ROZDZIAŁ VI ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach School of Health Sciences in Katowice Medical University of Silesia, Katowice, Poland GRAŻYNA FRANEK, MARIOLA BARTUSEK, MARIOLA CZAJKOWSKA, IWONA GAŁĄZKA, BEATA PODSIADŁO, KATARZYNA CHWAŁEK-GAŁĄZKA Ocena zapotrzebowania na wprowadzenie zmian do kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Appraisal of demand of making modifications in Professional Ethics Code of Nurse and Midwife of Poland Słowa klucze: etyka zawodowa, kodeks etyki zawodowej, etyka, moralność Key words: professional ethics, Professional Ethics Code, Ethics, Morality Dla zawodów zaufania publicznego szczególne znacznie ma respektowanie zapisów Kodeksu Etyki Zawodowej. Bez względu na charakter wykonywanych zadań czy świadczeń, zapisy Kodeksów Etyki określają wymogi i zasady etyczno-moralne. Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej jasno wskazuje granice, do których następuje interpretacja zachowania pracownika. Zakres etycznych i moralnych zachowań odnosi się do stanowiska pracy bądź wskazywanie na symbole i emblematy dotyczące wykonywanego zawodu. Odpowiednie zapisy Kodeksu wskazują na miejsca, stanowiska czy zdarzenia podczas wykonywania czynności zawodowych, w których istnieje duże prawdopodobieństwo wystąpienia dylematu etyczno-moralnego. W takim też kontekście należy dokonywać analizy zachowania pracownika, chyba, że Kodeks Etyki Zawodu wskazuje inaczej. Nie mniej z czasem istnieje duże prawdopodobieństwo, że zapisy Kodeksu nie będą wystarczające i że trzeba będzie podjąć zawodową dyskusję w tym temacie.
96 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Kodeks etyki zawodowej stanowi dla pielęgniarki i położnej ważny dokument, mający istotny wpływ na kreowanie postawy zawodowej. Choć jest jedynie uzupełnieniem zapisów prawa, dotyczą wszystkich wykonujących zawody, bez względu na to gdzie pracują i jaką pełnią funkcję [1,s.297]. Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej jest najważniejszym składnikiem przekonań i aspiracji pielęgniarskiej pasji, misji zawodów pielęgniarki i położnej. Biorąc pod uwagę wzrastające zapotrzebowanie na ekonomizację zadań sektora ochrony zdrowia co raz częściej pada pytanie o mierzalną wartość kodeksu etyki, o potrzebę analizowania, czy w końcu o istnienie kodeksów etyki zawodowej w ogóle [2, s.292]. Ujęcie opieki całościowej jest elementem badań nie tylko medycznych, ale i humanistycznych. Spojrzenie bowiem na człowieka przez pryzmat wielu płaszczyzn, pozwala na udzielenie mu całościowej holistycznej pomocy. Wymaga to jednak wzięcia pod uwagę zarówno sfery fizycznej, zmysłowej, intelektualnej czy etycznej pacjenta, jak i wykorzystania intuicji i woli w zakresie sfery duchowej [3, s.169]. Do tego potrzebna jest wiedza, doświadczenie i co się z tym wiąże, świadomość. Uzupełnienie stanowi ujęta w tej kwestii sprawność moralna. Pielęgniarka i położna musi mieć bowiem możliwość podejmowania suwerennych decyzji, nie będących tylko wynikiem oczekiwań pacjenta i jego rodziny, bliskich. Podjęcie bowiem każdej decyzji, działania lub zaniechanie działania wiąże się z ponoszeniem odpowiedzialności zawodowej [3, s. 281]. Dlatego w myśl przedstawionych założeń teoretycznych kompetencje zawodowe muszą mieć swoje odzwierciedlenie również w ochronie pielęgniarki i położnej wynikające z konieczności podjęcia zamierzonych działań. Już w czasach tworzenia ekonomii praktycznej, a także w XIX i początkach XX wieku, wskazywano na konieczność oddzielenia ekonomii od etyki, nazywając ją wówczas zawracaniem głowy. Historia po wielokroć pokazuje, iż liczeniu środków nie było po drodze z linią etyczną i moralnością. są tez zdania przeciwne, nie mniej w efekcie zawsze potwierdzała się teza konieczności korzystania z etyki i moralności jako nauki [4, s.58-71]. Biorąc pod uwagę literaturowe znaczenie i definiowanie odwagi, jako postawy świadomej, wyrażanej min. przez męstwo i siłę moralną, wydaje się być uzasadnionym mowa o odwadze etycznej [5, 311]. Ta natomiast umacnia w przekonaniu konieczności istnienia zapisów kodeksów etyki dla min. zawodów obdarzonych ogromnym zaufaniem społecznym [5, s.309-317]. Ważne jest jednak podejmowanie dyskusji w tym temacie w ogóle. Stwierdza się, że już sama deklaracja wykonywania zawodu, a następnie składane przyrzeczenie, jest potwierdzeniem nie tylko wyboru zawodu, ale rozumiane jest jako szeroko pojęty wybór drogi życiowej i ścieżki kariery zawodowej [s.322]. Tym samym potwierdza się fakt istnienia potrzeby poznania i wdrażania postaw i zachowań tak ważnych do realizacji świadczeń wobec pacjenta [6, s.318-341]. Warto przypomnieć, iż pielęgniarka i położna podczas wykonywania czynności polegających na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, podlega ochronie podobnej do tej, jaką objęci są funkcjonariusze publiczni [7, s.6-13].
