Rozwój 4-latka Rozwój dziecka każdego roku życia staje się coraz bardziej dynamiczny. Okres przedszkolny jest jednak czasem wyjątkowym dziecko zaczyna się zdecydowanie otwierać na społeczeństwo i angażować emocjonalnie. Do tego dochodzi kwestia usprawniania się czynności ruchowych dziecka, zdolności manualnych oraz umiejętności analitycznego myślenia, wyciągania wniosków i łączenia przyczyn ze skutkami. To, co umie 4-latek, trudno ująć w sztywne granice, można jednak sformułować kilka zmian, które każdy rodzic zauważa u swojego małego przedszkolaka. 1. Rozwój fizyczny 4-latka Prawidłowy rozwój dziecka już od najmłodszych lat charakteryzuje się dużą aktywnością ruchową, która u dziecka 4-letniego zdecydowanie nabiera tempa. To w tym wieku kształtuje się pełna sprawność chodzenia, biegania i skakania. To teraz długie spacery z rodzicami, przejażdżki na rowerze, zabawy w berka sprawiają 4- latkowi dziką przyjemność. Angażuje się on we wszystkie czynności związane z ruchem wspinaczkę po drabinie, skakanie z murka, przeskakiwanie przeszkód, chodzenie tyłem. Potrafi zapanować nad momentem startu, zatrzymania się, wykonywania szybkich zwrotów i uników, zeskoczenia na obie nogi wraz z utrzymaniem równowagi. Niektóre wariacje ruchowe mogą wywoływać niepokój rodziców o bezpieczeństwo dziecka, należy pamiętać, że 4-letnie dziecko zazwyczaj działa spontanicznie i nie zdaje sobie sprawy z możliwych konsekwencji. Rolą rodziców jest zrównoważenie tego, co umie 4-latek z tym, co zagraża jego zdrowiu, bez powstrzymywania jego prawidłowego rozwoju. 2. Piłka, koraliki i wycinanki a rozwój dziecka 4-letniego Na tym etapie rozwój dziecka jest wspomagany przez przedmioty, które mobilizują dziecko do wykonania większego wysiłku. Na przykład ważną rolę odgrywa tu piłka, gdyż uaktywnia ręce 4-latka. Za jej pomocą dziecko rozwija umiejętność rzucania na coraz większe odległości a także jej chwytania czy kozłowania (niezwykle rzadko w tym wieku i zazwyczaj na bardzo krótki dystans). Łapanie piłki będącej w ruchu w obie dłonie bywa nieco trudne do opanowania przez 4-latka. Szybkość lotu piłki i jej wielkość muszą być odpowiednio dostosowane, by umożliwić dziecku sukcesywne
rozwijanie tej sprawności. Jednocześnie silnie rozwijają się też zdolności manualne przedszkolaka 4-latek chętnie bawi się w wycinanie, przyklejanie, kolorowanie małych i szczegółowych rysunków, nawlekanie koralików itp. Skoncentrowanie się na wymagającej uwagi i dokładności pracy usprawnia nie tylko jego umiejętności manualne, ale też rozwija poczucie przestrzeni i wyobraźnię. 3. Rozwój intelektualny przedszkolaka 4-letnie dziecko odznacza się także niezwykłą kreatywnością i ciekawością. Cały czas sprawdza i bada. Rozwój dziecka następuje poprzez eksperymentowanie i dowiadywanie się rzeczy o świecie, zjawiskach, zwierzętach i ludziach. Niemowlęce dotykowe doświadczanie otoczenia ustępuje miejsca dociekliwym pytaniom, kojarzeniu przyczyn ze skutkami, wydobywaniu puenty. To, co interesuje 4-latka, to przede wszystkim bajki, opowieści, czytadła, słuchowiska, nawet do tego stopnia, że potrafi godzinami słuchać jednej ulubionej historii. Dlatego tak ważne jest, żeby rodzice jak najwięcej czasu poświęcali naczytanie dziecku książek. W ten sposób uczy się ono przyswajania, kojarzenia faktów i słuchania ze zrozumieniem. Książki stymulują rozwój intelektualny dziecka poprzez zaznajamianie go z literkami i cyframi, które ten potrafi rozróżniać, nazywać i kaligrafować (niektóre przedszkolaki potrafią zapisać swoje imię, ale nie potrafią utrzymać jednej linii pisma). 