CENTRUM METODYCZNE POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ 00-644 Warszawa, ul. Polna 46 A Centrala: 825 44 51 (:3); Sekretariat tel./fax: 825 23 67; Internet: www.cmppp.edu.pl; E-mail: cmppp@cmppp.edu.pl Sprawozdanie z realizacji szkoleń w projekcie Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole październik - grudzień 2008 roku Zespół pracowników CMPPP w okresie od października do grudnia 2008 zrealizował na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach programu Bezpieczna i Przyjazna Szkoła projekt szkoleniowy pt. Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci pięcioletnich w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole. Ważnym celem projektu było przygotowanie nauczycieli przedszkoli i szkół do zadań związanych z reformą systemu edukacji poprzez doskonalenie ich umiejętności poznawania, rozumienia i wspierania rozwoju dzieci pięcio-i sześcioletnich. Program kursu obejmował 4 moduły: prezentację arkuszy obserwacyjnych dla nauczycieli t.j. Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i Gotowości Edukacyjnej Pięciolatków (GE-5), zajęcia warsztatowe na temat doskonalenia umiejętności obserwowania i interpretowania zachowań, zajęcia warsztatowe poświęcone wspieraniu samodzielności i aktywności dzieci oraz temat (autorskie zajęcia prof. E. Gruszczyk-Kolczyńskiej) projektowania zajęć korekcyjnych i wspomagających dzieci w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole. Szkolenia miały charakter kaskadowy, 204 liderów projektu przeprowadziło szkolenia dla 11 314 nauczycieli. Uczestnicy szkoleń bardzo wysoko ocenili program, treść i sposób prowadzenia oraz przydatność i możliwość wykorzystania wiedzy zdobytej w ramach szkolenia w praktyce pedagogicznej. Realizacja zadań przebiegała zgodnie z zaplanowanym w projekcie harmonogramem. Pracownicy CMPPP byli odpowiedzialni zarówno za merytoryczne przygotowanie 15 godzin szkolenia, jak i za stronę organizacyjną projektu, opracowanie, powielenie i dystrybucję materiałów szkoleniowych. Na bieżąco prowadzono analizę ankiet ewaluacyjnych, wprowadzano korekty i uzupełnienia w sposobie przekazu treści szkolenia. Liderami projektu byli nauczyciele, pracownicy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych i Oddziałów Doskonalenia Nauczycieli z doświadczeniem w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym wytypowani przez Kuratoria Oświaty według podanych kryteriów. Liderzy mieli możliwość uczestniczenia w autorskich szkoleniach zorganizowanych przez
pracowników CMPPP w Warszawie w terminach: 16-18 oraz 23-25 października, 13-15 oraz 20-22 listopada 2008 r. Zadaniem Liderów było przeprowadzenie rekrutacji nauczycieli z zachowaniem reprezentatywności terytorialnej w każdym województwie, zorganizowanie (rezerwacja sal wykładowych, catering) i przeprowadzenie dwóch 21-godzinnych szkoleń zgodnie z przyjętym programem. Materiały szkoleniowe dla Liderów i nauczycieli opracowano i powielono zarówno w wersji elektronicznej jak i drukowanej. Udostępniono je na stronie www.cmppp.edu.pl. Przez cały czas trwania projektu możliwy był kontakt e-mailowy i telefoniczny z koordynatorami projektu. Tabela zbiorcza. Liczba przeszkolonych w projekcie liderów i nauczycieli. Lp. Województwo Liczba przeszkolonych liderów Liczba przeszkolonych nauczycieli woj. dolnośląskie 12 693 woj. kujawsko-pomorskie 9 481 woj. lubelskie 12 672 woj. lubuskie 6 313 woj. łódzkie 14 724 woj. małopolskie 20 1139 woj. mazowieckie 27 1422 woj. opolskie 9 436 woj. podkarpackie 14 748 woj. podlaskie 6 310 woj. pomorskie 10 542 woj. śląskie 26 1526 woj. świętokrzyskie 8 427 woj. warmińsko-mazurskie 7 359 woj. wielkopolskie 20 1166 woj. zachodniopomorskie 7 356 RAZEM 207 11314 2
