15 Monopol R I N C I L E S O F MICROECONOMICS F O U R T H E I T I O N N. G R E G O R Y M A N K I W oweroint Slides by Ron Cronovich 2007 Thomson South-Western, all rights reserved W tym rozdziale szukaj odpowiedzi na pytania: laczego powstają monopole? laczego < dla monopolu? Jak monopole wybierają i? Jak monopole wpływają na dobrobyt społeczeństwa? Co państwo może robić z monopolem? Czym jest dyskryminacja cen? 1 Wstęp Monopol to przedsiębiorstwo, które jako jedyne sprzedaje swój produkt niemający bliskich substytutów. W tym rozdziale omówimy monopol i jego kontrast w warunkach doskonałej konkurencji. Kluczowa różnica: Firma monopolistyczna ma siłę rynkową, zdolność wpływania na cenę rynkową sprzedawanego produktu. Firma konkurencyjna nie posiada siły rynkowej. 2 1
laczego powstają monopole Główną przyczyną monopolizacji są bariery wejścia inne firmy nie mogą wejść na rynek. Trzy główne przyczyny barier wejścia: 1. Tylko jeden producent posiada zasób niezbędny do produkcji. rzykład: ebeers posiada większość kopalni diamentów na świecie. 2. aństwo przyznaje jednemu producentowi wyłączne prawo do wytwarzania pewnego dobra lub usługi. rzykład: patenty, prawa autorskie. 3 laczego powstają monopole 3. Monopol naturalny: pojedynczy producent wytwarza rynkową przy niższym ATC niż inne firmy. rzykład: 1000 domów potrzebuje elektryczności. ATC jest niższe jeśli jedna firma zapewnia serwis dla 1000 domów, niż robią to dwie firmy, obsługując 500 domów każda. $80 $50 Koszt Elektryczność 500 Ekonomia skali spowodowana ogromnym FC 1000 ATC 4 Monopol a konkurencja: Krzywa popytu W rynku konkurencyjnym, krzywa popytu rynku jest nachylona ku dołowi. ale krzywa popytu dla produktu pojedynczej firmy jest pozioma przy cenie rynkowej. Firma może ponieść bez obniżania, więc = dla firmy konkurencyjnej. Krzywa popytu przedsiębiorstwa konkurencyjnego 5 2
Monopol a konkurencja: Krzywa popytu Monopol jest jedynym sprzedawcą dobra, więc rynkowa krzywa popytu jest jego krzywą popytu. Aby sprzedać większą ilość, firma musi obniżyć. Więc,. Krzywa popytu monopolu 6 A C T I V E L E A R N I N G 1: Utarg monopolu Moonbucks jest jedynym sprzedawcą kawy cappuccino w mieście. Tabela przedstawia popyt rynku na cappuccino. Uzupełnij brakujące pola. Jaka jest zależność pomiędzy i AR? omiędzy i? TR AR 0 $4.50 1 4.00 2 3.50 3 3.00 4 2.50 5 2.00 6 1.50 n.a. 7 A C T I V E L E A R N I N G 1: Odpowiedzi: Tutaj, = AR, tak samo jak w firmie konkurencyjnej. 0 1 $4.50 4.00 TR AR n.a. n.a. Tutaj, <, podczas gdy = dla firmy konkurencyjnej. 2 3 4 3.50 3.00 2.50 5 2.00 6 1.50 8 3
Krzywe i firmy Moonbuck, $ 5 4 3 2 1 0-1 -2 Krzywa popytu () -3 0 1 2 3 4 5 6 7 9 Krzywa utargu krańcowego monopolu Zwiększenie ma dwa efekty na utarg: efekt ilościowy: zwiększenie ilości sprzedanego dobra powoduje wzrost utargu efekt cenowy: spadek ceny powoduje zmniejszenie utargu Aby sprzedać większą ilość, monopol musi obniżyć cenę każdej sprzedanej jednostki. Więc, < Utarg krańcowy może nawet być ujemny jeśli efekt cenowy przewyższa efekt ilościowy (np. kiedy Moonbuck zwiększa z 5 do 6). 10 Maksymalizacja zysku odobnie jak firma konkurencyjna, monopol maksymalizuje zyski produkując ilość, dla której =. Kiedy monopolista określi tę ilość, nakłada najwyższą cenę, którą będą chcieli zapłacić nabywcy za tę ilość. Cena wychodzi z krzywej popytu. 11 4
Maksymalizacja zysku 1. Maksymalizująca zysk ilość gdy =. Koszty i utarg 2. Znajdź z krzywej popytu dla tej. 12 Zysk monopolu Koszty i utarg Jak w firmie konkurencyjnej, zysk monopolu równa się ( ATC) x ATC 13 laczego monopol nie ma krzywej podaży Firma konkurencyjna jest cenobiorcą osiada krzywą podaży, pokazującą jak zależy od Monopol Jest cenodawcą, nie cenobiorcą nie zależy od ; raczej, i są wspólnie określone przez,, i krzywą popytu. Więc, monopol nie ma krzywej podaży. 14 5
rzypadek: Monopol a lekarstwa generyczne rawo patentowe zapewnia tymczasowy monopol na sprzedaż nowych leków jego producentom. Rynek lekarstw Kiedy patent traci ważność, rynek staje się konkurencyjny i pojawiają się produkty generyczne. 15 Monopolizacja zmniejsza dobrobyt rzypomnienie: W równowadze rynku konkurencyjnego, = a nadwyżka całkowita jest zmaksymalizowana. W równowadze monopolu, > = Wartość każdej dodatkowej jednostki () dla kupujących przewyższa koszt zasobów potrzebnych do jej produkcji (). monopolu jest zbyt niskie można zwiększyć nadwyżkę całkowitą zwiększając. Więc monopol generuje stratę pustą. 16 Monopolizacja zmniejsza dobrobyt Równowaga konkurencyjna: E dla Nadwyżka całkowita jest maksymalna. Równowaga monopolu: M dla. Strata pusta 17 6
