BYŁ SOBIE WILK... Małgorzata Morozewicz. Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody

Transkrypt

1 Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody

2 Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody HONOROWY PATRONAT nad projektem objął Podlaski Kurator Oświaty Projekt Podlaska Akademia Przyrody korzysta z dofinansowania w kwocie ,00 PLN pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG. LIDER: Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, Białystok tel./fax biurozarzadu@polskiestowarzyszenie.pl PARTNER: Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, Białystok tel./fax eurobialystok@bia.pl Białystok 2014 ISBN:

3 Scenariusze zajęć przedszkolnych dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody Pan samochodzik i las

4 Scenariusz zajęć przedszkolnych pod hasłem: Pan samochodzik i las Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne. Wiek dzieci: 4 6 lat. Miejsce zajęć: sala przedszkolna. Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka i podniesienie świadomości na temat bioróżnorodności, konieczności ochrony środowiska oraz ochrony lokalnego ekosystemu. Cele ogólne: zapoznanie uczniów z podstawowymi źródłami zanieczyszczeń powietrza, gleby i wody, przedstawienie skutków zanieczyszczeń: rozwijanie umiejętności obserwacji i wyciągania wniosków, planowanie działań zmierzających do zmniejszenia stopnia zanieczyszczeń, rozwijanie zainteresowań ekologicznych i aktywności twórczej, kształtowanie postawy proekologicznej, rozwijanie umiejętności współpracy w grupie. Cele operacyjne: Dziecko: potrafi zlokalizować różne źródła dymów, zna przyczyny wydobywania się dymu, uczestniczy w zabawach badawczych, próbuje wyciągnąć wnioski z zaobserwowanych zjawisk, przestrzega zasad nieniszczenia przyrody i kulturalnego zachowania się, umie wyjaśnić znaczenia lasu jako źródła świeżego powietrza pochłaniacza zanieczyszczeń, przedstawia przyczyny oraz skutki zanieczyszczeń powietrza, dostrzega możliwość przeciwdziałania skażeniom środowiska, obserwuje zmiany w środowisku i najbliższej okolicy, zdobywa umiejętność pracy w grupie i obserwowania. Metoda pracy: czynna: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych dzieciom, zabawy przyrodniczo-badawcze, słowna: rozmowa, wypowiedzi dzieci, oglądowa: ilustracje, obserwacja przedmiotów. Środki dydaktyczne: fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz, dotyczący znaczenia lasu dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności, arkusze szarego papieru, kredki; Źródła zanieczyszczeń powietrza miniwykład, wypowiedź eksperta w dziedzinie zanieczyszczeń powietrza; Co dymi? spacer po osiedlu; Co dymi? praca plastyczna, arkusze szarego papieru, kredki; Zadymione miasto karta pracy nr 1; Smutny las karta pracy nr 2; Podążamy wilczym tropem karta pracy nr 3, nożyczki; Ekozwierzak zielony wilk, wycinanka; Dlaczego świeczka gaśnie? doświadczenie nr 1, świeczka, szklanka, zapałki; Ruchliwa ulica karta pracy nr 4; Dużo drzew to czyste powietrze zabawa ruchowa; W chmurach karta pracy nr 5.

