Opinia dotycząca senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o języku polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 968)

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Opinia dotycząca senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o języku polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 968)"

Arkadiusz Orłowski
8 lat temu
Przeglądów:

2 Opinia dotycząca senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o języku polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 968) Minister Edukacji Narodowej ceni każdą inicjatywę, dzięki której uczniowie wzbogacą swoją wiedzę i poznają tradycję regionu, ucząc się gwary właściwej dla miejsca zamieszkania. Biorąc jednak po uwagę fakt, że już obecnie przepisy umożliwiają nauczanie gwary w szkołach, należy uznać, że wprowadzanie dodatkowych regulacji ustawowych w tym zakresie, nakazujących wprowadzenie do planu nauczania dodatkowych zajęć edukacyjnych, nie jest zasadne. Uwagi szczegółowe do projektu ustawy: 1. Podstawa programowa kształcenia ogólnego, stanowiąca załącznik do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. poz. 977 oraz z 2014 r. poz. 803) w zakresie języka polskiego obejmuje obszar dotyczący świadomości językowej uczniów. Tematyka regionalna oraz tematyka wielokulturowa zostały uwzględnione w podstawie programowej na każdym etapie edukacyjnym, począwszy od wychowania przedszkolnego, poprzez szkołę podstawową, gimnazjum i szkołę ponadgimnazjalną, w sposób odpowiadający wiekowi i możliwościom poznawczym uczniów. Cele i treści nauczania dotyczące tej tematyki zostały uwzględnione w ramach: języka polskiego, języka obcego nowożytnego, historii i społeczeństwa, wiedzy o społeczeństwie, geografii, wiedzy o kulturze, muzyki, historii sztuki, plastyki, przedmiotu uzupełniającego: historia i społeczeństwo oraz etyki. Do edukacji regionalnej nawiązują poszczególne obszary wychowania przedszkolnego, w szczególności obszar wychowanie przez sztukę, w ramach którego dziecko powinno nauczyć się śpiewać m.in. łatwe piosenki ludowe, uczestniczyć w tańcach, przejawiać zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu. Na I etapie edukacyjnym (edukacja wczesnoszkolna) nauka jest realizowana w formie kształcenia zintegrowanego. Edukacja społeczna wzmacnia identyfikację ucznia z regionem, rodziną i tradycjami rodzinnymi, zapoznaje go z najbliższą okolicą, jej ważniejszymi obiektami i tradycjami, przygotowuje ucznia do uczestnictwa w wydarzeniach organizowanych przez lokalną społeczność. Uczeń poznaje ponadto symbole narodowe (barwy, godło, hymn

Biorąc jednak po uwagę fakt, że już obecnie przepisy umożliwiają nauczanie gwary w szkołach, należy uznać, że wprowadzanie dodatkowych regulacji ustawowych w tym zakresie, nakazujących wprowadzenie

3 narodowy) i najważniejsze wydarzenia historyczne, ludzi szczególnie zasłużonych dla miejscowości, w której mieszka. Edukacja społeczna kładzie nacisk na rozwijanie u uczniów postawy tolerancji wobec osób innej narodowości, bądź o innej tradycji kulturowej, a także świadomości, że wszyscy ludzie mają równe prawa. Na II etapie edukacyjnym (klasy IV-VI szkoły podstawowej) podstawa programowa języka polskiego w zakresie analizy i interpretacji tekstów kultury kładzie nacisk na kształtowanie u uczniów hierarchii wartości, wrażliwości, gustu estetycznego, poczucia własnej tożsamości i postawy patriotycznej. W zakresie wyboru tekstów kultury podstawa programowa gwarantuje nauczycielowi możliwość wyboru różnych pozycji literackich, w tym utworów lokalnych twórców lub nawiązujących do historii i tradycji regionu. Na lekcjach języka polskiego uczniowie gimnazjum, omawiając na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, odnoszą się również do inności, poczucia wspólnoty, solidarności, sprawiedliwości oraz uniwersalnych wartości humanistycznych, kształtują swoją świadomość językową poprzez rozpoznawanie słownictwa ogólnonarodowego i słownictwa o ograniczonym zasięgu, w tym wyrazów gwarowych. Uczniowie uczą się ponadto rozpoznawania cech kultury i języka swojego regionu. Natomiast zagadnienia językowe realizowane na IV etapie edukacyjnym na lekcjach języka polskiego rozwijają świadomość językową uczniów w zakresie odmian terytorialnych i środowiskowych polszczyzny, uczą rozpoznawania w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizacji, w tym dialektyzacji. W zakresie rozszerzonym języka polskiego znajdują się wymagania dotyczące m.in. funkcji społecznej języka, która wpływa na jednoczenie się grupy i budowanie tożsamości zbiorowej regionalnej, środowiskowej, narodowej. Natomiast wymagania dotyczące interpretacji kładą nacisk na kontekst kulturowy. Należy zaznaczyć, że dobór tekstów kultury ujętych w podstawie programowej języka polskiego na wszystkich etapach edukacyjnych obejmuje pozycje oznaczone w podstawie programowej jako obowiązkowe oraz inne pozycje do wyboru przez nauczyciela; oprócz nich nauczyciel ma też możliwość włączenia do listy lektur dodatkowych tekstów kultury, które poświęcone są danemu regionowi. W ramach zajęć języka polskiego uczniowie, omawiając różne teksty kultury, kształtują hierarchię wartości, poczucie własnej tożsamości oraz świadomość językową (np. analizują przykłady odmian terytorialnych i środowiskowych polszczyzny, rozpoznają archaizację, dialektyzację, kolokwializację, operują słownictwem z określonych kręgów tematycznych, w tym dotyczącym społeczeństwa i kultury, regionu i Polski).

