OCENA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH

OCENA PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH

Metody oceny projektów We współczesnej gospodarce rynkowej istnieje bardzo duża presja na właścicieli kapitałów. Są oni zmuszeni do ciągłego poszukiwania najefektywniejszych możliwości jego wykorzystania. Aby osiągnąć ten cel opłacalnej alokacji kapitału, inwestorzy wykorzystują różne metody oceny racjonalności inwestycji

Ocena projektów inwestycyjnych Inwestycja wyrzeczenie się bieżącej konsumpcji na rzecz przyszłych korzyści Projekt inwestycyjny strumień przepływów pieniężnych o różnych znakach Główne problemy zastosowania metod oceny projektów inwestycyjnych: prognoza strumieni pieniężnych ustalenie stopy dyskontowej ustalenie horyzontu czasowego projektu

Podział metod oceny projektów Teoria i praktyka wypracowały wiele metod (wskaźników) służących ocenie projektów inwestycyjnych. Wszystkie, niezależnie od tego, jak są skonstruowane odpowiadają na pytanie: czy warto inwestować w dany projekt. Rozróżnia się, zatem metody: statyczne (proste), dynamiczne (dyskontowe).

Metody statyczne - proste Cechy metod prostych: * oparte na analizie jednego roku lub kilku lat (do trzech lat) nie uwzględniają zmienności efektów i nakładów nie uwzględniają wartości rezydualnej (wartości pozostałej) nie uwzględniają zmiany wartości pieniądza w czasie nie są skomplikowane nie są kosztowne

Metody dynamiczne - dyskontowe Cechy metod dyskontowych: oparte są na analizie całego okresu realizacji i eksploatacji inwestycji (długi okres) uwzględniają zmienność osiągniętych efektów i poniesionych nakładów uwzględniają wartość rezydualną (wartość pozostałą) uwzględniają zmianę wartości pieniądza w czasie wymagają bardziej złożonych obliczeń

Rodzaje metod prostych prosty okres zwrotu nakładów prosta stopa zwrotu księgowa stopa zwrotu analiza progu rentowności (w dalszej części)

Rodzaje metod dyskontowych wartość zaktualizowana netto (NPV) zaktualizowana stopa zwrotu nakładów (NPVR) wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu (MIRR)

Metody proste Metody proste powinny być stosowane : jedynie we wstępnych fazach procesu przygotowania przedsięwzięć inwestycyjnych, gdy nie ma jeszcze szczegółowej i rozbudowanej informacji dotyczącej danego przedsięwzięcia w wypadku przedsięwzięć inwestycyjnych o stosunkowo krótkim ekonomicznym cyklu życia, gdy różne rozłożenie w czasie nakładów i efektów nie wpływa w sposób decydujący na ocenę opłacalności przedsięwzięcia w wypadku przedsięwzięć inwestycyjnych o niewielkiej skali, gdy efekty i nakłady są niewielkie i nie naruszają pozycji rynkowej oraz sytuacji ekonomiczno finansowej przedsiębiorstwa realizującego dane przedsięwzięcie.

Metody dyskontowe Warunkiem stosowania metod dyskontowych jest posiadanie stosunkowo wiarygodnych informacji dotyczących kosztów (ceny) kapitału tj. wysokości stopy dyskontowej oraz rozkładu strumieni przepływów pieniężnych związanych z danym projektem inwestycyjnym. Istnieją trzy sytuacje określające taki wybór: koszt kapitału jest znany (np. oprocentowanie kredytu) koszt kapitału jest trudny do oszacowania stopa dyskontowa właściwie odzwierciedla rzeczywisty koszt kapitały dla danego inwestora

Proste metody oceny projektów Prosta stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych to stosunek rocznego dochodu osiąganego w trakcie funkcjonowania przedsięwzięcia do wartości kapitału służącego sfinansowaniu początkowych nakładów inwestycyjnych stopa zwrotu = dochód roczny całkowity nakład inwestycyjny

