Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz. Wykład 13 Polityka fiskalna w Unii Walutowej

Transkrypt

1 Polityka monetarna Unii Europejskiej dr Joanna Wolszczak-Derlacz Wykład 13 Polityka fiskalna w Unii Walutowej jwo@zie.pg.gda.pl

2 1. Jaka jest rola polityki fiskalnej w Unii Walutowej 2. Czy polityki krajów UGiW mogą być niezależne? 3. Czy Unia Walutowa zmniejsza czy zwiększa dyscyplinę fiskalną poszczególnych krajów członkowskich

3 Polityka fiskalna polityka budżetowa oddziaływanie na sektor finansów publicznych decyzje dotyczące dochodów i wydatków budżetów występujących na wszystkich szczeblach władzy publicznej (centralnej, regionalnej i lokalnej), a także w odniesieniu do systemu ubezpieczeń społecznych obejmuje nie tylko dochody (np. z podatków), ale i wydatki sektora finansów publicznych jedna z głównych polityk makroekonomicznych państwa

4 Polityka fiskalna a unia walutowa Źródło: Raport na temat pełnego uczestnictwa Polski w UGiW, NBP

5 Polityka fiskalna a teoria OOW Francja Niemcy P F P G S G S F D F D G D F D G Y F Y G

6 Szok asymetryczny Dwa przypadki: 1. Francja i Niemcy tworzą unię walutową z unią budżetową (wspólny budżet i wspólna polityka fiskalna) 2. Francja i Niemcy tworzą unię walutową bez unii budżetowej

7 ad 1. UW + unia fiskalna Wspólny budżet działa jak mechanizm zabezpieczający Gdy nastąpi szok asymetryczny, następuje automatyczna redystrybucja z G do Fr (G: wpływy wzrastają, F; spadek wpływów np. z podatków) risk sharing podział ryzyka Wspólny budżet redukuje słabość całego systemu Centralizacja = wspólne papiery wartościowe European bonds

8 ad 2. UW bez unii fiskalnej W przypadku szoku asymetrycznego - we Francji: deficyt budżetowy i wzrost długu publicznego, - w Niemczech redukcja deficytu i długu publicznego. Zdecentralizowany system zabezpieczeń: Jeśli rynki finansowe są zintegrowane, pożyczki dla F. są ułatwione poprzez wzrost oszczędności w G. Pożyczka=problem dla przyszłych pokoleń!

9 Teoria OOW a Euroland Wg teorii OOW: znaczna część budżetów krajowych powinna być przekazywana na szczebel scentralizowany całej unii, by umożliwić mechanizm risk sharing i zredukować koszty UW jeżeli nie jest to możliwe, to powinna być pozostawiona duża elastyczność polityk fiskalnych poszczególnych państw, jako mechanizmu dostosowywawczego W praktyce (strefa euro): Nie zastosowano zaleceń OOW Sztywne reguły dot. kryteriów fiskalnych

10 Analiza formalna: utrzymanie stałego długu w relacji do PKB Wzrost deficytu budżetowego prowadzi do wzrostu długu publicznego i wzrostu kosztów jego obsługi Równanie ograniczenia budżetowego: (G T) + rb = db/dt + dm/dt M ] Gdzie: G wydatki budżetowe państwa (bez odsetek od długu publicznego) T przychody budżetowe z podatków r stopa procentowa obsługi istniejącego długu publicznego B wielkość długu publicznego M wielkość bazy monetarnej (G - T) deficyt pierwotny rb koszt obsługi długu publicznego Deficyt budżetowy może być finansowany albo poprzez emisję długu publicznego (db/dt) albo poprzez emisję pieniądza dm/dt. [( G T ) rb B

11 Dynamika akumulacji długu publicznego [ G T rb B M ] Z równania można przejść na zapis w relacji do PKB: (g t) rb b bx m gdzie: b=b/y - relacja długu publicznego do PKB g = G/Y t = T/Y x Y Y b ( g t) ( r x) b m stopa wzrostu PKB

12 b ( g t) ( r x) b m jesli m 0, to b ( g t) ( r x) b Gdy stopa procentowa obsługi długu publicznego przekroczy stopę wzrostu PKB (czyli gdy r>x), to, ceteris paribus, b - relacja długu do PKB będzie rosła Dynamika wzrostu relacji długu do PKB może być zahamowana, jeśli deficyt pierwotny w relacji do PKB (g-t) przemieni się w nadwyżkę

13 Utrzymanie stałego długu w relacji do PKB Relacja długu do PKB utrzyma się na ustalonym poziomie, jeśli: Jeśli nominalna stopa %jest wyższa od nominalnej stopy wzrostu gospodarczego (r>x), to: albo mamy nadwyżkę (t > g) albo kreacja pieniądza jest wysoka m g t b x r b ) ( ) ( 0 m b x r t g b ) ( ) (