5 Faza wstępna zajęć: 1. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz i następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu: Długa i mroźna zima odeszła. Dni stawały się coraz dłuższe, a słońce uśmiechało się zza chmur. Śnieg szybko topniał i mieszkańcy miasteczka schowali już ciepłe ubrania do szafy. Bociany wróciły z ciepłych krajów, na drzewach i krzewach pojawiły się pąki, a trawniki zaroiły się od wiosennych kwiatków. Rozśpiewane ptaki zakładały gniazda, składały jajka, a z nich wylęgały się pisklęta. Świat przyrody budził się do życia. W pobliżu miasteczka był piękny, stary las, pełen roślin, zwierząt, ptaków i owadów. Jeszcze przed zimą do lasu wprowadziła się wataha wilków wataha, czyli duża rodzina. Przywędrowała tu z bardzo daleka w poszukiwaniu bezpiecznego schronienia. Wilki szybko zadomowiły się w nowym miejscu i wczesną wiosną ich liczna grupka powiększyła się o cztery szczeniaczki. Tej samej wiosny, w miasteczku, urodził się Kuba. Był zdrowym i silnym dzieckiem, miał wilczy apetyt, a gdy był głodny, bardzo głośno krzyczał. Mama i tata bardzo kochali synka i spełniali wszystkie jego życzenia. Gdy podrósł, wystarczyło, że tupnął nóżką i wygiął usta w podkówkę, a już kupowali mu nowe, drogie prezenty. Kiedy tylko chciał, mógł oglądać telewizję albo grać na komputerze. Nie miał też żadnych domowych obowiązków nie musiał nawet sprzątać zabawek, gdy już skończył się nimi bawić! Kuba jest niegrzeczny! Za bardzo go rozpieszczacie i będą z nim kłopoty ostrzegała rodziców babcia Kuby. Rodzice jednak nie słuchali. Myśleli, że robią mądrze i nadal pozwalali synkowi na wszystko. W tym samym czasie mama wilków również miała sporo kłopotów z czwórką swoich szczeniąt. Zwłaszcza z jednym, który zamiast bawić się z innymi małymi wilkami, wolał wędrować samotnie po lesie. Wilczka ciekawiło wszystko. Choć nie raz oberwał po nosie i co rusz był przepędzany przez silniejsze i starsze zwierzęta, to i tak szukał nowych przygód. W ten sposób uczył się trudnej sztuki przetrwania w lesie. Tymczasem Kuba rósł jak na drożdżach. W dniu jego siódmych urodzin mama upiekła tort, a tata kupił synkowi najnowszą konsolę do gier. Chłopca jednak prezent nie ucieszył, bo przecież od dawna miał wszystko, czego tylko zapragnął. Zdmuchnął świeczki na torcie, palcem spróbował tortowego kremu. Powiedział mamie, że mu nie smakuje i wyszedł do swojego pokoju. Nudzę się krzyknął po chwili. A co chciałbyś robić? Na co masz ochotę? Rodzice byli bardzo przejęci. Na nic odburknął nieuprzejmie Kuba i wyciągnął się na tapczanie. Mama i tata popatrzyli na synka, potem na niezjedzony tort i nierozpakowany prezent. Zrobiło im się przykro. Nagle ktoś zapukał do drzwi. To była babcia Kuby, która przyszła do wnuczka z urodzinowym prezentem. On jednak nawet nie podniósł się z tapczanu, aby ją przywitać. Coś się stało, Kubusiu? zapytała babcia i usiadła obok wnuka na tapczanie. Wszystko mnie nudzi odpowiedział Kuba. Może prezent ode mnie poprawi ci humor powiedziała babcia i podała wnuczkowi pakunek owinięty w kolorowy papier. W środku była wspaniała, czerwona bluza z kapturem, o jakiej Kuba marzył od dawna. Dziękuję, babciu powiedział Kuba, uściskał babcię i uśmiechnął się po raz pierwszy tego dnia. Bardzo proszę, mój ty Czerwony Kapturku zachichotała babcia i ucałowała wnuka w czoło. Rozwinięcie zajęć: 2. Źródła zanieczyszczeń powietrza miniwykład (7 10 minut) Zaproszony gość, czyli ekspert w dziedzinie zanieczyszczeń powietrza, opowie o źródłach zanieczyszczeń w środowisku lokalnym, jakim jest Białystok. 3. Co dymi? spacer po osiedlu (30 minut) Dzieci wspólnie z wychowawczynią przeliczają, ile samochodów przejeżdża ulicą przy przedszkolu w ciągu jednej minuty. Wynik: 20 samochodów! Dzieci odpowiadają na pytanie: czy miło jest nam spacerować, podczas gdy wdychamy tak dużą ilość spalin? Odpowiedź oczywiście brzmi: NIE! Spacer w okolicy przedszkola ma również na celu zauważenie problemu dymiących kominów. Dzieci dowiedziały się, ile szkodliwych substancji wraz z dymem zanieczyszcza powietrze w naszej okolicy. Dzieci dowiedziały się, że drzewa i rośliny są niezbędne w procesie filtracji i przemiany szkodliwego dwutlenku węgla na tlen. Obserwacja ilości drzew i terenów zielonych naszego przedszkola.

