Sylabus Chemia Leków 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów, np. Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Farmacja, jednolite studia magisterskie, forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne, profil ogólnoakademicki Rok akademicki: 2016/2017 Nazwa modułu/przedmiotu: Chemia Leków Kod przedmiotu 29509 Jednostka/i prowadząca/e kształcenie: Kierownik jednostki/jednostek: Rok studiów (rok, na którym realizowany jest przedmiot): Semestr studiów (semestr, na którym realizowany jest przedmiot): Typ modułu/przedmiotu (podstawowy, kierunkowy, fakultatywny): Osoby prowadzące (imiona, nazwiska oraz stopnie naukowe wszystkich wykładowców prowadzących przedmiot): Zakład Chemii Leków Dr hab. n. farm. Tomasz Pawiński 3 V, VI podstawowy Prof. dr hab. Aleksander Paweł Mazurek Dr hab. Tomasz Pawiński Dr Anna Dzierzgowska-Szmidt Dr Anna Goldnik Dr Monika Grudzień Dr Paweł Jaworski Dr Dorota Marszałek Dr Elżbieta Pirianowicz-Chaber Dr Grażyna Rostafińska-Suchar Dr Marzanna Strupińska Dr Iwona Szlaska Dr Iwona Winiecka Mgr Magdalena Bodnar-Broniarczyk Mgr Aleksander Somogi Strona 1 z 12
Erasmus TAK/NIE (czy przedmiot dostępny jest dla studentów w ramach programu Erasmus): Osoba odpowiedzialna za sylabus (osoba, do której należy zgłaszać uwagi dotyczące sylabusa): TAK Dr hab. Tomasz Pawinski Liczba punktów ECTS: 19 2. Cele kształcenia 1. Zapoznanie z chemizmem środków leczniczych, tj. ich budową chemiczną, nazewnictwem (nazwy międzynarodowe, zastrzeżone, chemiczne). 2. Zapoznanie z klasyfikacją leków w układzie farmakologiczno-chemicznym, zależnością aktywności biologicznej od budowy chemicznej, metabolizmem leków, chemicznymi aspektami mechanizmów ich działania. 3. Zapoznanie z metodami poszukiwania nowych, potencjalnych środków leczniczych. 4. Zapoznanie z różnymi metodami analizy chemicznej substancji leczniczych (metody analizy jakościowej i ilościowej, metodami klasycznymi i fizykochemicznymi z weryfikacją ich użyteczności) oraz z metodami oceny jakości środków leczniczych zgodnie z wymogami farmakopealnymi. 3. Wymagania wstępne 1. Zna podstawy nomenklatury związków organicznych (zasady ogólne z uwzględnieniem układów heterocyklicznych i kolejności pierwszeństwa grup charakterystycznych) 2. Umie wskazać grupy funkcyjne decydujące o właściwościach chemicznych i fizycznych 3. Zna podstawowe metody analizy ilościowej klasycznej i instrumentalnej związków chemicznych oraz analizy jakościowej związków nieorganicznych 4. Zna podstawowe pojęcia z dziedziny metod statystycznej oceny otrzymywanych wyników 5. Zna podstawy anatomii i fizjologii człowieka 4. Przedmiotowe efekty kształcenia Lista efektów kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia Symbol tworzony przez osobę wypełniającą sylabus (kategoria: W-wiedza, U-umiejętności, K-kompetencje oraz numer efektu) W1 W2 Treść przedmiotowego efektu kształcenia Efekty kształcenia określają co student powinien wiedzieć, rozumieć i być zdolny wykonać po zakończeniu zajęć. Efekty kształcenia wynikają z celów danego przedmiotu. Osiągniecie każdego z efektów powinno być zweryfikowane, aby student uzyskał zaliczenie. Zna chemiczne i biochemiczne mechanizmy działania leków z uwzględnieniem biotransformacji i aktywnych metabolitów Zna właściwości fizykochemiczne substancji leczniczych wpływające na aktywność biologiczną leków Odniesienie do efektu kierunkowego (numer) Numer kierunkowego efektu kształcenia zawarty w Rozporządzeniu Ministra Nauki bądź Uchwały Senatu WUM właściwego kierunku studiów. C.W1. C.W2. Strona 2 z 12
