Zadanie 2. Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia

SPIS TREŚCI Słowo wstępne 1 Portal internetowy 2 Produkty projektu 3 Rada Programowa 8 Zadanie 2. Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia Projekt Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet I. Zatrudnienie i integracja społeczna Działanie 1.1. Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Lider projektu: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Partner projektu: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Redaktor informatora: Beata Kaczyńska Projekt graficzny okładki: Luiza Daab Redakcja techniczna: Beata Kaczyńska Skład komputerowy: Luiza Daab Copyright by IPiSS, Warszawa 2013 Wszelkie praw zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficzej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy. Druk: TOP DRUK Ryszard Zelkowski ul. Nowogrodzka 151 A, 18-400 Łomża

SŁOWO WSTĘPNE Drogi Czytelniku! Przed Tobą leży dziewiąty już numer Informatora zadania badawczego Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia. Podjęte w jego ramach prace badawcze zmierzają do finału, którego zwieńczeniem będzie powszechny dostęp do wiedzy na temat przyszłego zapotrzebowania na pracowników. Przygotowane już zostały trzy prognozy zatrudnienia do 2020 r. według grup zawodów: globalna dla całego kraju, dla każdego z 16 województw oraz dla czterech sektorów gospodarki (rolniczego, przemysłowego, usług rynkowych i usług nierynkowych). Lada chwila zostaną one udostępnione poprzez portal internetowy www.prognozowaniezatrudnienia.pl wszystkim tym, dla których są niezbędne tak w życiu zawodowym, jak i osobistym, np. w planowaniu kariery osobistej. Proces opracowania prognoz zatrudnienia jest skomplikowany. Składa się on z wielu etapów prac badawczych, podejmowanych dla jak najlepszego rozpoznania zjawisk wpływających na wielkość i strukturę zapotrzebowania na pracowników. W pierwszym kroku dokonuje się szacunku przyszłego zatrudnienia na podstawie modeli przyczynowo-skutkowych oraz analiz tendencji rozwojowych badanych zjawisk, wykorzystując metody statystyczno-ekonometryczne. Jak wskazują jednak doświadczenia, każdy model, nawet najbardziej precyzyjny, pozwala jedynie na przybliżony opis rzeczywistości, która nie zawsze da się przedstawić w postaci ciągów liczb, a niejednokrotnie sprawia różnego typu niespodzianki. Dlatego też pierwsze wstępne wyniki prognozowania zatrudnienia zostają oddane w ręce ekspertów, których podstawowym zadaniem jest dostrzeżenie i uwzględnienie tego, czego modele przewidzieć nie mogły. W mniejszym informatorze proponujemy Państwu bliższe przyjrzenie się korektom eksperckim do prognoz zatrudnienia, czyli swego rodzaju poprawianiu wyników surowych obliczeń przez mędrca szkiełko i oko Życzę przyjemnej lektury prof. dr hab. Elżbieta Kryńska Kierownik merytoryczny www.prognozowaniezatrudnienia.pl 1

PORTAL INTERNETOWY Na Portalu www.prognozowaniezatrudnienia.pl opublikowaliśmy sygnalne wyniki prognoz zatrudnienia na poziomie wielkich grup zawodowych dla wszystkich województw oraz rozpoczęliśmy prezentację prognoz w układzie sektorowym. W listopadzie 2013 r. na Portalu pojawiły się prognozy dla rolnictwa, przemysłu i usług rynkowych. Serię publikacji zakończymy w grudniu br., prezentując prognozę zatrudnienia w sektorze usług nierynkowych. Już niedługo wizualizację wyników prognoz we wszystkich przekrojach umożliwi narzędzie prognostyczne dostępne na Portalu www.prognozowaniezatrudnienia.pl. Wystarczy wybrać województwo lub sektor gospodarki, a następnie grupę zawodów, by system wyświetlił wykres i tabelę z wynikami prognozy. Wyniki te można zapisać w jednym z formatów graficznych bądź w arkuszu kalkulacyjnym. Narzędzie prognostyczne pozwala także na automatyczne wygenerowanie prognozy dla grup zawodów o największym wzroście (lub największym spadku) liczby pracujących między 2012 a 2020 r. oraz grup zawodów, w których popyt na pracę będzie największy/najmniejszy. Zachęcamy do korzystania z narzędzia prognostycznego i odwiedzania Portalu www.prognozowaniezatrudnienia.pl. 2 www.prognozowaniezatrudnienia.pl

PRODUKTY PROJEKTU W Zadaniu 2 Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia, realizowanym w projekcie pt. Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej w ramach umowy partnerskiej zawartej przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich (lider) oraz Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (partner), podjęte zostały działania mające na celu przygotowanie prognozy zatrudnienia w Polsce do 2020 r. w trzech przekrojach: grup zawodów, grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS II (województw) oraz grup zawodów i sektorów gospodarczych. W każdym z tych przypadków prognozy były przygotowywane w ramach trójstopniowej procedury. W pierwszym etapie uzyskiwano prognozę wstępną zatrudnienia w analizowanych przekrojach według metod statystyczno-ekonometrycznych. Prognozy te były następnie poddawane korekcie eksperckiej, aby trafić ponownie do zespołu ekonometrycznego, który odpowiadał za wprowadzenie zaproponowanych korekt oraz ostateczne zbilansowanie prognozy pomiędzy poszczególnymi przekrojami. Jednym z ważnych aspektów związanych z pracami nad prognozą zatrudnienia był etap, w którym przygotowywano korekty eksperckie wstępnych szacunków prognoz uzyskanych z wykorzystaniem metod statystyczno-ekonometrycznych, na podstawie przygotowanych na wcześniejszych etapach założeń. Miał on na celu ostateczną weryfikację adekwatności wykorzystywanej metodologii, spójności wyników z teorią ekonomii i między przekrojami oraz poprawę jakości uzyskanych prognoz poprzez wzbogacenie ich o przewidywania na temat tendencji przyszłego rozwoju prognozowanych zjawisk, które nie wynikają wprost z wykorzystywanych danych historycznych. Należy zauważyć, że metoda ekspercka jest szeroko stosowana w prognozowaniu, co znajduje potwierdzenie w literaturze przedmiotu. Wśród najważniejszych zalet płynących z wykorzystania tej metody w celu wzbogacenia uzyskanych wyników prognoz można wymienić: możliwość uzyskania dodatkowych wskazówek na temat tendencji rozwojowych wykazywanych przez prognozowane kategorie ekonomiczne, opartych na znajomości badanej tematyki oraz na wieloletnich doświadczeniach ekspertów, sprzyjających wykształceniu umiejętności służących formułowaniu intuicyjnych, nieformalnych przewidywań o przedmiocie badania, możliwość wykorzystania efektów synergii, które są wynikiem połączenia wiedzy kilku ekspertów z różnych dziedzin badań, a zatem ujmujących problem z odmiennych, właściwych dla ich zainteresowań, naukowych punktów widzenia. W związku z powyższym należy stwierdzić, że wykorzystanie tej metody powinno prowadzić do poprawy jakości uzyskanych prognoz i znajduje uzasadnienie na gruncie metodologicznym. Przygotowanie korekt poprzedziła dogłębna analiza, w której oceniono możliwości wykorzystania w ramach prac nad projektem różnych podejść do procesu formułowania korekt. Uwzględnione zostały przy tym uwarunkowania, wynikające z przyjętego wcześniej kalendarza prac nad projektem. W rozważaniach tych brano również pod uwagę doświadczenia związane z przygotowywaniem korekt eksperckich w ramach prognozy pilotażowej przygotowanej dla województwa łódzkiego. www.prognozowaniezatrudnienia.pl 3

