Pomysł dla mamy innowacyjny projekt współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami na rzecz aktywizacji młodych matek RAPORT KOŃCOWY

Pomysł dla mamy innowacyjny projekt współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami na rzecz aktywizacji młodych matek RAPORT KOŃCOWY z badania uwarunkowań i stanu współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy młodym, samotnym matkom zagrożonym wykluczeniem społecznym egzemplarz bezpłatny

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Pomysł dla mamy innowacyjny projekt współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami na rzecz aktywizacji młodych matek RAPORT KOŃCOWY z badania uwarunkowań i stanu współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy młodym, samotnym matkom zagrożonym wykluczeniem społecznym Człowiek najlepsza inwestycja!

Pomysł dla mamy innowacyjny projekt współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami na rzecz aktywizacji młodych matek

Spis treści Wstęp 5 I Streszczenie raportu 7 II Wprowadzenie cel i założenia projektu 13 III Charakterystyka zastosowanej metodologii badania. Cele badania, obszary badawcze oraz kluczowe pytania badawcze 19 IV Opis wyników badania 31 1. Usługi i instrumenty rynku pracy skierowane bezpośrednio do Młodych i/lub Samotnych Matek 33 2. Zaangażowanie przedsiębiorców w programy wspierające Młode i/lub Samotne Matki w ich integracji z rynkiem pracy 47 3. Postawy Młodych i/lub Samotnych Matek wobec aktywizacji zawodowej i znajomość ich potrzeb przez pracowników PSZ 60 4. Potrzeby szkoleniowe pracowników Publicznych Służb Zatrudnienia w zakresie wspierania Młodych i/lub Samotnych Matek w ich integracji z rynkiem pracy 71 5. Potrzeby szkoleniowe pracowników PSZ w zakresie współpracy z przedsiębiorcami 78 6. Platforma internetowa 85 7. Wspieranie Młodych i/lub Samotnych Matek 89 V Wnioski i rekomendacje projektowanie wsparcia 95 VI Aneksy 127 Aneks 1: Kwestionariusz wywiadu pogłębionego bezpośredniego z pracownikami Publicznych Służb Zatrudnienia 129 Aneks 2: Ankieta CAWI: Badanie pracowników Publicznych Służb Zatrudnienia 141

Wstęp Prezentowane w niniejszym raporcie wyniki badania uwarunkowań i stanu współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia/PSZ z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy młodym, samotnym matkom zagrożonym wykluczeniem społecznym, stanowią zadanie/komponent projektu pn. Pomysł dla mamy innowacyjny projekt współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami na rzecz aktywizacji młodych matek, realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki/POKL, Priorytet I PO KL Zatrudnienie i integracja społeczna, Działanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej. Struktura raportu została skonstruowana tak, by jak najczytelniej zobrazować wyniki badania. Raport składa się z następujących części: I. Streszczenie raportu w którym zebrane zostały najistotniejsze wnioski z badania w sposób syntetyczny prezentujące najważniejsze obserwacje poczynione w toku badania. II. Wprowadzenie cel i założenia projektu omawiające cele i założenia projektu, w ramach którego przeprowadzono badania. III. Charakterystyka zastosowanej metodologii badania w tej części zaprezentowano cele badania, obszary badawcze, kluczowe pytania badawcze oraz metody i techniki badawcze zastosowane w badaniu. IV. Opis wyników badania przedstawiający wyniki analiz w podziale na następujące obszary: 1. Uwarunkowania i stan współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia (PSZ) z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy Młodym i/lub Samotnym Matkom (MSM). 2. Diagnoza kompetencji (rozpoznanie wiedzy, umiejętności i postaw) pracowników PSZ w zakresie współpracy z Młodymi i/lub Samotnymi Matkami na rzecz ich integracji z rynkiem pracy. 3. Diagnoza kompetencji (rozpoznanie wiedzy, umiejętności i postaw) pracowników PSZ w zakresie współpracy z przedsiębiorcami w celu ułatwiania Młodym i/lub Samotnym Matkom wchodzenia na rynek pracy. 4. Inne niż szkolenia formy wsparcia pracowników PSZ w ich pracy z młodymi i/lub samotnymi matkami oraz przedsiębiorcami ułatwiające Młodym i/lub Samotnym Matkom integrację z rynkiem pracy. Każdy z rozdziałów analitycznych kończy się krótkim podsumowaniem prezentującym najważniejsze wnioski cząstkowe. 5

V. Wnioski i rekomendacje projektowane wsparcie prezentujące w sposób syntetyczny najważniejsze obserwacje płynące z przeprowadzonych badań w formie tabeli wniosków i rekomendacji, tj. zestawienia wniosków i wynikających z nich rekomendacji wraz z ukierunkowaniem na potencjalne sposoby wdrożenia rekomendacji. VI. Raport uzupełniają aneksy, które obejmują 2 narzędzia badawcze. Zespół autorów pragnie wyrazić swoje podziękowania wszystkim, którzy zgodzili się uczestniczyć w badaniu i udzielili pomocy w pozyskaniu informacji, których analiza stała się jednym z kluczowych elementów prezentowanego raportu. 6

