WYKŁAD 2 KLASYCZNA SZKOŁA ZARZĄDZANIA 1
1. Ogólna charakterystyka klasycznej szkoły zarządzania: W ramach klasycznej szkoły zarządzania, przypa- dającej na koniec XIX w. i początek XX w. wyróżnia się trzy kierunki: naukowy, administracyjny, biurokratyczny. Człowiek jest traktowany instrumentalnie, na podstawie stereotypu człowieka ekonomicznego, biernego wykonawcy zadań, na którego można oddziaływać za pomocą bodźców materialnych oraz kształtować (wpływać na) jego umiejętności. 2
2. Zarządzanie naukowe : Frederick W. Taylor (1856-1915) twórca kierunku i autor książkiki pt. Zasady naukowego zarządzania. Zarządzanie naukowe (przemysłowe) zajmuje się poprawą osiąganych wyników i dotyczy głównie zarządzania pracownikami poprzez analizę warunków pracy, szkolenie pracowników i ich dobór, pomiar wyników, wydajność pracy itp. Podstawą organizowania pracy w organizacji jest dokładne poznanie, analiza i planowanie, odpo- wiadające podejściu od szczegółu do ogółu. 3
Przedstawiciele tego kierunku uważają, że organizacja działa jak maszyna, dlatego też koncentrują się na technologii produkcji, technika + technologia + człowiek nie są w pełni wydajne, a winę za to ponosi człowiek jako najsłabsze ogniwo procesu produkcyjnego, niska wydajność jest głównym hamulcem rozwoju gospodarczego, gdyż nie pozwala na podwyższenie płac, a jednocześnie hamuje produkcję poprzez zbyt długi czas zwrotu zainwestowanego kapitału jako następstwo wysokich kosztów produkcji. 4
Czynniki niskiej wydajności pracowników: wadliwy system wynagradzania sprzyjający ukrywaniu możliwości produkcyjnych (stawka za godzinę pracy, nie np. za wyrób), nieracjonalne metody pracy, nieodpowiedni dobór pracowników brak zgodności ich cech osobowych z wymaga- niami pracy, przekonanie pracowników, że wzrost produk- cji prowadzi do redukcji etatów i wzrostu bezrobocia. 5
Sprawne zarządzanie wg Taylora wymaga m.in.: planowania pracy i jego rozdziału od wykonania, daleko idącego podziału pracy, aby wyspecja- lizować jej wykonanie i uprościć czynności wykonawcze, naukowego opracowania każdego elementu pracy na danym stanowisku, łącznie z wypo- sażeniem w odpowiednie narzędzia pracy, naukowego doboru pracowników (szkolenie) i przygotowania ich do wykonywania pracy, kontroli wykonania przez zarządzającego, bodźców finansowych zależnych od wydajności i pomiarów czasu pracy, funkcjonalnej struktury organizacyjnej. Sprawne zarządzanie poprzez: standaryzację. specjalizację, racjonalizację i optymalizację. 6
Inni przedstawiciele zarządzania naukowego: Henri Le Chatelier (1850-1936) 1936) opracował formułę cyklu zorganizowanego, składającego się z pięciu etapów: wybór celu, który mamy osiągnąć, przy czym cel powinien być jedyny, ścisły, ograniczony, użyteczny czyli poprawiający efektywność, zbadanieśrodków i warunków potrzebnych dla osiągnięcia tego celu, przygotowanie środków i warunków uznanych za potrzebne, wykonanie stosowne do przyjętego planu, kontrola otrzymanych wyników. 7
Karol Adamiecki (1866-1936) 1936) opracował m. in.: 1. Prawo harmonii wiążące się z ograniczaniem strat czasu pracy w toku produkcji poprzez uzgadnianie składające się z: harmonii doboru, czyli im dokładniej są dobrane współpracujące ze sobą organy, tym lepszy jest skutek ekonomiczny;, harmonii działania, przy współpracy poszczególnych organów otrzymuje się większą sprawność, gdyż czasy działania są ze sobą uzgodnione, harmonii duchowej, łączenie emocjonalne jednostek ludzkich współpracujących w jednym zdrowym organizmie, jakim jest zakład wytwórczy. 8
K. Adamiecki (cd.) 2. Prawo przeciwdziałania (regułę przekory): wprowadzanie zmian powinno odbywać się stopniowo, zgodnie z racjonalnymi procedu- rami prowadzącymi do zmniejszenia przeciw- działań i kosztów, pamiętając o tym, że każda zmiana rodzi opór. 3. Prawo optymalnej produkcji: dla każdego zakładu, maszyny, czy pracownika istnieje zawsze ściśle określona granica wydaj- ności, przy której koszt na jednostkę jest najmniejszy. Granica ta jest nazywana produkcją wzorcową, przy produkcji niższej niż wzorcowej ponosimy koszty straconego czasu, a przy wyższej koszty przeciążenia. 9
Pozostali przedstawiciele zarządzania naukowego : F. i L. Gilberthowie opracowali metody bada- nia przebiegu i czasu trwania ruchów robo- czych, ich klasyfikację i graficzną prezentację. H. Gant opracował wykresy przebiegu pracy, umożliwiające monitorowanie rozkładu czyn- ności w czasie i kontrolowania stopnia zaawansowania realizacji planów. H. Emerson, który opracował: pojęcie efektywności, jako stosunku tego co jest, do tego co być powinno; 12 zasad wydajności pracy, jak np. wyraźnie określony cel, naukowe planowanie działań, wzorcowe sposoby działania, dyscyplina, rada kompetentna i zdrowy rozsądek. 10
Pozostali przedstawiciele zarządzania naukowego (cd.): H. Ford opracował koncepcję organizacji i zarządzania firmą przemysłową, wprowadzając: taśmę montażową i produkcję wielkoseryjną, podział pracy i wąską jej specjalizację, dywersyfikację działalności i standaryzację produktu, bardzo niewiele szczebli kierowania, surowy regulamin pracy. 11
3. Zarządzanie administracyjne : Twórcą tego kierunku był Henri Fayol (1841-1925), 1925), który w pracy: Administracja przemysłowa i handlowa (1916 r.) określił, że: zarządzanie jest wspólne dla różnych rodzajów działalności w biznesie, instytucjach, administra- cji państwowej i w gospodarstwie domowym; zarządzanie dotyczy całej organizacji, jej dzia- łań i czynności, a punktem jego wyjścia jest podejście od ogółu do szczegółu; działania składające się na zakres zarządzania, składają się z sześciu czynności: techniczne, handlowe, finansowe, ochronne, rachunkowe i administracyjne oraz umiejętności związanych z ich wykonaniem; 12
H. Fayol (cd.) zarządzanie jest administracją, rozumianą jako uniwersalny zbiór funkcji (planowania, organizowania, rozkazywania, koordynowania i kontrolowania); wyróżnił 14 zasad zarządzania, m. in. takie jak: hierarchia uwzględniająca drogę służbową i komunikację, jednolitość kierownictwa każdą grupę czynności nadzoruje jeden kierownik, jedność rozkazodawstwa pracownik otrzymuje polecenia od 1 przełożonego, stabilizacja personelu sprzyjająca planowaniu. 13
4. Zarządzanie biurokratyczne : Max Weber w pracy Teoria organizacji społecznej i ekonomicznej określił: idealne typy władzy organizacyjnej: charyzmatyczną, tradycjonalną i racjonalną; idealny typ biurokracji, jako model sposobu wykonywania władzy, charakteryzującej się: systemem zasad postępowania i procedur, bezosobowością stosunków organizacji, podziałem pracy, hierarchiczną strukturą organizacyjną, legalnym charakterem władzy kierowników; biurokrację zapewniającą korzyści dzięki władzy racjonalnej, która jako jedyna może być stoso- wana efektywnie w organizacji, gdyż można ją przekazywać, zwiększać, uszczuplać, odbierać 14 itp.
Biurokratyczne zarządzanie dotyczy zorganizo- wania i podziału pracy w organizacji, jej sposobu działania oraz kierowania, wraz z wykonywaniem władzy. W organizacji takiej biurokratyczne zarządzanie może byćpodstawą jej sprawnego funkcjonowania, gdzie wszystko jest racjonalnie ustalone, w oparciu o podejście systemowe i jasne procedury. Brak dobrego zorganizowania może być przyczy- ną pojawianie się biurokratyzmu, który cechuje się tym, że organizacja jest niezdolna do zmiany działalności na podstawie popełnionych błędów. Poprawa tych błędów często prowadzi do powstania tzw. błędnego koła biurokratyzmu, powodującego narastanie błędów mimo chęci ich poprawy.. 15
Dziękuję za uwagę... 16