Kapitał ludzki: miękkie umiejętności HUMANISTYKA DRUGIEJ GENERACJI ROK I, SEMESTR II (2016/17) Zajęcia nr 2 z dnia 7 marca 2017 roku
Teoria kapitału i więzi społecznych Źródło: Piotr Sztompka, Kapitał społeczny. Teoria przestrzeni międzyludzkiej, Znak, Kraków 2016.
Społeczeństwo Zbiorowości o różnych właściwościach i różnych kategorii Relacje społeczne, przestrzeń międzyludzka Jednostkowa przestrzeń prywatna Powiązania tworzące wysoką i niską spoistość społeczną
Kapitał społeczny 2 autorów pojęcia Pierre Bourdieu James Coleman Socjologia francuska Socjologia kultury Socjologia edukacji Socjologia polityki Socjologia amerykańska
Kapitał społeczny sieć relacji międzyludzkich Zasób użyteczny dla jednostki lub grupy Używany pomnaża się, generując korzyści dla jednostki lub grupy Jest wymienny na inne zasoby (kapitały)
Kapitał typologia Kapitał ekonomiczny (K. Marks; XIX w.) szczególny rodzaj dóbr, siły wytwórcze (surowce, materiały, maszyny, ziemia, pieniądze) przynoszące w procesie produkcji wartość dodatkową (zysk dla właściciela kapitału). Źródłem zysku jest wyzysk i eksploatacja bezpośrednich producentów, proletariatu, przez właścicieli kapitału, kapitalistów. Wymiar historyczny pojęcia kapitału/klasyczna ekonomia polityczna Dzisiaj: zjawisko tworzenia się prekariatu (Guy Standing), czyli ludzi o wysokim kapitale kulturowym i edukacyjnym oraz niskim kapitale ekonomicznym (np. z powodu bezrobocia, elastycznego zatrudnienia)
Kapitał typologia Kapitał kulturowy (Pierre Bourdieu; II poł. XX w.) kompetencje kulturowe dziedziczone (wyuczone) i nabywane w procesie życia Uczestnictwo w życiu towarzyskim i kulturalnym Kultywowanie różnych form sztuki Nawyki czytania Styl życia Sposób wysławiania się Sposób jedzenia Sposób ubierania się Etykieta codziennego życia Savoir vivre
Przykład Trajektoria kompetencji sposobu wysławiania się (kapitału lingwistycznego) Kapitał kulturowy językowy rodziców Edukacja/grupy rówieśnicze Grupy o różnych kompetencjach językowych Codzienne rozmowy Czytanie dziecku/z dzieckiem Wskazywanie norm językowych Negacja wulgaryzmów Rodzinny zasób biblioteczny Nawyki czytelnicze Nauczanie norm językowych Język prawomocny (wymagany) Ocena kompetencji językowych Lektury obowiązkowe Odmiany języka: slang/gwara Lektury własne Poszerzanie/zawężanie kompetencji językowych, zasobu słownictwa, stosowania różnych stylów wypowiedzi w różnych sytuacjach komunikacyjnych Kompetencje dziedziczone Kompetencje nabywane
Kapitał kulturowy jest wymienialny na inne typy kapitałów, dlatego otwiera drogę do kariery i życiowego sukcesu Rynek edukacyjny Rynek pracy [?] Rynek matrymonialny
Kapitał typologia Kapitał edukacyjny nabyta wiedza, umiejętności i kompetencje w procesie edukacji. Zgodnie z modelem społeczeństwa idealnego Kingsleya Daviesa i Wilberta Moore a kapitał edukacyjny pomnaża szanse życiowe, ponieważ wymienia się na pracę, zarobki i dostęp do różnego rodzaju dóbr.
Kapitał typologia Kapitał zdrowotny dbałość o kondycję i sprawność organizmu, zdrowe odżywianie się, unikanie nałogów, badania kontrolne (odpowiedź na kampanie społeczne), kreowanie stylów życia. Jest to zasób wymienialny na aktywność zawodową, intensywność uczestnictwa w życiu społecznym, zadowolenie z życia, optymizm.
