Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz Wykład 4 Teoria optymalnych obszarów walutowych Koszty Unii Walutowej http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/ email: jwo@zie.pg.gda.pl
Teoria optymalnych obszarów walutowych (theory of optimum currency areas - OCA) analiza kosztów i korzyści z unii walutowej OCA określa warunki jakie muszą spełniać kraje, aby było dla nich opłacalne: 1. Elastyczność cen i płac (Mundell 1961) 2. Mobilność środków produkcji (Mundell 1961) 3. Otwartość gospodarki (McKinon 1963) 4. Dywersyfikaja gospodarki (Kenen 1969)
Analiza w oparciu o badania Robert Mundella(1961) Model: dwa kraje Francja i Niemcy Sytuacja: szok asymetryczny tzn. Spadek zagregowanego popytu we Francji Wzrost zagregowanego popytu w Niemczech Analiza obejmuje dwa warianty 1. Niezależność walutowa 2. Unia walutowa
1. Niezależność walutowa Francja Niemcy P F S F P G S G D F D G Y F Y G
- Spadek zagregowanego popytu we Francji prowadzi do.? - Wzrost zagregowanego popytu w Niemczech prowadzi do..? Co można zrobić w przypadku niezależności walutowej?
2. Unia walutowa Francja Niemcy P F S F P G S G D F D G Y F Y G
Co można zrobić w przypadku unii walutowej?
A. Automatyczny proces dostosowawczy oparty na elastyczności płac i cen Francja Niemcy P F P G Y F Y G
B. Efekt mobilności siły roboczej Francja Niemcy P F S F P G S G D F D G Y F Y G
Udział obcokrajowców w całkowitej populacji w %, 2013 Źródło: Eurostat
Efekt mobilności siły roboczej - problemy Mobilność pracowników ograniczona w Europie (np.w porównaniu z USA) Różna w zależności od typu pracowników (wysoko-, niskowykwalifikowanych) Główne przyczyny: bariery językowe, krajowe systemy ubezpieczeń i świadczeń społecznych
C. Publiczny i prywatny system zabezpieczeń 1. Publiczny system zabezpieczeń Centralny budżet który automatycznie uruchamia transfery pomiędzy krajami Unii Może przeciwdziałać szokom Budżet UE to ok. 1% PKB Unijnego czy spełnia taka rolę? Elastyczne budżety krajowe: Francja pożycza pieniądze od Niemiec Problem długu publicznego Co oznacza dla przyszłych pokoleń Francuzów i Niemców? 2. Prywatny system zabezpieczeń Zintegrowane rynki kapitałowe pozwalają na automatyczne zabezpieczenie przed skutkami szoku Przykład: giełda ale zabezpieczenie głównie dla bogatych
Wnioski Kraje w unii walutowej narażone na szoki asymetryczne potrzebują elastyczności płac i mobilności siły roboczej w celu dostosowania się do skutków szoku Pomocny może być system zabezpieczeń, który zezwala na transfery finansowe do kraju negatywnie doświadczonego przez szok System zabezpieczeń nie jest wystarczający, gdy szok jest permanentny, ale daje krajom czas na dostosowanie się Koszty unii walutowej mogą być duże, jeśli występują sztywne płace, niska mobilność
Przyczyny problemów w unii walutowej 1. Szoki popytowe 2. Szoki podażowe 3. Różne preferencje co do poziomu inflacji i bezrobocia 4. Różnice w rynkach pracy 5. Różnice w systemach prawnych 6. Różnice stóp wzrostu gospodarczego 7. Różne systemy fiskalne i problem senioratu
Różne preferencje co do poziomu inflacji i bezrobocia Dwa kraje Włochy i Niemcy p w W w q w p N W N q N gdzie p stopa inflacji, W stopa wzrostu płac, q stopa wzrostu wydajności pracy Hipoteza parytetu stóp procentowych e p w p N Analiza w oparciu o krzywą Philipsa
Niemcy. w G C B. p G Włochy e 0. w I. q G U G A C. p I 0. q I Źródło: De Grauwe, 2000, Unia Walutowa, s.23 U I
Różnice w zorganizowaniu rynków pracy pozycja związków zawodowych Instytucje rynku pracy Centralne i decentralne negocjacje płacowe
Uzwiązkowienie, % zatrudnionych będących członkami związków zawodowych, 2010 Źródło: OECD, trade union density
Bezpieczeństwo zatrudnienia, 2013 Indeks od 0 (najbardziej liberalne regulacje) do 6 (najbardziej restrykcyjne regulacje) Źródło: OECD, employment protection
Różnice w systemach prawnych Odnośnie rynków kredytów hipotecznych Odnośnie dostosowania bankowych stóp procentowych Odnośnie pozyskiwania środków kapitałowych przez przedsiębiorstwa
Różnice stóp wzrostu gospodarczego Realna stopa wzrostu gospodarczego w 2013, w % Źródło: obliczenia własne na podstawie danych z Eurostatu
Różne systemy fiskalne Deficyt budżetowy jako % PKB, 2013 2 0-2 -4-6 -8-10 -12-14 -16 Źródło: dane z Eurostatu
Dochody z senioratu G T rb B M gdzie: G wydatki budżetowe T podatki r koszty obsługi długu publicznego B dług publiczny M wielkość bazy monetarnej Seniorat (renta emisyjna) - suma wszystkich dochodów, będących rezultatem monopolu banku centralnego na prowadzenie polityki pieniężnej i emisję pieniądza; dochód z tytułu emisji pieniądza przez bank centralny, wg. Cukrowski (2001) w Europie Zach (0.5 1.5% PKB), Europa Pd (2-4% PKB)
Szok symetryczny - analiza Francja Niemcy P F P G Y F Y G
Szoki symetryczne i asymetryczne - porównanie Gdy szoki są asymetryczne Unia walutowa przyczynia się do powstania kosztów w stosunku do niezależności walutowej Wspólny centralny bank nie potrafi z nimi walczyć Gdy szoki są symetryczne : Unia walutowa staje się bardziej atrakcyjna Wspólny centralny bank potrafi z nimi walczyć
Pytania Jak można przeciwdziałać asymetrycznym szokom przy niezależności monetarnej? Jak można przeciwdziałać asymetrycznym szokom w unii walutowej? Dlaczego asymetryczne szoki są niebezpieczne dla członków unii walutowej?
Źródła literaturowe De Grauwe P. (2003) Unia Walutowa, PWE Materiały do książki De Grauwe P. (2009) Economics of Monetary Union, Oxford University Press: http://www.oup.com:80/uk/orc/bin/9780199563234/