Grażyna Franek, Mariola Bartusek, Mariola Czajkowska, Iwona Gałązka, Beata Podsiadło, Katarzyna Chwałek-Gałązka Ocena zapotrzebowania na wprowadzenie zmian do kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Badanie przeprowadzono celem zweryfikowania potrzeby wprowadzenia zmian w Kodeksie Etyki Zawodowej Pielęgniarek i Położnych. MATERIAŁ I METODA Badanie przeprowadzono w grupie badawczej 95 osób. Wyniki zostały przedstawione w formie tabel i wykresów oraz w przypadku pytań otwartych, przytoczonych odpowiedzi udzielanych przez respondentów. Tabela 1. Wiek WYNIKI wiek liczba % do 30 lat 4 4,21 31-40 lat 23 24,21 41-50 lat 56 58,95 51-60 lat 11 11,58 61 lat i więcej 1 1,05 OGÓŁEM 95 100,00 Rycina 1. Wiek respondentów 97
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Najliczniejszą grupę stanowili respondenci w wieku 41-50 lat (58,95%), kolejna grupa to osoby w wieku 31-40 lat (24,21%). Najmniej liczną grupę stanowili respondenci z przedziału wiekowego 61 lat i więcej (1,05%). Tabela 2. Płeć respondentów Płeć ilość % kobieta 93 97,89 mężczyzna 1 1,05 brak odpowiedzi 1 1,05 OGÓŁEM 95 100,00 Rycina 2. Płeć respondentów Kobiety stanowiły 97,89 % grupy badawczej, tylko 1,05% to mężczyźni, 1,05% respondentów nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Tabela 3. Staż pracy lata pracy liczba % do 10 14 14,74 11-15 14 14,74 16-20 18 18,95 21-25 24 25,26 26 i więcej 21 22,11 brak odpowiedzi 4 4,21 OGÓŁEM 95 100,00 98
Grażyna Franek, Mariola Bartusek, Mariola Czajkowska, Iwona Gałązka, Beata Podsiadło, Katarzyna Chwałek-Gałązka Ocena zapotrzebowania na wprowadzenie zmian do kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rycina 2. Staż pracy respondentów Największą grupę stanowili respondenci deklarujący staż pracy w przedziale od 21-25 lat (25,26%) na drugim miejscu znaleźli się respondenci deklarujący staż pracy 26 lat i więcej (22,11%). 4,21% respondentów nie udzieliła odpowiedzi na pytanie dotyczące ich stażu pracy. Tabela 4. Miejsce pracy Miejsce pracy liczba % inne szpital 64 64,65 - przychodnia 24 24,24 - dom pomocy społecznej 2 2,02 - opieka domowa 4 4,04 - szkoła 1 1,01 - inne, jakie? 1 1,01 ambulatorium brak odpowiedzi 3 3,03 - OGÓŁEM 99 100,00-99
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Rycina 4. Miejsce pracy respondentów Największą grupę wśród ankietowanych stanowią ankietowani pracujący w szpitalu (64,65%) oraz przychodni (24,24%). Tabela 5. Czy posiada Pani/Pan Kodeks Etyki Zawodowej? Czy posiada Pan/Pani Kodeks Etyki Zawodowej liczba % tak 80 84,21 nie 14 14,74 brak odpowiedzi 1 1,05 OGÓŁEM 95 100,00 100
Grażyna Franek, Mariola Bartusek, Mariola Czajkowska, Iwona Gałązka, Beata Podsiadło, Katarzyna Chwałek-Gałązka Ocena zapotrzebowania na wprowadzenie zmian do kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rycina 5. Czy posiada Pani/Pan Kodeks Etyki Zawodowej? Zdecydowana większość badanych tj. - 84,21% posiada Kodeks Etyki Zawodowej, a 14,74 % nie posiada Kodeksu. 1.05% ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi. Tabela 6. Które z zapisów chciałaby Pani zmienić/usunąć z Kodeksu Etyki i dlaczego? Które z zapisów chciałaby Pani zmienić/usunąć z Kodeksu Etyki i dlaczego liczba % brak odpowiedzi 65 67,71 nie zastanawiałam się 1 1,04 nie znam na tyle kodeksu, żeby odpowiedzieć na szybko 3 3,13 nie chcę usunąć żadnych zapisów / brak zmian / nic / żaden 11 11,46 zbyt poważna sprawa, by tą ankietę wypisać bez dłuższego zastanowienia się i analizy 5 5,21 w chwili obecnej nie mam dostępu do kodeksu 7 7,29 nie mogę się wypowiedzieć 1 1,04 trudno mi ocenić bo nie analizowałam go w ostatnim roku 1 1,04 dużo chciałabym zmienić i dodać 1 1,04 część szczegółowa Punkt 1 podpunkt 9 nie chciałabym aby ktoś zostawiając poza moją wiedzą np.: czekoladę później mógł wmówić mi, że to ja jej żądałam 1 1,04 albo uzależniałam od tego moją pracę OGÓŁEM 96 100,00 101
