Nowa ekonomia instytucjonalna Ronald Coase
Nowa ekonomia instytucjonalna wywodzi się od artykułu Ronalda Coase a The Nature of the Firm, w którym wprowadzone zostało do analizy ekonomicznej pojęcie kosztów transakcji. Termin nowa ekonomia instytucjonalna wprowadził Oliver Williamson, który chciał w ten sposób podkreślić odmienność nowej formacji od starego instytucjonalizmu.
Największy rozgłos zyskali: R. Coase i D. North i O. Williamson, których podejście charakteryzuje koncentracja na kosztach transakcji, oraz J. Buchanan, rozwijający podejście określane mianem teorii wyboru publicznego. Wśród ekonomistów uznawanych za prekursorów i zaliczanych do różnych szkół nowego instytucjonalizmu jest wielu laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii: Friedrich Hayek i Gunard Myrdal (1974), H. Simon (1978), J. Buchanan (1986), R. Coase (1991) i D. North (1993), O. Williamson (2009).
Ronald Coase Koszty transakcji
Nobel 1991, Ronald Coase
Dwa artykuły: dwie idee Nature of Firm, 1937 - koszty transakcji Problem of Social Costs, 1960 Teoremat Coase a i nowe spojrzenie na problem negatywnych efektów zewnętrznych
Nature of Firm (1937) i pytania Dlaczego istnieją przedsiębiorstwa i przedsiębiorcy, jeżeli - jak twierdzi ortodoksyjna teoria - konkurencja poprzez system cenowy stwarza wystarczający mechanizm koordynacji? Jak pogodzić przekonanie ekonomistów o roli systemu cenowego i niemożliwości centralnego planowania z istnieniem wielkich firm (takich jak General Motors) w gospodarce rynkowej? Dlaczego radziecka gospodarka nie mogłaby funkcjonować tak, jak wyobrażał to sobie Lenin jako jedna wielka fabryka?
Próba odpowiedzi istnieją koszty transakcji Nowy rodzaj kosztów: koszty związane z wykorzystaniem mechanizmu cenowego, czyli koszty transakcyjne.
Efektywny system konkurencji jest konieczny, by kształtować właściwy zakres planowania dokonującego się w ramach firmy i w ten sposób minimalizować koszty zarządzania.
Koszty transakcyjne W najogólniejszym sensie koszty transakcji interpretowane są jako koszty społecznej koordynacji, albo koszty funkcjonowania systemu ekonomicznego i można wydzielić ich trzy rodzaje: koszty związane z zarządzeniem ponoszone w przedsiębiorstwach, koszty transakcji rynkowych, czyli koszty poszukiwania informacji i partnerów, negocjacje warunków kontraktu, rozstrzygania ewentualnych roszczeń związanych z realizacją kontraktu, a także koszty związane z niepewnością, np. zmianą ceny i upadłością dostawcy polityczne koszty transakcji, czyli koszty związane z tworzeniem, utrzymaniem i zmianą instytucji.
Typ kosztów transakcji Koszty mechanizmu rynkowego Koszty hierarchicznego zarządzania Polityczne koszty transakcji Rodzaje Koszty informacji, negocjowania i egzekwowania umów Stałe i zmienne koszty utrzymania organizacji Koszty tworzenia, utrzymania i zmian systemu formalnych instytucji i organizacji politycznych
Sektor produkcji i sektor transakcji produkcja rolna produkcja przemysłowa górnictwo budownictwo transport bankowość ubezpieczenia rynek nieruchomości handel hurtowy i detaliczny
Kraj Sektor transakcji jako % PKB (rok) Autorzy badania USA 26 (1870) 54,7 (1970) North, Wallis Australia 32 (1911) 60 (1991) Dollery, Leong Argentyna 25 (1930) 35 (1990)
Nierynkowe czy niemierzalne koszty transakcji
Podjęcie działalności Rank Kraj Ilość Procedur Ilość dni Rejestracja praw własności Ilość Procedur Ilość dni Egzekwowani e umów Ilość Procedur Ilość dni 1 Singapur 6 6 3 9 29 120 2 Nowa 2 12 2 2 28 109 Zelandia 3 USA 5 5 4 12 17 300 4 Kanada 2 3 6 10 17 346 Źródło: Doing Busines 2007
Podjęcie działalności Rank Kraj Ilość Procedur Ilość dni Rejestracja praw własności Ilość Procedur Ilość dni Egzekwowan ie umów Ilość Procedur Ilość dni 16 Litwa 7 26 3 3 24 166 36 Słowacja 9 25 3 17 27 565 75 Polska 10 31 6 197 41 980 96 Rosja 7 28 6 52 31 178 Źródłó: Doing Busines 2007
Kraj polityczna Korupcja Brak zaufania do sądów Niepewność Przestępczość Stopy podatkowe Prawo pracy Chiny 32,9 27,9 17,5 20,0 36,8 20,7 Czechy 20,2 12,5 47,1 14,3 25,6 3,5 Litwa 33,5 15,6 59,5 16,2 10,0 8,5 Peru 71,1 59,6 34,7 51,6.... Polska 59,1 27,6 46,2 24,9 64,7 25,2 Rosja 31,5 13,7 65,3 12,4 24,4 3,3 Żródło: 2005 World Development Indicator, * % przedsiębiorców, którzy uznali poszczególne czynniki za główne albo poważne ograniczenie działalności gospodarczej
Problem of Social Cost, 1960 Teoremat Coase a
Efekty zewnętrzne stanowisko tradycyjne o o o o Efekt zewnętrzny występuje wówczas gdy działania pewnej osoby lub firmy oddziałują na sytuację innych i nie towarzyszy temu odpowiednia płatność Występowanie efektów zewnętrznych traktowane jest jako dowód tego, że rynek nie zapewnia efektywnej alokacji zasobów Negatywne efekty zewnętrzne uzasadniają interwencję rządu A. C. Pigou, The Economics of Welfare, London 1918 w celu zrównania prywatnych kosztów krańcowych ze społecznym kosztem krańcowym należy wprowadzić podatki korekcyjne
Zarzuty Coase a Brak uwzględnienia faktu, iż ujemne efekty zewnętrzne mają dwustronne uwarunkowanie. Obie strony przyczyniają się do stworzenia efektu zewnętrznego i działanie mające na celu uniknięcie tego efektu, może być podjęte przez każdą ze stron i w obu wypadkach pociągnie za sobą koszty. Porównywanie dwu sytuacji: stanu laisser faire i pewnego rodzaju świata idealnego sprawia, że wnioski dla polityki gospodarczej wyprowadzone z takiej analizy nie odpowiadają rzeczywistej sytuacji.
Słynny teoremat Coase'a Gdyby nie występowały koszty transakcji, jak zakłada ortodoksyjna teoria ekonomiczna, to negocjacje między uczestnikami procesów gospodarczych niezależnie od rozkładu odpowiedzialności za efekty zewnętrzne prowadziłyby do maksymalizacji dobrobytu. Literatura: Źródłowa: R. Coase, The Firm the Market the Law, The University of Chicago Press, Chicago-London 1990. Interpretacja: J. Godłów-Legiędź, Współczesna ekonomia. Ku nowemu paradygmatowi?, C.H. Beck, Warszawa 2010, rozdz. 2.