Błędy wychowawcze Koncepcja Antoniny Guryckiej Opr. Karolina Torebko
Błąd wychowawczy to takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub ryzyko) powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków (Gurycka, 1990)
Skutki błędów wychowawczych Doraźne zaburzona lub zerwana interakcja wychowawcza oraz ocena wychowawcy (przez dziecko) jako niekompletnego, niesprawiedliwego Odległe w czasie pozostawiają negatywne zmiany osobowości, a nawet jej zaburzenia.
Sfery szkodliwości błędu wychowawczego Zaburzona i/lub zerwana interakcja wychowawcza Przeniesienie przez wychowanka oceny (obrazu) poza sytuację, generalizacja zaburzonych zachowań Powstanie doświadczeń niekorzystnych dla dalszego rozwoju : hamujących, zaburzających rozwój, nadających niewłaściwy kierunek Pojawienie się niekorzystnych zmian i zaburzeń w osobowości (skutki nieodwracalne)
Nieświadomość???? Wychowawcy (rodzice) popełniając błędy wychowawcze z reguły są ich nieświadomi. Czynnikami odpowiedzialnymi za popełniane przez wychowawcę błędy są: Właściwości osobowościowe Postawy wychowawcze (nabyte w trakcie życia) Czynniki sytuacyjne (presja czasu, hałas, zewnętrzna kontrola, złożoność problemu)
Kategorie błędów Ekstremalna emocjonalna akceptacja dziecka ( żar ) Ekstremalne odrzucenie emocjonalne dziecka ( lód )
Kategorie błędów Nadmierna koncentracja na dziecka Nadmierna koncentracja na sobie
Kategorie błędów Nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka Niedocenianie zadań dziecka
oby tak było Pomiędzy żarem, a lodem znajduje się to, co można określić jako uczucie silne, adekwatne Pomiędzy nadmierną koncentracją na sobie czy dziecku znajduje się zrównoważona koncentracja, pozwalająca liczyć się zarówno z potrzebami dziecka jak i własnymi Pomiędzy nadmierną koncentracją na zadaniu dziecka, a jego niedocenianiem znajduje się sfera adekwatnego traktowania zadań dziecka zgodnie z ich naturą i jego potrzebami.
rygoryzm Błędy wychowawcze agresja Błędy zimne obojętność hamowanie aktywności
Błędy wychowawcze eksponowanie siebie uleganie Błędy ciepłe zastępowanie idealizacja dziecka
Rygoryzm Zachowania błędne Bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, sztywność ocen, stawianie wymagań bardzo dokładnie określonych, nie pozostawiających swobody, ścisłe kontrolowanie postępowania dziecka (egzekwowanie posłuszeństwa) Zachowania właściwe Stawianie realnych wymagań, kontrolowanie ich spełniania z prawidłowym systemem wzmocnień: równowaga kar i nagród lub przewaga tych ostatnich. Równoważenie potrzeb dziecka i wymagań zadania.
Agresja Zachowania błędne Atak słowny, fizyczny lub symboliczny, zagrażający lub poniżający w stosunku do dziecka. Zachowania właściwe Rozwiązywanie konfliktów przez dążenie do racjonalizacji stanowisk; tolerancja
Hamowanie aktywności Zachowania błędne Przerywanie, zakazywanie aktywności własnej dziecka poprzez fizyczne lub symboliczne zachowanie własne, zmienianie bez racjonalnych przyczyn rodzaju aktywności dziecka. Zachowania właściwe Tworzenie warunków dla rozwijania przez dziecko własnej aktywności ; ustalanie z dzieckiem rodzaju aktywności zastępczej wobec jego własnej (negocjowanie)
Obojętność Zachowania błędne Obserwowany dystans do spraw dziecka i do niego osobiście; okazywanie braku zainteresowania dla jego aktywności. Zachowania właściwe Tworzenie warunków dla wyrażania się samodzielności dziecka i jego akceptacja.
Eksponowanie siebie Zachowania błędne Koncentrowanie uwagi dziecka na walorach wychowawcy, potrzebach, odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb i odczuć dziecka; chęć imponowania, wyróżniania się, obrażanie się. Zachowania właściwe Demonstrowanie własnych zachowań zgodnych z wymaganiami stawianymi dziecku, bez nacisku na naśladownictwo; bycie wzorem; skromność w traktowaniu własnej osoby; równoważne traktowanie swoich i dziecka interesów (potrzeb).
Uleganie (bezradność) Zachowania błędne Spełnianie zachcianek dziecka, rezygnowanie z wymagań stawianych dziecku, demonstrowanie własnej bezradności wobec dziecka. Zachowania właściwe Uzgadnianie, pertraktacja.
Zastępowanie (wyręczanie) Zachowania błędne Nie oczekiwanie na wyniki pracy dziecka, zastępowanie go w działaniu, przejmowanie jego zadań, aktywności. Zachowania właściwe Pomoc, współdziałanie z zachowaniem aktywności dziecka.
Idealizacja dziecka Zachowania błędne Utożsamianie się z nim jako najwyższym dobrem; ciągłe zajmowanie się dzieckiem, jego sprawami, czynności zabezpieczające przed możliwym, nawet nie bezpośrednim, niebezpieczeństwem, a równocześnie przed zachowaniem dziecka niezgodnym z idealnym wzorem, np. bardzo grzecznego dziecka; brak krytycyzmu, co rzutuje na maksymalizację ocen pozytywnych Zachowania właściwe Pozytywne i adekwatne wzmacnianie zachowań dziecka; krytycyzm połączony z akceptacją.
I jeszcze niekonsekwencja Zachowania błędne Przemienność zachowań błędnych zaliczanych do różnych kategorii błędów. Zachowania właściwe Adekwatność zachowań wychowawcy do zachowań i własności sytuacji z utrzymaniem pewnej linii postępowania, a szczególnie struktury wspólne działanie Błędy opisane na podstawie Błędy wychowawcze, A. Gurycka 1990, s.80-82
Błędy wychowawcze towarzyszą procesowi wychowania na każdym jego etapie. Ważne jest, aby te błędy dostrzegać, umieć przyznać się przed samym sobą do ich popełniania i. Chcieć coś zmienić