W3 W4 W5 W6 W7 W8 W9 U1 U2 U3 U4 Zna substancje lecznicze w układzie ATC lub farmakologicznym, z uwzględnieniem nomenklatury międzynarodowej oraz nazw synonimowych i chemicznych Zna metody klasyczne i instrumentalne stosowane w ocenie jakości substancji do celów farmaceutycznych oraz w analizie ilościowej w produktach leczniczych Rozumie znaczenie leku syntetycznego w systemie opieki zdrowotnej w Polsce i na świecie; rozumie znaczenie konieczności oceny jego jakości pod względem czystości i bezpieczeństwa stosowania oraz zgodności z normami krajowymi i międzynarodowymi Zna podstawowe kategorie leków oraz problematykę ochrony patentowej; zna znaczenie badań biodostępności i biorównoważności leków odtwórczych w kontekście bezpieczeństwa i skuteczności ich stosowania Zna metody poszukiwania nowych substancji leczniczych; zna zagadnienia dotyczące nowych technik projektowania struktur potencjalnych substancji leczniczych oraz przewidywania aktywności biologicznej związków Zna metody otrzymywania i rozdziału związków optycznie czynnych - diastereoizomerów pseudopeptydów Zna, rozumie i potrafi wykorzystać problematykę polimorfizmu Wyjaśnia zależność między budową chemiczną a działaniem leków; w oparciu o znajomość właściwości fizyko-chemicznych i struktury przestrzennej leków, posiada umiejętność wyjaśniania wpływu tych cech na aktywność biologiczną Przeprowadza kontrolę jakości substancji do celów farmaceutycznych oraz leków zgodnie z wymaganiami farmakopealnymi; proponuje odpowiednią metodę analityczną do określonego celu i przeprowadza ocenę statystyczną metody analitycznej Ocenia prawidłowość doboru warunków wytwarzania substancji leczniczych mających wpływ na jakość produktów leczniczych; posiada umiejętność przeprowadzenia badania czystości substancji leczniczych pod kątem zanieczyszczeń specyficznych i niespecyficznych Przeprowadza analizę substancji leczniczej metodami farmakopealnymi oraz dokonuje jej C.W3. C.W6. C.W7. C.W8. C.W9. C.W11. C.W12. C.U1. C.U2. C.U4. C.U17. Strona 3 z 12
izolacji z produktu leczniczego stosując odpowiednie metody U5 U6 U7 Interpretuje wyniki uzyskane w zakresie oceny jakości substancji do celów farmaceutycznych oraz potwierdza zgodność uzyskanych wyników z obowiązującymi normami farmakopealnymi Stosuje techniki komputerowe do interpretacji wyników analizy i zebrania informacji o leku Wyszukuje w piśmiennictwie informacje naukowe, dokonuje ich wyboru i oceny oraz wykorzystuje je w celach praktycznych C.U18. C.U19. C.U38. 5. Formy prowadzonych zajęć Forma Liczba godzin Liczba grup Minimalna liczba osób w grupie Wykład 75 1 nieobowiązkowe Seminarium 36 6 20 Ćwiczenia 144 24 5 6. Tematy zajęć i treści kształcenia W1 Mechanizmy działania leków ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmu receptorowego oraz metabolizmu W2 W3 W4 W5 W6 W7 W8 W9 W10 W11 W12 W13 W14 Zasady klasyfikacji substancji czynnych według kodu ATC Układ nerwowy schemat budowy i działania Neuroprzekaźniki powstawanie, mechanizmy działania Leki przeciwdrgawkowe Lit Leki przeciwdepresyjne Środki znieczulenia ogólnego Neuroleptyki (leki antypsychotyczne) Anksjolityki Leki nootropowe Analeptyki Leki poprawiające ukrwienie mózgu Leki stosowane w chorobie Alzheimera Strona 4 z 12
W15 W16 W17 W18 W19 W20 W21 W22 W23 W24 W25 W26 W27 W28 W29 W30 W31 W32 W33 W34 W35 W36 W37 W38 W39 W40 W41 W42 W43 W44 Leki stosowane w chorobie Parkinsona Narkotyczne leki przeciwbólowe i ich antagoniści Nieopioidowe leki przeciwzapalne Niesteroidowe leki przeciwzapalne Leki przeciwartretyczne Leki miejscowo znieczulające Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe Leki pobudzające receptory cholinergiczne Leki hamujące receptory cholinergiczne Leki pobudzające receptory adrenergiczne Leki hamujące receptory adrenergiczne Leki stosowane w niewydolności mięśnia sercowego Leki