Twardziele reż. Christian Lo MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELI SPIS TREŚCI 1. Informacje o filmie. (str. 2) 2. Analiza psychologiczna wątki do rozmowy po projekcji filmu Twardziele. (str. 3) 3. Scenariusz lekcji dla klas IV-VI szkoły podstawowej. (str. 5) Temat: Twardziele czyli jak nie dać się sprowokować.
INFORMACJE O FILMIE NOTA O FILMIE Tytuł: Twardziele (De tøffeste gutta); Reżyseria: Christian Lo; Scenariusz: Arild Tryggestad, Christian Lo, Nick Hegreberg; Zdjęcia: Bjørn Ståle Bratberg; Muzyka: Eirik Myhr; Montaż: Arild Tryggestad; Obsada : Anders Baasmo Christiansen, Cecilie Mosli, Sondre B. Henriksen, Regine Stokkevåg Eide, Martin Røsjorde Linstad; Producent: Trine Aadalen Lo; Produkcja: Filmbin AS; Kraj i rok produkcji: Norwegia, 2013; Premiera: 6 września 2013 r.; Czas trwania: 76 min. NOTA O REŻYSERZE Christian Lo (ur. 1977 r.) ukończył studia z zakresu produkcji filmowej w Anglii. Wyreżyserował wielokrotnie nagradzane filmy krótkometrażowe dla najmłodszych, między innymi Iver i Baluba Runa (wyświetlane również w ramach sekcji Kino Dzieci: Norwegia). Twardziele są drugim (po filmie Rafiki) wyreżyserowanym przez niego pełnym metrażem. O FILMIE W Twardzielach, jak często bywa w filmach kierowanych do młodzieży, pojawia się problem przemocy wśród rówieśników. Nie jest to jednak pesymistyczne kino, a raczej opowieść o bohaterstwie, które tkwi w każdym zwykłym człowieku. Wyjątkowość Twardzieli polega na tym, że można tu zarówno znaleźć przyczynę przemocy (a także braku reakcji na nią), jak i zrozumieć, że taka sytuacja jest możliwa do przezwyciężenia. Drogą do tego powinna być przyjaźń, szczerość i wspólne działanie. Jedenastoletni Modulf jest superbohaterem. Tak o sobie myśli i z takim przeświadczeniem rusza codziennie do szkoły, w której jest zastraszany przez silniejszych uczniów. Nie stawia jednak oporu. Akceptuje tę sytuację, ponieważ wydaje mu się, że jako superbohater uchroni od przemocy inne, słabsze od niego dzieci. Chce je osłaniać i przyjmować na siebie każdy cios i zaczepkę. Nikt z rówieśników tego nie zauważa. Dopiero nowa koleżanka z klasy daje Modulfowi do zrozumienia, że jego zachowanie nie jest dobrą drogą do tego, by stawić czoła przemocy. Wspólnie wpadają na pomysł, jak zmienić realia panujące w ich szkole. 2
MATERIAŁ NA GODZINĘ WYCHOWAWCZĄ Opracowała: Joanna Giereło Analiza psychologiczna wątki do rozmowy po projekcji filmu Twardziele. TEMATY I PYTANIA DO PORUSZENIA Z DZIEĆMI Główny bohater filmu Modulf jest 12-letnim uczniem, który doświadcza przemocy w szkole. W życiu chłopca pojawia się nowa sąsiadka Lise córka żołnierza, która nie zgadza się na takie traktowanie swojego kolegi. To historia o przemocy rówieśniczej i radzeniu sobie w takich sytuacjach, to również opowieść o przyjaźni, ale także o śmierci rodzica i tęsknoty za nim. 1. Przemoc w szkole. Które z zachowań, jakich doświadczali Modulf i Lise ze strony rówieśników, można nazwać przemocą szkolną? zmuszanie Modulfa, aby zrobił coś czego nie chciał (np. zmuszanie do oddawania prac domowych); straszenie, groźby; obrażanie, upokarzanie (np. kiedy chłopiec został zmuszony do publicznego przemarszu w bieliźnie, z książka na głowie); bicie, popychanie. Czy dzieci obserwują inne rodzaje przemocy szkolnej w swoim otoczeniu? Warto zwrócić uwagę dzieci na specyficzną formę przemocy, jaką jest izolowanie kogoś np. od zabawy, kontaktu, obgadywanie, niszczenie rzeczy innych osób. Dlaczego chłopiec ciągle był szykanowany? Jakie zachowania podtrzymują przemoc w szkole? utrzymywanie przemocy w tajemnicy przed