6 4. Co dymi? praca plastyczna (15 20 minut) Poszerzenie wiedzy dziecka w zakresie zlokalizowania różnych źródeł dymów. Dzieci podzielone są na 4-osobowe grupy. Każda z nich dostaje duży arkusz papieru i tworzy plakat, na którym przedstawione są różne źródła dymów, np. dym z komina domu, dym z ogniska, dym z wypalania traw, dym z pożarów lasów, dym spalin samochodowych, dym z fabryki, dym z papierosa. 5. Zadymione miasto (5 minut) Nauczyciel prosi, aby dzieci popatrzyły na fragment miasta z ulicami, budynkami i dużą liczbą dymiących kominów. Dzieci wycinają postać zielonego wilka Ekozwierzaka. Nauczyciel aranżuje rozmowę, wykorzystując Ekozwierzaka: Witam Was dzieci, przybyłem tutaj i widzę, że jakieś ciemne chmury zebrały się nad Waszym miastem. Ale tu dużo dymu Tyle samochodów, fabryk Oj, /kaszle/ boli mnie gardło i szczypią oczy Co to za chmura unosi się nad miastem? Dlaczego tutaj jest tyle kominów? Co tworzy dym? Jak powstaje? Rozwiązanie problemu: dzieci opowiadają Ekozwierzakowi o zanieczyszczeniach, które powodują liczne fabryki, oraz o trujących dymach unoszących się z domów. 6. Smutny las karta pracy nr 2 (5 minut) Nauczyciel prosi, aby dzieci popatrzyły na fragment zniszczonego lasu, tzn. zwiędnięte kwiaty, opuszczone gałęzie drzew, uciekające zwierzęta, w tym wilki. Ekozwierzak: Powiedzcie mi, dzieci, co to za miejsce Drzewa i kwiaty wyglądają na smutne, ptaki nie śpiewają, zwierzęta uciekają. Nauczyciel pyta:,,czy Ekozwierzak chciałby tutaj pozostać i czy podoba mu się ten las?. Rozwiązanie problemu: Dlaczego las jest smutny?. Dzieci podają swoje pomysły i przykłady rozwiązania problemu. Ekozwierzak podsumowuje obserwacje i wnioski dzieci, wyjaśniając ważną rolę drzew i zieleni. Roślinki do życia potrzebują m.in. dwutlenku węgla, słońca i wody. 7. Podążamy wilczym tropem karta pracy nr 3 (5 10 minut) Uczniowie obserwują elementy tropu wilka z uwzględnieniem położenia opuszek. Wykonanie zadania służy doskonaleniu spostrzegawczości, zachęca do obserwacji śladów i tropów w terenie. Uczniowie wycinają tropy wilka. 8. Dlaczego świeczka gaśnie? doświadczenie nr 1 (5 minut) Ekozwierzak zaprasza dzieci do obserwacji doświadczenia wykonywanego przez nauczyciela. Rozwiązanie problemu: Dlaczego świeczka gaśnie?. Dzieci poszukują rozwiązania. Wniosek: Do spalania potrzebny jest tlen. Ogień gaśnie, gdy zabraknie tlenu. Spalanie zabiera nam tlen z powietrza. Szukamy zatem odnawialnych źródeł energii. 9. Ruchliwa ulica karta pracy nr 4 (5 minut) Ekozwierzak pyta dzieci: Dzieci, opowiedzcie mi, co to za miejsce?. Dzieci wyjaśniają Ekozwierzakowi, że znajduje się na bardzo ruchliwej ulicy, dużo jest tutaj samochodów produkujących spaliny. Problem do rozwiązania: Ekozwierzak: Czego potrzebuje samochód, aby mógł jechać? Co moglibyśmy zrobić, aby ograniczyć liczbę samochodów?. Dzieci odpowiadają, że mogłyby jeździć rowerem! 10. Dużo drzew to czyste powietrze zabawa ruchowa (5 minut) Dzieci ustawiają się w parach. Jedno dziecko to drzewo, a drugie jest dzieckiem, które chowa się pod drzewkiem. Dzieci biegają swobodnie wokół drzew. Na przerwę w muzyce kolejno każde drzewko jest

