Słowo wstępne 1 O projekcie 2 Portal internetowy 3 Produkty projektu 5 Nad czym pracowaliśmy 8

Transkrypt

1

2 SPIS TREŚCI Słowo wstępne 1 O projekcie 2 Portal internetowy 3 Produkty projektu 5 Nad czym pracowaliśmy 8 Zadanie 2. Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia Projekt Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet I. Zatrudnienie i integracja społeczna Działanie 1.1. Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Lider projektu: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Partner projektu: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Redaktor informatora: Beata Kaczyńska Projekt graficzny okładki: Luiza Daab Redakcja techniczna: Beata Kaczyńska Skład komputerowy: Luiza Daab Copyright by IPiSS, Warszawa 2012 Wszelkie praw zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficzej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy. Druk: Heldruk Helena Rąbalska ul. Partyzantów 3 b, Malbork

3 SŁOWO WSTĘPNE Drogi Czytelniku! Przekazujemy w kolejnym numerze Informatora zadania badawczego Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia kolejną porcję informacji dotyczących prac, jakie zostały wykonane w kolejnej fazie jego realizacji. Przede wszystkim chciałbym rekomendować dane na temat uruchomionego 30 kwietnia 2012 r. Portalu internetowego, w którym można na bieżąco śledzić prace wykonywane w zadaniu. Są one podawane w dziewięciu serwisach tematycznych pod adresem Druga informacja to krótkie omówienie, ważnego dla realizacji zadania, opracowania Ł. Arendta Holenderskie i niemieckie doświadczenia w prognozowaniu popytu na pracę wnioski dla polskiego systemu prognozowania zatrudnienia. Ponieważ prace w tym zakresie prowadzone w Polsce w latach 90. i na początku poprzedniej dekady w Rządowym Centrum Studiów Strategicznych zostały przerwane, a w innych krajach intensywnie prowadzone, stąd poznanie dorobku metodologicznego i praktycznego w tym obszarze w dwóch krajach, w których to prognozowanie jest najbardziej zaawansowane, było dla realizacji zadania niezbędne. Wartość tego opracowania nie ogranicza się tylko do przedstawiania doświadczeń tych państw, ale konsekwentnie nawiązuje do naszej praktyki i porównuje je ze stosowanymi u nas rozwiązaniami. Z tego wynika jego duża przydatność dla budowy systemu prognozowania zatrudnienia w Polsce, a ponadto ma ono także dużą wartość dydaktyczną. W Informatorze znajdą Państwo także inne informacje o pracach realizowanych w projekcie. Rekomenduję jego uważną lekturę, a w razie pytań proszę o kontakt z wykonawcami zadania badawczego. Jesteśmy do Państwa dyspozycji. prof. dr hab. Zbigniew Strzelecki Koordynator merytoryczny 1

4 O PROJEKCIE Polski system prognozowania będzie budowany praktycznie od podstaw. Badania popytu na pracę są istotne w analizowaniu sytuacji na rynku pracy na całym świecie. Badania popytu na pracę w przekroju zawodowym odgrywają istotną rolę w analizowaniu sytuacji na rynku pracy nie tylko w państwach europejskich, ale także na całym świecie. Długoletnią tradycję w tym zakresie mają bowiem państwa pozaeuropejskie, a mianowicie Australia, Kanada i Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. W Australii system prognostyczny budowany jest od lat 70. ubiegłego wieku, a prognozy zatrudnienia według zawodów dla Stanów Zjednoczonych sięgają czasów drugiej wojny światowej. W Polsce w latach 90. ubiegłego stulecia w Rządowym Centrum Studiów Strategicznych Międzyresortowy Zespół do Prognozowania Popytu na Pracę podjął działania związane z budową systemu prognostycznego zatrudnienia, przygotowując ogólnokrajową prognozę popytu na pracę według zawodów dla gospodarki polskiej w średnim okresie oraz prognozy regionalne dla 9 województw. Niestety, zostały one przerwane przez likwidację tego urzędu. Podjęto je ponownie w ramach umowy partnerskiej zawartej przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich (lider) oraz Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (partner), realizującej projekt Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej, a konkretniej jego Zadanie 2 Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia. (Priorytet I. Zatrudnienie i integracja społeczna, Działanie 1.1. Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy, Program Operacyjny Kapitał Ludzki). Projekt został zainicjowany przez Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej i jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Zadanie 2 podjęte zostało w sierpniu 2011 r., a jego zakończenie ma nastąpić w październiku 2014 r. Celem projektu jest wsparcie instytucji rynku pracy poprzez dostarczenie i rozwój systemu analizowania, monitorowania i prognozowania sytuacji na rynku pracy w kontekście prowadzonej polityki społeczno-gospodarczej oraz badanie efektywności usług świadczonych przez instytucje rynku pracy. W wyniku realizacji Zadania 2 powstanie system prognostycznoinformacyjny umożliwiający prognozowanie zatrudnienia według wielkich, dużych i średnich grup zawodów (według Klasyfikacji Zawodów i Specjalności Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej) w skali kraju i poszczególnych województw. Będzie on przeznaczony do wykorzystania przede wszystkim przez instytucje rynku pracy (zwłaszcza publiczną służbę zatrudnienia, agencje zatrudnienia oraz instytucje szkoleniowe), a także instytucje pomocy społecznej, edukacyjne oraz władzy i administracji rządowej i samorządowej. Jego odbiorcami będą w przyszłości także osoby pozostające bez pracy, które uzyskają źródło informacji, w jakim kierunku powinny się przekwalifikować. 2

