R Z E C Z PO SPO L IT A PO LSK A (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 176422 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 315663 U rząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 01.02.1995 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 01.02.1995, PCT/FR95/00114 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: 10.08.1995, W095/21085, PCT Gazette nr 33/95 (51) IntCl6: B61H 1/00 (54) Klockowe urządzenie hamulcowe dla taboru kolejowego (30) Pierwszeństwo: (73) Uprawniony z patentu: 07.02.1994.FR,9401542 ARBEL FAUVET RAIL SA, Douai, FR (43) Zgłoszenie ogłoszono: (72) Twórca wynalazku: 25.11.1996 BUP 24/96 Jean-Michel Ven, Lille, FR (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: (74) Pełnomocnik: 31.05.1999 WUP 05/99 Kamiński Zbigniew, KANCELARIA PATENTOWA (57) PL 176422 B1. Klockowe urządzenie hamulcowe dla taboru 1 kolejowego przeznaczone dla sieci torów kolejowych o różnych rozstawach szyn i wyposażone w oddzielny dla każdego koła mechanizm sterowania i przynajmniej w jedną parę klocków, tworzących rodzaj szczęk, umieszczonych po przeciwległych stronach koła i tak przesuwanych podczas hamowania, aby zaciskały obręcz koła, przy czym każdy z klocków jest połączony ze wspornikiem związanym z ostoją za pośrednictwem układu zawieszenia przesuwającego klocek w płaszczyźnie koła, znamienne tym, że każdy wspornik (8) jest połączony z wałkiem (10), równoległym do osi (3) zestawu kołowego, na którym są osadzone dwa klocki (7a i 7b), z których każdy ma profil stanowiący negatywowe odwzorowanie profilu koła, używanego na odmiennej sieci, a ponadto przynajmniej jeden z klocków, a mianowicie klocek ruchomy (7b) jest osadzony przesuwnie na wałku (10), przyjmując dwa położenia położenie aktywne, w którym znajduje się naprzeciw koła (4), z którym współpracuje, i położenie oczekiwania, w którym jest odsunięty od położenia aktywnego na odległość współpracy z kołem innego rozstawu toru, przy czym tor klocka ruchomego znajduje się poza obrysem kół, zaś klocek ruchomy (7b) jest zaopatrzony w element blokujący (11), unieruchamiający go w obydwu położeniach. Fig. 2
Klockowe urządzenie hamulcowe dla taboru kolejowego Zastrzeżenia patentowe 1. Klockowe urządzenie hamulcowe dla taboru kolejowego przeznaczone dla sieci torów kolejowych o różnych rozstawach szyn i wyposażone w oddzielny dla każdego kola mechanizm sterowania i przynajmniej w jedną parę klocków, tworzących rodzaj szczęk, umieszczonych po przeciwległych stronach kola i tak przesuwanych podczas hamowania, aby zaciskały obręcz koła, przy czym każdy z klocków jest połączony ze wspornikiem związanym z ostoją za pośrednictwem układu zawieszenia przesuwającego klocek w płaszczyźnie koła, znamienne tym, że każdy wspornik (8) jest połączony z wałkiem (10), równoległym do osi (3) zestawu kołowego, na którym są osadzone dwa klocki (7a i 7b), z których każdy ma profil stanowiący negatywowe odwzorowanie profilu koła, używanego na odmiennej sieci, a ponadto przynajmniej jeden z klocków, a mianowicie klocek ruchomy (7b) jest osadzony przesuwnie na wałku (10), przyjmując dwa położenia: położenie aktywne, w którym znajduje się naprzeciw koła (4), z którym współpracuje, i położenie oczekiwania, w którym jest odsunięty od położenia aktywnego na odległość współpracy z kołem innego rozstawu toru, przy czym tor klocka ruchomego znajduje się poza obrysem kół, zaś klocek ruchomy (7b) jest zaopatrzony w element blokujący (11), unieruchamiający go w obydwu położeniach. 2. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że klocek ruchomy (7b) jest położony na wałku (10) bliżej osi podłużnej pojazdu szynowego taboru kolejowego. 3. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że elementem blokującym (11) klocek (7a, 7b) jest kołek przetknięty przez wspornik (8) klocka (7a, 7b) oraz wałek (10). 4. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że elementem blokującym (11) jest ogranicznik (13), osadzony przesuwnie wzdłuż osi (14) wałka i ustawiony po obydwu stronach klocka ruchomego (7b) w jego obydwu położeniach, w zależności od tego czy ogranicznik zasłaniający ustawia się z jednej czy drugiej strony. 5. Urządzenie według zastrz. 4, znamienne tym, że obydwa klocki (7a i 7b) są osadzone przesuwnie na wałku (10), zaś ogranicznik składa się z dwóch części (13a i 13b) tworzących przekładki. 6. Urządzenie według zastrz. 4 albo 5, znamienne tym, że ogranicznik (13), ewentualnie jego części (13a i 13b) są połączone równolegle do osi (14) wałka (10) z osadzonym obrotowo prętem (17), włączającym te ograniczniki. * * * Przedmiotem wynalazku jest klockowe urządzenie hamulcowe dla taboru kolejowego, przeznaczone dla sieci torów kolejowych o różnych rozstawach szyn i wyposażone w oddzielny dla każdego koła mechanizm sterowania i przynajmniej w jedną parę klocków, tworzących rodzaj szczęk, umieszczonych po przeciwległych stronach koła i tak przesuwanych podczas hamowania, aby zaciskały obręcz koła, przy czym każdy z klocków jest połączony ze wspornikiem związanym z ostoją za pośrednictwem układu zawieszenia przesuwającego klocek w płaszczyźnie koła. Pojazdy szynowe taboru kolejowego są zwykle wyposażone w ostoję nośną, składającą się przynajmniej z jednej osi, na której końcach są zaklinowane koła, we wzajemnej odległości równej rozstawowi szyn, przy czym pod tą ostoją umieszczone jest urządzenie hamulcowe. Urządzenie hamulcowe typu klockowego obejmuje dla każdego koła: mechanizm sterowania oraz przynajmniej jedną parę klocków w postaci szczęk usytuowanych na przeciwległych powierzchniach obręczy koła. Podczas hamowania mechanizm sterowania przesuwa klocki do siebie, zaciskając je na obręczy koła. Każdy z klocków jest przy tym utrzymywany w swym położeniu przez wspornik połączony z ostoją za pomocą układu zawieszenia, umożliwiającego
176 422 3 przemieszczanie klocka w płaszczyźnie koła, przy czym układ zawieszenia jest zwykle połączony z resorem. W celu dostosowania taboru kolejowego do kursowania po sieciach torów kolejowych o różnych rozstawach szyn, dokonuje się zwykłej wymiany osi na takie, w których rozstaw kół jest dostosowany do żądanego rozstawu toru, co jest oczywiście dużo mniej kosztowne niż wymiana wózków wagonowych lub kompletnych platform. Jednakże po wymianie osi na inną, koła nie znajdują się już w płaszczyźnie, w której są umieszczone klocki, co uniemożliwia prawidłowe działanie hamulca. Równocześnie miejsce przeznaczone na zamontowanie mechanizmu sterowania jest tak ograniczone, że nie umożliwia umieszczenia drugiego mechanizmu, sterującego drugą parą klocków. Z francuskiego opisu patentowego