PRODUKTY PROJEKTU Tworzenie korekt, podobnie jak proces budowy prognoz, może być oparte na dwóch różnych podejściach metodologicznych. W pierwszym z nich, nazywanym podejściem od ogółu do szczegółu lub podejściem top-down, mamy do czynienia z formułowaniem uwag i wniosków, wychodząc od poziomu najbardziej ogólnego i przechodząc na kolejne poziomy o większej dezagregacji prognoz. Drugie podejście, które możemy nazwać podejściem od szczegółu do ogółu lub podejściem bottom-up, charakteryzuje się natomiast wyjściem od poziomu o najwyższej dezagregacji prognoz w celu przejścia na poziomy o niższej dezagregacji. Różnice w podejściu do problemu formułowania korekt znajdują swe odbicie w sposobie transmisji efektów proponowanych przez ekspertów zmian pomiędzy kolejnymi poziomami dezagregacji, co ma decydujący wpływ na technikę pracy w procesie tworzenia uwag. W przypadku metody top-down będziemy mieli do czynienia z sytuacją, w której jako pierwsza jest ustalana wartość prognozowanej zmiennej na najwyższym poziomie dezagregacji. Oznacza to, że zmiany wprowadzone na kolejnym etapie muszą być przeprowadzone z uwzględnieniem korekt sformułowanych na etapie nadrzędnym, a co za tym idzie muszą się bilansować do sumy zmian z poprzedniego etapu. Prowadzi to do ograniczenia pola manewru ekspertów i może powodować niemożność uwzględnienia niektórych uwag w procesie przygotowywania ostatecznej wersji prognozy, jeśli nie uda się znaleźć innych kategorii, które można by odpowiednio dostosować. Sytuacja taka oznacza nieefektywne wykorzystanie wiedzy eksperckiej, w szczególności w zakresie ich umiejętności analizy nieformalnej. W przypadku metody bottom-up zmiany dokonywane są, rozpoczynając od prognozy o najwyższym poziomie dezagregacji i przechodząc na kolejne wyższe poziomy. Oznacza to, iż zmiany na poziomach niższych sumują się i wchodzą do prognozy na kolejnych etapach formułowania uwag. Eksperci posiadają dużą swobodę manewru ze względu na fakt, iż nie są ograniczani sumą określoną na poprzednim poziomie. Proponowane zmiany nie muszą się bilansować, co upraszcza znacznie procedurę formułowania wniosków i zaleceń dla zespołu prognostycznego. Jednocześnie efekty ich wprowadzenia obserwowane na wyższych poziomach analizy są rezultatem dostosowań na poziomie niższym, co oznacza, iż nie pojawia się problem niespójności korekt eksperckich. Metoda bottom-up w znacznym stopniu ułatwia zatem i przyspiesza prowadzenie analiz na omawianym etapie prac nad projektem. W przypadku zastosowania metody od szczegółu do ogółu w czystej postaci napotykamy jednak kolejny problem. Zmiany na wyższych poziomach agregacji są bowiem zdeterminowane zmianami w najbardziej szczegółowej części prognozy. Aby zachować spójność przygotowanych korekt, nie może zatem wprowadzać poprawek na kolejnych etapach o mniejszym stopniu dezagregacji. Rozwiązaniem tego problemu może być zastosowanie metody hybrydowej, opartej jednak na idei przygotowywania korekt od szczegółu do ogółu. W metodzie tej ekspert wychodzi od określenia propozycji zmian na najbardziej szczegółowym poziomie. Zmiany te są wprowadzane na poziomie kolejnym, w którym sumują się w odpowiednich kategoriach. Nowa prognoza jest przedstawiana na analizowanym poziomie. Jeżeli ekspert uzna za właściwe dokonanie dodatkowych korekt na poziomie średnim, to wraca jednocześnie na poziom niższy i przedstawia nowe propozycje, które będą zmierzały do uzyskania zamierzonych efektów w zakresie poziomu wyższego, 4 www.prognozowaniezatrudnienia.pl

PRODUKTY PROJEKTU zachowując spójność wprowadzanych korekt. Metoda hybrydowa pozwala zatem na uniknięcie niedogodności czystej metody bottom-up. Do rozważenia pozostaje pytanie, czy po wprowadzeniu zmian ekspert na którymś z wyższych poziomów analizy ekspert powinien przenosić się od razu na poziom najniższy prognozy i podążać ponownie w górę, czy też zmierzać do niego poprzez poziomy pośrednie. Wydaje się, że decyzje w tym zakresie zależą od charakteru prognozowanych zmiennych i można je w tym wypadku pozostawić do decyzji dokonującego korekty. Analogiczne rozwiązanie można by również zaproponować w przypadku przeprowadzania korekty systemem top-down. Wtedy ekspert opracowywałby korektę dla poziomu najwyższej agregacji, a następnie przygotowywał propozycje odpowiednich zmian dla prognoz o niższym stopniu agregacji w myśl zasady ich bezwzględnego zbilansowania w stosunku do