Podsumowanie wyników ewaluacji szkoleń dla nauczycieli w projekcie Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci 5-letnich w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole W podsumowaniu prezentujemy wyniki ankiet ewaluacyjnych ze szkoleń dla nauczycieli szkół i przedszkoli zrealizowanych w ramach projektu. Ankieta została opracowana w CMPPP przez zespół pracowników realizujących projekt jako narzędzie badawcze do poznania opinii wszystkich nauczycieli uczestniczących w szkoleniach na temat oceny treści merytorycznych oraz możliwości wykorzystania zdobytej wiedzy. Ankiety wypełniło 10 756 respondentów, co stanowiło 95% przeszkolonych nauczycieli. Liderzy przekazali do CMPPP zbiorcze ankiety zawierające podsumowanie wyników z każdego przeprowadzonego szkolenia. Wyniki ewaluacji Ankieta ewaluacyjna składała się z 7 pytań, z których 4 były pytaniami otwartymi. Ankiety były wypełniane anonimowo, bezpośrednio po zakończeniu szkolenia. Dane uzyskane na podstawie tak dokonanej ewaluacji wskazują na stopień zadowolenia nauczycieli z udziału w szkoleniach oraz pozwalają ocenić ewentualne potrzeby zmian organizacyjno-merytorycznych w kolejnych edycjach kursów. Pytanie 1. Jak Pan/Pani ocenia treści merytoryczne przekazane w ramach szkolenia? OCENA TREŚCI MERYTORYCZNYCH 1% 3% 25% 71% b.niska/niska średnia wysoka b.wysoka Zdecydowana większość uczestników szkoleń oceniła treści merytoryczne bardzo wysoko (71%) i wysoko (25%). 3% uczestników oceniło je jako średnie. Znikomy był odsetek wskazań oceny niskiej (1%). Średnia ocen w tym pytaniu wynosiła 4,8. 3
Pytanie 2. Jak Pan/Pani ocenia możliwość wykorzystania wiedzy zdobytej w ramach szkolenia? OCENA MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA NABYTEJ WIEDZY 1% 5% 60% 34% b.niska/niska średnia wysoka b.wysoka Podobnie, jak w ocenie treści merytorycznych, ocena możliwości wykorzystania wiedzy zdobytej w ramach szkolenia była bardzo wysoka. Aż 61% respondentów oceniło przydatność wiedzy bardzo wysoko, 34% wskazało ocenę wysoką, a zaledwie 1% ocenę niską i bardzo niską. Średnia ocen wynosiła 4,5. Pytanie 3. Czy w trakcie szkolenia zdobył(a) Pan/Pani nowe umiejętności i wiadomości? TAK... NIE... ZDOBYTE NOWE UMIEJĘTNOŚCI I WIADOMOŚCI 2,3 97,7 tak nie Na pytanie nr 3. aż 97,7% respondentów udzieliło odpowiedzi pozytywnej. Tylko 2,3 % nauczycieli stwierdziło, że nie nabyli nowych umiejętności i wiadomości. W poniższej tabeli zestawiono umiejętności najczęściej wymieniane przez nauczycieli jako nowe. 4
Lp. Nowe umiejętności i wiadomości nabyte w trakcie kursu Liczba odpowiedzi (%) 1 posługiwanie się SGS, praktyczne wypełnianie arkusza 89,1 2 prowadzenie trafnej obserwacji 77,8 3 zapoznanie się i praktyczne stosowanie arkusza (GE-5) 74,3 4 umiejętności i wiedza z zakresu diagnozowania 45,1 5 poznanie metod i zasad prowadzenia zajęć stymulujących rozwój dziecka 31,5 6 prowadzenie rozmów z rodzicami 31,5 7 wiedza dotycząca aspektów gotowości szkolnej dziecka 12,8 8 informacje związane z reformą oświaty 11,7 9 inne umiejętności 6,2 10 prowadzenie zajęć warsztatowych 5,1 11 analizowanie wyników 4,3 12 wiadomości związane z nową podstawą programową 3,1 Respondenci wskazali, że najbardziej zadowoleni byli z wiedzy i umiejętności praktycznych związanych z posługiwania się arkuszami obserwacyjnymi SGS (89,1%) i GE-5 (74,1%). 