5 PORTAL INTERNETOWY Portal został oficjalnie uruchomiony 30 kwietnia 2012 r. Znajdują się na nim informacje o działaniach podejmowanych w Zadaniu 2, budowanym systemie prognozowania zatrudnienia w Polsce, doświadczeniach innych krajów Unii Europejskiej w tym obszarze, wynikach prowadzonych badań i analiz. Portal jest na bieżąco aktualizowany i zapewnia użytkownikom dostęp w systemie 24/7 przez całą dobę, 7 dni w tygodniu. Portal dostępny jest pod adresem Portal Internetowy składa się z dziewięciu serwisów tematycznych: Aktualności Informacje o Zadaniu System prognozowania Produkty Konferencje Informator Zadania Polecamy, rekomendujemy Pytania do ekspertów Newsletter 3

6 PORTAL INTERNETOWY Kluczowym elementem Portalu jest narzędzie prognostyczne, które na podstawie modeli ekonometrycznych i danych statystycznych zgromadzonych w komputerowym banku danych umożliwi wizualizację wyników prognoz i prowadzenie analiz scenariuszowych. Uruchomienie narzędzia prognostycznego umieszczonego w serwisie System prognozowania planowane jest na IV kwartał 2013 r. Portal ma również za zadanie integrowanie środowiska zajmującego się problematyką rynku pracy poprzez dostarczanie różnego rodzaju informacji o rynku pracy i promowanie działań publicznych służb zatrudnienia i innych instytucji rynku pracy. W zakładce Polecamy, rekomendujemy Instytucje wspierające promocję Zadania umieściliśmy pierwsze informacje i linki do przedsięwzięć realizowanych przez wojewódzkie urzędy pracy, które zamierzamy wspólnie promować. Dzięki temu użytkownicy Portalu będą mogli na bieżąco śledzić postępy prac publicznych służb zatrudnienia z całej Polski. Zachęcamy do zapoznania się z Portalem w szczególności do zaprenumerowania Newslettera w formie elektronicznej oraz Informatora Zadania. Dzięki temu zarejestrowani użytkownicy Portalu będą otrzymywali bieżące informacje o postępach prac w budowaniu polskiego systemu prognozowania zatrudnienia, w tym o konferencjach. O najnowszych wydarzeniach będziemy informować na naszym profilu na Facebooku Portal Internetowy Prognozowanie Zatrudnienia. 4

7 PRODUKTY PROJEKTU Łukasz Arendt, Raport III Holenderskie i niemieckie doświadczenia w prognozowaniu popytu na pracę wnioski dla polskiego systemu prognozowania zatrudnienia, seria Studia i Monografie, CRZL- -IPiSS, Warszawa 2012, stron 64. Publikacja dostępna bezpłatnie. na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich i Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Opracowanie systemu prognozowania zatrudnienia w Polsce jest niewątpliwie niezbędne z punktu widzenia poprawy instytucjonalnej obsługi polskiego rynku pracy i równoważenia rynku w wymiarze kwalifikacyjno-zawodowym, co ma istotne znaczenie dla osiągania celów zapisanych w Strategii Europa Jest to jednak zadanie niezwykle trudne i wielowymiarowe. Poniżej przedstawiamy opracowanie, które dokumentuje wyniki prac badawczych podjętych w Zadaniu 2 Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno- -informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia, realizowanym w ramach projektu Analiza procesów zachodzących Raport, składający się z wprowadzenia i trzech głównych części, przedstawia doświadczenia holenderskich i niemieckich instytucji w tworzeniu prognoz zatrudnienia. Wybór instytucji nie był przypadkowy. Holenderski ROA utworzono właśnie w celu opracowywania prognoz metodologia stosowana przez ROA rozwijana jest od kilkudziesięciu lat, korzystają z niej inne kraje Unii Europejskiej. Ponadto ROA od kilku lat jest partnerem w tworzeniu europejskiego systemu prognozowania rynku pracy zarządzanego przez CEDEFOP, zgodnie z wymogami Komisji Europejskiej. EIM jest holenderskim prywatnym instytutem badawczym, który zajmuje się problematyką prognozowania popytu na pracę od lat, świadcząc swoje usługi klientom w wielu krajach, w tym Komisji Europejskiej. Z kolei IAB zalicza się do czołowych niemieckich instytucji, które wspierają politykę rynku pracy poprzez dostarczanie prognoz popytu na pracę w wielu przekrojach, a obecnie stosowaną metodologię rozwijały i nadal rozwijają we współpracy z innymi instytucjami od lat