Na II etapie edukacyjnym (klasy IV-VI szkoły podstawowej) podstawa programowa języka polskiego w zakresie analizy i interpretacji tekstów kultury kładzie nacisk na kształtowanie u uczniów hierarchii

4 Ponadto, zgodnie z art. 64 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), szkoła - oprócz podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej - może prowadzić także inne zajęcia edukacyjne. Wybór określonej tematyki, zakresu i formy tych zajęć pozostaje autonomiczną decyzją organu prowadzącego szkołę, dyrektora szkoły, rodziców oraz uczniów. Zajęcia takie mogą być realizowane np. w ramach godzin do dyspozycji dyrektora szkoły. Jeżeli zatem uczniowie są zainteresowani nauką gwary, a szkoła dysponuje możliwościami organizacyjnymi, kadrowymi i finansowymi, to zajęcia takie mogą również być zorganizowane. Szkoła ma także możliwość wprowadzania nowatorskich rozwiązań programowych, dzięki którym nauka gwary może obejmować wszystkich uczniów szkoły. Działając w ramach innowacji pedagogicznych, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki (Dz. U. Nr 56, poz. 506 oraz z 2011 r. Nr 176, poz. 1051), na każdym etapie edukacyjnym nauczyciel może poszerzać treści podstawy programowej z języka polskiego o dodatkowe zagadnienia związane z kulturą regionu, w tym literaturą, obrzędami, tradycjami i językiem. Zastosowanie innowacji pozwoli na uświadomienie uczniom, na czym polega odmienność kulturowa różnych regionów Polski, również w odniesieniu do języka. Ponieważ wdrożenie innowacji jest odpowiedzią na oczekiwania uczniów i ich rodziców, szkoły coraz chętniej sięgają po takie narzędzie. Często nauka gwary realizowana jest w kontekście edukacji regionalnej, a innowacja obejmuje kilka zajęć, np. języka polskiego (z elementami regionalnego) i historii (także regionu). 2. Zgodnie z senackim projektem ustawy o zmianie ustawy o języku polskim oraz o zmianie niektórych innych ustaw, główne zadanie wprowadzenie nauki gwary związanej z regionem ma spoczywać na szkole. Ponadto z projektu wynika, że to minister właściwy do spraw oświaty i wychowania zostanie zobligowany do wydania rozporządzenia, które ma regulować warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadań polegających na umożliwieniu poznania miejscowej gwary. Wejście w życie przepisów w zakresie dotyczącym oświaty (art. 3 i 4 projektu), przewidywane jest już w roku szkolnym 2015/2016. Taki termin wejścia w życie przepisów nakładających na szkoły obowiązki, których realizacja wymaga przygotowań organizacyjnych, kadrowych i finansowych, wydaje się zbyt krótki biorąc pod uwagę czas pozostały do rozpoczęcia roku szkolnego 2015/2016. Projekt nie określa także szeregu istotnych kwestii związanych z organizacją zajęć, w szczególności kwalifikacji wymaganych od osób nauczających gwary. Ponadto w uzasadnieniu projektu nie wskazano skutków finansowych

Wybór określonej tematyki, zakresu i formy tych zajęć pozostaje autonomiczną decyzją organu prowadzącego szkołę, dyrektora szkoły, rodziców oraz uczniów. Zajęcia takie mogą być realizowane np.

5 wdrożenia proponowanych rozwiązań, a także źródeł finansowania dodatkowych zajęć. Podsumowanie Ministerstwo Edukacji Narodowej popiera działania zmierzające do upowszechniania znajomości lokalnej gwary wśród dzieci i młodzieży, w tym realizowanie innowacyjnych programów nauczania oraz promowanie oddolnych inicjatyw chroniących gwarę. Jednakże z uwagi na fakt, że nauczanie gwary dla zainteresowanych uczniów jest już obecnie realizowane w szkołach w oparciu o istniejące przepisy prawa oświatowego, nie wydaje się celowe wprowadzanie do ustawy o systemie oświaty dodatkowych regulacji w tym zakresie.

tym realizowanie innowacyjnych programów nauczania oraz promowanie oddolnych inicjatyw chroniących gwarę.

Podobne dokumenty

Warszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r. Poz. 393 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 4 kwietnia 2012 r.

DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 11 kwietnia 2012 r. Poz. 393 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 4 kwietnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków