwagach do zalecanych warunków i sposobów realizacji edukacji przyrodniczej znajduje się wskazanie, że wiedza przyrodnicza kształtowana jest zarówno w oparciu o literaturę, informacje z Internetu jak i w naturalnym środowisku poza szkołą. Przedstawione w podstawie programowej treści skupiają się wokół kręgów tematycznych. W edukacji przyrodniczej to następujące kręgi tematyczne: zależność człowieka od świata przyrody; obserwacje przyrodnicze; zmiany w przyrodzie w różnych porach roku; obserwacje przyrody: dorywcze, ciągłe, jednoaspektowe, wieloaspektowe; rodzaje roślin, części rośliny, funkcje korzenia, łodygi, liści, kwiatów, owoców, nasion; kwiat i jego rola w rozmnażaniu roślin; las, rośliny poszczególnych warstw lasu; rodzaje lasów: iglasty, liściasty, mieszany; rośliny rosnące w stawach i jeziorach; rośliny rosnące na łąkach, polach uprawnych; rośliny ozdobne naszych mieszkań; rośliny rosnące w parku i ogrodzie; nazwy warzyw, ich części jadalne; ogrody kwiatowe, ogrody botaniczne; zwierzęta w życiu dziecka; budowa ciała ssaków, rozmnażanie; życie ssaków w różnych porach roku; ssaki hodowane przez człowieka, ich znaczenie; niektóre ssaki żyjące na innych kontynentach; niektóre ssaki wymarłe i chronione; budowa ciała ptaków; wędrówki ptaków; ptaki hodowane przez człowieka, ich znaczenie; bogactwo gatunków ryb, płazów, gadów; słońce jako naturalne źródło światła i ciepła; temperatura powietrza i jej pomiar; pory roku, rytm życia rocznego i jego znaczenie dla życia na Ziemi; wykorzystanie energii słonecznej; pozorna wędrówka Słońca po niebie; wysokość Słońca w różnych porach dnia, roku; sposoby wyznaczania kierunków w terenie, woda jako ciecz w zbiornikach naturalnych i sztucznych; stany skupienia wody; krążenie wody w przyrodzie rodzaje opadów; znaczenie wody dla ludzi i zwierząt, znaczenie minerałów.
Rola edukacji przyrodniczej w obecnym ujęciu nie polega na przekazywaniu wydzielonej wiedzy na osobnych zajęciach tak jak w edukacji polonistycznej, czy matematycznej. Aktualnie edukacja przyrodnicza jest osią, wokół której można organizować proces dydaktyczny i realizować założenia programowe. Jest czynnikiem integrującym w kształceniu. W celu realizacji treści programowych, w edukacji przyrodniczej stosuje się różnorodne metody pracy, a najbardziej efektywne są metody oparte na działaniu dziecka. 2. Założenia programu Program Mały Przyjaciel Przyrody będzie realizowany w korelacji z przyjętym w PSP w Zawadzkiem programem nauczania dla klas I-III rozszerzony o działania z zakresu edukacji przyrodniczej. Program przygotowany jest dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej. Obejmuje wszystkich uczniów klasy IIa w roku szkolnym 2017/2018. Założenia i cele programu zostaną przedstawione rodzicom na zebraniu rodziców we wrześniu 2017 r. Program uwzględnia różnorodne działania o charakterze przyrodniczym z wykorzystaniem aktywności własnej dzieci. Cykliczne spotkania z pracownikiem Nadleśnictwa Zawadzkie Panią Agnieszką Jamrozik odbywać się będą raz w miesiącu ( 10 spotkań w roku szkolnym). W trakcie spotkań realizowane będą wybrane treści przyrodnicze. 3. Cele ogólne ROZBUDZANIE ZAINTERESOWAŃ PRZYRODNICZYCH I POTRZEBY BEZPOŚREDNIEGO KONTAKTU Z PRZYRODĄ. NABYWANIE WIEDZY PRZYRODNICZEJ. 4. Szczegółowe cele edukacyjne i wychowawcze programu : Uczeń kończący pierwszy etap edukacyjny : 1) obserwuje i prowadzi proste doświadczenia przyrodnicze, analizuje je i wiąże przyczynę ze skutkiem, 2) opisuje życie w wybranych ekosystemach: w lesie, ogrodzie, parku, na łące i w zbiornikach wodnych,
