Biura w miastach regionalnych rozwinięte rynki a nowe miejsca na mapie Polski 25 września 2013
3 stadia rozwoju Regionalnego rynku biurowego 2
3 stadia rozwoju Regionalnego rynku biurowego Rynek dojrzały Zróżnicowana oferta obiektów biurowych Rynek rozwijający się Pierwsze wielkopowierzchniowe obiekty biurowe na wynajem Rynek wschodzący Brak wielkopowierzchniowych obiektów biurowych na wynajem Źródło: Knight Frank 3
3 stadia rozwoju Regionalnego rynku biurowego Rynki dojrzałe Duży wybór wielkopowierzchniowych obiektów biurowych (pow. 10 tys. m2) Powierzchnie biurowe o zróżnicowanej jakości Rynek podlegający regularnym fluktuacjom współczynnika powierzchni niewynajętej Zdjęcie: Alma Tower, Kraków, materiały UBM Polska 4
3 stadia rozwoju Regionalnego rynku biurowego Rynki rozwijające się Pierwsze wielkopowierzchniowe obiekty biurowe na wynajem Wysoki wolumen powierzchni w budowie oraz planowanej Silny deweloper lokalny zyskujący pozycję dewelopera ogólnopolskiego lub inwestycje deweloperów międzynarodowych Wysoki współczynnik powierzchni niewynajętej - korzystny rynek dla najemców Zdjęcie: Brama Portowa, Szczecin Zdjęcie: http://www.bramaportowa.com 5
3 stadia rozwoju Regionalnego rynku biurowego Rynki wschodzące Brak wielkopowierzchniowych obiektów biurowych na wynajem Wysoki wolumen powierzchni biurowej budowanej na własne potrzeby Impas inwestycyjny: zbyt mała ilość powierzchni biurowej, aby przyciągnąć potencjalnych inwestorów z sektora BPO/SSC zbyt mało potencjalnych inwestorów, żeby zainicjować działania spekulacyjne deweloperów Zdjęcie: GC Skwer, Toruń Źródło: http://gcskwer.pl/ 6
Dojrzałe Regionalne 7
Dojrzałe Regionalne Podaż biurowa w miastach regionalnych (m 2 ) 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 Nowa podaż w 2012 Nowa podaż w I poł. 2013 Skumulowane zasoby na koniec I poł. 2013 Źródło: Knight Frank 8
Dojrzałe Regionalne Podaż w budowie w miastach regionalnych (I poł. 2013) Wolumen transakcji najmu 90 000 120000 80 000 70 000 100000 60 000 80000 m 2 50 000 40 000 m 2 60000 30 000 40000 20 000 10 000 20000 0 Poznań Kraków Trójmiasto Wrocław Katowice 0 Kraków Wrocław Trójmiasto Katowice Łódź Poznań Powierzchnia dostępna Powierzchnia wynajęta 2012 I poł. 2013 Źródło: Knight Frank 9
Dojrzałe Regionalne Powierzchnia EUR/m 2 /miesiąc Wskaźnik pustostanów Poziom pustostanów (I poł. 2013) dostępna (m 2) 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Łódź Wrocław Trójmiasto Poznań Katowice Kraków 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Średnie ważone wywoławcze stawki czynszu 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 14,6 13,8 14,0 13,9 14,1 13,7 13,5 13,2 13,1 12,3 11,5 11,3 Kraków Poznań Wrocław Trójmiasto Katowice Łódź Źródło: Knight Frank IV kw. 2012 II kw. 2013 10
ROZWIJAJĄCE SIĘ Regionalne 11
Rozwijające się Regionalne Podaż biurowa w miastach regionalnych (m 2 ) 200 000 25% 180 000 160 000 140 000 20% Szczecin Bydgoszcz 120 000 15% 100 000 80 000 10% 60 000 40 000 5% Lublin 20 000 0 Szczecin Lublin Bydgoszcz Kielce 0% Kielce Pustostany Istniejąca powierzchnia biurowa Powierzchnia biurowa w budowie Planowana powierzchnia biurowa Współczynnik powierzchni niewynajętej (%) Źródło: Knight Frank 12
Wschodzące Regionalne Średnie stawki czynszu Spora rozpiętość czynszów w zależności od standardu powierzchni Średnie czynsze w granicach od 8,5 do 12,5 za m2 Czynsze niższe o 15-50 % od czynszów w wiodących miastach regionalnych 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Szczecin Lublin Bydgoszcz Kielce Czynsz / m2 / miesiąc Źródło: Knight Frank 13
ROZWIJAJĄCE SIĘ Regionalne Lublin studium przypadku Liczba ludności: 347 tys. mieszkańców Stopa bezrobocia: 10,1 % Średnia pensja: 3 699 PLN Liczba studentów: 54 tys. Liczba absolwentów: 17 tys. Specjalna Strefa Ekonomiczna Lublin - podstrefa SSE Euro-Park Mielec Źródło: Knight Frank na podstawie GUS Zdjęcie: Starówka w Lublinie Źródło: Wikimedia Commons, Szater 14
