Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody
Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody HONOROWY PATRONAT nad projektem objął Podlaski Kurator Oświaty Projekt Podlaska Akademia Przyrody korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG. LIDER: Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok tel./fax 85 652 61 07 e-mail: biurozarzadu@polskiestowarzyszenie.pl PARTNER: Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok tel./fax +48 85 653 77 53 e-mail: eurobialystok@bia.pl Białystok 2014 ISBN: 978-83-940838-3-0
Scenariusze zajęć przedszkolnych dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody Zielona planeta bez drzew nie ma życia
Scenariusz zajęć przedszkolnych pod hasłem: Zielona planeta bez drzew nie ma życia Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne. Wiek dzieci: 4 6 lat. Miejsce zajęć: sala przedszkolna, ogród szkolny lub zadrzewiony plac zabaw. Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka oraz podniesienie świadomości na temat bioróżnorodności w lesie. Cele ogólne: rozbudzanie ciekawości przyrodniczej, rozwijanie sprawności manualnej dzieci, rozwijanie spostrzegawczości, wdrażanie do pracy w grupie i zespole, kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania, doskonalenie koncentracji uwagi, ukazanie niebezpieczeństw zagrażających środowisku w wyniku niewłaściwej gospodarki człowieka, poszukiwanie przez dzieci możliwości zapobiegania zagrożeniom, rozwijanie postawy proekologicznej, budzenie zainteresowania otaczającym światem na przykładzie drzew i wilka, uwrażliwienie na piękno przyrody poprzez pogłębianie przeżyć dziecięcych, budzenie wrażliwości na dobro i zło w postępowaniu człowieka, kształtowanie więzi emocjonalnej z przyrodą, uwrażliwienie na piękno jesiennych drzew poprzez obserwacje przyrodnicze w ogrodzie szkolnym, poznawanie świata poprzez zmysły, poznanie składu pokarmu wilka, poznanie pojęcia łańcucha pokarmowego. Cele operacyjne: Dziecko: wie, że nie należy niszczyć drzew, poszerza swoje wiadomości na temat zagrożeń, które negatywnie wpływają na środowisko, wie, do czego prowadzi niewłaściwa gospodarka człowieka, wie, jak ważne są drzewa w życiu człowieka, przestrzega zasad kulturalnego zachowania się w stosunku do przyrody, wie, że las jest domem dla zwierząt, zna zapach drzew, rozpoznaje pokarm wilka, umie ułożyć w odpowiedniej kolejności ogniwa łańcucha pokarmowego. Metody pracy: czynna: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych dzieciom, zabawy przyrodniczo-badawcze, słowna: rozmowa, wypowiedzi dzieci, oglądowa: ilustracje, obserwacja przedmiotów. Środki dydaktyczne: fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz, dotyczący znaczenia lasu dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności; Co zjada wilk karta pracy nr 1, obrazki do kolorowania, kredki; Kto kogo zjada? karta pracy nr 2; miniwykład pana leśniczego spotkanie z zaproszonym gościem, aparat fotograficzny, rolki po papierze toaletowym, lupy;