3) nazywa charakterystyczne elementy krajobrazu swojej miejscowości, 4) wymienia zwierzęta i rośliny typowe dla okolic Zawadzkiego, 5) wyjaśnia zależność zjawisk przyrody od pór roku; 6) podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody w swoim środowisku; wie, jakie zniszczenia w przyrodzie powoduje człowiek (wypalanie łąk, zaśmiecanie lasów, nadmierny hałas, kłusownictwo), 7) zna wpływ przyrody nieożywionej na życie ludzi, zwierząt i roślin: a) wpływ światła słonecznego na cykliczność życia na Ziemi, b) znaczenie powietrza i wody dla życia, 8) orientuje się w zagrożeniach ze strony roślin i zwierząt, a także w zagrożeniach typu burza, huragan, śnieżyca, lawina, powódź itp.; wie, jak trzeba zachować się w takich sytuacjach. 5. Metody: W trakcie realizacji programu będą stosowane metody aktywizujące, uwzględniające i pobudzające zainteresowania ucznia. Dobór metod zależy głównie od predyspozycji dzieci. 6. Formy pracy: -zbiorowa -indywidualna jednolita i zróżnicowana -zespołowa jednolita i zróżnicowana 7. Formy realizacji: - zajęcia edukacyjne, - spacery i wycieczki, - udział w imprezach o charakterze przyrodniczym, - udział w konkursach przyrodniczych, - spotkania z ludźmi związanymi z lasem- pracownikami Nadleśnictwa
8. Realizacja treści programu Mały Przyjaciel Przyrody : Nr spotkania, miesiąc 1.WRZESIEŃ Tytuł Nabyte sprawności i umiejętności Uwagi o realizacji Koniec lata na polu i łące Uczeń : - wie, jak przygotować się do wycieczki (ubiór, przybory) - wie, jakie należy zachować zasady bezpieczeństwa na wycieczce - zachowuje się proekologicznie (wie, jak chronić środowisko) - poznaje pojęcie widnokrąg, uprawa ekologiczna - obserwuje przyrodę (zmiany) - słucha odgłosów przyrody - poznaje nazwy zwierząt polnych i łąkowych, poznaje ciekawostki z nimi związane - zbiera naturalne materiały z których będzie wykonywać prace plastyczne w ciągu roku - w klasie 2. PAŹDZIERNIK Wyprawa po leśne skarby 3.LISTOPAD Jesienna prognoza pogody - wie, jak należy przygotować się do wyprawy do lasu - zna zasady bezpiecznego zachowania w lesie - obserwuje zmiany w przyrodzie jesienią - poznaje pracę leśniczego - poznaje zagrożenia dla lasu (kłusownictwo, kradzież drzewa, nadmierny hałas) - poznaje warstwy lasu i ich przedstawicieli - rozróżnia niektóre grzyby jadalne, niejadalne, trujące - wie, jak zachować bezpieczeństwo podczas grzybobrania - poznaje nazwy niektórych grzybów - wie, jak prawidłowo zbierać grzyby - wie, że po lesie może poruszać się WYŁĄCZNIE pod opieką osoby dorosłej - zbiera dary lasu które będą wykorzystywane na zajęciach w ciągu roku - nazywa i rozróżnia niektóre zjawiska atmosferyczne
