Prof. zw. dr hab. Grażyna Światowy Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Katedra Badań Marketingowych

Transkrypt

1 Prof. zw. dr hab. Grażyna Światowy Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Katedra Badań Marketingowych R e c e n z j a rozprawy doktorskiej mgr Kamili Lewandowskiej pt. Współpraca kultury i biznesu na rynku polskim i europejskim napisanej pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Henryka Mruka I. Trafność wyboru tematu rozprawy Temat rozprawy sformułowany jako Współpraca kultury i biznesu na rynku polskim i europejskim uważam za bardzo aktualny i interesujący, tak z poznawczego jak i praktycznego punktu widzenia, godny opracowania w badaniach naukowych. Podjęta w rozprawie problematyka współpracy kultury i biznesu jest szczególnie ważna wobec aktualnych wyzwań kreowania europejskiego społeczeństwa wiedzy i inspirowania do kreatywnych i innowacyjnych rozwiązań w zakresie rozwijania działalności gospodarczej oraz bardziej skutecznego konkurowania na rynku. Szczegółowe argumenty potwierdzające trafność wyboru tematu rozprawy można odnieść zarówno do wartości poznawczych jak i utylitarnych. Niewątpliwie podjęta przez Doktorantkę problematyka współpracy kultury i biznesu mieści się w tzw. segmencie niszowym, jak dotąd nie jest u nas popularnym przedmiotem badań. Nowatorskie wskazanie zakresu owej współpracy wypełnia lukę w badaniach i daje nadzieję na lepsze poznanie potencjalnych możliwości i rezultatów wspólnych przedsięwzięć podmiotów gospodarujących w sferze kultury i biznesu. Opracowanie tematu stanowi udaną próbę uzupełnienia piśmiennictwa ekonomicznego z zakresu potencjalnych korzyści partnerskiego współdziałania przedsiębiorstw z organizacjami kultury i sztuki oraz porównań międzynarodowych dla rozwiązań instytucjonalnych w różnych krajach. 1

2 Podjęty temat wpisuje się w priorytety polityki Unii Europejskiej w zakresie zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego, wspiera trend współpracy międzysektorowej oraz tworzenia systemu wsparcia publicznego dla dziedzictwa kultury. Dla polityków i praktyków życia gospodarczego wielce przydatnym może być opisany przez Autorkę model współpracy kultury i biznesu jak również wskazane kierunki rozwoju przedsiębiorczości w relacjach menedżerskich świata kultury i biznesu. W konkluzji stwierdzam, że tytuł pracy a zwłaszcza zakres przeprowadzonych badań jest nowatorski, bardzo interesujący pod względem poznawczym oraz aktualny i użyteczny zarówno dla polityków jak i praktyków odpowiedzialnych za zrównoważony rozwój biznesu i kultury. Uznania godnym jest podjęcie tej problematyki badawczej, ponieważ ciągle jeszcze brak jest kompleksowych badań dotyczących możliwości osiągania korzyści rynkowych ze współdziałania biznesu i kultury w Polsce, natomiast aktualne pozostają problemy finansowania kultury oraz wdrażania kreatywnych rozwiązań dla wzmocnienia pozycji konkurencyjnej polskiego biznesu względem firm europejskich na rynkach międzynarodowych. II. Cele, hipotezy, konstrukcja pracy Zgodnie z założeniem Autorki, głównym celem rozprawy jest rozpoznanie uwarunkowań współpracy kultury i biznesu w Polsce na tle europejskim. Cele szczegółowe zostały sprowadzone do: Identyfikacji praktyk i rozwiązań w zakresie współpracy kultury i biznesu; Diagnozy stosowania formy partnerstwa oraz wzrostu jej roli w relacjach kultury i biznesu; Rozpoznania korzyści poza-marketingowych odnoszonych przez biznes w wyniku współpracy z kulturą; Weryfikacji wpływu stosowania konkretnych form współpracy z kulturą na kreatywność firmy; Identyfikacji tendencji współpracy kultury i biznesu; Wskazania najbardziej optymalnych metod współpracy kultury i biznesu. 2

