Dr hab. n. med. Jolanta Kostrzewa-Janicka Warszawa, 20.01.2014 Katedra Protetyki Stomatologicznej Wydział Lekarsko-Dentystyczny Warszawski Uniwersytet Medyczny 02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59, paw. XIa 22 502 18 86, fax: 22 502 21 45, email: jolanta.kostrzewa-janicka@wum.edu.pl Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie protetyki stomatologicznej za rok 2014 I. Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na obszarze województwa, w tym: 1. dostępność do świadczeń opieki zdrowotnej Dostępność do świadczeń w zakresie protetyki stomatologicznej refundowanych w ramach koszyka usług przez NFZ jest ograniczona, co jest głównie wynikiem wielkości podpisywanych kontraktów. Zaniżona wycena usług oraz znacząco ograniczona liczba procedur refundowanych przez NFZ w dziedzinie protetyki stomatologicznej powoduje, że podpisywane są małe kontrakty, co wydłuża czas do podjęcia leczenia pacjentów, którzy mają wskazania do wykonania tych niewielu uzupełnień protetycznych objętych ubezpieczeniem. Pakiet ubezpieczenia obejmuje uzupełnienia protetyczne braków zębowych, stwierdzane głównie u osób w podeszłym wieku, emerytów, którzy nie mogą pozwolić sobie na finansowanie leczenia z własnych środków, nie czekając w kolejce na przysługujące im świadczenia. 2. ocena rozmieszczenia podmiotów leczniczych Wolnorynkowe prawa powstawania podmiotów leczniczych nie pozwalają na racjonalne planowanie zabezpieczania potrzeb leczniczych na danym terenie. Nie koresponduje to ani z liczbą mieszkańców, ani strukturą ludności, a tym samym potrzebami leczniczymi. 1
3. ocena zabezpieczenia kadr medycznych w reprezentowanej dziedzinie, w tym ocena prawidłowości rozmieszczenia specjalistów na terenie województwa Na terenie województwa mazowieckiego stwierdzono 85 specjalistów w dziedzinie protetyki stomatologicznej na dzień 31.12.2013r. na podstawie zatrudnienia specjalistów w podmiotach wykonujących działalność leczniczą wg podstawowego miejsca pracy (formularz MZ-98), bez podmiotów MSW i MS. Rozmieszczenie specjalistów na terenie województwa mazowieckiego jest nierównomierne. Osoby wymagające specjalistycznej opieki protetycznej z aglomeracji wiejskich i małych miast muszą szukać pomocy w ośrodkach opieki zdrowotnej w dużych miastach, gdzie specjalistyczne kontrakty z NFZ posiada kilka jednostek. Powoduje to, że leczeniem protetycznym zajmują się lekarze bez specjalizacji, niejednokrotnie bez odpowiedniego doświadczenia, co obniża poziom rehabilitacji. Liczba mieszkańców na terenie województwa wskazuje, że powinno być większa liczba specjalistów w dziedzinie protetyki stomatologicznej. Byłoby to możliwe do zrealizowania, gdyby zwiększyła się liczba miejsc akredytowanych do odbywania staży specjalistycznych. Tych miejsc jednak nie przybywa a wręcz ich liczba ulega zmniejszeniu, gdyż brak jest zabezpieczenia finansowego na prowadzenie szkolenia lekarzy, pokrycie kosztów leczenia pacjentów w ramach tego szkolenia i brak wynagrodzenia dla kierowników specjalizacji. Jest to tym bardziej poważny problem, gdyż większość procedur protetycznych, z którymi powinni zapoznawać się lekarze w ramach szkolenia specjalistycznego jest poza procedurami refundowanymi przez NFZ. Szkolenie specjalizacyjne obejmuje leczenie pacjentów, którzy pokrywają koszt leczenia ze środków własnych i oczekują, że leczenie będzie wykonywane przez lekarza specjalistę a nie osobę, która odbywa szkolenie. Z tego powodu, placówka, która prowadzi szkolenie lekarzy powinna otrzymywać dopłatę do procedur wykonywanych przez lekarzy na stażu. Jest to jeden z podstawowych sposobów zwiększenia liczby placówek, które podjęłyby trud prowadzenia szkoleń w ramach specjalizacji. Ciężar szkolenia specjalistycznego spoczywa na lekarzach specjalistach zatrudnionych w placówkach, posiadających akredytację, którzy szkolenie to wykonują dodatkowo w ramach swoich etatów, bez żadnego finansowego wynagrodzenia. Obecnie w trakcie odbywania specjalizacji jest 28 lekarzy, głównie na terenie Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus oraz Mazowieckiego Centrum Stomatologii (szkolenie specjalizacyjne odbywa się na terenie 5 placówek). W roku 2014 Państwowy Egzamin Specjalizacyjny zdało 4 lekarzy W roku 2014 specjalizację rozpoczęło 6 lekarzy. W roku 2015 planowo specjalizację powinno zakończyć 9 lekarzy podobnie jak w roku 2016. 2
