SOCJOLOGIA. Struktura społeczna. Społeczeństwa klasy średniej. Klasa średnia

Transkrypt

1 SOCJOLOGIA Struktura społeczna. Społeczeństwa klasy średniej. Klasa średnia

2 Struktura społeczna Struktura społeczna to system międzyludzkich i międzygrupowych zależności, dystansów i hierarchii zarówno w organizacyjnej jak i nieorganizacyjnej formie (St.Ossowski) NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE aspekty: zróżnicowanie: uniwersalne partykularne uporządkowanie rangowanie czyli ocena

3 Trzy typy struktur społecznych Mikrostruktury małe struktury społeczne - elementy to jednostki lub pełnione przez nie role społeczne. - relacje bezpośrednie face-to-face - małe grupy społeczne (rodzina, grupa rówieśnicza, towarzyska, pracownicza) Makrostruktury duże struktury społeczne - elementy to zbiorowości (grupy) - naród, klasy, warstwy, zbiorowości terytorialne, etniczne. Mezostruktury - struktury pośrednie pod względem rozmiarów i cech między poziomem mikro- a makrostrukturalnym - społeczności lokalne czy duże organizacje.

4 St. Ossowski i jego trzy sposoby ujmowania struktury społecznej 1. Dychotomia oparta na radykalnym antagonizmie interesów (biedni-bogaci, rządzący-rządzeni, uprzywilejowaniupośledzeni) 2a. Gradacja prosta: układ zróżnicowanych pozycji wyznaczony przez jeden czynnik, np. wydzielenie grup dochodu (wykształcenia itd.) w oparciu o kryterium dochodu (wykształcenia itd.) wyłącznie. 2b. Gradacja syntetyczna: układ zróżnicowanych pozycji wyznaczony przez zsyntetyzowanie kilku czynników, np. dochód, odziedziczony majątek, wykształcenie, zakres władzy (wpływu), styl konsumpcji itd. łącznie. ) 3. Funkcjonalizm: komplementarność klas, klasy są sobie nawzajem potrzebne, gdyż każda pełni określone funkcje, których realizacja jest niezbędna dla istnienia systemu społecznego.

5 St. Ossowski i jego trzy sposoby ujmowania struktury społecznej Nacisk na ujęcia dychotomiczne dawał zwykle podstawę dla koncepcji rewindykacyjnych i rewolucyjnych, ujawniał immanentny konflikt zawarty w strukturze społecznej. Akcentowanie podziałów gradacyjnych (stratyfikacyjnych) bywało związane z ideologicznym utrwalaniem nierówności społecznych. Ujęcia funkcjonalne służą raczej do podtrzymania status quo.

6 Stara klasa średnia (XVI XIX w) 1) Rozwój kapitalistycznych stosunków rynkowych XVI w: niezależność zamiast feudalnego przypisania; swoboda decyzji zamiast ograniczeń tradycyjnego prawa; poczucie autonomii i przedsiębiorczość zmiana funkcji dochodów: z zasobów na kapitał kultura kontraktu, racjonalna kalkulacja w życiu zawodowym i domowym 2) Zmiany w tradycyjnej mentalności: M.Weber: Etyka protestancka i duch kapitalizmu

7 Etos mieszczański (M.Ossowska) Sfera prywatna: Hierarchiczna i patriarchalna rodzina Własność jako wyznacznik statusu Talent i praca jako warunki osobistego sukcesu Solidność w interesach, komfort w życiu codziennym Sfera publiczna: Konstytucyjny porządek polityczny, wolność, równość wobec prawa, znaczenie hierarchii społecznych Pogląd na świat: wiara w naukę jako klucz do postępu, szacunek dla sztuki

8 Nowa klasa średnia XIX w Wzrost liczebności kategorii zaliczanych do kl. średniej Stabilizacja ekonomiczna Społeczna akceptacja moralności mieszczańskiej Rozwarstwienie: wielcy przedsiębiorcy i wolne zawody najemni professions i kadry menedżerskie drobni właściciele białe kołnierzyki

9 Nowa klasa średnia ASPEKTY POŁOŻENIA SPOŁECZNEGO KLAS ŚREDNICH (D.Lockwood): 1) pozycja rynkowa jednostek (własność, wykształcenie) 2) sytuacja pracy 3) status społeczny (styl życia, normy i orientacje życiowe) FUNKCJE KLASY ŚREDNIEJ: 1. Utrzymywanie ekonomicznego dobrobytu (dawniej przedsiębiorczość i inwestycje, obecnie kreowanie popytu i konsumpcja) 2. Utrzymywanie równowagi politycznej (bufor pomiędzy radykalizmem dołów społecznych a konserwatyzmem i reakcyjnością klas wyższych)

10 Społeczeństwa ponowoczesne jako społeczeństwa klasy średniej: Dominacja liczebna pozycji społecznych umiejscowionych w środkowych partiach układu nierówności (50 70%). Wzrost klasy średniej skorelowany ze zamożnością społeczeństwa. Dominacja w kulturze tych społeczeństw wartości, orientacji i stylu życia właściwych ludziom usytuowanym w środku drabiny społecznej

11 Struktura społeczna społeczeństw ponowoczesnych KLASA WYŻSZA właściciele wielkich firm, kadra zarządzająca najwyższego szczebla (ok.2%) KLASA WYŻSZA-ŚREDNIA specjaliści, prawnicy, pozostali menedżerowie dużych i średnich firm, inżynierowie najwyższego szczebla, profesorowie wyższych uczelni (ok.10%) KLASA NIŻSZA-ŚREDNIA białe kołnierzyki, kierownicy średniego szczebla, przedsiębiorcy (30-40%) KLASA PRACUJĄCA pracownicy fizyczni (ok.40%) KLASA NIŻSZA/PODKLASA trwale zdeprecjonowani przez bezrobocie, bankructwo, poważną chorobę (ok.10%)

12 Davies N, Europa, Modernizacja s Mieszczaństwo, s