Proste metody oceny projektów Okres zwrotu (payback period) jest miarą, która określa ile czasu potrzeba, aby suma przepływów pieniężnych z inwestycji pokryła poniesione na nią wydatki. Inaczej mówiąc, jest to liczba lat, w ciągu, których inwestorzy odzyskają swoje wydatki dzięki uzyskiwaniu dochodów z inwestycji, czyli nadwyżek finansowych (nadwyżka finansowa to suma zysku netto amortyzacja). Metoda ta umożliwia sklasyfikowanie konkurencyjnych projektów inwestycyjnych według kryterium czasu potrzebnego do spłaty nakładu inwestycyjnego: okres zwrotu nakładów = nakłady inwestycyjne. inwestycyjnych (lata) zysk netto + amortyzacja

Proste metody oceny projektów Wady i zalety metody okresu zwrotu nakładów: nie uwzględnia zmian wartości pieniądza nie uwzględnia przepływów po momencie zwrotu nakładów odrzuca projekty długoterminowe wymaga ustalenia granicznego okresu zwrotu przyjęte projekty mogą mieć negatywny NPV jest to metoda prosta i zrozumiała sprzyja ona zachowaniu płynności

Przykład Ustalić okres zwrotu nakładów projektu inwestycyjnego, dla którego początkowe nakłady wynoszą 6 000 zł. Dodatkowe informacje prezentuje poniższa tabela: Przepływy Rok gotówkowe 0 (6000) 1 2 000 2 2 000 3 2 000 4 2 000 Przepływy skumulowane

Przykład Ustalić okres zwrotu nakładów projektu inwestycyjnego, dla którego początkowe nakłady wynoszą 6 000 zł. Dodatkowe informacje prezentuje poniższa tabela: Przepływy Przepływy Rok gotówkowe skumulowane 0 (6000) -6000 1 2 000-4000 2 2 000-2000 3 2 000 0 4 2 000 Odpowiedź: okres zwrotu nakładów wynosi 3 lata

Proste metody oceny projektów

Przykład Ustalić księgową stopę zwrotu projektu, dla którego początkowe nakłady wynoszą 4 000 zł. Dodatkowe informacje prezentuje poniższa tabela: Przepływy Rok gotówkowe Amortyzacja Zysk roczny 0 (4000) 1 1 250 2 1 250 3 1 250 4 1 250

Przykład Ustalić księgową stopę zwrotu projektu, dla którego początkowe nakłady wynoszą 4 000 zł. Dodatkowe informacje prezentuje poniższa tabela: Przepływy Rok gotówkowe Amortyzacja Zysk roczny 0 (4000) 1 1 250 1000 250 2 1 250 1000 250 3 1 250 1000 250 4 1 250 1000 250 Amortyzacja: 4000 : 4 = 1000 ARR = 250 /[(4000+0)/2] = 12,5%

Proste metody oceny projektów Analiza progu rentowności pozwala na określenie tzw. punktu wyrównania, odpowiadającego takiej wielkości produkcji (sprzedaży), przy której przychody ze sprzedaży zrównoważą koszty produkcji. Jest to punkt graniczny, powyżej którego badane przedsięwzięcie zaczyna przynosić zyski.

Metody dyskontowe - NPV Wartość zaktualizowana netto (NPV) zaktualizowana wartość przedsięwzięcia to suma zaktualizowanych na dany moment, oddzielnie dla każdego roku eksploatacji lub likwidacji inwestycji, strumienia nadwyżek lub wydatków nad wpływami. NPV to wartość uzyskana przez dyskontowanie, przy stałej stopie i oddzielnie dla każdego okresu, różnic między wpływami i wydatkami pieniężnymi generowanymi w całym okresie projektu. Różnica ta, czyli saldo gotówkowe jest dyskontowana na moment, w którym przewidziane jest rozpoczęcie inwestycji (przedsięwzięcia inwestycyjnego).

