Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Transkrypt

1

2 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej ze schematami Marta Derlatka Wydanie 3 Warszawa 2012

3 Tytuły do artykułów sporządziła: Marta Derlatka Opracowanie redakcyjne: Anna Popławska Opracowanie techniczne: Agnieszka Dymkowska Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autorki i wydawcy. ISBN LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, Warszawa, tel , faks Infolinia: Redakcja: tel , , , faks biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony

4 Spis treści Wprowadzenie I. Uwagi wstępne II. Rzeczpospolita zasady ustrojowe III. Konstytucyjny status jednostki IV. Źródła prawa V. Sejm i Senat VI. Prezydent VII. Rada Ministrów i administracja rządowa VIII. Samorząd terytorialny IX. Władza sądownicza X. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa XI. Finanse publiczne XII. Stany nadzwyczajne XIII. Zmiana Konstytucji XIV. Podsumowanie Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.) Rozdział I. Rzeczpospolita (art. 1 29) Rozdział II. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela (art ) Zasady ogólne (art ) Wolności i prawa osobiste (art )

5 Spis treści Wolności i prawa polityczne (art ) Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne (art ) Środki ochrony wolności i praw (art ) Obowiązki (art ) Rozdział III. Źródła prawa (art ) Rozdział IV. Sejm i Senat (art ) Wybory i kadencja (art ) Posłowie i senatorowie (art ) Organizacja i działanie (art ) Referendum (art. 125) Rozdział V. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (art ) Rozdział VI. Rada Ministrów i administracja rządowa (art ) Rozdział VII. Samorząd terytorialny (art ) Rozdział VIII. Sądy i trybunały (art ) Sądy (art ) Trybunał Konstytucyjny (art ) Trybunał Stanu (art ) Rozdział IX. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa (art ) Najwyższa Izba Kontroli (art ) Rzecznik Praw Obywatelskich (art ) Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (art ) Rozdział X. Finanse publiczne (art ) Rozdział XI. Stany nadzwyczajne (art ) Rozdział XII. Zmiana Konstytucji (art. 235) Rozdział XIII. Przepisy przejściowe i końcowe (art ) Wykaz aktów zmieniających Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. 101 Schematy do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

6 Wprowadzenie I. Uwagi wstępne Obecna Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 r. Przeszło miesiąc później 25 maja 1997 r. odbyło się referendum konstytucyjne, w którym przy stosunkowo niewielkiej przewadze ( głosów za wobec głosów przeciw ) naród opowiedział się za jej przyjęciem. Dnia 15 lipca 1997 r. Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych stwierdził ważność referendum, uznając tym samym główny zarzut, dotyczący wymagania osiągnięcia 50% frekwencji głosujących, za niesłuszny (w referendum konstytucyjnym wzięło wówczas udział 42,86% uprawnionych do głosowania). Dnia 16 lipca 1997 r. Konstytucję podpisał Prezydent i tego samego dnia została ona ogłoszona w Dzienniku Ustaw (Nr 78, poz. 483), a weszła w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia 17 października 1997 r. Konstytucja, jako podstawowy akt ustrojowy, nie może być postrzegana w oderwaniu od dotychczasowej tradycji konstytucyjnej, czego odzwierciedlenie zarówno w aspekcie pozytywnym, jak i negatywnym znajdujemy we wstępie, określanym też jako preambuła. Podobnie jak większość konstytucji, także polska ustawa zasadnicza rozpoczyna się od wstępu, którego podstawowym celem jest umiejscowienie Konstytucji w aspekcie politycznym i historycznym państwa. Obszerna preambuła, w odróżnieniu od dalszego tekstu ustawy zasadniczej, zawiera nie tylko treści o charakterze normatywnym, ale też wskazówki aksjologiczne, jak odwołanie się do Boga (invocatio Dei), mające służyć interpretowaniu przepisów Konstytucji (dlatego wstęp wyraźnie odróżnia się od zasadniczego tekstu Konstytucji formą ciągłą, bez podziału na artykuły). 7

7 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Właściwy tekst Konstytucji składa się z 243 artykułów ujętych w 13 rozdziałach. Najwięcej miejsca poświęcono rozdziałowi I, zatytułowanemu Rzeczpospolita, normującemu przede wszystkim podstawowe zasady ustrojowe, oraz rozdziałowi II, a więc prawom i wolnościom jednostki. Rozdział III reguluje źródła prawa, a następne rozdziały dotyczą kolejno: Sejmu i Senatu (rozdział IV), Prezydenta (rozdział V), Rady Ministrów i administracji rządowej (rozdział VI), samorządu terytorialnego (rozdział VII), sądów i trybunałów (rozdział VIII), organów kontroli państwowej i ochrony prawa (rozdział IX), finansów publicznych (rozdział X), stanów nadzwyczajnych (rozdział XI), zmiany Konstytucji (rozdział XII). Wyliczenie zamyka rozdział XIII, zawierający przepisy przejściowe i końcowe. Konstytucja jest ustawą, ale jednocześnie ma pewne cechy specyficzne, które pozwalają na wyróżnienie jej spośród zwykłych ustaw. Tak więc, odwołując się do S. Rozmaryna (Ustawa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 1964), można wymienić jako charakterystyczne: szczególną treść, formę i moc prawną. Szczególna treść łączy się z istotą materii ujmowanych w Konstytucji. Zakres regulacji konstytucyjnej ma charakter uniwersalny, normuje ona całokształt kwestii ustrojowych w państwie; jej budowa opiera się na trzech filarach: zasadzie ustroju, aparacie centralnym i sytuacji jednostki. Szczególna forma wiąże się zarówno z nazwą tylko ten jeden akt określa się mianem Konstytucji jak i przede wszystkim ze szczególnym, trudniejszym w stosunku do ustaw zwykłych, trybem zmiany Konstytucji (art. 235). Szczególną moc prawną zaś należy rozumieć jako przyznanie Konstytucji najwyższego miejsca w systemie źródeł prawa stanowionego krajowego (art. 8 ust. 1), czego konsekwencją jest wymaganie zgodności z nią wszystkich pozostałych aktów prawnych. Kontrola w tym zakresie należy przede wszystkim do Trybunału Konstytucyjnego (art. 188). II. Rzeczpospolita zasady ustrojowe W rozdziale I zostały ujęte przede wszystkim podstawowe zasady określające ustrój konstytucyjny w państwie, jak też liczne przepisy o ogólnym charakterze, np. art. 12, 17 czy 26. Mimo wyraźnej tendencji do skupienia 8