Przykład Trajektoria tworzenia się nawyków żywieniowych Kapitał żywieniowy rodziców Zainteresowanie kulturą kulinarną Nawiązanie relacji ze środowiskiem wegetariańskim, wegańskim, tworzenie kultury Dieta mięsna Warzywa i owoce Słodycze Doświadczenie traumatyczne, np. bezpośrednie doświadczenie cierpienia zwierząt rzeźnych Dieta bezmięsna Warzywa i owoce Słodycze Stare i nowe formy kultywowania stołu Kultywowanie uroczystości przy stole Nawyki dziedziczone Nawyki żywieniowe rówieśników, znajomych, autorytetów, mody żywieniowe Nawyki nabywane w procesie życia
Kapitał typologia Kapitał kulturowy Kapitał edukacyjny Kapitał zdrowotny + + Kapitał ludzki
Kapitał wymiary/perspektywy KAPITAŁ Wymiar jednostkowy Wymiar kolektywny Kapitał jednostkowy Kapitał kolektywny
Perspektywa indywidualistyczna Kapitał społeczny jest własnością jednostki. To unikalny krąg rodzinny, przyjacielski, towarzyski, środowiskowy Pierre Bourdieu Nan Lin
Perspektywa kolektywistyczna Istotna jest gęstość i intensywność relacji społecznych w całych zbiorowościach. Pozwalają one na realizację wspólnych, zbiorowych celów James Coleman Robert Putnam
Indywidualistyczna koncepcja kapitału społecznego Na czym polega użyteczność sieci relacji dla działania jednostek? Bogata sieć relacji społecznych pozwala poszerzyć nasze własne zasoby kapitałowe przez dostęp do zasobów, jakimi dysponują inni, powiązani z nami poprzez te relacje.
Bogata sieć relacji społecznych pozwala poszerzyć nasze własne zasoby kapitałowe przez dostęp do zasobów, jakimi dysponują inni, powiązani z nami poprzez te relacje.
Indywidualistyczna koncepcja kapitału społecznego Do jakich zasobów jednostka uzyskuje dostęp? Do dóbr ekonomicznych Do informacji Do prestiżu/ władzy/wpływu Do wiedzy Do mądrości życiowej Do pomocy i wsparcia
Zasoby (korzyści wymierne) Dobra ekonomiczne Informacja (na dany temat) Wiedza Mądrość życiowa Prestiż/władza/wpływ Pomoc i wsparcie Przyjaciel oferujący pożyczkę lub skorzystanie z samochodu etc. Znajomy posiadający informacje na temat sytuacji gospodarczej, na temat określonych osób etc. Kontakt z autorytetem z danej dziedziny Kontakt z osobami starszymi, doświadczonymi Znajomość z osobami znanymi/ważnymi w danym środowisku, z osobami posiadającymi władzę w danym zakresie ( efekt halo ) Skorzystanie z pomocy przyjaciela-lekarza, znajomegoadwokata, otrzymanie referencji/rekomendacji od znajomego-eksperta w danej dziedzinie (dostęp do reputacji) etc.
Korzyści motywują do celowego powiększania kapitału społecznego Korzyści niewymierne autoteliczne Korzyści poczucie bezpieczeństwa egzystencjalnego, poczucie emocjonalnego wsparcia, zaspakajanie 4 naturalnych potrzeb Korzyści wymierne instrumentalne dobra ekonomiczne, informacja, wiedza, władza, prestiż, wpływ, pomoc, wsparcie
4 naturalne potrzeby człowieka Rozmowa, wymiana myśli Widownia dla autoprezentacji, istotni inni Potwierdzanie tożsamości i osiągnięć Akceptacja vs. negacja Nakazane vs. zakazane Społeczne zwierciadło, reakcja istotnych innych na działania jednostki Redukcja dylematów, oczekiwania społeczne, normy, zasady, wartości, role społeczne, wzory osobowe
Inwestowanie w kapitał społeczny nawiązywanie wzmacnianie Dobre relacje z innymi kultywowanie podtrzymywanie
Przykład Wstąpienie do koła naukowego Kultywowanie wspólnych uroczystości Tworzenie historii Dobre relacje z innymi Wytworzenie wspólnych zasad i norm Organizowanie spotkań/dyskusji Realizowanie zewnętrznych projektów
Koszty i ryzyko Nan Lin: kapitał społeczny to inwestycja w relacje społeczne, które przynoszą wysoką stopę zwrotu (zysk) na rynku Koszty osobiste inwestycji: energia, czas, nakłady innych środków (zwykle następuje zwrot) Ryzyko: nadużycie zaufania, oszustwo, brak wzajemności, brak lojalności, brak solidarności Brak ryzyka oznacza pełną izolację, samotność, brak zaspokojenia potrzeb instrumentalnych i autotelicznych
Kolektywistyczna koncepcja kapitału społecznego Od czego zależy sukces zbiorowy, osiągnięcie wspólnego celu przez zbiorowość/grupę/społeczność? Jednym z warunków osiągania celu grupowego jest posiadanie bogatej sieci licznych, intensywnych, pozytywnych relacji między członkami grupy. Cele zbiorowe wymagają działania kolektywnego i kooperacji.