Metody dyskontowe NCFt = INFt - OUFt NPV n NCFt (1 r) t t1 NPV n i1 NCF a t i ai- czynnik dyskontowy

Metody dyskontowe gdy: NPV > 0 przedsięwzięcie inwestycyjne jest opłacalne (można zaakceptować) NPV = 0 przedsięwzięcie inwestycyjne jest neutralne (można zaakceptować) NPV < 0 przedsięwzięcie inwestycyjne jest nieopłacalne (należy odrzucić) W przypadku projektów alternatywnych wybieramy ten, dla którego NPV jest najwyższe spośród dodatnich.

Metody dyskontowe Zalety metody NPV: korzyść netto jest wyrażona przepływem pieniężnym netto; uwzględnia zmienność pieniądza w czasie; zakłada ujmowane w bezwzględnej ocenie opłacalności korzyści netto z całego cyklu życia przedsięwzięcia inwestycyjnego; pozwala zbudować obiektywne bezwzględne kryterium decyzyjne wiąże przedsięwzięcie inwestycyjne z długofalowym celem działania firmy; może być stosowana do szacowania opłacalności zarówno dla przedsięwzięć konwencjonalnych jak i niekonwencjonalnych; pozwala prowadzić analizy związane z ryzykiem przedsięwzięcia inwestycyjnego i umożliwia prostą interpretację uzyskanych wyników. Wady metody NPV: utrudniony wybór odpowiedniego poziomu stopy dyskontowej; nie pokazuje relatywnej opłacalności przedsięwzięcia inwestycyjnego; zakłada płaską krzywą rentowności ( stałość stopy dyskontowej w całym cyklu życia przedsięwzięci inwestycyjnego); przyjmuje założenie o równości stopy dyskontowej oraz stopy kapitalizacji wykorzystywanej do reinwestycji dodatkowych przepływów pieniężnych netto; ogranicza aktywne zarządzanie przedsięwzięciem inwestycyjnym po rozpoczęciu jego realizacji.

Przykład Przedsiębiorstwo ma zamiar zakupić dodatkową maszynę w celu zwiększenia produkcji. Opierając się na danych zawartych w poniższej tabeli określić czy taka inwestycja będzie opłacalna?: Przepływy Rok gotówkowe 0 (6000) 1 2 000 2 2 000 3 2 000 4 2 000 Czynnik dyskontowy dla r=15% Wartość zdyskontowana

Przykład Przedsiębiorstwo ma zamiar zakupić dodatkową maszynę w celu zwiększenia produkcji. Opierając się na danych zawartych w poniższej tabeli określić czy taka inwestycja będzie opłacalna?: Rok Przepływy gotówkowe Czynnik dyskontowy dla r=15% Wartość zdyskontowana 0 (6000) 1 6000*1=-6000 1 2 000 0.869565217 1739.13 2 2 000 0.756143667 1512.287 3 2 000 0.657516232 1315.032 4 2 000 0.571753246 1143.506 NPV jest ujemne projekt należy odrzucić -290.043

Metody dyskontowe - NPVR Metoda NPVR Wskaźnik NPVR jest ilorazem NPV danego projektu inwestycyjnego i zaktualizowanej wartości bezwzględnej nakładów inwestycyjnych poniesionych na ten projekt. NPVR NPV PVI PVI - wartość teraźniejsza (zaktualizowana) nakładów inwestycyjnych Spośród projektów o dodatniej NPV najbardziej korzystny jest ten, który posiada najwyższy wskaźnik NPVR, czyli charakteryzuje się nadwyżką nad jednostką zaktualizowanej wartości nakładu inwestycyjnego.

Metody dyskontowe - IRR Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) Odpowiada na pytania: * czy rozpatrywany wariant inwestycji jest opłacalny * który z wariantów ma najwyższą opłacalność * jak wrażliwe jest przedsięwzięcie inwestycyjne na zmiany stóp procentowych IRR projektu inwestycyjnego to taka stopa procentowa (dyskontowa), przy której zaktualizowana wartość inwestycji jest równa zero. Inaczej mówiąc, jaka może być maksymalna stopa procentowa, przy której przedsięwzięcie nie będzie przynosić strat, bądź też zysków. IRR to taka stopa dyskontowa, przy której NPV przedsięwzięcia jest równa zero, czyli wartość zaktualizowana wpływów z przedsięwzięcia jest równa wartości zaktualizowanych wydatków.