4. GRUDZIEŃ Choinka dla zwierząt 5. STYCZEŃ Cztery pory roku w świecie przyrodyciekawostki 6. LUTY Dokarmiajmy ptaki - poznaje wpływ światła słonecznego na cykliczność życia na Ziemi - potrafi sporządzić notatkę przyrodniczą - obserwuje zjawisko mgły i mżawki - dokonuje pomiaru temperatury powietrza i zapisuje go - rozumie potrzebę pomocy zwierzętom zimą - poznaje jadłospisy niektórych zwierząt - poznaje pracę leśników, zwłaszcza zimą - czuje się odpowiedzialny za pomoc zwierzętom - wie, jak mądrze pomagać zwierzętom - czynnie dokarmia zwierzęta - poznaje pojęcie łańcuch pokarmowy - wie, jakie zwierzęta żyją w pobliskich lasach - rozpoznaje niektóre tropy zwierząt na śniegu - poznaje ciekawostki z życia zwierząt - poznaje ciekawostki związane z roślinami - wykonuje pracę plastyczną związaną z tematem zajęć korzystając z naturalnych materiałów w oparciu o doświadczenia własne, informacje przekazane przez gościa (P. Agnieszkę Jamrozik, albumy, encyklopedię, różne źródła informacji) - rozpoznaje kilka podstawowych gatunków ptaków - dostrzega ich różnorodność i piękno ubarwienia - klasie
7. MARZEC Wczesna wiosna w lesie 8.KWIECIEŃ Życie w rzekach i jeziorach - słucha głosów ptaków - wie, że ptaki budują gniazda w różnych miejscach i w nich wychowują młode - wymienia kilka gatunków ptaków,które odlatują do ciepłych krajów i tych które zostają na zimę w Polsce - odpowiada na pytanie dlaczego ptaki są pożyteczne - zna sposoby pomocy ptakom( ochrona gatunkowa, budowa budek, właściwe dokarmianie) Uczeń - obserwuje i wyjaśnia zależność zjawisk przyrody od pór roku (wiosna) - dostrzega i nazywa zmiany w przyrodzie w świecie zwierząt i roślin (dostrzega zależności) - podaje przykłady ssaków, ptaków i owadów - słucha, rozpoznaje i nazywa odgłosy przyrody - korzysta z różnych źródeł informacji - rozumie i potrafi wytłumaczyć na czym polega cykl życia lasu - poznaje obieg wody w przyrodzie - rozumie jak powstaje zjawisko tęczy - poznaje niektóre rośliny i zwierzęta wodne - zna warunki życia w akwenach słodkowodnych - wie, jak dbać o przyrodę (woda) wycieczka nad rzekę Mała Panew 9. MAJ Jak chronić przyrodę - poznaje ścieżki leśno-przyrodnicze, ciekawe miejsca oraz obszary chronione w Nadleśnictwie Zawadzkie -wie, jak przeciwdziałać zniszczeniom w przyrodzie i jak chronić środowisko - poznaje pojęcia rezerwat przyrody, pomnik przyrody, gatunek chroniony
10. CZERWIEC Jestem przyjacielem przyrody - wykonuje samodzielnie zielnik wykorzystując rośliny zebrane w trakcie zajęć terenowych Podsumowanie programu Mały przyjaciel przyrody - udział w imprezie organizowane przez Nadleśnictwo Zawadzkie na polanie Leśnictwa Dębie w Zawadzkiem 9. Ewaluacja programu: Formami ewaluacji będzie dokumentacja fotograficzna wraz z opisem na stronie internetowej szkoły, artykuły w gazetce szkolnej, w prasie lokalnej ( Strzelec Opolski, Krajobrazy Zawadzkiego), zapisy w kronice klasowej, plakaty i ilustracje przedstawiające przeżycia dzieci, udział w konkursach organizowanych przez Nadleśnictwo Zawadzkie i TPL Zawadzkie. Formalnymi potwierdzeniami wykonanej pracy będą zapisy w dziennikach lekcyjnych, hospitacje zajęć lekcyjnych. Autorki programu: Grażyna Machelska Agnieszka Jamrozik