danych na poziomie wyższym. Następnie oceniałby konieczność wprowadzenia dodatkowych zmian na poziomie niższym, i w takim wypadku powracałby jeszcze raz do sformułowanych wcześniej zaleceń na poziomie najbardziej ogólnym lub bezpośrednio poprzedzającym etap bieżący, w zależności od przyjętej metody formułowania korekty. Dokonując wyboru metody formułowania korekt na etapie opracowywania prognozy liczby pracujących w Polsce, wzięto pod uwagę dotychczasowe doświadczenia uzyskane w trakcie prac nad prognozą pilotażową dla województwa łódzkiego. W przypadku prognozy dla województwa łódzkiego na niekorzyść ekspertów dokonujących korekty działał fakt sekwencyjnego spływania wyników przygotowywanych prognoz i braku uwzględnienia w terminarzu projektu konieczności rozpoczęcia dalszych analiz po otrzymaniu wszystkich opracowań w celu posiadania pełnej informacji na temat efektów proponowanych zmian na każdym poziomie dezagregacji. Proces tworzenia korekt rozpoczął się od rozpatrzenia zasadności prognozy zatrudnienia według zawodów. W trakcie prac została określona liczba osób pracujących w całym województwie w 2020 r., którą przyjęto jako obowiązującą w przypadku pozostałych prognoz w celu zapewnienia ich ogólnej spójności. Na kolejnym etapie przygotowano korektę prognozy zatrudnienia według zawodów, a następnie zawodów i podregionów oraz zawodów i sektorów. Po zaproponowaniu odpowiednich dostosowań okazało się, że nie wszystkie mogą być wdrożone ze względu na fakt, iż wykluczały się one ze skutkami uwag sformułowanych wcześniej na poziomie zawodów lub poziomie agregatowym. Jednocześnie ostateczne wyniki prognoz, po wprowadzeniu zaproponowanych zmian zgodnie z obowiązującymi terminami, pojawiały się już po opracowaniu kolejnych korekt. Nie było zatem możliwości obserwacji skutków wprowadzonych zmian w momencie przystąpienia do kolejnego etapu formułowania korekt. Podobne problemy obserwowano na kolejnych poziomach dezagregacji oraz w przypadku przejścia od korekt prognoz w ujęciu przestrzennym do prognoz zatrudnienia według sektorów. Procedura korekty została przeprowadzona jednorazowo. Eksperci zostali następnie zapoznani z ostatecznym wynikiem prac. Metodologia tworzenia korekt sposobem top-down okazała się nieskuteczna ze względu na problem niespójności części korekt. Doprowadziło to do konieczności określenia, które z propozycji ekspertów są najistotniejsze z ich punktu widzenia i odrzucenia części korekt, które nie były z nimi spójne, co wydłużyło www.prognozowaniezatrudnienia.pl 5

PRODUKTY PROJEKTU proces opracowywania korekt i ostatecznych wyników oraz ograniczyło swobodę ekspertów. Problem był dodatkowo spotęgowany brakiem możliwości analizy skutków proponowanych zmian na wszystkich poziomach przygotowywanej prognozy. Uwzględniając doświadczenia zdobyte podczas przygotowywania prognozy pilotażowej dla województwa łódzkiego, w ramach prac nad prognozą zatrudnienia w Polsce do 2020 r. rozważano zastosowanie podejść hybrydowych typu bottom-up i top-down do tworzenia korekt prognozy wstępnej (algorytmy tych metod prezentuje schemat 1 na stronie 7. Zgodnie z wcześniejszymi rozważaniami za najbardziej naturalną z wymienionych metod wprowadzania korekt można uznać metodę hybrydową typu bottom-up. Problemem, z jakimi musieli się jednak zmierzyć autorzy korekt, był bardzo wysoki poziom dezagregacji analizowanych zmiennych w najniższych przekrojach prognozy. Uniemożliwiało to ustosunkowanie się do wyników prognoz w najbardziej szczegółowych przekrojach, tym samym podważając zasadność stosowania metody typu bottom-up. W związku z powyższym ostatecznie zdecydowano się na skorzystanie z hybrydowej iteracyjnej metody top-down, w której przyjęto zasadę bezwzględnego zbilansowania wyników korekt w stosunku do zmian zaproponowanych na poziomach o niższym stopniu dezagregacji. W metodzie tej możliwe jest przyjęcie założenia, że w przypadku