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Nie udzieliło odpowiedzi 67,71% respondentów na pytanie o to, które z zapisów Kodeksu Etyki chcieliby zmienić bądź usunąć. Tylko 11,46 % ankietowanych twierdzi, że nie chce usuwać żadnego zapisu. Kilku ankietowanych zasugerowało, że potrzebują więcej czasu na analizę zapisów i zastanowienie się nad zapisami Kodeksu. Tabela 7. Jaki zapis/y chciałby/aby Pan/i dodać do Kodeksu Etyki? Jaki zapis/y chciałby/aby Pani dodać do Kodeksu Etyki? LICZBA % Brak odpowiedzi 63 64,29 Nie wiem / brak zapoznania się z Kodeksem / nie mam zdania 7 7,14 Zapis podkreślający oprócz obowiązków i powinności także prawa pielęgniarek i położnych 6 6,12 Żaden / brak zmian 11 11,22 Potrzebuję więcej czasu na zastanowienie się / nie da się tego opisać w parę minut 10 10,20 Nie znam na tyle kodeksu 1 1,02 OGÓŁEM 98 100,00 Na pytanie o to jaki zapis chcieliby dodać do Kodeksu Etyki 64,29% respondentów nie udzieliło odpowiedzi, 11,22% ankietowanych twierdzi że nie widzi potrzeby zmian, 6,12% respondentów chciałaby umieścić zapis podkreślający oprócz obowiązków i powinności, także prawa pielęgniarek i położnych. Zdaniem 22,90% respondentów Kodeks Etyki powinien być umieszczony na stronie internetowej, 19,63% ankietowanych twierdzi, że student kierunku pielęgniarstwo/położnictwo powinien otrzymać go podczas nauki, a 19,16% twierdzi że winien być drukowany w pismach branżowych, biuletynach/magazynach. 102
Grażyna Franek, Mariola Bartusek, Mariola Czajkowska, Iwona Gałązka, Beata Podsiadło, Katarzyna Chwałek-Gałązka Ocena zapotrzebowania na wprowadzenie zmian do kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Tabela 8. W jaki sposób należałoby Pana/Pani zdaniem rozpropagować Kodeks Etyki? W jaki sposób należałoby Pana/Pani zdaniem rozpropagować Kodeks Etyki? liczba % inne Student kierunku pielęgniarstwo/położnictwo powinien otrzymać go podczas nauki 42 19,63 - Absolwent kierunku powinien otrzymać go razem z pwz 24 11,21 - Pielęgniarka/położna powinna otrzymać go podczas załatwiania sprawy w biurze 4 1,87 - Powinien być zamieszczony na stronie internetowej 49 22,90 - Powinien być dystrybuowany o mawiany podczas zajęć branżowy 6 2,80 - Powinien być dystrybuowany i omawiany podczas zajęć z etyki i prawa na kursach 17 7,94 - Powinien być dystrybuowany podczas realizacji wszystkich kursów 18 8,41 - Powinien być dystrybuowany podczas konferencji/kongresów 9 4,21 - Regularnie winien być drukowany w pismach branżowych / biuletynach / magazynach 41 19,16 - Inne jakie? 2 0,93 Powinien być dostępny na każdym oddziale w zakładzie pracy Brak odpowiedzi 2 0,93 - OGÓŁEM 214 100,00 - Tabela 9. Czy Pana/Pani zdaniem potrzebny jest komentarz z definicjami jako uzupełnienie Kodeksu Etyki wprowadzającego zmiany? Czy Pana/Pani zdaniem potrzebny jest komentarz z definicjami jako liczba uzupełnienie Kodeksu Etyki wprowadzającego zmiany % tak 48 50,53 nie 34 35,79 brak odpowiedzi 12 12,63 nie wiem 1 1,05 OGÓŁEM 95 100,00 103