8 PRODUKTY PROJEKTU Prognozy zatrudnienia są wynikiem stosowania różnych metod. System prognozowania popytu na pracę może mieć korzystny wpływ na sterowanie rynkiem pracy i procesem rozwoju. Wczęści pierwszej raportu przedstawiono charakterystykę dwóch holenderskich instytucji: Research Centre for Education and the Labour Market (ROA) i EIM Business and Policy Research oraz ich doświadczenia w zakresie prognozowania popytu na pracę, analizowane w kontekście utworzenia polskiego systemu prognozowania zatrudnienia. ROA w swoich działaniach skupia się na problematyce procesów zachodzących na styku systemu edukacji i rynku pracy. Prowadzone analizy mają doprowadzić do określenia wpływu wiedzy i umiejętności nabytych w toku edukacji na relacje pomiędzy popytem na pracę i podażą pracy, na rozwój kariery zawodowej oraz funkcjonowanie osób w organizacjach. Badania podejmowane przez ROA prowadzone są w ramach trzech głównych grup zagadnień (linii badawczych): dynamiki rynku pracy, edukacji i kariery zawodowej oraz szkoleń i zatrudnienia. Swoją działalność EIM skupia przede wszystkim na analizach dotyczących funkcjonowania przedsiębiorstw i specjalizuje się w pięciu rodzajach przedsięwzięć: analizie polityk, studiach przypadków, analizach sektorowych; studiach wykonalności, ewaluacji, monitoringu i benchmarkingu; zarządzaniu i analityce banków danych i modeli ekonomicznych i ekonometrycznych; ocenie wpływu czynników na działalność podmiotów gospodarczych; studiach nad obciążeniami administracyjnymi oraz zarządzaniu dużymi projektami międzynarodowymi. W części drugiej omówiono najnowsze podejście do prognozowania rynku pracy stosowane w Niemczech oraz problemy, które stanowiły przedmiot dyskusji podczas warsztatów Metodologie prognozowania długookresowego, jakie odbyły się w dniach 8 9 grudnia 2011 r. w Institut für Arbeitsmarkt- und Berufsforschung w Norymberdze (IAB), przydatne z punktu widzenia budowy polskiego systemu prognozowania zatrudnienia. IAB w sposób interdyscyplinarny zajmuje się problematyką rynku pracy. W jego strukturze wyróżniono 6 obszarów badawczych, poczynając od makroekonomicznych analiz rynku pracy, przez analizy regionalne czy problemy społeczne, kończąc na zagadnieniach metodologicznych i dostępności danych. Do każdego obszaru badawczego przypisane są konkretne departamenty. Problematyką prognozowania rynku pracy, w tym popytu na pracę, zajmuje się Departament Badań A2 Prognozowanie i analizy strukturalne oraz zespół roboczy Zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników (Fachkräftebedarf). Departament A2 wykonuje analizy i prognozy (krótko- i długoterminowe) rynku pracy w Niemczech w skali makroekonomicznej, podejmując w szczególności problematykę dostępności zasobów pracy, popytu na pracę i bezrobocia. Grupa robocza Fachkräftebedarf w swoich pracach skupia się nie tylko na analizach 6