Relacje społeczne więzi moralne Wzajemne zaufanie Lojalność Solidarność Wzajemność
Badania Roberta Putnama Kapitał społeczny to impuls stowarzyszeniowy, zdolność samoorganizowania się obywateli, która prowadzi do pojawienia się bogatej sieci dobrowolnych stowarzyszeń, ruchów społecznych, organizacji pozarządowych, a zatem silnego społeczeństwa obywatelskiego. Jaka cecha relacji społecznych najbardziej zaznacza się w krajach o wysokim stopniu kapitału społecznego (świadomości obywatelskiej)? Robert Putnam Zaufanie (normy społeczne)
Zaufanie Francis Fukuyama (am. politolog): kapitał społeczny to siła zbiorowości wynikająca z rozpowszechniania się zaufania w obrębie społeczeństwa czy jego segmentów Lucien Pye: kapitał społeczny to budowanie sieci i uczenie się współpracy na bazie zaufania Przykład: Zobowiązanie się wszystkich członków grupy projektowej do realizacji wyznaczonych zadań. Członkowie darzą się zaufaniem, a zatem nie muszą nawzajem się kontrolować. Jeśli któryś z członków zawiedzie zaufanie, dochodzi do obniżenia kapitału społecznego grupy. Prawdopodobnie kolejny projekt realizowany przez tę grupę obarczony zostanie wewnętrzną kontrolą lub odmową współpracy z członkiem, który nie wywiązał się z obowiązków.
Syntetyczna koncepcja kapitału społecznego Relacyjny punkt widzenia: kapitał społeczny to sieć szczególnego typu pozytywnych relacji, głównie więzi moralnych: zaufania, lojalności, wzajemności, solidarności Relacje są niezbędnym warunkiem kooperacji Efektem posiadania kapitału społecznego jest osiąganie lub zwiększenie szansy osiągnięcia cenionych wartości, celów indywidualnych i/lub zbiorowych
Badania empiryczne W praktyce osobisty kapitał społeczny i kolektywny kapitał społeczny są wzajemnie powiązane Silny kolektywny kapitał społeczny prowadzi do sukcesu zbiorowego, a zatem do sukcesu każdego członka zbiorowości (sukces indywidualny). Silny indywidualny kapitał społeczny prowadzi do sukcesu jednostkowego, a zatem do sukcesu całej zbiorowości (sukces zbiorowy). Przykład: duch drużyny zwiększa szanse wygrania meczu, indywidualna otwartość na różnorodność społeczną gwarantuje respektowanie praw mniejszości
Mechanizm rodzina znajomi przyjaciele Sieć prywatna Doświadczenie ze strony partnerów wiarygodności, lojalności, wzajemności, wiarygodności Pozytywne doświadczenie utrwala się w postaci postawy w kierunku udzielania innym zaufania i ponoszenia odpowiedzialności za swoje wobec nich działanie Przeniesienie postawy do szerszej przestrzeni publicznej praca samorząd polityka Kolektywny kapitał społeczny Klimat zaufania w różnych obszarach życia społecznego Samonapędzająca się dialektyczna spirala umacniającego się zaufania w obu wymiarach społecznych Utrwalanie, obiektywizowanie się klimatu społecznego, powstanie reguły społecznej
Kapitał wiążący i pomostowy Tworzony przez więzi silne, intymne, emocjonalne, zamknięte w ramach jednej zbiorowości odgrodzonej od innych dystansem społecznym, np. grupy o charakterze rodzinnym. Korzyści ekspresyjne, emocjonalne, autoteliczne Tworzony przez relacje nawiązywane ponad granicami przynależności grupowych/warstwowych/klasowych, więzi słabe pozwalają korzystać członkom jednej sieci z zasobów jakościowo nowych, którymi dysponują członkowie drugiej sieci Korzyści instrumentalne siła słabych powiązań Im większe różnice zasobów pomiędzy grupami, tym większy kapitał społeczny zyskują ci, Którzy przerzucają między nimi pomost, nawiązując relacje ponad granicami grupowymi.