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Zdaniem ponad połowy ankietowanych 50,53% potrzebny jest komentarz do zapisów Kodeksu Etyki Zawodowej, przy czym 35,79% nie widzi takiej potrzeby, 35,79% twierdzi, że nie jest on potrzebny, 12,63% ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie. Rycina 6. Czy Pana/Pani zdaniem potrzebny jest komentarz z definicjami jako uzupełnienie Kodeksu Etyki wprowadzającego zmiany? Tabela 10. Dlaczego Pana/Pani zdaniem potrzebny jest komentarz z definicjami jako uzupełnienie Kodeksu Etyki wprowadzającego zmiany? Czy Pana/Pani zdaniem potrzebny jest komentarz z definicjami jako uzupełnienie Kodeksu Etyki wprowadzającego zmiany? Dlaczego Liczba NIE Jest zrozumiały 4 Niektóre zapisy są tak ogólnikowe, że trudno je zinterpretować lub istniej możliwość różnej 1 interpretacji Kodeks etyki powinien być zrozumiały dla każdego 2 Definicje są potrzebne dla większego zrozumienia, dają możliwość interpretacji własnej 1 TAK Aby rozwiać możliwości i ułatwić własną interpretację 2 Bo jest mało zrozumiały 1 Bardziej zrozumiałe zapisy prawne 6 Niektóre definicje są niezrozumiałe dla pielęgniarek 1 Lepiej mieć komentarze niż interpretacje indywidualne, które mogą być źle zrozumiane z zapisu 1 104
Grażyna Franek, Mariola Bartusek, Mariola Czajkowska, Iwona Gałązka, Beata Podsiadło, Katarzyna Chwałek-Gałązka Ocena zapotrzebowania na wprowadzenie zmian do kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej PODSUMOWANIE Największą grupę respondentów stanowiły osoby z przedziału wiekowego 41-50 lat (58,95%). 97,89 % grupy badawczej stanowiły kobiety, tylko 1,05% to mężczyźni. Największą grupę stanowili respondenci o stażu pracy w przedziale 21-25 lat (25,26%). Zdecydowana większość badanych to pracownicy szpitali (64,65%) oraz przychodni (24,24%). 84,21% respondentów zadeklarowało, że posiada Kodeks Etyki Zawodowej, ale 67,71% nie udzieliło odpowiedzi na pytanie, czy wprowadzić w nim zmiany. Wyraźnej odpowiedzi udzieliło 11.46% respondentów, którzy nie chcą wprowadzać zmian do Kodeksu. 6,12% respondentów chciałoby umieścić zapis podkreślający oprócz obowiązków i powinności także prawa pielęgniarek i położnych. Zdaniem 22,90% respondentów Kodeks Etyki powinien być umieszczony na stronie internetowej, 19,63% ankietowanych twierdzi, że powinien go poznać już student kierunku pielęgniarstwo/położnictwo i otrzymać go podczas nauki, a 19,16% twierdzi, że winien być drukowany w pismach branżowych. W opinii ponad połowy ankietowanych tj. 50,53%, potrzebny jest komentarz z definicjami jako uzupełnienie Kodeksu Etyki. WNIOSKI 1. Kodeks etyki zawodowej jest w posiadaniu znacznej liczby pielęgniarek i położnych, przy czym widzą oni potrzebę rozpropagowania jego zapisów, min. w formie elektronicznej i na innych niż tradycyjnych nośnikach informacji. 2. Z przeprowadzonego badania wynika, iż istnieje pilna potrzeba rozpropagowania zapisów Kodeksu Etyki. Biorąc pod uwagę ankietowy charakter zbierania informacji oraz konieczność udzielenia informacji bez bezpośredniej analizy zapisów kodeksu, widoczna jest konieczność szerszej interpretacji zapisów, tak by ich znajomość pozwoliła na udzielenie informacji o potrzebie lub braku wprowadzenia zmian do Kodeksu. 