4-latek z reguły liczy do 3 i nazywa kolory, a rysunki zaczynają coraz częściej przypominać określone przedmioty. 4. Rozwój emocjonalny przedszkolaka Jednocześnie postępuje rozwój emocjonalny dziecka wraz z umiejętnością mowy. 4- latek sam tworzy złożone historie, fantazjuje, pogłębia swoje słownictwo (znajomość około 2000 słów w wieku 4-5lat), wczuwa się w rolę i żywo reaguje emocjonalnie. Często miesza rzeczywistość z bajkami i marzeniami. Rolą rodziców jest kontrolowanie jego postrzeganie świata, odpowiadanie na wszystkie pytania i poprawianie jego wyobrażeń. Wzrasta świadomość przeżywania uczuć i ich ekspresji. Szczególnie w tym wieku nasilają się takie uczucia, jak lęk związany z rozwijającą się wyobraźnią, wstyd, zakłopotanie, zazdrość, duma czy wina. Uczucia te kształtują się w sposób naturalny. Nie wolno ich negować i dodatkowo wprawiać dziecko w zakłopotanie. Pojawiają się zagadnienia etyczne i moralne, sumienie.
4-latek jest sprawny fizycznie 4-latki są zwykle bardzo ruchliwe i aktywne. Chętnie się bawią, także z innymi dziećmi. Większość 4-latków: potrafi jeździć na trzykołowym rowerku, podskakuje na jednej nodze, skacze z tapczanu, potrafi podskakiwać obunóż przeszkodę, stoi kilka sekund na jednej nodze, kopie piłkę do celu. 4-latek jest sprawny manualnie 4-atki lubią malować, rysować, układać, kolorować. Są coraz dokładniejsze. Większość 4-letnich dzieci bez problemu: przecina na pół mały kawałek papieru, rysuje krzyżyk, kółko, układa literkę "z" z patyczków, kopiuje kształty niektórych liter, układa proste puzzle, buduje wieżę z klocków, nawleka na sznurek większe koraliki. 4-latek dużo mówi U 4-latków bardzo dynamicznie rozwija się mowa i rozumienie mowy, dzieci zadają dużo pytań, wszystko chcą wiedzieć i wszystko je ciekawi. 4-letni maluch: tworzy neologizmy, zadaje dużo pytań, potrafi opisać coraz więcej stanów emocjonalnych, ma bujną wyobraźnię, zaczyna rozumieć następstwo czasów, zna kilka piosenek, wierszyków, zna imiona najbliższych mu osób: rodziców, rodzeństwa, krewnych, pań w przedszkolu, kolegów z piaskownicy, chętnie słucha bajek, historii i opowieści. 4-latek jest samodzielny 4-latek coraz więcej czynności wykonuje sam. Większość 4-latków: zapina i odpina guziki, odkręca słoik, otwiera drzwi, myje i wyciera ręce i buzię, potrafi posmarować chleb masłem,
korzysta ze sztućców, korzysta samodzielnie z toalety, samodzielnie myje zęby, potrafi samodzielnie zdjąć i założyć kurtkę, czapkę, szalik. Rozwój 5-latka Rozwój 5-latka obejmuje coraz większą ruchliwość i energię, ciekawość świata, a także sprawniejszą umiejętność mowy. Niektóre z chęcią rozpoczynają w tym wieku naukę pisania i czytania, inne jeszcze nie są tym zainteresowane żadna z tych sytuacji nie jest powodem do niepokoju. Dzieci budują w tym wieku poprawne zdania, znają około 2 tys. słów. 1. Rozwój fizyczny 5-latka Pięcioletnie dziecko coraz lepiej koordynuje swoje ruchy, nadal zdarza mu się przewrócić, ale już dużo rzadziej niż jeszcze