Prof. zw. dr hab. Marian Noga Wyższa Szkota Bankowa we Wrocławiu RECENZJA rozprawy doktorskiej Jolanty GRZEBIELUCH nt. "Znaczenie strategii marketingowej w zarządzaniu podmiotem leczniczym będącym spółką prawa handlowego", napisanej pod naukowym kierownictwem prof. nadzw. dr hab. Andrzeja M. FALA Przedstawiona mi do recenzji praca doktorska obejmuje: wstęp, sześć rozdziałów, streszczenie, summary, piśmiennictwo, spis rycin, spis tabel i złączniki, razem 247 stron. Wybór tematu rozprawy uważam z trafny, gdyż w okresie transformacji polskiej gospodarki, zarządzanie podmiotami służby zdrowia wymaga stosowania różnych strategii, co nie jest jeszcze w pełni uświadomione przez właścicieli podmiotów leczniczych, jak i podejmujących się zarządzania w takich podmiotach. Świadczenie zdrowotne jest dobrem merytorycznym (merit good - pojęcie zaproponowane przez Richarda Musgrave'a w 1957 roku), świadczone zarówno przez sektor publiczny, jak przez sektor prywatny. Istotą tej usługi jest konieczność jej dostarczenia społeczeństwu na podstawie określonych przepisów np. szczepienia ochronne, czy obowiązek szkolny. Moim zdaniem usługi świadczeń zdrowotnych są dobrami merytorycznymi - w rozumieniu dobra merytorycznego R. Musgrave'a - w związku z tym są towarami lub quasi-towarami. Dlatego też rośnie znaczenie strategii marketingowej w zarządzaniu Struktura rozprawy jest prawidłowa, bowiem pozwala zrealizować założenia badawcze rozprawy i zweryfikować hipotezy badawcze. Określenie znaczenia strategii marketingowej dla zarządzania szpitalem powiatowym jest jednoznacznie problemem naukowym, który wymaga rozwiązania przy pomocy warsztatu naukowego. Autorka zastosowała w rozprawie, w swoim
warsztacie naukowym: ~ badanie ankietowe za pomocą oryginalnego, własnego kwestionariusza; ~ wywiad bezpośredni; ~ analizę komparatywną; ~ analizę statystyczną, oraz wnioskowanie indukcyjne i dedukcyjne. Nie mam zastrzeżeń do przyjętego w rozprawie warsztatu naukowego. Przejdę obecnie do szczegółowej analizy rozprawy. Rozprawa obejmuje część teoretyczną ( rozdziały pierwszy i drugi ), oraz część badawczą obejmującą rozdziały 3,4,5 i 6. W rozdziale l "Pojęcie i charakterystyka rynku usług zdrowotnych w Polsce" Autorka przedstawia ograniczenia prawne występujące na polskim rynku usług zdrowotnych, które istotnie wpływają na sposób prowadzenia działalności marketingowej. Społeczne potrzeby zdrowotne są uwarunkowane wieloma elementami, natomiast ich rozpoznanie i zaspokojenie to kluczowe zadanie wszystkich podmiotów leczniczych na rynku. Dlatego też stosowanie marketingu w jednostkach służby zdrowia będących przedsiębiorstwami publicznymi, bądź prywatnymi pomaga kierownictwu tych przedsiębiorstw rozpoznawać, rozumieć i spełniać potrzeby pacjentów na odpowiednio wysokim poziomie jakości. Jeżeli np. szpital nie świadczy komercyjnych usług medycznych, to wcale to nie oznacza, że jego dyrektor jest zwolniony z prowadzenia działań marketingowych. Wprost przeciwnie musi je prowadzić, aby realizować wymogi ustawy o działalności leczniczej i inne ustawy dotyczące służby zdrowia na odpowiednim poziomie jakościowym. Nie mam uwag do tego rozdziału.