9 PRODUKTY PROJEKTU i prognozowaniu zmian w wymaganiach kwalifikacyjnych i dostępności zasobów odpowiednio wykwalifikowanej siły roboczej, ale głównie na tym, jakie działania zaradcze należy podjąć i jakie strategie opracować, aby w przyszłości rynek pracy równoważył się w wymiarze kwalifikacyjno-zawodowym. Stąd znaczna część badań poświęcona jest zagadnieniom edukacji i kształcenia ustawicznego oraz lepszego wykorzystania potencjału bezrobotnych, pracowników w starszych grupach, emigrantów i kobiet. W 2007 r. w Niemczech powołano do życia projekt QUBE (QUalifikation und BEruf in der Zukunft kwalifikacje i zawód w przyszłości), w którym główny nacisk kładziony jest na dostosowanie kwalifikacyjno- -zawodowe, co uwidacznia się w opracowaniu specjalnego narzędzia (matrycy elastyczności zawodowej) pozwalającego na analizy stopnia tego niedostosowania. Projekt realizowany jest we współpracy między czterema instytucjami: IAB, Bundesinstitut für Berufsbildung (BIBB), Gesellschaft für Wirtschaftliche Strukturforschung (GWS) i Fraunhofer-Institut für Angewandte Informationstechnik (FIT). IAB odpowiedzialny jest za przygotowanie prognozy popytu na pracę. BIBB to centrum badań nad zagadnieniami dotyczącymi zawodów oraz nad rozwojem edukacji i szkolnictwa zawodowego w Niemczech. W projekcie zajmuje się gromadzeniem i przetwarzaniem danych, taksonomią (określenie pól zawodowych, kwalifikacji zawodowych na poziomie kształcenia początkowego) oraz opracowaniem matrycy elastyczności zawodowej. GWS jest prywatnym instytutem badawczym, założonym w 1996 r., którego głównym przedmiotem zainteresowania jest analiza zmian strukturalnych zachodzących w przemyśle. GWS we współpracy z BIBB dostarcza prognozy podaży pracy wygenerowanej w modelu BIBB-DEMOS. Z kolei FIT to instytut badawczy z ponad dwudziestoletnią tradycją w projektowaniu zaawansowanych systemów informatycznych oraz pionierskimi osiągnięciami w zakresie budowania systemów komputerowych wspierających pracę grupową. W ramach zespołu FIT funkcjonuje grupa specjalizująca się w modelowaniu gospodarek krajowych i prognozowaniu wpływu na ekonomię nowych rozwiązań legislacyjnych i innych działań rządowych. W projekcie QUBE FIT opracowuje drugą prognozę podaży pracy, wykorzystując do tego model ekonometryczny BIBB-FIT. W ostatniej części raportu przedstawione są wnioski i rekomendacje dla budowy polskiego systemu prognozowania zatrudnienia. Mają one dwojaki charakter: metodologiczny, związany z budową modelu ekonometrycznego oraz techniczny, dotyczący sposobu organizowania i zarządzania projektem. Podzielone zostały na dwa bloki pierwszy obejmuje te rekomendacje, które można i należy wprowadzić w ramach realizowanego Zadania 2, natomiast drugi wskazuje na kierunki rozwoju metodologii prognozowania, jaka powinna mieć miejsce po 2014 r., czyli po zakończeniu projektu. 7