nr 2381651 znany jest wózek pojazdu szynowego, w którym przynajmniej jedna podłużnica ma w płaszczyźnie poziomej kształt łuku, z wierzchołkiem znajdującym się w miejscu połączenia podłużnicy z trawersą. Dzięki temu wózek może być montowany dla dwóch różnych rozstawów torów: dla toru szerokiego, kiedy oś obrotu trawersy znajduje się wewnątrz łuku podłużnicy i dla toru wąskiego, kiedy oś obrotu trawersy znajduje się na zewnątrz tego łuku. Trawersa jest przy tym wyposażona przynajmniej w dwie pary wsporników mocujących mechanizm sterujący urządzenia hamulcowego, których rozmieszczenie jest odpowiednio przystosowane do różnych rozstawów kół. Zasadniczą niedogodnością tego rozwiązania jest konieczność zmiany podstawowych części konstrukcji wózka, a mianowicie podłużnie i trawersy, co jest związane zarówno z poważnymi kosztami, jak i ze znacznym nakładem czasu niezbędnego dla dostosowania wózka do żądanej szerokości toru. Ponadto typy klocków używanych w różnych sieciach trakcyjnych różnią się od siebie, wobec czego wymiana osi na inny rozstaw jest najczęściej związana również z koniecznością wymiany klocków. Celem wynalazku jest opracowanie konstrukcji takiego urządzenia hamulcowego typu klockowego, dostosowanego do zestawu kołowego o innym rozstawie toru, które byłoby pozbawione wymienionych niedogodności znanych urządzeń. Cel ten został zrealizowany w klockowym urządzeniu hamulcowym według wynalazku, które charakteryzuje się tym, że każdy wspornik jest połączony z wałkiem, równoległym do osi zestawu kołowego, na którym są osadzone dwa klocki, z których każdy ma profil stanowiący negatywowe odwzorowanie profilu koła używanego na odmiennej sieci, a ponadto przynajmniej jeden z klocków, a mianowicie klocek ruchomy jest osadzony przesuwnie na wałku, przyjmując dwa położenia: położenie aktywne, w którym znajduje się naprzeciw koła, z którym współpracuje, i położenie oczekiwania, w którym jest odsunięty od położenia aktywnego na odległość współpracy z kołem innego rozstawu toru, przy czym tor klocka ruchomego nie przecina się z żadnym z kół, zaś klocek ruchomy jest zaopatrzony w element blokujący, unieruchamiający go w obydwu położeniach. Klocek ruchomy jest przy tym korzystnie położony na wałku, bliżej osi podłużnej pojazdu szynowego taboru kolejowego. Elementem blokującym klocek jest korzystnie kołek przetknięty przez wspornik klocka oraz wałek. Elementem blokującym może być również ogranicznik, osadzony przesuwnie wzdłuż osi wałka i ustawiony po obydwu stronach klocka ruchomego w jego obydwu położeniach, w zależności od tego czy ogranicznik zasłaniający ustawia się z jednej czy z drugiej strony. W przypadku, gdy obydwa klocki urządzenia są ruchome, ogranicznik składa się z dwóch części tworzących przekładki. Ogranicznik, ewentualnie jego części są korzystnie połączone równolegle do osi wałka z osadzonym obrotowo prętem włączającym te ograniczniki. Dzięki opisanej konstrukcji urządzenia hamulcowego według wynalazku klocki są ustawiane zawsze w płaszczyźnie koła, ich profil zawsze odpowiada profilowi koła, a przy przesuwaniu klocków w położenie oczekiwania - tor ich ruchu nie przecina zarysu koła. Ponadto urządzenie to jest stosunkowo mało kosztowne, a jego dostosowanie do żądanego rozstawu toru nie wymaga pracochłonnych czynności montażowych.