3 Ponadto Autorka sformułowała trzy hipotezy badawcze: 1. We współpracy kultury i biznesu popularyzuje się kierunek partnerskiego realizowania projektów. 2. Współpraca na zasadzie partnerstw związana jest z odnoszeniem pozamarketingowych korzyści, wynikających z relacji kultury i biznesu. 3. Współpraca z kulturą na zasadzie partnerstw wpływa na wzrost kreatywności przedsiębiorstwa. Uważam, że postawione cele zostały poprawnie sformułowane, są logicznym rozwinięciem problematyki badawczej natomiast sformułowane hipotezy wyraźnie konkretyzują pole badawcze i zakres dociekań analitycznych. W toku realizacji pracy Autorka przyjęła właściwą koncepcję postępowania badawczego, rozpoczynając od solidnych studiów literaturowych i dogłębnego poznania problemów sfery kultury i biznesu. W badaniach empirycznych jakościowych i ilościowych wykorzystała zarówno wtórne jak i pierwotne źródła informacji. Zebrała bogate, oryginalne materiały, zaprojektowała oraz przeprowadziła własne badania ankietowe i wywiady w wybranych przedsiębiorstwach i instytucjach kultury. Właściwie dobrała metody statystycznej analizy danych, przy wsparciu programu SPSS. Istotność otrzymanych wyników sprawdzała za pomocą odpowiednich testów statystycznych, w rezultacie bardzo profesjonalnie opisała i uzasadniła wnioski z badań, w tym pozytywną weryfikację hipotez. Postępowanie badawcze Autorki w procesie realizacji celów rozprawy uwidacznia się w logicznej konstrukcji kolejnych rozdziałów pracy. III. Ogólna ocena rozprawy i uwagi szczegółowe Przedłożona do recenzji rozprawa jest monografią opisującą zróżnicowane formy współpracy kultury i biznesu na rynku polskim i europejskim. Praca liczy 227 stron, jej treść została ujęta w pięciu rozdziałach poprzedzonych wstępem i zwieńczonych zakończeniem oraz bardzo bogatą bibliografią i aneksem dokumentującym przebieg przeprowadzonych badań, w tym kwestionariusz ankiety oraz wyniki analizy czynnikowej i korelacji. Układ treści jest logiczny i zwarty, 3

4 podporządkowany konsekwentnej realizacji przyjętych celów i hipotez badawczych. Praca jest starannie opracowana pod względem merytorycznym, metodycznym i formalnym. W treści merytorycznej recenzowanej rozprawy dwa pierwsze rozdziały skupiają się na rozważaniach teoretycznych, natomiast kolejne trzy stanowią część empiryczną, w której Autorka wnikliwie opisuje metodykę oraz wyniki przeprowadzonych badań. Rozdział pierwszy dotyczy finansowania kultury w teorii nauk ekonomicznych, opisuje teorie zaczerpnięte z ekonomii dobrobytu i ekonomii neoliberalnej w odniesieniu do finansowania kultury ze środków publicznych i prywatnych. Autorka omawia tu ekonomiczne przesłanki interwencji państwa w sektorze kultury oraz zawodność tych interwencji jak również finansowanie kultury w państwie dobrobytu i instytucje kultury w kontekście ekonomii neoliberalnej oraz po-kryzysowej krytyki neoliberalizmu. Rozdział drugi skupia się na opisaniu form współpracy kultury i biznesu, poczynając od tradycyjnych: sponsoringu jako formy komunikacji oraz mecenatu i filantropii strategicznej poprzez gospodarkę kreatywną jako przesłankę nowych kierunków współpracy aż po wskazanie interwencji artystycznych jako nowej, kreatywnej formy współpracy. Jest to interesujący, wnikliwy opis form współpracy i ich zmieniających się uwarunkowań prawnych oraz gospodarczych. Kolejne dwa rozdziały opisują współpracę kultury i biznesu w świetle przeprowadzonych przez Autorkę badań empirycznych. Opis wyników został poprzedzony wyczerpującym omówieniem metodyki badawczej. Uznania godnym jest stworzony przez Autorkę schemat procedury badań (rys. 3, str. 89), który w sposób jasny i wyczerpujący odzwierciedla logikę postępowania badawczego i może być wzorem dla innych opracowań. Trzeci rozdział skupia się na opisie wyników badań z perspektywy kultury a czwarty z perspektywy biznesu. Treść merytoryczna jest tu podporządkowana identyfikacji praktyk i rozwiązań w zakresie współpracy kultury i biznesu w wybranych krajach europejskich: Niemcy, Holandia, Belgia, Francja, Wielka Brytania, Szwecja, Dania, Hiszpania i Polska. Na podstawie wiarygodnych materiałów źródłowych otrzymanych od instytucji zarządzających rozwojem kultury w 4