grup zatrudnionych o najniższym poziomie dezagregacji w sposób proporcjonalny, wprowadzane są zmiany przewidziane w korektach na wyższym poziomie agregacji. Podejście takie znacząco ułatwia opracowanie korekt (szczególnie w najbardziej rozbudowanych przekrojach grup zawodów i województw oraz grup zawodów i sektorów gospodarczych), ale również zmniejsza znaczenie arbitralnych decyzji ekspertów w stosunku do zmian wprowadzanych na najniższych poziomach analizy. Zgodnie z przyjętymi i przedstawionymi powyżej wytycznymi wynikającymi z rozważań metodologicznych oraz doświadczeniami związanymi z realizacją prognozy pilotażowej, w przypadku przygotowywanych w ramach projektu prognoz zatrudnienia w Polsce do 2020 r. korekty były opracowywane w ramach zespołu eksperckiego, w którego skład weszły osoby specjalizujące się w ekonomii, w tym w szczególności w analizach zatrudnienia i bezrobocia, o dużym doświadczeniu zawodowym, co pozwoliło na wzbogacenie ujęcia problemu przygotowanego przez zespoły ekonometryków o uwagi zarówno o charakterze teoretycznym, jak również praktycznym związane z analizą wyników uzyskanych prognoz, z uwzględnieniem obserwowanych i przewidywanych trendów zmian aktualnej sytuacji gospodarczej. Dzięki temu możliwe stało się skonfrontowanie wizji specjalistów zajmujących się różnymi dziedzinami nauki. Eksperci uzyskali dostęp do wszystkich przygotowanych wcześniej w ramach projektu opracowań oraz do wyników kolejnych prognoz zatrudnienia w Polsce do 2020 r. w przekrojach: grup zawodów, zawodów i obszarów statystycznych NUTS II, zawodów i sektorów, w miarę ich przygotowywania i publikacji. Pozostawali również w kontakcie z zespołami przygotowującymi prognozę. Przyjęto jednolitą metodologię analizy zarówno gdy chodzi o kolejność oceny prognoz, jak również sposób opracowania raportu końcowego. Analizy rozpoczęto od prognozy zatrudnienia w Polsce ogółem, 6 www.prognozowaniezatrudnienia.pl

PRODUKTY PROJEKTU Koniec procedury Czy zaproponowano zmiany na poziomie III? Poziom III Prognoza o najniższym stopniu dezagregacji Czy zaproponowano zmiany na poziomie II? Poziom II Prognoza o średnim stopniu dezagregacji Poziom I Prognoza o najniższym stopniu dezagregacji Poziom II Prognoza o średnim stopniu dezagregacji Czy zaproponowano zmiany na poziomie II? Poziom III Prognoza o najwyższym stopniu dezagregacji Poziom I Prognoza o najwyższym stopniu dezagregacji Czy zaproponowano zmiany na poziomie III? Koniec procedury Źródło: opracowanie Przemysław Włodarczyk. www.prognozowaniezatrudnienia.pl 7

PRODUKTY PROJEKTU a następnie do jej wyników dostosowano prognozy wykonane w poszczególnych przekrojach, przyjmując zasadę przechodzenia od mniejszego do większego stopnia dezagregacji danych. Powstały trzy raporty z korektami eksperckimi po jednym dla każdej z wykonanych prognoz. Wnioski zaprezentowano w jednolitym układzie, rozpoczynając od ogólnej oceny każdej z metod prognozowania i jej adekwatności do rozważanego problemu, analizy zmiennych wykorzystanych w modelu i charakterystyki danych źródłowych oraz spójności wyników z teorią ekonomii. Następnie zaprezentowano uwagi na temat prognoz w przekrojach szczegółowych i propozycje korekt dla poszczególnych grup i kategorii zatrudnionych. Uwagi eksperckie zostały przekazane do wdrożenia w zespołach przygotowujących prognozy. Ustosunkowały się one również do pytań o charakterze teoretycznym, przedstawiając odpowiednie wyjaśnienia i sprostowania. Prognozy poddano poprawkom i zaprezentowano w raportach zawierających wersję końcową. Eksperci mieli możliwość zapoznania się z ostatecznymi wynikami, co umożliwiło ewaluację procedury formułowania korekt. RADA PROGRAMOWA W dniu 6 listopada 2013 r. w Warszawie odbyło się kolejne posiedzenie Rady Programowej, powołanej w ramach Zadania 2. Na spotkaniu prof. Bogdan Suchecki oraz dr Artur Gajdos przedstawili ostateczną wersję prognozy zatrudnienia