4 176 422 Wynalazek jest uwidoczniony w przykładzie wykonania na rysunku, na którym: fig. 1 - przedstawia urządzenie hamulcowe pojazdu szynowego taboru kolejowego w widoku z boku; fig. 2 - urządzenie hamulcowe w widoku od dołu, w położeniu aktywnym, a fig. 3 - to samo urządzenie w położeniu oczekiwania. Urządzenie hamulcowe 1 pojazdu szynowego taboru kolejowego według wynalazku umożliwia wymianę osi w celu dostosowania ich do odmiennego rozstawu torów sieci. Przedstawiona na fig. 1 jedna z osi 3 pojazdu szynowego taboru kolejowego ma na swych końcach zaklinowane koła 4, których rozstawienie odpowiada ściśle rozstawowi szyn, zaopatrzone w ostoję nośną 2 oraz w zamontowane pod tą ostoją 2 urządzenie hamulcowe 5 typu klockowego. Urządzenie to obejmuje dla każdego koła 4 mechanizm sterowania i przynajmniej jedną parę klocków 7a, 7b w postaci szczęk, umieszczonych po przeciwległych stronach koła 4. Podczas hamowania mechanizm sterowania przesuwa klocki 7a, 7b w kierunku do siebie, zaciskając między nimi obręcz koła 4. Każdy z klocków 7a, 7b jest zaopatrzony we wspornik 8, połączony z ostoją 2 za pośrednictwem układu wieszaka 9 resoru, umożliwiającego przesuwanie go w płaszczyźnie koła 4. Powierzchnia robocza obydwu klocków 7a, 7b winna być dostosowana do profilu koła 4, stosowanego w danej sieci kolejowej. Ponadto urządzenie hamulcowe jest wyposażone w równoległy do osi 3 wałek 10, na którym jest osadzony przesuwnie przynajmniej jeden z klocków (klocek ruchomy 7b), który jest umieszczony bliżej osi podłużnej pojazdu. W tym celu wspornik 8 klocka ruchomego 7b jest zaopatrzony w otwór 12, przez który przetknięty jest wałek 10 i może przyjmować na tym wałku 10 dwa położenia: położenie aktywne, w którym znajduje się on naprzeciw koła 4, z którym współpracuje i położenie oczekiwania, w którym jest odsunięty od koła, przy czym podczas przesuwania w położenie oczekiwania tor klocka nie może się przecinać z kołem 4. Urządzenie jest ponadto wyposażone w element blokujący 11 klocek ruchomy w określonych położeniach. Najprostszym elementem blokującym 11 jest kołek przetknięty przez odpowiedni otwór we wsporniku 8 klocka i w wałku 10. Na figurze 3 elementem blokującym jest ogranicznik 13, którego długość robocza równa jest mierzonej wzdłuż osi 14 tej części długości wałka 10, na której nie są osadzone wsporniki 8 obydwu klocków hamulcowych. Ogranicznik 13 jest osadzony przesuwnie wzdłuż osi 14 wałka 10 i może być ustawiony zarówno z jednej, jak i z drugiej strony klocka ruchomego, dzięki czemu może unieruchomić ten klocek w jego obydwu położeniach. W przypadku, gdy obydwa klocki są ruchome (fig. 2), ogranicznik 13 składa się z dwóch części 13a, 13b, tworzących rodzaj przekładki, których łączna grubość równa jest długości ogranicznika 13. W zależności od położenia obydwu tych części 13a i 13b, położenie klocków na wałku 10 nie stwarza niebezpieczeństwa przecięcia przez klocek, który chwilowo nie działa, obręczy koła 4. Położenie klocków dostosowane do dwóch osi o różnym rozstawie pokazano na fig. 2 i fig. 3. Konstrukcja ta pozwala na lepsze wykorzystanie miejsca dysponowanego do zamontowania klocków hamulcowych. Ogranicznik 13 jest poruszany za pomocą obracającego się pręta 17 (fig, 2), równoległego do wałka 10. W nie pokazanym na rysunku rozwiązaniu konstrukcyjnym, przesuwny ogranicznik 13 może być zastąpiony odpowiednim ukształtowaniem klocka ruchomego, umożliwiającym blokowanie go w obydwu położeniach.
176 422 Fig. 2 F ig. 3
176 422 Fig. 1 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 70 egz. Cena 2,00 zł.