antyarytmiczne Leki obniżające ciśnienie krwi Leki podwyższające ciśnienie krwi. Leki stosowane w chorobie naczyń wieńcowych Leki hypolipemiczne Leki inhibitory i antagoniści hormonalnego systemu regulacji ciśnienia krwi. Leki moczopędne. Histamina i leki przeciwhistaminowe, serotonina, agoniści i antagoniści receptorów serotoninowych Leki stosowane w astmie oskrzelowej. Leki przeciwkaszlowe. Leki wykrztuśne. Leki wpływające na homeostazę krwi. Preparaty krwiozastępcze. Leki stosowane w skazie moczanowej Prostaglandyny. Środki zakwaszające oraz środki zobojętniające Leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka. Leki żółciotwórcze i żółciopędne. Strona 5 z 12
W45 W46 W47 W48 W49 W50 W51 W52 W53 W54 W55 W56 W57 W58 W59 W60 W61 W62 W63 W64 W65 W66 W67 W68 W69 W70 W71 W72 W73 W74 Leki przeczyszczające. Leki przeciwwymiotne. Leki przeciwpierwotniakowe Leki przeciwrobacze. Środki przeciw owadom pasożytniczym. Leki przeciwgruźlicze i przeciwtrądowe. Środki i leki przeciwgrzybicze. Środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Sulfonamidy bakteriostatyczne. Antybiotyki Chinoliny. Leki stosowane w zakażeniach dróg moczowych. Choroba nowotworowa i leki przeciwnowotworowe Leki przeciwwirusowe AIDS i leki antyretrowirusowe Układ odpornościowy i środki immunoaktywne Hormony podwzgórza Hormony przysadki mózgowej Hormony trzustki i doustne środki przeciwcukrzycowe Hormony tarczycy i leki przeciwtarczycowe Analiza leków jedno i wieloskładnikowych Hormony kory nadnercza Hormony płciowe Witaminy Enzymy stosowane w lecznictwie Środki przeciwpromienne Środki stosowane w chorobach autoimmunizacyjnych. Leki antysensowne Leki oryginalne i odtwórcze Nanotechnologie Nowe środki w terapii genowej i komórkowej Strona 6 z 12
W75 Nazewnictwo substancji czynnych S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 S9 S10 S11 S12 Leki uspokajające i nasenne. Leki przeciwpadaczkowe. Środki znieczulające ogólnie. Leki psychotropowe Narkotyczne leki przeciwbólowe i ich antagoniści Nienarkotyczne leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne Leki znieczulające miejscowo Leki działające na układ krążenia. Leki moczopędne (diuretyki) Leki działające na układ współczulny Leki działające na układ przywspółczulny Leki przeciwhistaminowe Leki stosowane w chorobach układu oddechowego Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego Leki działające na drobnoustroje chorobotwórcze, środki dezynfekujące, odkażające i przeciwgrzybicze S13 S14 Chemioterapeutyki. Leki kilkuskładnikowe C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8 C9 C10 C11 C12 Sprawdzanie tożsamości środków leczniczych Sprawdzanie tożsamości środków leczniczych. Badanie czystości środków leczniczych Badanie czystości środków leczniczych. Badanie czystości środków leczniczych Oznaczanie środków leczniczych działających na OUN Oznaczanie środków leczniczych działających na OUN Oznaczanie środków leczniczych działających na OUN Oznaczanie środków leczniczych działających na OUN. Oznaczanie środków leczniczych działających na OUN Oznaczanie środków leczniczych działających na obwodowy układ nerwowy Oznaczanie środków leczniczych działających na obwodowy układ nerwowy Strona 7 z 12