zabawy jesienne zabawy przyrodniczo-ruchowe w ogrodzie szkolnym; pobaw się z wilkiem zabawa ruchowa; jesienny bukiet z liści; dzieci i drzewa zabawy przyrodniczo-ruchowe w ogrodzie szkolnym; zielony ogród praca w kąciku przyrody, nasiona, doniczki, ziemia ogrodowa, rękawiczki. Faza wstępna zajęć: 1. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz, następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu: czego on dotyczy?, jakie występują postacie?, kim jest pan leśniczy?, czym się zajmuje pan leśniczy? Mijały lata. Kuba z chłopca wyrósł na mężczyznę i stał się Jakubem. Swoją czerwoną bluzę z kapturem zamienił na zielony mundur i czapkę leśniczego. Leśniczy to ktoś, kto dba o las. To strażnik lasu, który pilnuje, by nikt w nim nie śmiecił, nie niszczył krzewów, nie wycinał drzew, nie rozpalał ognisk poza wyznaczonymi miejscami, nie straszył ptaków i zwierząt, a także nie zastawiał na nie pułapek. Leśniczy Jakub, dawno temu zwany Czerwonym Kapturkiem, zamieszkał w starym domku swojej babci za lasem. Każdego dnia odkrywa tajemnice roślin i zwierząt, i chętnie opowiada o nich dzieciom. Wspomina, jak kiedyś z lasu zniknęły kolory i uciekły wszystkie zwierzęta. Opowiada też o tym, jak wykopał dół w lesie, by złapać wilka i sam do niego wpadł, a wilk go z niego wydostał. Zastanawia się potem, czy dzieci w szkołach i przedszkolach wierzą w tę jego opowieść. Wierzą, czy nie na pewno wiele się z niej nauczą. 2. Pobaw się z wilkiem zabawa ruchowa (5 7 minut) Wszyscy siedzą w kręgu na dywanie. Jedno dziecko wchodzi do środka i siada po turecku będzie wilkiem. Dzieci mówią wierszyk: Idzie, idzie wilk. Zostań z nami kilka chwil. My się z tobą pobawimy, Wszystkie ruchy powtórz. Dziecko siedzące w środku kręgu wykonuje proste ćwiczenie gimnastyczne lub pokazuje jakiś gest (np. skacze jak żabka, podskakuje na jednej nodze, macha ręką itp.). Wszyscy powtarzają ćwiczenie. Dziecko ze środka kręgu wybiera dowolną osobę na swego następcę. Zabawa toczy się przez dowolną liczbę rund. Rozwinięcie zajęć: 3. Miniwykład pana leśniczego spotkanie z zaproszonym gościem (10 15 minut) Nauczyciel przedstawia zaproszonego gościa pana leśniczego z nadleśnictwa, który opowie dzieciom, jakie zwierzęta żyją w lesie, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska życia wilka, pokarmu wilka i zależności pokarmowych w lesie. Opowiada lub pokazuje prezentację: Ekologia to taka nauka, która zajmuje się wszystkimi żywymi organizmami i środowiskiem, w jakim one żyją. O to środowisko, czyli całą naszą planetę Ziemię, trzeba bardzo dbać i w miarę swoich możliwości zapobiegać wszelkim zagrożeniom. A tych zagrożeń jest wiele: zanieczyszczenia wód, zanieczyszczenia gleby, powietrza, wypalanie traw, nielegalna wycinka drzew, brak segregowania śmieci. Również dzieci mogą dbać o naszą planetę poprzez segregowanie śmieci, dbanie o przyrodę poprzez nieniszczenie trawników i klombów z kwiatami, niełamanie gałęzi drzew i krzewów, dbanie o żyjące zwierzęta. Niezwykle ważne zarówno dla człowieka, jak i dla środowiska żyjących zwierząt jest dbanie o drzewa. To one są «zielonymi płucami» Ziemi. Są domem zwierząt oraz wytwarzają tlen potrzebny do życia człowiekowi. Jeśli nie będziemy o nie dbać i ich szanować, to świat zginie. Od nas zależy, czy nasza planeta będzie piękna i czysta, czy brzydka i szara. Nauczycielka pyta dzieci, czy chcą zadać panu leśniczemu pytania; dzieci oczywiście mają mnóstwo pytań. Pani ogranicza czas do 5 7 minut i po pytaniach przechodzą wspólnie do rozwiązania kart pracy: dalej zadają pytania i proszą o pomoc pana leśniczego. 4. Co zjada wilk? karta pracy nr 1 (5 10 minut) Na karcie pracy znajdują się obrazki zwierząt: baran, dżdżownica, osa, pies, dzik, sarna. Dzieci kolorują te, którymi żywią się wilki.