kilka miesięcy wcześniej. W tym wieku dziecko ma dużą potrzebę ruchu, wypróbowywania swoich nowych umiejętności i ćwiczenia równowagi. Rodzice powinni pozwolić dziecku na rozwój ruchowy i pewną swobodę. Jeśli dziecko lubi jazdę na rowerze czy hulajnodze trzeba przede wszystkim zadbać o jego bezpieczeństwo: wybrać miejsce do jazdy, gdzie nie jeżdżą samochody, a także zaopatrzyć dziecko w ochraniacze i kask. Można zachęcać dziecko do innych form aktywności, takich jak pływanie, taniec czy jazda na wrotkach.dziecko 5-letnie samodzielnie rozbiera się dość płynnie, jednak może mieć kłopoty z samodzielnym ubieraniem się. Sprawnie posługuje się łyżką, widelcem, raczej nie posługuje się nożem, pije z kubka, trzyma w ręce i je kanapkę, sprząta ze stołu. Potrafi umyć i wytrzeć ręce, buzię, ale ruchy te nie są jeszcze płynne, myje zęby pod kontrolą, czesze włosy, ale jeszcze nie na całej głowie, wymaga jeszcze pomocy przy toalecie (krótkie ręce). Rozwój 5-letniego dziecka dotyczy także precyzji ruchów dłoni i koordynacji oko-ręka. Coraz lepiej takiemu maluchowi idzie malowanie, lepienie z plasteliny, wycinanie i klejenie. Obrazki dziecka mają coraz więcej szczegółów i są bliższe rzeczywistości.pięciolatek sprawnie łączy klocki typu lego i buduje z nich proste obiekty, wylepia z plasteliny narysowane kontury, robi kulki, wałeczki, nawleka korale na żyłkę, przycina nożyczkami papier, tnie po linii prostej, drze papier na małe kawałki i wykleja nim kontury. Dziecko 5-letnie prawidłowo trzyma ołówek, potrafi rysować linie pionowe, poziome i ukośne, odwzorowuje proste szlaczki, ale ma trudności z rysowaniem szlaczków literopodobnych wymagających płynności ruchów ręki. Koloruje obrazki, rysuje rysunek zgodny z podanym tematem, postacie na rysunkach mają podstawowe części ciała. Rodzice powinni przyjrzeć się rozwojowi dziecka w przypadku, jeśli: dziecko nie potrafi przejść w tym wieku po linii prostej,
dziecko nie umie się huśtać, dziecku jest niedobrze przy zabawie na karuzeli, dziecko ma nietypową pozycję przy bieganiu. W powyższych przypadkach wskazana jest także wizyta u lekarza. Takie objawy mogą sugerować zaburzenia rozwoju i przetwarzania sensorycznego. Przyda się także wizyta u logopedy, jeśli dziecko sepleni. Seplenienie nie przechodzi samo, dziecko z niego nie wyrośnie bez specjalnych ćwiczeń. 2. Rozwój psychiczny 5-latka Pięciolatek to nadal dziecko dość egocentryczne, to znaczy nie rozumiejące, że inni myślą czy odczuwają inaczej niż ono. Jest to normalnym etapem rozwoju psychiki dziecka. Interesują go bardzo różne sprawy, może zadawać rodzicomtrudne pytania, a także wstydliwe pytania. Ważne, aby na nie odpowiadać w prosty sposób i nie okazywać przy tym negatywnych uczuć. Dziecko będzie w stanie je wyczuć. W odpowiadaniu na różne pytania dziecka, może rodzicom pomóc specjalna encyklopedia dla dzieci.uwaga u 5-latka jest mimowolna, nietrwała, o ograniczonym zakresie i łatwo ulega rozproszeniu. Następuje jednak rozwój procesów uwagi. Czas, w którym dziecko potrafi skupić się na wykonywanej czynności, stopniowo się wydłuża. Pamięć u dzieci 5-letnich jest mimowolna i krótkotrwała, konkretno-obrazowa. Dzieci najłatwiej zapamiętują coś, co mogą zobaczyć i czego mogą dotknąć, co je ciekawi, to, co się zdarzyło, a nie to, co jest obiektywnie ważne. Rozwój spostrzegania wzrokowego przejawia się umiejętnością dostrzegania coraz większej liczby szczegółów na obrazku. Dziecko ma jednak trudności z wyodrębnieniem rzeczy ważnych i nieważnych. 