C13 C14 Oznaczanie środków leczniczych działających na obwodowy układ nerwowy Oznaczanie środków leczniczych działających na obwodowy układ nerwowy Oznaczanie środków leczniczych działających na układ krążenia i układ moczowy C15 Oznaczanie środków leczniczych działających na układ krążenia i układ moczowy C16 Oznaczanie środków leczniczych działających na układ krążenia i układ moczowy C17 Oznaczanie środków leczniczych działających na układ krążenia i układ moczowy C18 Oznaczanie środków leczniczych działających na układ krążenia i układ moczowy C19 C20 C21 C22 Oznaczanie środków leczniczych działających przeciwhistaminowo Oznaczanie środków leczniczych działających na układ oddechowy Oznaczanie środków leczniczych działających na układ oddechowy Oznaczanie środków leczniczych działających na układ oddechowy C23 Oznaczanie środków leczniczych stosowanych w chorobach układu pokarmowego C24 Oznaczanie środków leczniczych stosowanych w chorobach układu pokarmowego C25 Oznaczanie środków leczniczych stosowanych w chorobach układu pokarmowego C26 Oznaczanie środków leczniczych stosowanych w chorobach układu pokarmowego C27 Opracowanie metod oznaczania wybranej substancji leczniczej C28 Oznaczanie środków leczniczych działających na drobnoustroje chorobotwórcze, środków antyseptycznych i dezynfekujących C29 Oznaczanie środków leczniczych działających na drobnoustroje chorobotwórcze, środków Strona 8 z 12
antyseptycznych i dezynfekujących C30 Oznaczanie środków leczniczych działających na drobnoustroje chorobotwórcze, środków antyseptycznych i dezynfekujących C31 Oznaczanie środków leczniczych działających na drobnoustroje chorobotwórcze, środków antyseptycznych i dezynfekujących. C32 Oznaczanie środków leczniczych działających na drobnoustroje chorobotwórcze, środków antyseptycznych i dezynfekujących. C33 Oznaczanie leków kilkuskładnikowych C34 C35 C36 C37 C38 C39 C40 Oznaczanie leków kilkuskładnikowych Oznaczanie leków kilkuskładnikowych Oznaczanie leków kilkuskładnikowych Oznaczanie leków kilkuskładnikowych Ocena statystyczna metod analitycznych Spektroskopia w podczerwieni (IR) Monografia wybranej substancji leczniczej 7. Sposoby weryfikacji efektów kształcenia Symbol przedmiotowego efektu kształcenia W 4 U 2,5,7 W 3 W 1-6 Symbole form prowadzonych zajęć C 27, 40 W 75 S 1-3 W 1,5,7-10,12,16-18,75 Sposoby weryfikacji efektu kształcenia Sprawozdanie Kartkówka I (nomenklatura) Kolokwium I Kryterium zaliczenia zaliczenie na podstawie znajomości preparatu (wzór, nazwa chemiczna, właściwości chemiczne i fizyczne, działanie i zastosowanie), prawidłowy dobór metod oznaczania z uwzględnieniem właściwości chemicznych i wykonanie praktyczne jedną z opracowanych metod max 20 pkt 0-12 pkt. 2.0 12.5-15 pkt. 3.0 15.5 pkt. 3,5 16-18 pkt. 4,0 18.5 pkt. 4,5 19-20 pkt. 5.0 max 90 pkt 0-53 pkt. 2.0 54-61 pkt. 3.0 Strona 9 z 12
U 1-5 S 1-4 C 1-10 W 1-6 U 1,4,5 W 1-6 U 1,4,5 W 1-6 U 1,2,4-6 W 1-9 U 1-7 W 1-9 U 1-7 W 1,14,20-33,75 S 5-8 C1-4,9,11-18 W 34-37,42-46,52,75 S 9-12 C 1-4,9,19-26, 28-32 W 47,50,51,53-55,65,75 S 1-S14 C 1-C40 W 1-75 S 1-14 C 1-40 W 1-75 S 1-14 C 1-40 Kolokwium II Kolokwium III Kolokwium IV Egzamin praktyczny Egzamin teoretyczny 62-69 pkt. 3,5 70-76 pkt. 4,0 77-83 pkt. 4,5 84-90 pkt 5.0 max 90 pkt 0-53 pkt. 2.0 54-61 pkt. 3.0 62-69 pkt. 3,5 70-76 pkt. 4,0 77-83 pkt. 4,5 84-90 pkt 5.0 max 90 pkt 0-53 pkt. 2.0 54-61 pkt. 3.0 62-69 pkt. 3,5 70-76 pkt. 4,0 77-83 pkt. 4,5 84-90 pkt 5.0 max 90 pkt 0-53 pkt. 2.0 54-61 pkt. 3.0 62-69 pkt. 3,5 70-76 pkt. 4,0 77-83 pkt. 4,5 84-90 pkt 5.0 zaliczenie na podstawie znajomości preparatu (wzór, nazwa chemiczna, właściwości chemiczne i fizyczne, działanie i zastosowanie ) i sposobu wykonania oznaczenia oraz zbieżności uzyskanych wyników. max 10 pkt 0 5 pkt. 2.0 6 pkt. 3.0 7 pkt. 3.5 8 pkt. 4.0 9 pkt. 4.5 10 pkt. 5.0 50pkt. max 30-33 pkt. 3,0 34-37 pkt 3,5 38-41 pkt. 4,0 42-46 pkt. 4,5 47-50 pkt. 5,0 8. Kryteria oceniania Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin testowy ocena kryteria 2,0 (ndst) 0-29 punktów 3,0 (dost) 30-33 punktów 3,5 (ddb) 34-37 punktów 4,0 (db) 38-41 punktów 4,5 (pdb) 42-46 punktów 5,0 (bdb) 47-50 punktów Strona 10 z 12