5. Kto kogo zjada? karta pracy nr 2 (5 10 minut) Dzieci łączą ze sobą obrazki zwierząt i roślin tak, aby powstał łańcuch pokarmowy (mogą zwrócić się o pomoc do pana leśniczego). Na karcie pracy znajdują się: żaba, biedronka, sarna, mniszek lekarski (mlecz), wilk. Pożegnanie pana leśniczego i wręczenie mu przygotowanego wcześniej, jesiennego bukietu z liści (dzieci biją brawo). 6. Zabawy jesienne zabawy przyrodniczo-ruchowe w ogrodzie szkolnym (20 minut) Nauczyciel prosi, aby każde dziecko wśród drzew poszukało swojego przyjaciela. Każde dziecko wybiera drzewo, zapoznaje się z nim za pomocą dotyku, węchu, wzroku (przytula je, obejmuje, wącha korę, przygląda się gałązkom). Zwraca uwagę na barwę, odszukuje takie same kolory na własnym ubraniu. Przykłada do pnia najpierw ucho, potem rolkę od papieru toaletowego. Wypowiada się na temat swojego drzewa: Moje drzewo nazywa się (dziecko nadaje imię drzewu). Po zakończeniu wypowiedzi przez dzieci nauczyciel robi zdjęcia na tle drzew. Zdjęcia również pozwolą na dostrzeżenie zmian i różnic w wyglądzie w różnych porach roku. 7. Dzieci i drzewa zabawy przyrodniczo-ruchowe w ogrodzie szkolnym (10 minut) Jedno dziecko jest drzewem i stoi nieruchomo, a drugie biega wokół niego. Dzieci łączą się w pary, a na hasło nauczyciela ukryj się każde kuca za swoim drzewem. Dzieci znajdują liście i machają nimi w górę i w dół, intensywnie na nie dmuchają, puszczają je. Zabierają je do sali przedszkolnej. Zakończenie zajęć. Dzieci wracają do sali i układają listki zgodnie z instrukcją podaną przez nauczyciela. Jesienny bukiet wędruje do kącika przyrody. 8. Zielony ogród praca w kąciku przyrody (15 20 minut) Nauczycielka odkrywa niespodziankę: nasiona, ziemię, doniczki, konewkę, jednorazowe rękawiczki. Dzieci próbują odgadnąć, po co to wszystko zostało przygotowane. Dzieci zapoznają się z wyglądem nasion i roślin na opakowaniach. Nauczycielka dzieli grupę na 4 5 zespołów. Każda grupa sadzi inny rodzaj nasion. Podlane ogródki umieszczamy w kąciku przyrody. Przez następne dni i tygodnie dzieci będą obserwować i pielęgnować swoje roślinki, a kiedy urośnie już pietruszka, szczypior i rzeżucha mogą spożywać je samodzielnie, przygotowując zielone kanapki. Dzieci opowiadają, co im w zajęciach najbardziej się podobało, i odpowiadają na zadane pytania: 1. Co zjada wilk? 2. Ekologia jest to? 3. Co zagraża środowisku? 4. Gdzie mieszka wilk? Bibliografia: 1. Stowarzyszenie dla Natury WILK: http://www.polskiwilk.org.pl 2. B. Łuczak: Scenariusze zajęć integralnych dla klas 1 3, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Poznaniu, Poznań 1998. 3. A. Konieczna, E. Grodzka Jurczyk: Wesoła Szkoła, przewodnik metodyczny, część 1, Warszawa 2001. 4. B. Stolarska: Las jesienią. Scenariusze zajęć integralnych dla klas 1-3 WOM w Poznaniu, Poznań 1998. 5. W. Fibakiewicz: Ucz się z klimatem. Scenariusze zajęć przedszkolnych, Wilkowice 2014. 6. K. Popko Tomasiewicz, M. Stefanik: W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku, Kraków 2011.
Aneks: Co zjada wilk? karta pracy nr 1 Na karcie pracy znajdują się obrazki zwierząt: baranek, dżdżownica, osa, pies, dzik, sarna. Dzieci kolorują te, którymi żywią się wilki, czyli barana, dzika, sarnę. 5. Kto kogo zjada? karta pracy nr 2 Dzieci łączą ze sobą obrazki zwierząt i roślin tak, aby powstał łańcuch pokarmowy. Na karcie pracy znajdują się: trawa, żaba, biedronka, sarna, mniszek lekarski (mlecz), wilk. Dzieci łączą strzałkami kolejno: trawa, strzałka w prawo, sarna, strzałka w prawo, wilk.