Na najbliższą sesję jest dostępne jedno miejsce szkoleniowe w ramach rezydentury (bez MSW i MS). 4. ocena zabezpieczenia kadry pielęgniarskiej 5. jednostki, które należy restrukturyzować (podać przyczyny) 6. ocena kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej Pakiet świadczeń refundowanych przez NFZ w zakresie protetyki stomatologicznej nie obejmuje potrzeb leczenia protetycznego pacjentów. Skutkuje to pogorszeniem stanu zdrowia mieszkańców przez ograniczenie dostępu do leczenia dla tych pacjentów, którzy nie mogą zabezpieczyć leczenia odpłatnie. Uzupełnianie tylko rozległych braków zębowych (powyżej 5 zębów), brak możliwości wykonywania uzupełnień stałych i wielu innych procedur, nie pozwala na wdrażanie leczenia refundowanego u osób młodych, czynnych zawodowo, którzy wymagają innego postępowania terapeutycznego, niestety niedostępnego w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Leczenie protetyczne wymaga pracy zespołu lekarz-technik dentystyczny, zaopatrzonego w odpowiednie narzędzia i urządzenia, które umożliwiają indywidualne wytworzenie protez zębowych, stałych lub ruchomych. Niedoszacowanie nawet najprostszych technologicznie i najtańszych materiałowo protez ruchomych nie pozwala myśleć optymistycznie na poszerzenie pakietu specjalistycznego w dziedzinie protetyki stomatologicznej, a ustalenie nieopłacalnych procedur będzie skutkowało brakiem podpisywania kontraktów. II. Nadzór nad szkoleniem kadr medycznych 1. Ocena potrzeb szkoleniowych na najbliższą przyszłość. W chwili obecnej istnieje zapotrzebowanie na 25 miejsc szkoleniowych dla lekarzy odbywających specjalizację w dziedzinie protetyki stomatologicznej. Dodatkowo istnieje potrzeba uruchomienia miejsc szkoleniowych dla lekarzy posiadających specjalizację w innej dziedzinie stomatologii. 2. Przeprowadzanie kontroli podmiotów leczniczych udzielających świadczeń zdrowotnych dotyczącej realizacji kształcenia i doskonalenia zawodowego lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów oraz osób wykonujących inne zawody medyczne lub inne zawody mające zastosowanie w ochronie zdrowia, w zakresie wynikającym z programów kształcenia: wykaz kontrolowanych jednostek, wnioski z kontroli, zalecenia pokontrolne. 3
1. Opiniowanie wniosków jednostek ubiegających się o wpisanie ich na prowadzoną przez ministra właściwego do spraw zdrowia listę jednostek organizacyjnych uprawnionych do prowadzenia specjalizacji: liczba zaopiniowanych wniosków, uwagi. III. 2. Wydawanie na podstawie kontroli opinii o spełnianiu przez jednostkę uprawnioną warunków do prowadzenia stażu podyplomowego lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek, położnych, farmaceutów oraz osób wykonujących inne zawody medyczne, a także opinii dotyczącej sposobu realizacji stażu lub specjalizacji oraz poziomu udzielanych świadczeń zdrowotnych przez osoby wykonujące zawód medyczny zatrudnione w tym podmiocie leczniczym: liczba wydanych opinii, uwagi, propozycje zmian. Opiniowanie wniosków: a) o zmianie trybu odbywania specjalizacji 1 b) o zmianę miejsca odbywania specjalizacji 1 c) o przedłużenie specjalizacji 2 d) skreślenia z rejestru lekarzy odbywających specjalizację - 1 Kontrola podmiotów wykonujących działalność leczniczą 1. Przeprowadzanie kontroli: liczba placówek nazwa i adres kontrolowanych podmiotów 2. Przeprowadzanie wizytacji: liczba wizytowanych placówek nazwa i adres jednostek wizytowanych. 3. Ocena kontrolowanych/wizytowanych podmiotów (z podkreśleniem jednostek, w których wystąpiły poważne uchybienia), w tym ocena: dostępności do świadczeń zabezpieczenia w sprzęt medyczny i diagnostycznych poziomu udzielanych świadczeń kwalifikacji personelu medycznego. 4. Informowanie organów administracji rządowej, podmiotów, które utworzyły podmioty lecznicze, oddziałów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Rzecznika Praw Pacjenta o uchybieniach stwierdzonych w wyniku kontroli: wykaz informowanych podmiotów, rodzaj stwierdzonych uchybień. 4