9. Literatura Literatura obowiązkowa: 1. T. Pawiński i wsp. ; Analiza ilościowa środków leczniczych, Skrypt do ćwiczeń z Chemii Leków, WUM 2015 2. T. Pawiński i wsp.; Metody oceny jakościowej leków w analityce farmaceutycznej, Skrypt do ćwiczeń z Chemii Leków, WUM 2016 3. D. Marszałek ; Badanie czystości środków leczniczych, WUM, W-wa 2016 4. A. Zejc, M. Gorczyca, Chemia leków. Podręcznik dla studentów farmacji i farmaceutów, PZWL 2013 5. G. Patrick ; Chemia leków krótkie wykłady, PWN W-wa 2013 6. M. Zając, E. Pawełczyk, A. Jelińska ;Chemia leków, AM Poznań 2006 7. E. Pawełczyk i wsp.; Chemiczne mechanizmy działania leków, AM Poznań 1995 8. B. Fitak ; Podstawowe metody badania tożsamości substancji farmaceutycznych; AM, Warszawa 1999 9. Nomenklatura związków organicznych : PTCh, W-wa 1994 10. Farmakopea Polska X Literatura uzupełniająca: 1. R. Paruszewski i wsp.; Analiza środków leczniczych; WUM 2012 2. D. Kealey, P.J. Haines: Chemia analityczna krótkie wykłady; PWN, W-wa 2009 3. J. Minczewski, Z. Marczenko: Chemia analityczna; PWN 2005 4. R. Kocjan: Chemia analityczna; PZWL 2002 5. D. Steinhilber, M. Schubert-Zsilavecz, H. J. Roth : Chemia Medyczna; MedPharm Polska 2012 6. W. Kwapiszewski, J.Krężel: Podstawy nazewnictwa leków; AM, Łódź 1996 7. G.L. Patrick: Chemia organiczna krótkie wykłady; PWN, W-wa 2008 8. Z. Witkiewicz: Podstawy chromatografii; WNT 2005 9. W. Szczepaniak : Metody instrumentalne w analizie chemicznej; PWN, W-wa 2007 10. M. Zając, A. Jelińska: Ocena jakości substancji i produktów Leczniczych; UM, Poznań 2010 11. A. Cygański: Metody spektroskopowe w chemii analitycznej; WNT 2010 12. W. Kostowski, P. Kulikowski : Farmakologia; PZWL 2010 13. W. Kostowski, Z.S. Herman : Farmakologia; PZWL 2010 14. European Pharmacopoeia 2005 2015 15. G.L. Patrick: Chemia medyczna; WNT 2003 16. R.B. Silverman: Chemia organiczna w projektowaniu leków; WNT 2004 17. L. Piela: Idee chemii kwantowej; PWN 2005 18. R. Kasprzykowska, A.S. Kołodziejczyk : Skrypt z chemii leków. Chemiczna analiza środków leczniczych (leki proste), Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2010 10. Kalkulacja punktów ECTS (1 ECTS = od 25 do 30 godzin pracy studenta) Strona 11 z 12
Forma aktywności Liczba godzin Liczba punktów ECTS Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim: Wykład 75 Seminarium 36 19 Ćwiczenia 144 Samodzielna praca studenta (przykładowe formy pracy): W tym polu opisujemy nakład samodzielnej pracy przeciętnego studenta konieczny aby zaliczyć przedmiot. W kalkulacji należy uwzględnić m.in. konieczność przygotowania się do zajęć, wykonania pracy domowych, przygotowania się do zaliczeń itp. Przygotowanie studenta do zajęć (seminaria, ćwiczenia,sprawozdania) Przygotowanie studenta do zaliczeń (przygotowanie do ćwiczeń, kartkówki, kolokwia i egzamin z przedmiotu) 50 163 Inne (egzamin praktyczny) 7 11. Informacje dodatkowe Razem 220 Zakład Chemii Leków ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, Tel.: (+48 22) 57 20 630 Faks: (+48 22) 57 20 697 ; chemlek@farm.amwaw.edu.pl Dane kontaktowe do osoby odpowiedzialnej za dydaktykę : tomasz.pawinski@wum.edu.pl ; elzbieta.pirianowicz-chaber@wum.edu.pl ; Zajęcia odbywają się w salach ćwiczeniowych i bibliotece Zakładu Chemii Leków oraz w salach wykładowych Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. S. Banacha 1; Kolo naukowe działające przy jednostce : Studenckie Koło Naukowe "LEK", opiekunem KN jest dr Paweł Jaworski pavel.jaworski@wum.edu.pl, informacja o konieczności wyposażenia się we własny sprzęt bhp; nie zapewniamy środków ochrony osobistej (rękawiczki, fartuchy, okulary, obuwie ochronne) Podpis Kierownika Jednostki Podpis osoby odpowiedzialnej za sylabus Strona 12 z 12