dorosłym i czy rówieśnikami; brak reakcji ze strony innych dzieci odsuwanie się od szykanowanych dzieci; próba unikania dręczycieli (schodzenie im z drogi); wykonywanie wszystkich poleceń dręczycieli, podporządkowywanie się prześladowcom. Jak Modulf próbował sobie poradzić z problemem przemocy? Co przyniosło efekt? zaprzyjaźnił się z nową koleżanką Lise, opowiedział jej o problemie jaki ma w szkole kiedy nie jesteśmy sami, stajemy się silniejsi; ćwiczył wspólnie z Lise bycie twardzielem: ignorowanie dręczycieli, odgrywanie roli osoby pewnej siebie, odpowiadanie na ich zaczepki, nauka samoobrony; znalazł wsparcie w grupie: zorganizował spotkanie całej klasy na złomowisku i zdemaskował prawdziwych dręczycieli; jasno powiedział dręczycielom, że nie zgadza się na takie traktowanie. Co można zrobić kiedy doświadcza się przemocy lub widzi się taką sytuację, a samodzielne próby poradzenia sobie nie przynoszą efektu? należy opowiedzieć o całej sytuacji dorosłym: rodzicom, wychowawcy, a w niektórych przypadkach może być konieczne zgłoszenie sprawy dzielnicowemu; 3
warto podkreślić, że nie jest to forma skarżenia, ale dbania o własne prawa. 2. Przyjaźń. Czego można dowiedzieć się o przyjaźni Modulfa i Lise? Kim jest przyjaciel? przyjaciele troszczą się o siebie i pomagają rozwiązać problemy (Lise pomagała Modulfowi w poradzeniu sobie z dręczycielami); stają w swojej obronie; miło spędzają wspólnie czas. Literatura polecana: Śmierdzący ser, Catherine DePino, GWP, Gdańsk, 2007. 4
SCENARIUSZ LEKCJI DLA KLAS 4-6 SZKOŁY PODSTAWOWEJ Opracowała: Wioletta Mrozek Temat: Twardziele czyli jak nie dać się sprowokować. CELE LEKCJI Uczeń: określa temat i główną myśl utworu; wyciąga wnioski wynikające z przesłanek filmu; wyraża swój stosunek do postaci; omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia; charakteryzuje i ocenia bohaterów; odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury (np. przyjaźń wrogość, miłość nienawiść, prawda kłamstwo, wierność zdrada). METODY I FORMY PRACY dyskusja, metaplan, analiza dzieła filmowego, formy pracy: zbiorowa, grupowa. ŚRODKI DYDAKTYCZNE CZAS fragmenty filmu Twardziele, reż. Christian Lo, Norwegia 2013 (00:19:00-00:21:08, 00:12:12-00:13:10, 00:35:55-00:37:50, 00:40:23-00:42:28, 01:00:31-01:02:50); plansze ze słowami: superbohater, ofiara, czarny charakter; koperty ze słowami do filmu; 5 sztuk kart pracy w postaci dużych brystoli lub kartonów; zwoje bibuły lub pergaminu. 1 godzina lekcyjna 5
PRZEBIEG LEKCJI 1. Nauczyciel proponuje wykonanie zadania na rozpoczęcie lekcji. Daje uczniom do dyspozycji kilka słów: superbohater, ofiara, czarny charakter. Może te słowa wypisać na tablicy lub wcześniej przygotować trzy plansze. Zadaniem uczniów jest opowiedzieć treść filmu przy użyciu tych słów (maksymalnie 1 rozbudowane zdanie). Uczniowie przedstawiają swoje próby twórcze. Przykłady wypowiedzi: Modulf uważa się za superbohatera, ponieważ stając się dobrowolną ofiarą czarnych charakterów w swojej szkole, myśli, że chroni pozostałe słabsze dzieci przed ich gniewem. Czarnymi charakterami w tej szkole są chłopcy, którzy wybrali sobie na ofiarę Modulfa chłopca żyjącego w poczuciu wypełnianej misji niczym supebohater. Wszyscy myślą, że poniżany i bity przez szkolne czarne charaktery Modulf jest ofiarą, przy czym on sam uważa się za superbohatera. 2. Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup, a następnie rozdaje uczniom koperty z przygotowanymi sformułowaniami dotyczącymi konkretnych scen filmowych, nad którymi będą pracować. Wyjaśnia uczniom, że wszystkie sceny ilustrują sposoby reagowania na przemoc stosowaną przez Franka i Jorgena. Każda z grup dostaje oddzielny plakat lub kartkę brystolu, na której będzie zapisywać spostrzeżenia do wskazanej sceny filmowej. Kartki zawierają gotowe pytania, które należy uzupełnić po obejrzeniu sceny. Zestawy dla grup: Grupa I Do góry nogami Krew z nosa Grupa II Zeszyt z pracą domową Wynalazca scyzoryka Grupa III Boisko Oburzenie nauczyciela Grupa IV Głowa w toalecie Ujęcie filmowe Grupa V Przemówienie Złomowisko 6
