Spis treści Wykaz skrótów........................................................... 11 Wstęp... 13 ROZDZIAŁ I. Rozwój nauki prawa administracyjnego w Polsce... 15 1. Początki nauki prawa administracyjnego... 15 2. Nauka prawa administracyjnego w dwudziestoleciu międzywojennym... 17 3. Lata powojenne... 19 ROZDZIAŁ II. Istota administracji... 21 1. Pojęcie administracji. Administracja publiczna a państwowa... 21 1.1. System trójpodziału władz... 30 1.2. Związanie administracji prawem. Sfera wewnętrzna i zewnętrzna administracji... 31 1.3. Legitymacja demokratyczna; efektywność i akceptacja jako źródła legitymacji administracji... 34 1.4. Administracja w społeczeństwie informacyjnym... 35 1.5. Administracja wobec wyzwań globalizacji... 37 2. Władztwo administracyjne... 43 3. Rodzaje administracji... 44 3.1. Administracja świadcząca... 44 3.2. Administracja infrastruktury... 46 4. Europeizacja prawa administracyjnego... 47 Literatura... 50 ROZDZIAŁ III. Istota i zakres prawa administracyjnego... 52 1. Ogólna charakterystyka prawa administracyjnego... 52 2. Określenie prawa administracyjnego... 54 3. Rodzaje norm prawa administracyjnego... 58 3.1. Normy regulujące właściwość... 58 3.2. Normy materialnoprawne... 59 3.3. Normy zadaniowe... 59 3.4. Normy określające prawne formy działania... 60 4. Zasady prawa administracyjnego... 60 5. Odpowiedzialność w prawie administracyjnym... 65 Literatura... 68
6 Spis treści ROZDZIAŁ IV. Podstawowe instytucje prawa administracyjnego... 69 1. Konstrukcje przepisów prawa administracyjnego... 70 1.1. Przepisy uprawniające organy administracji publicznej do działania... 71 1.2. Przepisy odsyłające... 72 1.3. Przepisy prawne zawierające definicje legalne... 73 1.4. Przepisy zawierające pojęcia niedookreślone... 73 1.5. Konstrukcja uznania administracyjnego... 74 1.6. Normy techniczne... 76 1.7. Preambuła... 77 1.8. Ogólna charakterystyka procesu stanowienia prawa administracyjnego... 77 1.9. Ogólna charakterystyka procesu stosowania prawa administracyjnego... 78 1.10. Wykładnia przepisów prawa administracyjnego... 79 2. Podstawowe pojęcia nauki prawa administracyjnego... 80 2.1. Cel i zadania... 80 2.2. Właściwość... 81 2.3. Kompetencja... 83 2.4. Organizacyjne i pozaorganizacyjne więzi prawne w administracji... 84 2.5. Uprawnienie i obowiązek... 87 2.6. Interes w prawie administracyjnym... 87 3. Teoretycznoprawne konstrukcje nauki prawa administracyjnego... 88 3.1. Stosunek administracyjnoprawny... 88 3.2. Publiczne prawa podmiotowe... 90 3.3. Władztwo administracyjne... 91 Literatura... 92 ROZDZIAŁ V. Źródła prawa administracyjnego... 93 1. Podział na prawo zewnętrzne i prawo wewnętrzne... 93 2. Rodzaje źródeł... 96 2.1. Konstytucja... 97 2.2. Umowa międzynarodowa jako źródło prawa międzynarodowego... 99 2.3. Ustawa... 101 2.4. Rozporządzenie... 102 2.5. Zarządzenie i inne akty wewnętrzne organów centralnych... 103 2.6. Akty prawa miejscowego (lokalnego i ponadlokalnego)... 104 Literatura... 106 ROZDZIAŁ VI. Działy prawa administracyjnego... 107 1. Prawo ustrojowe... 108 1.1. Pojęcie prawa ustrojowego............................................ 108 1.2. Prawo ustrojowe w systemie prawa administracyjnego... 108 2. Prawo materialne... 110 2.1. Pojęcie administracyjnego prawa materialnego i jego miejsce w systemie prawa administracyjnego... 110 2.2. Podstawowe typy norm administracyjnego prawa materialnego... 113 3. Prawo procesowe... 116 3.1. Pojęcie prawa procesowego i jego relacje z prawem materialnym i ustrojowym... 116 www.lexisnexis.pl