I. Streszczenie raportu

I. Streszczenie raportu 1. Staże1 i szkolenia 2 są zdaniem pracowników Publicznych Służb Zatrudnienia (PSZ) najpopularniejszą usługą/instrumentem, z której/ z którego korzystają Młode i/lub Samotne Matki (MSM). Wśród innych usług i instrumentów rynku pracy badani wymieniają wszystkie pozostałe przewidziane Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.08.69.415 ze zmianami). Ocena adekwatności usług i instrumentów rynku pracy przez pracowników PSZ pokazuje, że za najbardziej adekwatne dla MSM uznawane są: szkolenia, dodatek aktywizacyjny, staże, prace interwencyjne, dokonanie podmiotowi prowadzącemu działalność gospodarczą refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego, przyznawanie bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej, na założenie spółdzielni socjalnej lub przystąpienie do niej, refundacja kosztów opieki nad dzieckiem. Tylko 13% badanych pracowników PSZ zadeklarowało, że urząd/instytucja, w której są zatrudnieni, oferowała i realizowała w ciągu ostatnich 3 lat usługi, działania, projekty adresowane do MSM. Do przedsięwzięć/projektów wartych popularyzacji, które w opinii pracowników PSZ można uznać za dobre praktyki, m.in. odnoszących się do MSM choć dedykowanych szerszej grupie odbiorców należą: projekt Elastyczne rozwiązania na rynku pracy, refundacja kosztów opieki nad dzieckiem nie tylko podczas trwania projektu, lecz także przez pierwsze 3 miesiące zatrudnienia, możliwość udziału matki z dzieckiem w zajęciach/warsztatach, spotkaniach z konsultantem/doradcą zawodowym, wsparcie psychologiczne i doradcze, dla większych dzieci zorganizowany kącik malucha, zindywidualizowane pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe. Pracownicy PSZ, w zdecydowanej większości, deklarują znajomość potrzeb i oczekiwań MSM. Ponad połowa z nich wyraża również przekonanie, że korzystając z dostępnych w urzędzie usług/instrumentów 1 Staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą, za: Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.08.69.415 ze zmianami). 2 Szkolenie oznacza pozaszkolne zajęcia mające na celu uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania zatrudnienia, za: Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.08.69.415 ze zmianami). 9

jest w stanie odpowiedzieć na potrzeby i oczekiwania MSM. Pomimo wysokiej deklarowanej znajomości potrzeb MSM co czwarty badany pracownik PSZ uważa, że nie jest w stanie odpowiedzieć na ich potrzeby, korzystając z usług/instrumentów dostępnych w urzędzie. Do najważniejszych powodów tej sytuacji pracownicy PSZ zaliczają: 1. Brak środków finansowych i związany z tym brak możliwości zapewnienia MSM opieki nad dziećmi. 2. Brak form pomocy szytych na miarę wyłącznie dedykowanych grupie MSM (instrumenty i usługi kierowane są do ogółu bezrobotnych, a nie typowo do MSM. Badani pracownicy PSZ podkreślają brak środków na aktywne formy pomocy dla MSM). 3. Niską motywację matek do korzystania z dostępnych form wsparcia perspektywa PSZ. 4. Wysokie ryzyko wypadania MSM z procesu pomagania (z udziału w szkoleniach, doradztwie, stażu i innych formach wsparcia) będące konsekwencją niskiej motywacji MSM do udziału w przedsięwzięciach oferowanych przez PSZ. 5. Powiązaną z wysokim ryzykiem wypadania z procesu wsparcia niską efektywność działań dedykowanych MSM (z której to efektywności rozliczane są PSZ). 6. Brak ofert pracy uwzględniających sytuację MSM, w szczególności o charakterze elastycznych form zatrudnienia (MSM pozbawione możliwości opieki nad dzieckiem nie są mobilnym i w pełni dyspozycyjnym pracownikiem, co zniechęca pracodawców do zatrudniania MSM). 7. Zdaniem pracowników PSZ, sens działań pomocowych (np. szkoleń lub staży) MSM dostrzegają tylko wówczas, gdy przekładają się one na konkretne, wymierne korzyści: najczęściej otrzymanie pracy uwzględniającej sytuację społeczną i zawodową (MSM charakteryzują się niską dyspozycyjnością i ograniczoną mobilnością zawodową), zapewnienie opieki nad dzieckiem podczas szkolenia, stażu czy też spotkań z doradcą zawodowym lub refundacja kosztów opieki nad dzieckiem podczas odbywania stażu/szkolenia, zatrudnienie po odbyciu stażu (na umowę o pracę na czas nieokreślony). Postawa MSM jest poważnym ograniczeniem ich motywacji do działania, ale też motywacji do współpracy PSZ z MSM pracownicy PSZ i same MSM zwykle nie decydują się na udział w formach wsparcia oferowanych przez PSZ, gdyż nikt nie jest w stanie dać im gwarancji, że w ich przypadku efektem aktywności obu stron będzie oczekiwana, trwała zmiana i wymierna poprawa sytuacji życiowej i zawodowej MSM. 8. Zdaniem pracowników PSZ, postawa MSM wobec korzystania z różnych form wsparcia jest więc wyczekująca, zwykle polega na: oczekiwaniu na propozycje składane przez PSZ, zdawanie się na empatię lub inicjatywę pracowników PSZ w sprawie ich sytuacji życiowej, co istotne, wynika jednak często z braku kwalifikacji, nieumiejętności określania indywidualnych celów rozwojowych, w tym zawodowych, oraz z braku umiejętności diagnozy własnych preferencji i kompetencji, jak również niskiej świadomości osobistego wpływu na własny rozwój i sytuację społeczną i zawodową (MSM, zdaniem badanych, wykazują niską aktywność w osobistym przejmowaniu odpowiedzialności za swój los), oraz niskiej świadomości czynników kształtujących atrakcyjność zawodową na rynku pracy. 9. MSM, wątpią w swoje możliwości znalezienia pracy i skuteczność działań PSZ, boją się utraty korzyści wynikających z faktu bycia bezrobotną (np. utraty ubezpieczenia), są nieświadome 10