10 System prognozowania zatrudnienia w Polsce jest niezbedny dla poprawy instytucjonalnej obsługi rynku pracy. NAD CZYM PRACOWALIŚMY Mimo gorącego i burzowego okresu urlopowego, prace badawcze związane z realizacją Zadania 2 przebiegały zgodnie z planem i harmonogramem. Po zakończeniu pierwszego etapu badań, w ramach którego przygotowano prognozę zatrudnienia według grup zawodów w województwie łódzkim do 2020 r., skupiono się na wykonywaniu prac w trzech kolejnych etapach badawczych: drugim, którego celem jest opracowanie raportu z pilotażową prognozą dla województwa łódzkiego; trzecim, poświęconym przygotowaniu trzech prognoz popytu na pracę w skali kraju oraz czwartym, w ramach którego opracowywane i publikowane są raporty końcowe, wieńczące poszczególne fazy prac. W etapie drugim opracowano wstępną wersję raportu z pilotażową prognozą dla województwa łódzkiego. Celem raportu jest przedstawienie wyników badań dotyczących pilotażowej prognozy zatrudnienia według grup zawodów, podregionów i sektorów do 2020 r. dla województwa łódzkiego. Jego przygotowanie było niezbędne, ponieważ w ramach szeroko zakrojonych prac badawczych nad pilotażową prognozą zatrudnienia dla województwa łódzkiego specjaliści z zakresu ekonomii rynku pracy, ekonometrii oraz prognozowania opracowali 16 obszernych ekspertyz cząstkowych, liczących w sumie około 2,5 tys. stron. Raport zawiera w istocie rzeczy syntezę tych ekspertyz cząstkowych, niezbędną dla upowszechnienia wyników badania. Jego wstępna wersja została przekazana do recenzenta, a po akceptacji i ewentualnych poprawkach będzie udostępniona zainteresowanym w wersji elektronicznej (na portalu oraz w wersji tradycyjnej (papierowej) w formie monografii. Wetapie trzecim kontynuowano prace związane z przeprowadzeniem i opracowaniem wyników dwóch badań poprzedzających opracowanie prognozy zatrudnienia według zawodów dla całego kraju. Badanie pierwsze (jakościowe) dotyczyło cech i poziomu użyteczności modelu prognozowania popytu na pracę według grup zawodów w ujęciu globalnym (w kraju), a badanie drugie (ilościowe) objęło 1000 podmiotów zatrudniających od 0 do 9 osób w kraju. Podjęto również koncepcyjne prace przygotowawcze związane z budową ekonometrycznych modeli prognoz zatrudnienia według grup zawodów dla całego kraju. Budowa tych modeli rozpocząć się ma jesienią tego roku, a do jej podjęcia niezbędne jest zaznajomienie się z ustaleniami koncepcyjnymi. W ramach prac przygotowawczych sporządzono zatem ekspertyzę obejmującą konceptualizację założeń merytorycznych do prognoz zatrudnienia według grup zawodów w ujęciu globalnym oraz podjęto prace nad przygotowaniem koncepcji modeli prognoz zatrudnienia według grup zawodów w ujęciu globalnym. W etapie czwartym po otrzymaniu pozytywnej recenzji wydawniczej skierowano do publikacji Raport zawierający syntetyczne wyniki i wnioski z badania przeprowadzonego wśród pracodawców w województwie łódzkim. Prowadzone były również prace translatorskie i edytorskie w odniesieniu do raportu Best practices in forecasting labour demand in Europe. 8

11 Instytut Pracy i Spraw Socjalnych jest instytutem badawczym podejmującym problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Kierunki prac badawczych są dostosowywane do bieżących potrzeb polityki społeczno-gospodarczej kraju. Badania IPiSS w wielu dziedzinach prekursorskie dotyczą zwłaszcza następującej problematyki: analiz efektywności instrumentów polityki społecznej i polityki rynku pracy, analiz rynku pracy, prognoz podaży i popytu na pracę w Polsce, procesów migracyjnych, zatrudnienia cudzoziemców, w tym w szarej strefie gospodarki, społecznego ustroju pracy i stosunków przemysłowych na tle procesów restrukturyzacji i przekształceń własnościowych przedsiębiorstw, systemów motywacyjnych i systemów wartościowania pracy w gospodarce rynkowej, koncepcji i pomiaru wynagrodzenia godziwego oraz określenia skutków wprowadzenia tej kategorii dla sfery zatrudnienia, bezrobocia, ubóstwa, relacji między polityką przemysłową a systemem zabezpieczenia społecznego na poziomie przedsiębiorstwa, czasu pracy, ubóstwa i metod przeciwdziałania biedzie oraz marginalizacji i wykluczeniu cyfrowemu, demograficznych i społeczno-ekonomicznych uwarunkowań życia i funkcjonowania rodzin różnych typów, nowych systemów ubezpieczeniowych, tj. uzupełniających ubezpieczeń emerytalnych, ubezpieczeń na wypadek bezrobocia, ubezpieczeń zdrowotnych, skutków integracji Polski z Unią Europejską związanych z rynkiem pracy i polityką społeczną, prawem pracy i ubezpieczeniami społecznymi, procesu zbliżania polskiego prawa pracy i ubezpieczeń społecznych do prawodawstwa Międzynarodowej Organizacji Pracy, Rady Europy i Wspólnot Europejskich, funkcjonowania podmiotów polityki społecznej w sferze publicznej i o charakterze nonprofit. IPiSS organizuje konferencje oraz stałe cykle seminariów i debat. Biorą w nich udział pracownicy naukowi z kraju i zagranicy, przedstawiciele administracji państwowej, związków zawodowych oraz organizacji pracodawców, a także praktycy zainteresowani omawianą problematyką. Sprzyja to integracji środowiska, skłania do podejmowania nowych tematów badawczych, umożliwia upowszechnianie rezultatów badań krajowych i zagranicznych, ułatwia dostęp do opracowań ekspertów, a przede wszystkim tworzy z Instytutu główny ośrodek dyskusji nad problematyką pracy i polityki społecznej. Placówka prowadzi działalność szkoleniową i wydawniczą (książki, czasopisma IPiSS posiada również uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk ekonomicznych.

12