5. Występowanie z wnioskiem do okręgowych rad właściwych samorządów zawodowych o przeprowadzenie kontroli jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych przez osoby wykonujące dany zawód medyczny: liczba wniosków, uwagi. IV. Udzielone opinie i konsultacje 1. Wydawanie opinii dotyczących: likwidacji lub powstania nowego oddziału szpitalnego, przychodni specjalistycznej, pracowni diagnostycznej, apteki spełniania przez podmiot wykonujący działalność leczniczy warunków do udzielania świadczeń zdrowotnych w danej dziedzinie medycyny (liczba wydanych opinii, uwagi) stosowanego postępowania diagnostycznego, leczniczego i pielęgnacyjnego w zakresie jego zgodności z aktualnym stanem wiedzy, z uwzględnieniem dostępności metod i środków (liczba i rodzaj wydanych opinii) wyrobów medycznych, wyposażenia wyrobów medycznych, wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, wyposażenia wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro oraz aktywnych wyrobów medycznych do implantacji innych. 2. Konsultacje przypadków problemowych. Konsultacje pacjentów na prośbę lekarza prowadzącego, w obecności lekarza i pacjenta. V. Prognozowanie potrzeb zdrowotnych populacji. Potrzeby zdrowotne w zakresie protetyki stomatologicznej są bardzo dobrze zabezpieczone w ramach leczenia pełnopłatnego, chociaż nie zawsze idzie to w parze z zabezpieczeniem specjalistycznym, gdyż możliwość prowadzenia leczenia protetycznego mają wszystkie osoby kończące studia na kierunku lekarsko-dentystycznym. W celu zmniejszenia błędów w planowaniu i leczeniu protetycznym należy dążyć do zwiększania liczby specjalistów w tej dziedzinie. Zwiększają się wymagania pacjentów i ich potrzeby lecznicze. Coraz rzadziej stwierdzamy wskazania do leczenia z wykorzystaniem ruchomych protez osiadających. Współczesna wiedza i potrzeby lecznicze pacjentów wykraczają poza procedury refundowane w ramach ubezpieczenia zdrowotnego i jest to proces postępujący oraz nieodwracalny. 5
VI. Podsumowanie ogólnej sytuacji w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na terenie województwa (uwagi, problemy, wnioski). Istnieje potrzeba zwiększania miejsc szkoleniowych w celu zabezpieczenia odpowiedniego poziomu rehabilitacji protetycznej pacjentów. Współczesny rozwój technologiczny umożliwia wdrażanie procedur, które wykraczają poza przygotowanie lekarzy w trakcie szkolenia przeddyplomowego, co skutkuje coraz większą liczbą spornych spraw pacjentów. Nabywanie specjalistycznej wiedzy na jednodniowych szkoleniach nie zastąpi pełnego szkolenia specjalizacyjnego, a jedynie pozwala na szkolenie ustawiczne i pogłębianie zdobytej już wiedzy. Podobnie jak organizowane warsztaty, które mogą stanowić dopełnienie szkolenia klinicznego, ale nie zastąpią doświadczenia zdobytego w trakcie staży tematycznych i samodzielnego wykonywania procedur leczniczych pod nadzorem opiekuna specjalizacji. Dotyczy to szczególnie leczenia impalnto-protetycznego, rekonstrukcji zwarcia, czy leczenia dysfunkcji w obrębie narządu żucia. Wydaje się celowe określenie procedur leczniczych, które może wykonywać tylko lekarz specjalista. Wiąże się to ze zwróceniem uwagi Izbom Lekarskim na wskazywanie lekarzom powinności stosowania prawidłowej reklamy z wykorzystaniem określenia specjalistyczne w odniesieniu do placówek i lekarzy posiadających tego typu uprawnienia. 1. Konieczne jest zabezpieczenie środków finansowych na szkolenie specjalistyczne (kursy, pokrycie kosztów materiału i leczenia pacjentów w ramach specjalizacji, wynagrodzenie kierowników szkolenia specjalistycznego i lekarzy prowadzących takie szkolenia). 2. Potrzeba rozszerzania pakietu świadczeń w zakresie leczenia protetycznego ze środków publicznych, szczególnie dotyczy to osób przewlekle chorych, dzieci, osób po operacjach nowotworów w obrębie części twarzowej czaszki, pacjentów z wadami genetycznymi, wrodzonymi. 3. Prawidłowa wycena procedur refundowanych przez NFZ. Dr hab. n. med. Jolanta Kostrzewa-Janicka (pieczątka i podpis) 6