7 ścinane i dziecko musi schować się pod innym drzewkiem, dołączając do stojącego już tam dziecka. Po ścięciu prawie wszystkich drzew dzieciom pozostaje tylko jedno, ostatnie drzewo. Ekozwierzak mówi: Im mamy więcej drzew i roślin zielonych w swoim otoczeniu, tym czystsze jest powietrze, którym oddychamy. Drzewa spełniają funkcję filtru oczyszczającego powietrze i dostarczyciela tlenu dla istot żyjących na planecie Ziemia. Zakończenie: 11. W chmurach karta pracy nr 5 (5 minut) Ekozwierzak pyta: Co możemy zrobić, żeby nie dopuścić do pojawienia się zanieczyszczeń w Waszym mieście?. Efektem odpowiedzi są rysunki w chmurkach, czyli pomysły dotyczące rozwiązania problemu zanieczyszczeń powietrza. Swoje prace dzieci zawieszają na tablicy. Przykładowe rysunki w chmurkach: rower, dużo drzew: park lub las, spacerujący człowiek, komin fabryki, a na nim filtr. Dzieci zachęcają Ekozwierzaka, aby jednak pozostał na naszej planecie. Ekozwierzak obiecał dzieciom, że wróci do nich wkrótce, aby wspierać je we wszystkich działaniach na rzecz czystego środowiska. Podsumowaniem zajęć są odpowiedzi na pytania: 1. Czego rośliny potrzebują do życia? 2. Co to jest filtr powietrza? 3. Kim jest Ekozwierzak? 4. Co nam daje las? Bibliografia: 1. H. Okarma: Wilk monografia przyrodniczo łowiecka, Białowieża K. Chwedeńczuk: Pies czy wilk? Warszawa B. Jędrzejewska, W. Jędrzejewski, H. Okarma: Wilk jest dziki? Wilk jest zły? Białowieża K. Popko Tomasiewicz, M. Stefanik: W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku, Kraków B. Łuczak: Scenariusze zajęć integralnych dla klas 1 3, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Poznaniu, Poznań A. Konieczna, E. Grodzka Jurczyk: Wesoła Szkoła, przewodnik metodyczny, część 1, Warszawa J. Dołkin: Zielony Ekran program filmowej edukacji ekologicznej, Białystok I. Wierzbowska: Wilk, Fundacja Wspierania Inicjatyw ekologicznych, Kraków Aneks: Zadymione miasto karta pracy nr 1 Fragment miasta z ulicami, budynkami i dużą liczbą dymiących kominów. Uczniowie odpowiadają na pytania Ekozwierzaka. Smutny las karta pracy nr 2 Fragment zanieczyszczonego lasu ze zwiędniętymi kwiatami, opuszczonymi gałęziami drzew, uciekającymi wilkami. Uczniowie odpowiadają na pytania Ekozwierzaka. Podążamy wilczym tropem karta pracy nr 3 Elementy tropu wilka z uwzględnieniem położenia opuszek. Wykonanie zadania służy doskonaleniu spostrzegawczości, zachęca do obserwacji śladów i tropów w terenie. Uczniowie wycinają tropy wilka. Ruchliwa ulica karta pracy nr 4 Fragment miasta z ulicami, na których jest duża liczba samochodów. Uczniowie odpowiadają na pytania Ekozwierzaka.

8 W chmurach karta pracy nr 5 Efektem odpowiedzi są rysunki w chmurkach. Przykłady rysunków w chmurkach: rower, dużo drzew: park lub las, spacerujący człowiek, komin fabryki, a na nim filtr. Swoje prace dzieci zawieszają na tablicy. Ekozwierzak zielony wilk, wycinanka

9