3. Podjęcie tematu o ewentualnym wprowadzeniu zmian do zapisów Kodeksu Etyki Zawodowej może być podjęte po przygotowaniu komentarza społecznościowego. Dopiero po szerokiej analizie i dyskusji w grupie zawodowej pielęgniarek i położnych jest możliwe podjęcie dalszych rozmów w tym zakresie. 4. Wprowadzanie zmian aktualnie winno wynikać jedynie ze zmian w zakresie przepisów prawnych. DYSKUSJA Współczesny pacjent ma gwarancję wysokiej jakości świadczeń medycznych zapisaną w aktach prawnych, także najwyższego rzędu, jakim jest Konstytucja. Ponadto Ustawa o prawach pacjenta oraz szereg aktów prawnych uzupełniających 105
106 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo oraz wykonawczych sprawiają, że pacjent liczy na wysoką jakość świadczonych mu usług medycznych. Ta jakość, wysoka jakość świadczeń, daje pacjentowi poczucie satysfakcji i pozytywnych emocji. Jego zgoda na podjęcie jakichkolwiek działań jest dla nas najważniejsza, a poziom zaufania do grup zawodowych jest wyraźnym kryterium do tego czy pacjent wyrazi zgodę na podjęcie działań czy nie [8, s.23-26]. Praca w obecnym systemie jest jednak bardzo trudna. Liczne zmiany i przeobrażenia w podmiotach działalności leczniczej sprzyjają wielu problemom. Pielęgniarkom i położnym bardzo zależy na jak najlepszym wykonywaniu swoich zadań, to natomiast związane jest z licznymi obciążeniami na stanowisku pracy. Pielęgniarki i położne szybko identyfikują się z pacjentami, poświęcają im sporo uwagi, a co za tym idzie bardzo mocno angażują się w ich problemy. To duże obciążenie psychiczne [s.353]. Tym bardziej, iż niejednokrotnie pacjenci lub rodziny nie chcą słuchać wyjaśnień pielęgniarek i położnych [9, 342-357]. Zasadnym wydaje się być w tej kwestii wspieranie wszelkich działań zmierzających do wsparcia i pomocy, także w ujęciu przepisów prawnych, by zmniejszyć ryzyko skutków działania tak obciążających psychicznie, fizycznie, zdrowotnie czy prawnie pielęgniarki i położne. Istnienie odpowiednich zapisów w Kodeksie Etyki Zawodowej spełnia te oczekiwania i pozwala np. na odmowę udziału w niektórych czynnościach i zabiegach. Czy jednak w toku przeprowadzonych licznych zmian, nie należałoby wprowadzić również zmian zapisów w Kodeksie Etyki Zawodowej Pielęgniarek I Położnych? Charakter zapisów w każdym kodeksie winien być odzwierciedleniem niezmiennych zasad etycznych, stąd zapisy wskazujące koniczność etycznego wykonywania zawodu winny mieć tu swoje miejsce. Czy jednak nie należałoby się zastanowić nad kwestiami wypełniającymi praktykę pielęgniarską, wykonywana wprawdzie w pielęgniarską troską, ale narażoną na wiele nie istniejących dwadzieścia lat temu czynników utrudniających lub uniemożliwiających wykonywanie zadań? Przeprowadzone badanie stanowi preludium do badania jakie winno zostać przeprowadzone w całej Polsce. Jego wyniki świadczą jednak o tym, że pielęgniarki i położne, nie mają czasu na to, by się pochylić nad konkretnymi zapisami. Warto więc wykorzystać każdą okazję do propagowania zasad kodeksu etyki, by potem móc świadomie powiedzieć, co należy czy nie należy zmienić. PIŚMIENNICTWO 1. Bartusek M.: Kodeks etyki zawodowej a odpowiedzialność zawodowa. Spojrzenie przez pryzmat obwinionego i oskarżyciela, czyli co dalej po wyroku? [w:] Pielęgniarstwo w systemie opieki zdrowotnej. Pielęgniarstwo: prawo praktyka etyka. Pod red. G. Rogali Pawelczyk i wsp. Wyd. NIPIP Warszawa 2013, s. 297-308 2. Bartusek M., Serzysko B. : Zapisy Kodeksu Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej a ich odbiór i interpretacja społeczna [w:] Pielęgniarstwo w systemie opieki zdrowotnej. Pielęgniarstwo: prawo praktyka etyka. Pod red. G. Rogali Pawelczyk i wsp. Wyd. NIPIP Warszawa 2013,[2, s. 291-296]