77,8 % respondentów deklarowało, że dzięki szkoleniu mogli nabyć nowe umiejętności w przeprowadzaniu trafnej obserwacji i diagnozy. Poza kategoriami przedstawionymi w tabeli, uczestnicy, jako nowe wskazywali również inne umiejętności i wiadomości, takie jak: poszerzenie wiedzy psychologiczno-pedagogicznej, charakterystyka rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, Cenna okazała się możliwość wymiany doświadczeń. Pytanie 4. Które zajęcia w ramach szkolenia ocenia Pan(i) jako najbardziej przydatne? W poniższej tabeli przedstawiono procentowy rozkład odpowiedzi na pytanie o najbardziej przydatne zajęcia w czasie kursu. Na uwagę zasługuje fakt, że prawie 50% respondentów wszystkie zajęcia uznało za potrzebne, przydatne i inspirujące. Za najbardziej przydatne zajęcia zdecydowana większość uczestników uznała zapoznanie się z praktycznym zastosowaniem Skali SGS, ponad połowa nauczycieli wskazała na praktyczne zastosowanie arkusza GE-5. 5
Lp. Najbardziej przydatne zajęcia w programie szkolenia Liczba odpowiedzi (%) 1 zapoznanie się i praktyczne zastosowanie SGS 73,9 2 zapoznanie się i praktyczne zastosowane GE-5 63,8 3 umiejętność prowadzenia trafnej obserwacji 56,8 4 wszystkie zajęcia 49,4 5 zajęcia praktyczne mające formę warsztatową 40,5 6 zajęcia wspomagające rozwój dziecka 23,3 7 współpraca z rodzicami 21,8 8 zajęcia rozwijające samodzielność dziecka 16,3 9 Umiejętność stawiania diagnozy 15,6 10 Zajęcia teoretyczne 10,9 11 Obliczanie wyników 6,2 Poza wyżej wymienionymi zajęciami zwrócono jeszcze uwagę na: - ciekawe przykłady nowych zabaw i ćwiczeń do pracy z dziećmi, - wymianę doświadczeń z pracy dydaktycznej i wychowawczej, - analizę konkretnych przypadków, - analizę ilościową i jakościową wyników Pytanie 5. Jakich treści Pana/Pani zdaniem zabrakło w szkoleniu? 43,2% respondentów udzieliło odpowiedzi na to pytanie wszystkie zajęcia były przydatne, 29,2% nauczycieli nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Możemy przypuszczać, że ta grupa osób oceniała treści szkolenia jako kompletne. Prawie jedna trzecia respondentów nie wskazała braków w treści szkolenia, ale wymieniała zakresy tematyczne, które ich zdaniem powinny zostać rozszerzone. W nielicznej liczbie ankiet jako brakujące treści wskazano: - ćwiczenia praktyczne w organizacji zajęć korekcyjno-wyrównawczych, - przykłady programów do zajęć korekcyjno-wyrównawczych, - materiały do prowadzenia zajęć korekcyjno-wyrównawczych, - wyjaśnienia związane z wdrażaniem reformy oświaty. Zgłaszane zapotrzebowanie na materiały dotyczyły przede wszystkim przygotowywanego przez prof. E. Gruszczyk-Kolczyńską podręcznika. 6
Pytanie 6. W jakim stopniu czuje się Pan/Pani przygotowany/-a do przeprowadzenia obserwacji gotowości dzieci pięcioletnich do podjęcia nauki w szkole? STOPIEŃ PRZYGOTOWANIA 36% 11% 53% b.niska/niska średnia wysoka b.wysoka Zdecydowana większość ankietowanych - 89% nauczycieli po przeprowadzonym szkoleniu stwierdziła, że czuje się przygotowana do przeprowadzenia obserwacji dziecka pod kątem osiągnięcia gotowości do podjęcia nauki w szkole w tym 53% słuchaczy czuje się przygotowana w stopniu wysokim a 36% w stopniu bardzo wysokim. 11% nauczycieli ocenia swoje przygotowanie jako średnie. Pytanie 7. Dodatkowe uwagi uczestników Uczestnicy szkolenia w większości ankiet podkreślali miłą atmosferę na zajęciach, profesjonalizm i dobre przygotowanie osób prowadzących, dobrą i sprawną organizację szkolenia, przydatność materiałów szkoleniowych. Dostrzegali potrzebę szkoleń tego typu w szerszym zakresie, z przewagą warsztatów i możliwością dzielenia się doświadczeniami przez uczestników, które później można wykorzystać w pracy. Uczestnicy zgłaszali też niepokój dotyczący niedostatecznych informacji na temat nowej podstawy programowej i reformy oświaty oraz brakiem zaplecza dla rozpoczęcia edukacji w szkole przez młodsze dzieci. 7
Podsumowanie opisowych sprawozdań Liderów w projekcie Diagnoza z zastosowaniem Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i wspomaganie dzieci 5-letnich w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole Członkowie Zespołu Projektowego w CMPPP analizowali też opisowe sprawozdania nadesłane przez Liderów projektu, rejestrując najczęściej pojawiające się komentarze i opinie nauczycieli, którzy uczestniczyli w szkoleniach. Pomimo zróżnicowania objętości i zawartości merytorycznej sprawozdań stwierdzono dużą zbieżność w relacjach Liderów. Poniżej przedstawimy komentarze, uwagi i wnioski dotyczące treści, sposobu prowadzenia i organizacji szkoleń. 1. Treść szkoleń Szkolenia zostały ocenione jako wartościowe merytorycznie i przydatne. W trakcie szkolenia większość nauczycieli zdobyła nowe wiadomości i umiejętności w szczególności posługiwanie się SGS, prowadzenie trafnej obserwacji, stosowanie arkusza GE-5, diagnozowanie, poznanie metod i zasad prowadzenia zajęć stymulujących rozwój dziecka. Skala Gotowości Szkolnej (SGS) wprowadziła nowe spojrzenie na ocenę gotowości szkolnej wielopłaszczyznowe podejście do rozwoju dziecka z punktu widzenia obowiązku szkolnego. Proponowane metody obserwacji zostały ocenione jako łatwe w stosowaniu i pomocne w rozmowach z rodzicami. Dobrze oceniono możliwość skorzystania z wersji elektronicznej metody oraz dostępność materiałów na stronie www.cmppp.edu.pl W relacjach Liderów program szkolenia był bardzo dobrze przygotowany, zawierał niezbędne treści dotyczące oceny gotowości szkolnej, dawał możliwość zastosowania zdobytych wiadomości i umiejętności. Zwracano uwagę, że wiedzę i umiejętności zdobyte w czasie szkoleń można wykorzystać poza projektem tj. niezależnie od terminu wprowadzenia reformy. Zgłaszano także uwagi krytyczne dotyczące arkuszy obserwacyjnych (np. za ogólne kategorie, brak szczegółowych scenariuszy prowadzenia diagnozy) a także niedosyt wiedzy o zajęciach wspomagających i korekcyjnych (np. brak scenariuszy, przykładów zajęć nagranych na video, opisów przypadków, ćwiczeń praktycznych). Uczestnicy byli zainteresowani nie tylko metodami obserwacji ale i zajęciami warsztatowymi dotyczącymi praktycznego i poprawnego prowadzenia obserwacji i metod rozwijania samodzielności u dzieci. 8
2. Sposób prowadzenia szkoleń Uczestnicy szkoleń wysoko ocenili kompetencje i profesjonalizm osób prowadzących zajęcia a także ich życzliwość i umiejętność stworzenia miłej atmosfery. Docenione zostały prezentowane przez osoby prowadzące zabawy i aranżacje sytuacji zadaniowych. W opinii Liderów precyzyjnie przygotowane przez CMPPP materiały szkoleniowe były bardzo pomocne w prowadzeniu szkoleń. Także nauczyciele docenili jakość otrzymanych materiałów szkoleniowych. Większość Liderów w sposób twórczy poszerzało zawartość merytoryczną programu wykorzystując swoje osobiste doświadczenie i kompetencje w metodyce prowadzenia zajęć wspomagających/korekcyjnych, w komunikacji interpersonalnej i wczesnej edukacji. Zdarzało się, że szkolenia prowadzone były w pracowniach komputerowych. Satysfakcji dostarczało Liderom zainteresowanie szkoleniem (wiele pytań, dyskusje), zaangażowanie i zadowolenie słuchaczy. Sami Liderzy deklarowali poczucie wywiązania się z zadania i świadomość wpływu na opinie i samopoczucie nauczycieli (np. rozwianie niepokojów, danie poczucia kompetencji, przezwyciężenie oporu, dostarczenie informacji o projektowanej reformie). Ze sprawozdań wynika, że szkolenie było potrzebne i spełniło potrzeby i oczekiwania nauczycieli. 3. Organizacja szkoleń Prowadzenie szkoleń było trudnym zadaniem ze względu na konieczność efektywnego przekazania obszernych treści szkolenia w bardzo krótkim czasie. W kilku sprawozdaniach Liderzy zwracali uwagę na trudności pogodzenia roli organizatora (rekrutacja, nieodpłatne rezerwowanie sal, zapewnienie cateringu) z prowadzeniem zajęć. W kilku województwach utrudnieniem były braki w zakresie przepływu informacji o kursach i rekrutacji między KO a Liderem i nauczycielami. Prowadzący zajęcia byli identyfikowani jako zwolennicy reformy, w związku z tym rozpoczynając szkolenie doświadczali oporu uczestników przed zmianą, często z powodu braku informacji dotyczących różnych aspektów reformy. Współpraca Kuratorium Oświaty i jednostek samorządu terytorialnego ułatwiała organizację szkoleń i wpływała na zadowolenie nauczycieli. Nauczyciele doceniali to, że szkolenia były bezpłatne. Byli wdzięczni za możliwość spożycia ciepłego posiłku w trakcie szkoleń. 9
PODSUMOWANIE Przedstawiona powyżej analiza wyników 257 zbiorczych ankiet ewaluacyjnych, (10 756 ankiet indywidualnych) i 204 sprawozdań opisowych pozwala na sformułowanie następujących wniosków: 1. Prawie wszyscy uczestnicy szkoleń uznali, że podczas zajęć poszerzyli swoją wiedzę i umiejętności. Bardzo dobrze ocenili wartość merytoryczną szkoleń, jak również możliwość wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce. 2. Najwięcej nauczycieli doceniało zdobyte umiejętności w zakresie przeprowadzenia obserwacji gotowości szkolnej, możliwości określenia stopnia gotowości dziecka pięcioletniego do podjęcia nauki przy użyciu Skali Gotowości Szkolnej (SGS) i Arkusza Gotowości Edukacyjnej Pięciolatka (GE-5). 3. Uczestnicy pogłębili umiejętności diagnozy poprzez obserwację. 4. Uczestnicy podnieśli umiejętności prowadzenia rozmowy z rodzicami. 5. Nauczyciele wskazali potrzebę większej liczby zajęć praktycznych związanych z zastosowaniem, obliczaniem, analizą interpretacją wyników w SGS i GE-5 i prowadzeniem zajęć wspomagających. 6. Wielu Liderów dostrzega potrzebę systematycznego wspierania nauczycieli przez metodyków i pracowników Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych w diagnozie, metodyce i w opracowaniu indywidualnych programów zajęć korekcyjnokompensacyjnych. Dotyczy to zwłaszcza nauczycieli szkół podstawowych. 7. Zdaniem Liderów istnieje potrzeba kontynuowania szkoleń kolejnych grup nauczycieli, w tym nauczycieli przedszkoli niepublicznych, dyrektorów szkół i metodyków. Ich zdaniem szkolenia nauczycieli dotyczące diagnozy przedszkolnej powinny mieć charakter systemowy i powszechny. Zespół Projektowy CMPPP 10