14 Ważny wniosek: jeśli kraj ma dług z przeszłości, to teraz musi mieć dużą nadwyżkę, żeby uniknąć wzrostu relacji długu publicznego do PKB Czyli kraj musi zredukować wydatki i/lub podwyższyć podatki

15 Deficyt budżetowy (%PKB) w wybranych krajach ( ) Belgium Italy Netherlands Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP 15

16 Dług publiczny (% PKB) Belgium Italy Netherlands 120 Government debt (% GDP) Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP 2012/2013 Polityka monetarna W12 16

17 8 6 Nadwyżka budżetowa, wyłączając płatności odsetkowe (% PKB) Belgium Italy Netherlands Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP 2012/2013 Polityka monetarna W12 17

18 Doświadczenia tych krajów pokazują, że duży deficyt prowadzi szybko do wzrostu długu w relacji do PKB Potrzebne są rozwiązania dot. dyscypliny fiskalnej w strefie euro Kryteria konwergencji Pakt Stabilizacji i Rozwoju

19 Pakt Stabilności i Wzrostu (1) Stability and Growth Pact: uchwalony w 1997 r., zaczął obowiązywać od 1999 r., póżniejsze modyfikacje (np.2005r.) Pakt stanowi zabezpieczenie dla krajów będących w strefie euro przed nadmiernymi deficytami budżetowymi Główny element : określenie dla krajów strefy euro średnioterminowego celu w postaci równowagi budżetowej (jeszcze lepiej: nadwyżki budżetowej) Cel realny?

20 Pakt Stabilności i Wzrostu (2) Główne zasady: Kraje mają dążyć do utrzymania zbilansowanego budżetu lub nadwyżki ( close to balance or in surplus ) Jeśli deficyt przekroczy > 3% PKB kary (do 0.5%GDP). Sankcje te nie będą stosowane w sytuacji, gdy w danym państwie wystąpi katastrofa naturalna lub recesja gospodarcza charakteryzująca się spadkiem PKB większym niż 2%.

21 Argumenty za zaostrzoną dyscypliną fiskalną krajów w strefie euro Wzrost długu publicznego danego kraju negatywnie wpływa na pozostałych członków strefy euro Kraj musi pożyczać pieniądze na rynkach kapitałowych oferując wyższą stopę % przyczyniając się do wzrostu stopy procentowej w całej unii, a to zwiększa obciążenie pozostałych krajów Wzrost stopy procentowej będzie wywierać presję na EBC na złagodzenie polityki pieniężnej

22 Dług publiczny (%PKB) Porównanie : strefa euro, US, UK Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP

23 Debt crisis Rosnący dług publiczny w relacji do PKB w niektórych krajach Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP 2012/2013 Polityka monetarna W12 23

24 sovereign debt crisis i stopy procentowe (obligacje 10letnie) krajów w strefie euro Debt crisis Dramatyczny wzrost w zróżnicowaniu oprocentowania obligacji różnych krajów Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP 24

25 Kryzys finansowy, kryzysy budżetowe a emisja wspólnych eurobonds? Rozwiązanie atrakcyjne dla niewypłacalnych krajów borykających się z kryzysem (parasol krajów w lepszej kondycji budżetowej) Poprzez emisję wspólnych papierów dłużnych, kraje strefy euro byłyby wspólnie odpowiedzialne za dług, który razem wyemitowały Cel: uspokojenie rynków i korzyści dla krajów w kryzysie Problem: free riding?

26 Reguły fiskalne w Polsce Źródło: Raport na temat pełnego uczestnictwa Polski w UGiW, NBP

27 Wnioski Dwa poglądy na temat polityki fiskalnej w unii walutowej: Władze krajowe powinny mieć możliwość prowadzenia elastycznej i autonomicznej polityki fiskalnej (teoria OOW) Prowadzenie polityki fiskalnej powinno być zdyscyplinowane regułami formalnymi Pakt S.W krytykowany za zbytnią sztywność Na skutek kryzysy budżetowego w wielu krajach, dyscyplina fiskalna została zaostrzona Reakcje rynków na kryzys krajów z nadmiernym długiem publicznym ryzyko bankructwa

28 Pytania: -Czy według teorii OOW polityka fiskalna powinna być poddawana wspólnym zasadom? -Co to jest Pakt Stabilizacji i Wzrostu?

29 Źródła: -De Grauwe P. (2003) Unia Walutowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne -Materiały do książki De Grauwe P. (2003) Unia Walutowa