olityka państwa wobec monopoli Zwiększenie ustawodawstwa antymonopolowego rzykład: Ustawa Antykartelowa Shermana (1890), Akt Claytona (1914) Ustawodawstwo antymonopolowe daje państwu różne możliwości wspierania konkurencji. Regulacja Agencje państwowe ustalają ceny monopoli naturalnych. la monopoli naturalnych, < ATC dla każdego, więc krańcowy koszt marginalny przynosiłby straty. W tej sytuacji, regulacje mogą subsydiować monopol, albo ustalić = ATC przy zerowym zysku ekonomicznym. 18 olityka państwa wobec monopoli Własność publiczna rzykład: oczta olska roblem: własność publiczna jest zwykle mniej efektywna ponieważ nie istnieje motyw zysku do minimalizacji kosztów. Uwaga: Każdy z powyższych sposobów rozwiązania problemu monopolu ma swoje wady. 19 Różnicowanie cen yskryminacja to różne traktowanie ludzi w oparciu o różne cechy np. płeć lub rasa. yskryminacja cenowa polega na sprzedawaniu takiego samego dobra różnym klientom po różnej cenie. Cechą używaną przy dyskryminacji cenowej jest skłonność do płacenia (WT): Firma może zwiększyć zysk poprzez nakładanie wyższych cen nabywcom z wyższą skłonnością do płacenia. 20 7
oskonała dyskryminacja cenowa a zwykły monopolista. Tutaj, zwykły monopol nakłada tę samą cenę ( M ) na wszystkich nabywców. ojawia się strata pusta. 21 oskonała dyskryminacja cenowa a zwykły monopolista. Tutaj, monopol produkuje ilość konkurencyjną, ale każdy nabywca płaci tyle ile wynosi jego WT. To zjawisko nazywa się doskonałą dyskryminacją cenową. Monopolista przejmuje całą nadwyżkę konsumenta jako zysk. Ale, nie ma!!! 22 Różnicowanie cen w świecie realnym W świecie realnym, doskonała dyskryminacja cenowa jest niemożliwa: Żadna firma nie zna skłonności do płacenia każdego nabywcy Nabywcy nie podają swojej skłonności do płacenia sprzedawcom Więc, firmy dzielą klientów na grupy opierając się na zauważalnych cechach związanych ze skłonnością do płacenia jak, na przykład, wiek. 23 8
rzykłady dyskryminacji cen Bilety do kina Zniżki dla seniorów, studentów, ludzi którzy mogą wybrać się do kina wczesnym popołudniem w tygodniu. rawdopodobnie, mają oni mniejszą skłonność do płacenia, niż ludzie, którzy korzystają z kina w piątkowy wieczór, płacąc za bilet wyższą cenę. Ceny biletów lotniczych Zniżki za pobyt na miejscu w nocy z soboty na niedzielę, pomagają odróżnić podróżujących w interesach od podróżujących w sprawach osobistych, którzy mają mniejszą skłonność do płacenia. 24 rzykłady dyskryminacji cenowej Kupony zniżkowe Ludzie mający czas na wycinanie kuponów, prawdopodobnie mają niższy dochód i mniejszą skłonność do płacenia. Zniżki ilościowe Skłonność do płacenia kupującego często zmniejsza się z każdą dodatkową jednostką, więc firmy często oferują niższe ceny za większą ilość, niż za mniejszą. rzykład: Cena małego popcornu w kinie wynosi $4 a dużego (dwa razy większego) $5. 25 Wnioski W realnym świecie, czysty monopol jest rzadki. Wiele firm posiada siłę rynkową ponieważ: Sprzedaje dużą różnorodność unikatowych produktów osiada duży udział w rynku i kilku znaczących konkurentów Wiele takich przypadków, w większości ujętych w tym rozdziale, obejmuje Marżę ceny powyżej kosztu krańcowego Stratę pustą 26 9
odsumowanie Monopol to przedsiębiorstwo, które jest jedynym sprzedawcą dobra na rynku. Monopole powstają z powodu barier wejścia, włączając: monopole przyznane przez państwo, kontrolę kluczowego zasobu, lub ekonomię skali. Monopol ma opadającą krzywą popytu na swój produkt. W efekcie, musi on zmniejszyć cenę aby sprzedać większą ilość, co powoduje, że utarg krańcowy jest mniejszy od ceny. 27 odsumowanie Monopol maksymalizuje zysk wytwarzając tyle, żeby utarg krańcowy zrównał się z kosztem krańcowym. Ale, ponieważ utarg krańcowy jest niższy od ceny, cena monopolu będzie wyższa od kosztu krańcowego, generując marżę i powodując stratę pustą. olitycy gospodarczy mogą reagować na nieefektywność monopolu poprzez: regulację monopoli, ustawodawstwo antymonopolowe, regulację cen. Żadna z tych polityk nie jest doskonała. 28 odsumowanie Często monopoliści (i inni posiadający siłę rynkową) próbują zwiększyć swoje zyski ustalając różne ceny na to samo dobro, zależnie od skłonności nabywcy do płacenia. Ta praktyka nazywa się dyskryminacją cenową. 29 10