Spis treści 7 3.2. Historyczne korzenie polskiego prawa procesowego... 117 3.3. Rodzaje postępowania administracyjnego... 121 Literatura... 125 ROZDZIAŁ VII. Podmioty administrujące... 126 1. Samorząd terytorialny... 126 1.1. Geneza... 126 1.2. Istota... 128 1.3. Struktura terytorialna... 131 1.4. Zadania... 133 1.5. Materialne zabezpieczenie realizacji zadań... 136 1.6. Organizacja... 140 1.7. Nadzór... 142 1.8. Samorząd terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej... 149 2. Ustrój administracji rządowej... 174 2.1. Miejsce administracji rządowej w systemie administracji publicznej... 174 2.2. Prezydent... 179 2.3. Rada Ministrów... 181 2.4. Prezes Rady Ministrów... 188 2.5. Ministrowie a działy administracji publicznej... 191 2.6. Centralne organy administracji... 194 2.7. Wojewoda... 196 2.8. Inne podmioty administrujące... 198 2.8.1. Pojęcie podmiotów administrujących i ich klasyfikacja... 198 2.8.2. Samorząd zawodowy i gospodarczy... 199 2.8.3. Agencje... 200 2.8.4. Zakłady publiczne... 201 3. Zakład administracyjny... 202 4. Inne podmioty administrujące... 205 Literatura... 206 ROZDZIAŁ VIII. Prawne formy działania administracji i ich sądowa kontrola... 208 1. Klasyfikacja form działania administracji... 208 2. Zewnętrzne formy działania administracji... 211 2.1. Akt normatywny... 211 2.2. Akt administracyjny... 211 2.3. Przyrzeczenie administracyjne... 213 2.4. Umowa... 214 2.5. Porozumienie administracyjne... 214 2.6. Działania materialne... 215 3. Wewnętrzne formy działania administracji... 216 4. Sądowa kontrola działalności administracji... 217 4.1. Zakres sądowej kontroli działalności administracji... 217 4.2. Kontrola sądu pierwszej instancji... 217 4.3. Środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkiego sądu administracyjnego... 222 4.4. Koszty postępowania sądowoadministracyjnego... 224 4.5. Skarga na przewlekłość postępowania sądowoadministracyjnego... 224 Literatura... 225
8 Spis treści ROZDZIAŁ IX. Status prawny pracowników administracji publicznej... 226 1. Zatrudnienie w służbie publicznej... 226 1.1. Pojęcia i podstawy prawne... 226 1.2. Ewolucja prawa urzędniczego w Polsce... 228 1.3. Modele obsadzania urzędów... 231 2. Służba cywilna... 233 2.1. Uprawnienia i obowiązki członka korpusu służby cywilnej... 233 2.2. Kariera członka korpusu służby cywilnej... 235 2.3. Organizacja służby cywilnej... 242 3. Pracownicy urzędów państwowych poza służbą cywilną... 245 3.1. Kategoryzacja pracowników i urzędów... 245 3.2. Obowiązki i prawa pracowników urzędów państwowych... 246 3.3. Przebieg kariery... 248 4. Służba zagraniczna... 250 4.1. Skład i organizacja służby zagranicznej... 250 4.2. Prawa i obowiązki członków służby zagranicznej... 252 4.3. Przebieg kariery... 254 5. Pracownicy samorządowi................................................. 256 5.1. Pojęcie pracownika samorządowego... 256 5.2. Obowiązki i uprawnienia pracownika samorządowego... 257 5.3. Przebieg kariery... 259 6. Odpowiedzialność majątkowa funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa... 262 7. Urzędnicy w społeczeństwie informacyjnym... 264 Literatura... 265 ROZDZIAŁ X. Terytorialne podstawy ustroju administracji publicznej... 