ROZWIJAJĄCE SIĘ Regionalne Lublin rynek biurowy Absolutna dominacja Centrum Zana lubelskiego dewelopera, który zyskał status dewelopera ogólnopolskiego Przewaga powierzchni na wynajem nad realizowaną na potrzeby własne: najemcy m. in.: Asseco, Żagiel, Genpact Poland, Alior Bank Orange we własnym budynku Obiekty biurowe na wynajem o powierzchni od 2 000 do 17 000 m2 Zdjęcie: Gray Office Park, Lublin Budynek "B Źródło: http://www.zana.pl 15
WSCHODZĄCE Regionalne 16
Wschodzące Regionalne Podaż biurowa w miastach regionalnych (m 2 ) 100 000 30% 90 000 80 000 70 000 60 000 25% 20% Toruń Olsztyn Białystok 50 000 40 000 30 000 15% 10% Zielona Góra Radom 20 000 10 000 0 5% 0% Legnica Rzeszów Pustostany Istniejąca powierzchnia biurowa Powierzchnia biurowa w budowie Planowana powierzchnia biurowa Współczynnik powierzchni niewynajętej (%) Źródło: Knight Frank 17
Wschodzące Regionalne rynki biurowe w Polsce Średnie stawki czynszu Niewielka rozpiętość czynszów. Średnie czynsze w granicach od 10,5 do 8,5 za m2. Czynsze niższe o ok. 30-50 % od czynszów w wiodących miastach regionalnych. 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Białystok Toruń Rzeszów Zielona Góra Olsztyn Legnica Czynsz / m2 / miesiąc Źródło: Knight Frank 18
Wschodzące Regionalne Rzeszów studium przypadku Liczba ludności: 170 tys. mieszkańców Stopa bezrobocia: 8,3 % Średnia pensja: 3 477 PLN Liczba studentów: 39 tys. Liczba absolwentów: 12 tys. Specjalna Strefa Ekonomiczna Rzeszów-Dworzysko - podstrefa SSE Euro-Park Mielec Źródło: Knight Frank na podstawie GUS Zdjęcie: Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka 19
Wschodzące Regionalne Rzeszów rynek biurowy Dominacja lokalnych deweloperów Siedziby Asseco oraz ICN Polfa Rzeszów-Valeant w formie budynków na własność firmy Obiekty biurowe na wynajem - od 2 000 do 6 000 m2 Bariera dla rozwoju rynku BPO/SSC w postaci braku podaży nowoczesnej powierzchni biurowej Brak inwestycji deweloperskich spoza rynku lokalnego Obiecujące projekty biurowców SkyRes Warszawska (16 000 m2) oraz Capital Towers (6 500 m2) Zdjęcie: Karowa Office, Rzeszów Źródło: http://www.karowaoffice.pl 20
sektor BPO/ssc w polsce 21
sektor BPO/ssc w polsce Nie ma na świecie drugiego kraju, który oferowałby klientom sektora usług biznesowych tak różnorodne rozwiązania. Jesteśmy w stanie obsłużyć praktycznie każdy proces w kilkudziesięciu językach obcych i odpowiedzieć na każdą potrzebę biznesową naszych klientów. Marek Grodziński, wiceprezes ABSL 22
Obszary koncentracji centrów z sektora BPO/ssc Poznań Arvato Bridgestone Carlsberg ASC Dalkia Services Franklin Templeton GlaxoSmithKline Microsoft Wrocław Capgemini Software Solution Centre Google McKinsey& Company Opera Software Tieto Poland Katowice Asseco Systems Capgemini BPO Comarch France Telecom Grant Thornton Intl UPC Vattenfall Nowi inwestorzy (2012/2013) Carl Zeiss Detica EXIDE Technologies Rule Financial Nowi inwestorzy (2012/2013) Bank of New York Mellon Becton Dickinson Dolby Luxoft Nowi inwestorzy (2012/2013) IBM Oracle Barona ING Services 18.400 6.200 Tricity 10,000 10.000 8.100 9.800 25.400 19.000 *) w oparciu o zatrudnienie w maju 2013 Źródło: Związek Liderów Sektora Usług Biznesowych w Polsce Nowi inwestorzy (2012/2013) Metsä Group TURAZ WNS Global Services Nowi inwestorzy (2012/2013) Goldman Sachs Cross Jeans Mettler-Toledo Redknee Nowi inwestorzy (2012/2013) BSH Citi HP Sii Nowi inwestorzy (2012/2013) Brown Brothers Harriman Cisco Herbalife Euroclear FMC Technologies Premier Farnell Gdańsk (Trójmiasto) Asseco Poland Contact Center General Electric IBM Sony Pictures Warszawa Comarch Diehl Controls GlaxoSmithKline IBM Microsoft Łódź ABB Comarch Fujitsu Technology Solutions Infosys BPO Poland Tate&Lyle Kraków ABB Bayer Capgemini BPO/ITO Google Operations Centre IBM Poland Nokia Siemens 23
Dziękuję za uwagę. Monika Sułdecka - Karaś Regional Director, Partner, RICS Knight Frank sp. z o.o. ul. Mokotowska 49 00-542 Warszawa tel. 22 596 50 50 www.knightfrank.com.pl Biuro regionalne w Krakowie Rynek Główny 46 31-017 Kraków tel. 12 623 70 79