według grup zawodów i obszarów statystycznych NUTS II do 2020 r. Następnie dr Przemysław Włodarczyk omówił korekty do prognozy zatrudnienia w Polsce w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych oraz województw do 2020 r. Zaproponowane zmiany wynikały przede wszystkim z konieczności uwzględnienia korekt sformułowanych na poziomie prognozy liczby pracujących ogółem w województwach, oceny zgodności uzyskanych prognoz liczby zatrudnionych w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych w województwach z przewidywaniami ekspertów co do przyszłych tendencji rozwoju tych grup zatrudnienia w poszczególnych województwach. Na zakończenie dr Artur Gajdos zaprezentował narzędzie prognostyczne, które służy prezentacji prognoz wygenerowanych w ramach projektu i umożliwia dostęp do wyników analiz szerokiej grupie użytkowników. Zostały przedstawione trzy poziomy dostępu dedykowane użytkownikom o różnym poziomie wiedzy na temat rynku pracy i prognozowania. Główna funkcjonalność narzędzia polega na wizualizacji w postaci tabel i wykresów prognoz liczby pracujących w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych, a także według województw i sektorów ekonomicznych. Dodatkową funkcjonalnością narzędzia jest moduł prognostyczny, umożliwiający użytkownikowi generowanie własnych prognoz szczegółowych. 8 www.prognozowaniezatrudnienia.pl

Instytut Pracy i Spraw Socjalnych jest instytutem badawczym podejmującym problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Kierunki prac badawczych są dostosowywane do bieżących potrzeb polityki społeczno-gospodarczej kraju. Badania IPiSS w wielu dziedzinach prekursorskie dotyczą zwłaszcza następującej problematyki: analiz efektywności instrumentów polityki społecznej i polityki rynku pracy, analiz rynku pracy, prognoz podaży i popytu na pracę w Polsce, procesów migracyjnych, zatrudnienia cudzoziemców, w tym w szarej strefie gospodarki, społecznego ustroju pracy i stosunków przemysłowych na tle procesów restrukturyzacji i przekształceń własnościowych przedsiębiorstw, systemów motywacyjnych i systemów wartościowania pracy w gospodarce rynkowej, koncepcji i pomiaru wynagrodzenia godziwego oraz określenia skutków wprowadzenia tej kategorii dla sfery zatrudnienia, bezrobocia, ubóstwa, relacji między polityką przemysłową a systemem zabezpieczenia społecznego na poziomie przedsiębiorstwa, czasu pracy, ubóstwa i metod przeciwdziałania biedzie oraz marginalizacji i wykluczeniu cyfrowemu, demograficznych i społeczno-ekonomicznych uwarunkowań życia i funkcjonowania rodzin różnych typów, nowych systemów ubezpieczeniowych, tj. uzupełniających ubezpieczeń emerytalnych, ubezpieczeń na wypadek bezrobocia, ubezpieczeń zdrowotnych, skutków integracji Polski z Unią Europejską związanych z rynkiem pracy i polityką społeczną, prawem pracy i ubezpieczeniami społecznymi, procesu zbliżania polskiego prawa pracy i ubezpieczeń społecznych do prawodawstwa Międzynarodowej Organizacji Pracy, Rady Europy i Wspólnot Europejskich, funkcjonowania podmiotów polityki społecznej w sferze publicznej i o charakterze nonprofit. IPiSS organizuje konferencje oraz stałe cykle seminariów i debat. Biorą w nich udział pracownicy naukowi z kraju i zagranicy, przedstawiciele administracji państwowej, związków zawodowych oraz organizacji pracodawców, a także praktycy zainteresowani omawianą problematyką. Sprzyja to integracji środowiska, skłania do podejmowania nowych tematów badawczych, umożliwia upowszechnianie rezultatów badań krajowych i zagranicznych, ułatwia dostęp do opracowań ekspertów, a przede wszystkim tworzy z Instytutu główny ośrodek dyskusji nad problematyką pracy i polityki społecznej. Placówka prowadzi działalność szkoleniową i wydawniczą (książki, czasopisma http://ksiegarnia.ipiss.com.pl). IPiSS posiada również uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk ekonomicznych. www.ipiss.com.pl