Więzi relacje społeczne Robert Merton i Paul Lazarsfeld: przyjaźń opiera się na Podobieństwie partnerów Wspólne zainteresowania, wartości, poglądy polityczne, wyznanie religijne, podobny zawód, styl życia etc. Homofilia solidarność mechaniczna Poszukiwanie potwierdzania i wzmacniania własnej tożsamości Odmienności partnerów Odmienne zainteresowania, wartości, poglądy polityczne, wyznanie religijne, odmienny zawód, styl życia etc. Heterofilia solidarność organiczna Poszukiwanie nowych doświadczeń, brakującej nam informacji i wiedzy Czynnik wiążący: komplementarność
Więzi relacje społeczne Inkluzywne Takie, których tematyka jest wieloraka. Pozwalają na dostęp do szerokiej gamy wartości partnera. Korzyści autoteliczne Tworzą bogaty i wielokierunkowo użyteczny kapitał społeczny Przykład: relacje z przyjacielem, członkiem rodziny Ekskluzywne Takie, które ograniczają się do jednej, wyspecjalizowanej tematyki. Korzyści instrumentalne Tworzą segmentowy kapitał społeczny, by był bogaty i zróżnicowany, należy stworzyć wiele tego typu relacji Przykład: znajomość z lekarzem, adwokatem, sprzedawcą
Więzi relacje społeczne Horyzontalne Egalitarne Równy status partnerów Relacje mają charakter ekspresyjny i autoteliczny Tworzą kapitał pomostowy i egalitarny oparty na relacjach pomiędzy różnymi środowiskami o podobnym poziomie statusu społecznego, ma zwykle charakter instrumentalny Wertykalne Elitarne, hierarchiczne Nierówny status partnerów Relacje oparte są na komponencie władzy, przewagi, dominacji Im wyższy status partnera, tym wyższa jego atrakcyjność dla nawiązania relacji. Im wyższy status partnera, tym częściej relacja ma charakter instrumentalny. Im wyższy status partnera, tym łatwiejszy jest jej dostęp do zasobów partnerów o równie wysokim statusie w innych dziedzinach. Tworzenie się mieszanych elit (np. powiązania elit politycznych, biznesowych, artystycznych)
Przechodniość relacji, czyli poszerzanie się kapitału społecznego 4 zasady Przyjaciele naszych przyjaciół są naszymi przyjaciółmi. Wrogowie naszych przyjaciół są naszymi wrogami. Wrogowie naszych wrogów są naszymi przyjaciółmi. Przyjaciele naszych wrogów są naszymi wrogami.
Prezentacja pokaz multimedialny STRUKTURA I ZAWARTOŚĆ
Bazowe elementy pokazu JA jako obiekt analizy i interpretacji: zastosuj przedstawione pojęcia teorii kapitału i więzi międzyludzkich, odnosząc się do poniższych zagadnień/pytań 1. Mój kapitał kulturowy 2. Mój kapitał edukacyjny 3. Mój kapitał zdrowotny 4. Mój kapitał społeczny
1. Mój kapitał kulturowy: dziedziczony i nabywany, trajektorie moich kompetencji kulturowych (sposób wysławiania się, sposób jedzenia, ubierania się, nawyki czytelnicze, styl życia, kultywowanie różnych form sztuki, uczestnictwo w życiu towarzyskim i kulturalnym).
2. Mój kapitał edukacyjny: moja wiedza, umiejętności i kompetencje, moje symbole prestiżu (dyplomy, nagrody). W jaki sposób mój kapitał edukacyjny pomnaża moje szanse życiowe?
3. Mój kapitał zdrowotny: jak dbam o kondycję i sprawność organizmu? Czy żyję zdrowo? Czy kreuję zdrowy tryb życia? W jaki sposób kapitał ten wpływa na moją aktywność społeczną/zawodową?
4. Mój kapitał społeczny: do jakich zasobów (korzyści) mam dostęp? Dzięki komu/poprzez kogo mam dostęp do tych zasobów? W jaki sposób inwestuję w kapitał społeczny? Jakie ponoszę koszty tej inwestycji? Do jakich grup/środowisk należę? Jaki typ relacji nawiązuję/podtrzymuję? Kim są moi istotni inni? Czy grupy, w których uczestniczę, zabezpieczają moje naturalne potrzeby? Czy zaufanie jest istotnym czynnikiem moich więzi? Czy 4 zasady przechodniości relacji mają zastosowanie w moim życiu?
Pokaz musi zawierać 4 wskazane komponenty. Liczba slajdów jest dowolna. Prezentacja powinna składać się z wizualizacji i ustnego komentarza.