Metody dyskontowe IRR można obliczyć ze wzoru : NPV n t1 NCF (1 IRR) t t 0 IRR r 1 PV ( r ) 2 r1 PV NV r1 stopa dyskontowa, dla której NPV jest bliskie zeru ale dodatnie r2 stopa dyskontowa, dla której NPV jest bliskie zeru ale ujemne PV NPV przy r1 NV NPV przy r2

Przykład Opierając się na danych zawartych w poniższej tabeli określić IRR: Przepływy Rok gotówkowe 0 (6000) 1 2 000 2 2 000 3 2 000 4 2 000

Przykład Opierając się na danych zawartych w poniższej tabeli określić IRR: Przy r =15% NPV jest ujemne (-290.043 patrz poprzedni przykład) należy zatem obniżyć r np. do 12% Rok Przepływy gotówkowe Czynnik dyskontowy dla r=12% Wartość zdyskontowana 0 (6000) 1 6000*1=-6000 1 2 000 0.892857143 1785.714 2 2 000 0.797193878 1594.388 3 2 000 0.711780248 1423.56 4 2 000 0.635518078 1271.036 74.7

Przykład

Metody dyskontowe Zalety metody IRR: uwzględnia zmienność pieniądza w czasie; uwzględnia teorię kosztów alternatywnych; możliwe jest porównanie z kosztem pozyskania kapitału przez przedsiębiorcę; możliwe jest uwzględnienie ryzyka w rozważaniach dotyczących efektywności inwestycji; wykorzystanie danych z rachunków wyników; możliwe jest wykorzystanie danych z istniejących prognoz i analiz; może posłużyć do porównywania efektywności dwóch projektów inwestycyjnych; jest swoistą stopą z inwestycji. Wady metody IRR: niemożliwość zastosowania w przypadku wektora cash flow; jeżeli wektor cash flow jest zmienny w okresie analizy, czyli zmienia się z dodatniego na ujemny uzyskany w wyniku analizy wynik IRR może być niejednoznaczny; brak możliwości wprowadzenie elementów ryzyka; założenie, że dodatnie przepływy pieniężne są reinwestowane wg tej samej stopy procentowej.

Metody dyskontowe 1 2 3 koszt kapitału jest znany (np. oprocentowanie kredytu) stosujemy dwie metody: NPV i IRR koszt kapitału jest trudny do oszacowania lepsza jest metoda IRR niż NPV stopa dyskontowa właściwie odzwierciedla rzeczywisty koszt kapitały dla danego inwestora lepsza jest metoda NPV niż IRR

Metody dyskontowe Ocena efektywności projektu inwestycyjnego, przedsięwzięcia W sytuacji, gdy koszt kapitału jest znany (np. oprocentowanie kredytu) najczęściej stosujemy dwie metody: NPV i IRR. IRR w tej sytuacji odzwierciedla rzeczywista stopę zwrotu zainwestowanego kapitału, która utożsamiana jest z ceną kapitału na rynku. Kiedy koszt kapitału jest trudny do oszacowania stosujemy wówczas metodę IRR. IRR metoda ta pozwala na ustalenie najlepszych relacji pomiędzy kapitałem własnym i kapitałem obcym, ponieważ IRR jednocześnie wyznacza maksymalną nieprzekraczalną cenę kapitału. IRR informuje inwestora o ryzyku występującym w danym przedsięwzięciu inwestycyjnym. Im większa różnica pomiędzy IRR a cena kapitału tym margines bezpieczeństwa jest szerszy. Kiedy stopa dyskontowa właściwie odzwierciedla rzeczywisty koszt kapitały dla danego inwestora (oprocentowanie kredytów, zobowiązania wobec akcjonariuszy (premia za ryzyko) to lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie metody NPV, ponieważ przedstawia ona faktyczną wartość efektu netto przez cały okres inwestycyjnym.