267 1. Pojęcie podziału terytorialnego... 267 2. Kryteria podziału terytorialnego.......................................... 267 3. Relacje między podziałem terytorialnym a ustrojem administracji... 268 4. Podstawy prawne podziału terytorialnego... 269 5. Zasadniczy podział terytorialny państwa... 269 6. Podział pomocniczy terytorium państwa... 271 7. Podziały specjalne... 271 8. Obszary specjalne... 272 9. Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych... 273 10. Ewidencja miejscowości, ulic i adresów... 275 Literatura... 276 ROZDZIAŁ XI. Kontrola administracji... 277 1. Kontrola administracji publicznej uwagi wprowadzające... 277 1.1. Tradycje i perspektywy... 277 1.2. Definicje i klasyfikacje... 278 2. Funkcje kontrolne organów przedstawicielskich.............................. 280 2.1. Funkcje kontrolne parlamentu... 280 2.2. Funkcje kontrolne Prezydenta... 281 2.3. Funkcje kontrolne samorządowych organów przedstawicielskich... 282 www.lexisnexis.pl
Spis treści 9 3. Kontrola sprawowana przez wyspecjalizowane instytucje niezależne od rządu... 282 3.1. Najwyższa Izba Kontroli... 283 3.2. Rzecznik Praw Obywatelskich... 288 3.3. Rzecznik Praw Dziecka... 289 3.4. Prokuratura... 290 3.5. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych........................ 291 3.6. Państwowa Inspekcja Pracy... 292 3.7. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji... 293 4. Kontrola wewnętrzna w systemie administracji... 294 4.1. Kontrola wewnętrzna w jednostce organizacyjnej administracji publicznej... 295 4.2. Kontrola resortowa... 297 4.3. Kontrola pozaresortowa... 300 4.3.1. Funkcje kontrolne Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów... 301 4.3.2. Kontrola antykorupcyjna... 301 4.3.3. Funkcje kontrolne Ministra Finansów... 305 4.3.4. Kontrola skarbowa... 306 4.3.5. Regionalne izby obrachunkowe... 307 4.3.6. Samorządowe Kolegia Odwoławcze... 307 4.3.7. Funkcje kontrolne policji administracyjnych... 308 5. Kontrola sądownicza... 309 5.1. Sądy i trybunały uwagi ogólne... 309 5.2. Sądy administracyjne... 309 5.3. Sądy ubezpieczeń społecznych... 310 5.4. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów... 311 5.5. Trybunał Konstytucyjny... 312 5.6. Trybunał Stanu... 312 Literatura... 313 ROZDZIAŁ XII. Transformacja ustrojowa i jej skutki dla nauki prawa administracyjnego... 315 1. Transformacja i jej skutki... 316 2. Problem władczości działania administracji... 317 3. Dylematy badawcze polskiej nauki prawa administracyjnego... 318 4. Podejście systemowe do badań nad administracją... 320 Literatura... 324 ROZDZIAŁ XIII. Polska administracja publiczna w świetle standardów europejskich... 325 1. Europejski standard administracji publicznej... 325 1.1. Uwagi wstępne... 325 1.2. Ogólny standard administracji demokratycznego państwa prawnego... 327 1.3. Aktualne elementy unijnego standardu administracji... 330 1.4. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej prawo do dobrej administracji... 334 2. Polska administracja rządowa w świetle standardów europejskich... 338
10 Spis treści 3. Samorząd terytorialny standard europejski... 340 3.1. Istota samorządu... 340 3.2. Kwestia zakresu działania samorządu... 341 3.3. Nadzór nad samorządem jako część jego standardu... 344 4. Polska administracja samorządowa w świetle standardów europejskich... 346 Literatura... 349 www.lexisnexis.pl