Karta pracy w postaci brystolu: Kto Jak PRZECIWSTAWIA SIĘ ZŁU Przed kim. Gdzie Kto towarzyszy Do czego to prowadzi Nauczyciel odtwarza wybrane sceny filmowe. Grupy na podstawie słów z koperty, rozpoznają własną scenę i wykorzystują jej treść do pracy wypełnienia kart. 3. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy: Grupa I Kto? Modulf Jak? Przeciwstawia się złu, pozwalając Frankowi i Jorgenowi dręczyć siebie na drzewie. Gdzie? W lesie. Kto towarzyszy? Koledzy Franka i Jorgena. Do czego to prowadzi? Do poturbowania Modulfa, który upada na ziemię i leci mu krew z nosa. Grupa II Kto? Lisa Jak? Przeciwstawia się złu, podając Frankowi i Jorgenowi nieprawdziwe informacje do zeszytu. Gdzie? Przed szkołą. Kto towarzyszy? Modulf Do czego to prowadzi? Do ośmieszenia Franka na forum klasy. Grupa III Kto? Modulf Jak? Przeciwstawia się złu, planując zmierzyć się z Jorgenem i Frankiem w walce. Gdzie? Na boisku. Kto towarzyszy? Uczniowie, nauczyciel. Do czego to prowadzi? Do ukarania Modulfa przez nauczyciela i dyrekcję za przemoc. Grupa IV Kto? Modulf i Lisa Jak? Przeciwstawiają się złu, próbując sfilmować Franka i Jorgena w czasie ich zemsty na Modulfie. Gdzie? W toalecie szkolnej. Kto towarzyszy? Nauczyciel. Do czego to prowadzi? Do wypadku i zabrania nauczyciela do szpitala. 7
Grupa V Kto? Modulf Jak? Przeciwstawia się złu, zbierając społeczność szkoły i ujawniając prawdę o przemocy chłopaków i ich siatce zła. Kto towarzyszy? Uczniowie ze szkoły, Lisa. Do czego to prowadzi? Do akceptacji społeczności szkolnej i ujawnienia przywódców szajki. 4. Nauczyciel inicjuje dyskusję po wykonanej pracy. Uczniowie odpowiadają w swobodnej dyskusji na następujące pytania: Modulf próbuje różnych metod, by zmienić chłopaków. Które metody wymyślił sam i stosował przez długi czas? Które metody podpowiada mu Lisa? Które metody mu zaszkodziły, wpędziły w tarapaty? Które rozwiązanie okazało się najbardziej trafne? 5. Nauczyciel podsumowuje dotychczasową dyskusję: Każde zachowanie Modulfa i Lisy miało na celu pozbycie się zła. Każde zachowanie wymagało odwagi. Nauczyciel i uczniowie nazywają te postawy i podpisują tymi sformułowaniami prace grup: Grupa I Bohater męczennik Grupa II Bohater prowokator Grupa III Bohater mściciel Grupa IV Bohater mistrz konspiracji Grupa V Bohater głosiciel prawdy Nauczyciel pyta, które zachowanie Modulfa okazało się najbardziej skuteczne. Młodzież odpowiada, że manifest prawdy. Jest to bohaterstwo, na które może zdobyć się każde dziecko, każdy człowiek. Dzięki swojemu przemówieniu Modulf uratował wreszcie wszystkich od przemocy szajki. I było to jedyne zachowanie, któremu chłopcy z szajki nie umieli się przeciwstawić. 6. Zadanie na zakończenie lekcji Zróbmy pelerynę dla Modulfa. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wyobrazili sobie, że są wśród publiczności na złomowisku i słuchają przemówienia Modulfa, a następnie żeby każdy napisał jedno zdanie, w którym wyjaśni, dlaczego uważa go za superbohatera. Zebranymi kartkami uczniowie ozdabiają pelerynę, którą wspólnie przygotowują z bibuły lub pergaminu. 8