W rozdziale 2 "Marketing w działalności podmiotów leczniczych" Autorka zaprezentowała analizę literatury przedmiotu dotyczącej: ~koncepcji marketingu w ochronie zdrowia ~zarządzania marketingowego w placówkach medycznych ~instrumentów marketingu-mix w odniesieniu do rynku usług zdrowotnych w Polsce. Zarządzanie marketingowe jest jedną ze strategii tzw. dynamicznego podejścia do zarządzania, wśród których są jeszcze : ~lean management (LM) ~total quality management (TQM) ~reengeniering ~human resources management (HRM) ~ logistyka i inne. Moim zdaniem, placówki medyczne - mimo różnych ograniczeń ustawowych i nawet pełnej płatności usług zdrowotnych przez NFZ - mogłyby ( i powinny ) stosować np. strtegie TQM czy HRM. Stąd brakuje mi w tym rozdziale, krótkiej charakterystyki dynamicznego podejścia do zarządzania, która byłaby benchmarkiem dla badań zarządzania marketingowego celu recenzowanej pracy. W rozdziale 3 "Metodyka badań" Autorka bardzo precyzyjnie określa: ~ cel i założenia pracy ~ tezy badawcze [ 4 tezy ] ~ hipotezy badawcze [ 4 hipotezy ] ~ metody badawcze w tym analizę statystyczną.
Autorka swoje badania empiryczne oparła przede wszystkim na badaniu ankietowym wg. własnego kwestionariusza szpitali powiatowych województwa dolnośląskiego. Do badań wylosowano 5 szpitali spośród 15 działających, w których badano pełnoetatowych pracowników ( lekarze, pielęgniarki, personel administracyjny, położne i inni zatrudnieni). Wysłano 1650 ankiet z 39 pytaniami z 7 obszarów badawczych i otrzymano 610 ankiet z wypełnionych odpowiedziami. Nie mam żadnych uwag do przeprowadzonego, bowiem zostało ono przeprowadzone na bardzo dobrym poziomie naukowym W rozdziale 4 "Wyniki badań" Autorka prezentuje osiągnięte rezultaty badań dotyczące 7 obszarów badań tj. : ~strategii ~analizy rynku ~oceny miejsca ( estetyka, potencjał) ~promocji ~relacji ( pacjent -jednostka medyczna ) ~ludzie i ich szkolenie i motywowanie ~ocena jakości świadczonych usług medycznych. W rozdziale 5 "Omówienie wyników badań i dyskusja" Doktorantka porównała wyniki swoich badań naukowych i z wynikami podobnych badań, różnych badaczy, zwykle dotyczącymi innych obszarów geograficznych. Jest to bardzo ciekawa analiza porównawcza, z której Autorka wyciąga bardzo trafne wnioski o dużym znaczeniu aplikacyjnym. Bardzo wysoko oceniam ten rozdział rozprawy. Rozdział 6 "Wnioski" ma charakter zakończenia. Autorka podaje w tym rozdziale pozytywnie
zweryfikowane hipotezy badawcze. Nie mam uwag do tego rozdziału. W ocenie szczegółowej mam tylko jeszcze jedną uwagę, a mianowicie tabele 2 i 3 zostały źle zredagowane, bowiem : ~ w tabeli 2 frekwencja ankiet ogółem powinna wynosić 610 a nie 575 ( z tablicy 5 wynika że 35 osób nie podało swojego zawodu, co trzeba było w tablicy 2 napisać ) ~ w tablicy 3 również płeć ogółem powinna wynosić 610 a nie 591, bo widocznie 19 osób nie podało swojej płci, ale to również trzeba było napisać w tab. 3. KONKLUZJA Mimo zgłoszonych przeze mnie uwag, recenzowaną rozprawę oceniam bardzo pozytywnie. Autorka zebrała bardzo bogaty materiał źródłowy i poddała go rzetelnej analizie. W rozprawie Doktorantka wykazała że: "potrafi sformułować problem badawczy i konsekwentnie go realizować; ~umie wyciągać wnioski z przeprowadzonych badań; ~zna literaturę przedmiotu; ~adekwatnie stosuje metody badawcze; ~wniosła wkład do nauk o zdrowiu publicznym. W związku z tym Pani Jolanta GRZEBIELUCH jest już przygotowana do prowadzenia samodzielnych badań naukowych. Dlatego też, stwierdzam że przedstawiona mi do oceny rozprawa doktorska nt."znaczenie strategii marketingowej w zarządzaniu podmiotem leczniczym będącym spółką prawa handlowego" spełnia wszystkie wymogi stawiane pracom doktorskim w ustawie z 2003 roku, co upoważnia mnie do przedstawienia wniosku o dopuszczenie Pani Jolanty Grzebieluch do dalszych czynności w przewodzie doktorskim a
szczególnie do publicznej obrony przed Radą Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławia.