ZARZĄDZANIE INNOWACJAMI Dr Magdalena Klimczuk-Kochańska INNOWACJE - DEFINICJA Innowacja łac. innovatis - odnowienie lub kreacja czegoś nowego. Za prekursora uznaje się J.A. Schumpetera, który w 1912 r. po raz pierwszy w teorii ekonomii określił przypadki, w jakich są tworzone nowe kombinacje zastanych czynników produkcji, istotą których jest: wytworzenie nowego produktu lub wprowadzenie na rynek towarów o nowych właściwościach; wprowadzenie nowej metody produkcji; znalezienie nowego rynku zbytu; zdobycie nowych źródeł surowców lub też półfabrykatów; wprowadzenie nowej organizacji jakiegoś przemysłu. S. Mikosik, Teoria rozwoju gospodarczego Josepha A. Schumpetera, PWN, Warszawa 1993, s. 68-69. 1
INNOWACJE - DEFINICJA Według P.E. Druckera innowacje przenikają wszystkie sfery działalności firmy. Mogą to być zmiany wzoru produktu, metody marketingu, oferowanej ceny, usług dla klienta czy zmiany w organizacji i metodach zarządzania Według M.E. Portera innowacje to zarówno ulepszenia technologiczne i lepsze metody, jak i sposoby wykonywania danej rzeczy, może się to ujawnić w zmianach produktu, procesu, nowych podejściach do marketingu, nowych formach dystrybucji czy nowych koncepcjach zarządzania. P.E. Drucker, The Practice of Management, Harper and Row, New York 1954, s. 58. M.E. Porter, The Competitive Advantage of Nations, The Macmillan Press Ltd., London 1990, s. 45. INNOWACJE - DEFINICJA Według Ch. Freemana innowacją jest pierwsze handlowe wprowadzenie nowego produktu, procesu, systemu lub urządzenie. Według E. Mansfielda innowację stanowi pierwsze zastosowanie wynalazku. J. Baruk, Aktywność innowacyjna polskich przedsiębiorstw przemysłowych w latach 1994-1996, Organizacja i Kierowanie 2000, nr 1 (99), s. 86. 2
CECHY INNOWACJI a) Innowacja wiąże się z niepewnością do co rezultatu działalności innowacyjnej. Nie jest zawczasu wiadomo, jakie będą efekty działalności innowacyjnej, np. czy prace badawczo-rozwojowe doprowadzą do pomyślnego opracowania produktu nadającego się do sprzedaży ani ile czasu i środków będzie potrzeba do wdrożenia nowego procesu produkcyjnego, metody marketingowej lub organizacyjnej i w jakim stopniu wysiłek ten zakończy się powodzeniem. b) Innowacje wymagają inwestycji. Potrzebne inwestycje mogą dotyczyć nabycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych oraz innych czynności (takich jak np. płace czy zakup materiałów lub usług), które mogą przynieść potencjalne zyski w przyszłości. c) Innowacje wiążą się ze transferem. Prawa do korzyści płynące z twórczych innowacji rzadko są w pełni wykorzystywane przez firmę będącą ich źródłem. Firmy, w których działalność innowacyjna polega na przyswajaniu innowacji z zewnątrz, mogą odnosić korzyści z transferu wiedzy lub z stosowania oryginalnych innowacji. W przypadku niektórych rodzajów działalności innowacyjnej koszty imitacji są znacznie niższe niż koszty wytworzenia jej we własnym zakresie, w związku z czym może zaistnieć konieczność wypracowania skutecznego mechanizmu nabywania praw do innowacji, zapewniającego dający bodziec do pracy nad ich tworzeniem. CECHU INNOWACJI d) Innowacje pociągają za sobą wykorzystywanie nowej wiedzy bądź nowe zastosowanie lub połączenie istniejącej wiedzy. Nowa wiedza może być generowana przez firmę innowacyjną w trakcie prowadzonej przez nią działalności innowacyjnej (tj. poprzez wewnętrzną działalność B+R) lub nabywana na zewnątrz za pośrednictwem różnych kanałów (np. zakup nowej technologii). Zastosowanie nowej wiedzy lub połączenie istniejącej wiedzy wymaga wysiłku innowacyjnego, który można odróżnić od standardowych, rutynowych sposobów działania. e) Innowacje mają na celu poprawę efektywności działania firmy poprzez zyskanie przewagi konkurencyjnej (lub po prostu przez zachowanie konkurencyjności), przesuwając krzywą popytu na produkty firmy (np. podniesienie jakości produktów, zaoferowanie nowych produktów lub zyskanie nowych rynków lub grup klientów) lub krzywą kosztów firmy (np. redukcja jednostkowych kosztów produkcji, zakupów, dystrybucji lub transakcji) lub podnosząc zdolność innowacyjną firmy (np. podniesienie zdolności do opracowywania nowych produktów lub procesów lub do pozyskiwania i tworzenia nowej wiedzy). 3
RODZAJE INNOWACJI Innowacja produktowa wprowadzenie na rynek nowego towaru, usługi lub znaczące usprawnienie uprzednio oferowanych wersji w odniesieniu do ich charakterystyk lub przeznaczenia (np. elementy produktu, technologia, materiały, oprogramowanie). Innowacja procesowa wprowadzenie do praktyki w przedsiębiorstwie nowych lub znacząco ulepszonych metod produkcji lub dostaw, których celem jest zmniejszenie kosztów np. produkcji, dostawy, poprawa jakości. Innowacja organizacyjna wprowadzenie w przedsiębiorstwie nowej metody organizacji jego działalności biznesowej, nowej organizacji miejsc pracy lub nowej organizacji relacji zewnętrznych. Innowacja marketingowa zastosowanie nowej, istotnie różnej od dotychczasowej metody marketingowej (zmiany w wyglądzie produktu, opakowaniu, promocji, polityce cenowej czy modelu biznesowym). CELE I ZADANIA INNOWACJI W POSZCZEGÓLNYCH SFERACH DZIAŁALNOŚCI ORGANIZACJI Dziedzina innowacji Cele innowacji Produkt i jego cechy Procesy produkcyjne (postęp w technice i technologii Organizacja i zarządzanie Organizacja sprzedaży i promocji Innowacja w rozwoju personelu Pozyskanie nowych klientów, zwiększenie zysku, zapewnienie rozwoju i niezależności organizacji, nowe miejsca pracy Zmniejszenie energochłonności, materiałochłonności, pracochłonności, wzrost wydajności pracy, zwiększenie zysku poprzez zmniejszenie kosztów i braków, zmniejszenie ryzyka strat, wzrost bezpieczeństwa pracy Doskonalenie systemu informacyjnego obsługujące funkcje: analizy działalności, podejmowania decyzji, planowania, kontroli i prognozowania zmian w otoczeniu, modelowanie i symulowanie rozwiązań strategicznych Zmniejszenie kosztów sprzedaży, nowe systemy promocji i reklamy, zmniejszenie ryzyka zbytu, opanowanie nowych rynków Program rozwoju pracowników, identyfikacja pracowników z organizacją, wzrost kapitału intelektualnego i jego wykorzystanie, wzrost atrakcyjności organizacji 4
ZARZĄDZANIE INNOWACJAMI wybór kierunków działalności innowacyjnej, sposoby pozyskiwania danych, informacji i wiedzy niezbędnych do tworzenia innowacji, wybór sposobów pozyskiwania innowacji oraz ich wykorzystania, z uwzględnieniem aspektów politycznych, prawnych, finansowych, społecznych, administracyjnych, strukturalno-procesowych i środowiskowych. NOWE KONCEPCJE STRATEGII INNOWACJI Błękitnego oceanu Niszy innowacji Innowacji otwartej Sieci innowacyjnej Klastra innowacyjnego 5
INNOWACJA WARTOŚCI Uwzględnia jednocześnie innowację oraz wartość. Innowacja wartości pojawi się zatem wtedy, gdy firma połączy w jedną całość innowację z użytecznością, ceną oraz kosztami. Łączenie wartości z podejściem innowacyjnym jest nowym sposobem myślenia o strategii oraz nowym sposobem jej realizacji, co daje możliwość ucieczki od konkurencji. Innym aspektem innowacyjnej wartości jest sprzeciw wobec konieczności kompromisu między wartością a kosztami. INNOWACJA WARTOŚCI Innowacja wartości jest tworzona w obszarze, w którym działania firmy korzystnie wpływają zarówno na strukturę kosztów, jak i na wartość oferowaną nabywcom. Oszczędności kosztowe są czynione przez eliminację i ograniczanie tych czynników, ze względu na które nasila się konkurencja w branży. Wartość dla nabywcy jest podnoszona poprzez wnoszenie i tworzenie elementów, których branża wcześniej nie oferowała. Z upływem czasu następuje dalsza redukcja kosztów, dzięki efektowi ekonomii skali osiąganemu w miarę jak rośnie skala wolumenu sprzedaży tego, co generuje najwyższą wartość. 6
7
Analiza porównawcza czerwonego i błękitnego oceanu Strategia czerwonego oceanu Konkurowanie w istniejącej przestrzeni rynkowej Zwalczanie konkurencji Wykorzystanie istniejącego popytu Strategia błękitnego oceanu Tworzenie wolnej przestrzeni rynkowej Konkurencja przestaje być istotna Tworzenie i przechwytywanie nowego popytu Kompromis między wartością i kosztami zmusza do wyboru między inwestycją na zwiększanie udziałów w rynku a cięciem kosztów Likwidacja potrzeby kompromisu między wartością i kosztami sprawia, że możliwe staje się zdobywanie nowych udziałów w rynku przy zachowaniu niskich kosztów Uporządkowanie systemu działań firmy zgodnie z Uporządkowanie systemu działań firmy zgodnie z jej jej strategicznym wyborem między wyjątkowością a dążeniem do wyjątkowości i niskich kosztów niskimi kosztami Supienie na tradycyjnej grupie klientów zmusza do eksploatacji istniejącego popytu Rozszerzenie docelowej grupy klientów sprawia, że tworzy się nowy popyt SZEŚĆ GŁÓWNYCH ZASAD STRATEGII BŁĘKITNEGO OCEANU 1. Rekonstrukcja, zmiana granic dotychczasowego rynku. 2. Skoncentrowanie się na szerokiej i długofalowej wizji działania, a nie wyłącznie na wskaźnikach strategicznych i operacyjnych. 3. Szukanie możliwości poza granicami istniejącego popytu rynkowego. 4. Realizacja strategii według ustalonej kolejności. 5. Poszukiwanie sposobów na pokonywanie przeszkód organizacyjnych, związanych z wdrażaniem strategii. 6. Wbudowanie realizacji w całość strategii 8
DIAGRAM CZTERECH DZIAŁAŃ Do poszukiwania nowatorskich rozwiązań autorzy koncepcji zaproponowali także cztery rodzaje działań, które nazwali diagramem czterech działań: eliminuj, redukuj, wzmocnij i stwórz. DIAGRAM CZTERECH DZIAŁAŃ: ELIMINUJ-REDUKUJ-WZMOCNIJ-STWÓRZ 9
DIAGRAM CZTERECH DZIAŁAŃ: ELIMINUJ-REDUKUJ-WZMOCNIJ-STWÓRZ 1.Eliminacja Pomyśl o rzeczach, które robisz codziennie czy niemal codziennie, ale które wcale nie przynoszą żadnych efektów. Eliminacji przede wszystkim powinno podlegać samo skupianie się na problemie: zamartwianie się nadwagą jeszcze nikomu nie pomogło schudnąć, a żałowanie, że nie jest się bardziej pewnym siebie nie pokona nieśmiałości. 2.Redukcja Są pewne czynności, które niby przybliżają nas do upragnionego celu, ale w rzeczywistości stosunek nakładu pracy do osiąganych korzyści jest bardzo mały. Czy studia rzeczywiście przybliżają cię do znalezienia wymarzonej pracy? A może oglądanie telewizji przez pięć godzin dziennie jednak wcale nie pomoże ci być bardziej pewnym siebie? Nie chodzi o to, by te działania całkowicie wykluczyć ze swojego życia, ale żeby zredukować je do sensownego poziomu. 10
DIAGRAM CZTERECH DZIAŁAŃ: ELIMINUJ-REDUKUJ-WZMOCNIJ-STWÓRZ 3.Ulepszenie Skoro już zredukowaliśmy czas i energię, które wcześniej marnowaliśmy na mało istotne dla naszego sukcesu czynności, powinniśmy zainwestować powstałą w ten sposób nadwyżkę w te czynności, które przybliżają nas do celu. Zanalizuj, co wcześniej pomagało ci w osiągnięciu sukcesu i co może przydać się teraz. Skoro zamiast kilku godzin przed telewizorem spędzasz pół godziny, to resztę czasu możesz zainwestować w spacer, który pomoże zrzucić ci zbędne kilogramy albo kurs języka, którego znajomość zapewni ci awans. Zastanów się, czego pragniesz, co jest twoim celem. Skup się na konkretach, np. pracować na konkretnym stanowisku, a nie odnosić więcej sukcesów w pracy. Na skali od 0 do 10 zaznacz gdzie obecnie się znajdujesz: 0 oznacza, że nie masz w najmniejszym stopniu tego, czego pragniesz (np. w ogóle nie pracujesz w zawodzie), podczas gdy 10 to spełnienie celu całkowicie. Zastanów się gdzie jesteś teraz i jeśli wybierzesz liczbę większą niż 0 pomyśl, w jaki sposób udało ci się zajść tak wysoko. 4.Kreacja To ostateczny i najważniejszy krok do spełnienia naszego celu i tworzenia naszego życia. Świadomość osiągnięcia sukcesu dzięki własnym wysiłkom ładuje nasze akumulatory i sprawia, że mamy jeszcze więcej energii na wprowadzanie pozytywnych zmian w naszym życiu. Możemy tworzyć nową jakość naszego życia, nasze wybory i opinie zaczynają się różnić od tego, co robiliśmy dotąd. PRZYKŁAD KANWY STRATEGII 11