5-latek zauważa elementy, lecz nie zauważa jeszcze zależności przestrzennych pomiędzy elementami obrazka. Różnicuje kształty liter drukowanych, cyfry i kształty podstawowych figur geometrycznych, spostrzega od 5 do około 8 różnic między podobnymi obrazkami. Jeżeli chodzi o spostrzeżenia słuchowe to u 5-latka kształtują się procesy analizy i syntezy słuchowej. Pięciolatek rozumie czytany tekst, lubi słuchać, kiedy mu się czyta. Potrafi podzielić wyraz na sylaby, złożyć wyraz z sylab, wydzielić samogłoskę i spółgłoskę w nagłosie. Potrafi podzielić zdanie na trzy- czterowyrazowe części. Procesy myślenia 5-latka przebiegają na konkretach. Pięciolatek ma duże trudności z przyswajaniem informacji dotyczących przestrzeni i czasu, ale zna i różnicuje pory roku. Porównuje przedmioty, kształty, klasyfikuje. Dla dzieci w tym wieku to, czego nie ma fizycznie, czego nie widzą lub czego nie mogą dotknąć, przestaje istnieć. Myślenie abstrakcyjne jest jeszcze słabo rozwinięte. W myśleniu nie uwzględnia jeszcze przekształceń materiału. Pięciolatek może z chęcią uczyć się pisać i czytać, jednak szybko straci zainteresowanie tymi czynnościami, jeśli zauważy, że jest to przymus. Maluch powinien traktować pisanie i czytanie jako zabawę i spędzanie wspólnego czasu z
rodzicami. Niektóre dzieci nie mają potrzeby pisania i czytania w tym wieku, ich także nie należy do tego zmuszać. Rozwój emocjonalny 5-latka może przejawiać się gwałtownymi reakcjami awanturami, krzykiem, płaczem, histerią, obrażaniem się, a nawet agresją fizyczną, biciem czy pluciem. Dziecko jeszcze nie radzi sobie ze swoimi emocjami, których czuje coraz więcej. Innymi sposobami "radzenia sobie" ze swoją emocjonalnością jest obgryzane paznokci czy dłubanie w nosie.w wieku około pięć i pół lat dziecko zaczyna podlegać często skrajnym, gwałtownym reakcjom emocjonalnym. Może kogoś bardzo lubić, a za chwilę wykrzyczeć, że nie lubi, często dziecko odmawia wykonania jakiegoś zadania lub polecenia. Chce być po prostu w centrum uwagi, chce decydować sam o sobie być najważniejszym, na pierwszym miejscu. Chce zawsze wygrywać, być pierwszym, chwalonym. Dzieci w tym wieku poznają własne możliwości w zakresie samostanowienia. Są często uparte, niegrzeczne, odpowiadają, dyskutują, są niezwykle ruchliwe, mają dużo energii, dużą potrzebę zdobywania nowych doświadczeń. Jest to wiek ekspansji. Ciekawość i chęć decydowania o sobie mogą być pomocne w przyswajaniu umiejętności, wiedzy, nawyków, które są niezbędne w szkole. Następuje wówczas przedszkolne dojrzewanie do podjęcia nauki w szkole. Pięciolatek to nadal dziecko dość egocentryczne, to znaczy nierozumiejące, że inni myślą czy odczuwają inaczej niż ono. Jest to normalnym etapem rozwoju psychiki dziecka. Interesują go bardzo różne sprawy, może zadawać rodzicom trudne pytania, a także wstydliwe pytania. Należy pamiętać, że dzieci pięcioletnie nie mają jeszcze poczucia obowiązkowości i odpowiedzialności i to my, dorośli, odpowiednio chwaląc i nagradzając emocjonalnie, stopniowo wpływamy na kształtowanie się tych właściwości.