5 tych krajach Autorka scharakteryzowała profile ich polityki ze szczególnym wskazaniem sposobu ingerencji państwa na kształtowanie relacji kultury i biznesu. Ten międzynarodowy kontekst jest poznawczo interesującym studium porównawczym i dobrą bazą dla bardziej szczegółowego przedstawienia wyników badania jakościowego wśród europejskich podmiotów kultury dla wskazania ich praktyk i faktycznych doświadczeń współpracy z biznesem. Rozdział czwarty ukazuje opcję biznesu, omawia wyniki badań jakościowych i ilościowych przeprowadzonych wśród przedsiębiorstw biznesowych działających w Polsce i współpracujących z kulturą. Autorka zwraca tu uwagę na powiązania między formami współpracy biznesu z kulturą i korzyściami, jakie w rezultacie osiągają podmioty gospodarujące, wskazując szczególnie wpływ partnerstwa na kreatywność przedsiębiorstw. Rozdział piąty, opatrzony tytułem Modelowanie współpracy kultury i biznesu, zawiera wnioski z przeprowadzonych badań empirycznych wykorzystujących źródła wtórne i pierwotne. Autorka opisała tu charakter współpracy wprowadzając klasyfikację organizacji kultury współpracujących z biznesem w powiązaniu z korzyściami odnoszonymi przez przedsiębiorstwa, przedstawiła też nowy kierunek współpracy kultury i biznesu umożliwiający rozwój kreatywności pracowników i organizacji biznesowych. W końcowej części tego rozdziału przedstawiła własną koncepcję autorski model współpracy kultury i biznesu, omówiła też wyzwania i bariery związane z implementacją tego modelu. Zakończenie ma charakter syntetycznego zwieńczenia treści całej rozprawy, zawiera wnioski z przeprowadzonych z przeprowadzonych badań oraz podsumowanie dotyczące realizacji postawionych celów i weryfikacji hipotez badawczych. W konkluzji nie można mieć wątpliwości, że cele zostały zrealizowane a hipotezy pozytywnie zweryfikowane. Moim zdaniem przedłożona do oceny rozprawa jest dojrzałym studium analizowania możliwości i konsekwencji współpracy kultury i biznesu. Wysoko oceniam wartość poznawczą i praktyczną tej pracy. Autorka wyczerpująco i skutecznie uzasadniła konieczność rozwijania partnerskiej współpracy między podmiotami gospodarującymi w sferze biznesu i kultury, w sposób modelowy opisała formy i kierunki tej współpracy. Praktyczna użyteczność przejawi się tu w 5

6 odpowiednich rekomendacjach dla wszystkich podmiotów, zwłaszcza praktyków, polityków i naukowców, badaczy zajmujących się problemem rozwoju współpracy kultury i biznesu w naszym kraju. Wnikliwa lektura przedłożonej rozprawy prowokuje też do refleksji i stawiania pytań szczegółowych. Zastanawiam się nad faktycznym nastawieniem polskich menedżerów biznesu i kultury do wzajemnej współpracy w obecnych warunkach silnej konkurencji na rynku. Obserwując liczne praktyki zarządcze mam wrażenie, że zdecydowana większość menedżerów biznesu dość sceptycznie i obojętnie odnosi się do współpracy z przedstawicielami kultury i sztuki. Stąd dość często spotykana jest odmowa sponsoringu / mecenatu kultury i sztuki, nieufność i niechęć do współpracy oraz brak doświadczeń w tym zakresie. Nawiązywane kontakty ceni się bardziej w życiu prywatnym jako element prestiżu aniżeli w relacjach służbowych jako sposób budowania przewagi konkurencyjnej. Ludzką skłonność do współpracy postrzegać trzeba jako proces mentalny, w którym jednakowo ważna jest zarówno motywacja wewnętrzna (interes własny i przekonania wynikające z hierarchii wartości) jak i motywacja zewnętrzna stymulowana warunkami zewnętrznymi (sprzyjające regulacje prawne, administracyjne, społeczne i ekonomiczne niosące potencjalne korzyści finansowe). Autorka słusznie wskazała, że proces implementacji modelu współpracy kultury i biznesu uzależnia się od pokonania barier mentalnych, wśród których wymieniła przede wszystkim brak wiedzy i kompetencji po obu stronach układu partnerskiego, zaliczyłabym tu również wolę / chęć współpracy stymulowaną wewnętrznymi cechami osobowości i uwarunkowaniami zewnętrznymi. Interesuje mnie zalecany program działań popularyzujących rozwój różnych form współpracy kultury i biznesu. Jakie rekomendacje, zdaniem Autorki rozprawy, należałoby formułować dla upowszechnienia idei partnerstwa kultury i biznesu? W jaki sposób przezwyciężać bariery mentalne oraz jakie rozwiązania organizacyjne i prawne funkcjonujące w polityce opisanych krajów europejskich sprzyjają i mogą być uznane jako warunki konieczne dla korzystnego rozwoju podmiotów działających w sektorze kultury i biznesu? 6

7 IV. Ostateczna konkluzja W podsumowaniu wyrażam przekonanie, że rozprawa mgr Kamili Lewandowskiej pt.: Współpraca kultury i biznesu na rynku polskim i europejskim całkowicie odpowiada wymogom ustawy o tytule i stopniach naukowych (Dz. U. Nr 65, poz. 595 ze zm. Dz. U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365). Zgodnie z art.13 tej ustawy stwierdzam, że rozprawa doktorska, przygotowywana pod opieką promotora prof. zw. dr hab. Henryka Mruka stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego a Autorka mgr Kamila Lewandowska wykazała ogólną wiedzę teoretyczną, a także umiejętność samodzielnego prowadzenia badań w dziedzinie nauk ekonomicznych w dyscyplinie ekonomia. Z pełnym przekonaniem stawiam wniosek o przyjęcie pracy doktorskiej mgr Kamili Lewandowskiej i dopuszczenie jej do publicznej obrony. Jednocześnie mając na uwadze dużą wartość naukową, walory poznawcze i praktyczne recenzowanej rozprawy wnoszę o wyróżnienie tej pracy stosowną nagrodą oraz opublikowanie w Wydawnictwie Naukowym Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Wrocław, 30-go stycznia 2014 roku 7