Grażyna Franek, Mariola Bartusek, Mariola Czajkowska, Iwona Gałązka, Beata Podsiadło, Katarzyna Chwałek-Gałązka Ocena zapotrzebowania na wprowadzenie zmian do kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej 3. Krzyżanowska-Łagowska U. : Wartości duchowe w etosie pielęgniarskim. Duchowość, humanizm, profesjonalizm, holizm. Wydawnictwo Ad vocem, Kraków 2005, s. 169 4. Minus P.M. Etyka w biznesie. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1998.[s.58-71] 5. Paszko H.: Odwaga etyczna jej znaczenie w pracy pielęgniarki. [w:] Pielęgniarstwo w systemie opieki zdrowotnej. Pielęgniarstwo: prawo praktyka etyka. Pod red. G. Rogali-Pawelczyk i wsp. Wyd. NIPIP Warszawa 2013,s. 309-317 6. Paszko H. : Słowo - element bazowy pielęgniarskiej troski. [w:] Pielęgniarstwo w systemie opieki zdrowotnej. Pielęgniarstwo: prawo praktyka etyka. Pod red. G. Rogali-Pawelczyk i wsp. Wyd. NIPIP Warszawa 2013,318-341 7. Rudnik K. Przygotowanie rozprawy [w:] Gardyjas B. red. Praktyczny poradnik postępowania w I instancji. Dla członków okręgowych sądów pielęgniarek i położnych. Wyd. OIPIP w Katowicach, Katowice 2012, s.6-13] 8. Serzysko B., Bartusek M. i wsp. : Prawa pacjenta i ich rola w obszarze usług zdrowotnych. [w:] Pielęgniarstwo w systemie opieki zdrowotnej. Pielęgniarstwo: prawo praktyka etyka. Pod red. G. Rogali-Pawelczyk i wsp. Wyd. NIPIP Warszawa 2013, s.19-36 9. Serzysko B., Bartusek M.: Charakter i zakres mobbingu w miejscu pracy analiza zjawiska. [w:] Pielęgniarstwo w systemie opieki zdrowotnej. Pielęgniarstwo: prawo praktyka etyka. Pod red. G. Rogali-Pawelczyk i wsp. Wyd. NIPIP Warszawa 2013,342-357 STRESZCZENIE Kodeks Etyki Zawodowej jest istotnym ogniwem w wykonywaniu wszystkich zawodów, w których reprezentanci obdarzeni zostali zaufaniem społecznym. Kodeks etyki zawodowej dla pielęgniarek i położnych jest tak samo ważny, jak i przepisy prawa. Tym samym pamiętać należy, aby jego zapisy były aktualne i odpowiadające obowiązującym przepisom. Ale też być może należałoby zmienić, uaktualnić zapisy merytorycznie. Badanie zostało przeprowadzone wśród pielęgniarek i położnych celem zweryfikowania potrzeby wprowadzenia zmian. Wyniki badania wskazują na konieczność wprowadzenia wyłącznie zmian wynikających z przepisów prawnych. Nie mniej bardzo istotna jest intensyfikacja i propagowanie zapisów kodeksu etyki. ABSTRACT Professional Ethics Code is essential part of pursuing every possession which represent ants are endowed by social trust. Professional Ethics Code for Nurses and Midwifes is as important as the rules of law. Its rules should be valid and fitted into law that is currently binding. What also could be changed, are substantive records. 107
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo The point of carrying out the survey among nurses and midwives is to verify needs of changes. Results of this surveys point the necessity of making modifications of records that are connected with law regulation. Nevertheless, it is very important to intensify and promote the records of Professional Ethics Code. Artykuł zawiera 22770 znaków ze spacjami + grafika (16305 znaków + 485cm 2 grafiki) 108