2. 3. kompetencji decydujących o pozyskaniu zatrudnienia 3, mogą więc relatywnie rzadko myśleć o zmianie swojej sytuacji życiowej i zawodowej. Odczuwalny przez pracowników PSZ jest brak specjalistycznych instytucji realizujących szyte na miarę programy wspierające MSM. Prawie 50% badanych pracowników PSZ zamierza podnosić swoje kompetencje w zakresie współpracy z przedsiębiorcami na rzecz Młodych i/lub Samotnych Matek. Prawie 10% uważa, że posiadana wiedza i umiejętności w tym obszarze nie są wystarczające, by efektywnie pracować z MSM, uwzględniając aspekt współpracy z przedsiębiorcami. 13% badanych zauważa, że braki wiedzy i umiejętności współpracy z przedsiębiorcami mają wpływ na skuteczność wsparcia udzielanego przez nich MSM. Aż 19% respondentów nie było w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy deficyty w zakresie kompetencji mają znaczenie w skuteczności świadczonej przez nich pomocy MSM. Badani pracownicy PSZ wskazują na następujące obszary tematyczne szkoleń jako przydatne i potrzebne, stwierdzają: gdyby była taka możliwość, chciał(a)bym uczestniczyć w następujących szkoleniach : 1. Jak pozyskać pracodawcę do współpracy? Sztuka kontaktu i rozmowy z pracodawcą przez telefon (ponad 62% badanych). 2. Profesjonalna sprzedaż Jak zachęcić pracodawcę do korzystania z usług urzędu pracy (66% badanych). 3. Jak zbadać zapotrzebowanie pracodawcy na konkretnego pracownika? (76% badanych). 4. Jak przygotować wspólnie z pracodawcą opis stanowiska pracy? (66% badanych). 5. Jak przygotować wspólnie z pracodawcą profil psychozawodowy poszukiwanego pracownika? (prawie 72% badanych). 6. Jak przygotować i przeprowadzić proces skutecznej rekrutacji i selekcji Jak zapewnić właściwy dobór personelu? (prawie 82% badanych). 7. Metody oraz narzędzia rekrutacji i selekcji stosowane przez pracodawców (80,7% badanych). 8. Jak prowadzić rozmowę kwalifikacyjną z kandydatem do pracy? (71,7% badanych). 9. Podstawy prawa pracy (ponad 80% badanych). Wśród innych zagadnień budzących zainteresowanie pracowników PSZ znalazły się te dotyczące: korzyści dla pracodawców, w tym przedsiębiorców, wynikających z zatrudniania MSM, doświadczeń i rozwiązań funkcjonujących w innych krajach dotyczących lepszej integracji MSM z rynkiem pracy. Do ważnych kryteriów, które powinno spełniać szkolenie, pracownicy PSZ zaliczają: jego praktyczny charakter (szkolenie prowadzone metodami warsztatowymi) 66,7% badanych, treści teoretyczne (wykłady) jako uzupełnienie wątków praktycznych 30,2% badanych, wykorzystanie podczas szkolenia przykładów konkretnych rozwiązań (studium przypadków) 76,6% badanych. 3 W szczególności dotyczy to MSM zarejestrowanych w urzędach pracy i mających status osoby bezrobotnej. 11

4. Wśród badanych pracowników PSZ znajdują się tacy, którzy identyfikują obszary niewiedzy i niewystarczających kompetencji, aby udzielić skutecznego wsparcia MSM. Deficyty kompetencyjne w szczególności dotyczą: udzielenia informacji i porad dotyczących prawnych aspektów zatrudnienia w sytuacji bycia przyszłą matką lub matką powracającą na rynek pracy po przerwie zawiązanej z urodzeniem i wychowaniem dziecka, korzystania ze świadczeń socjalnych, ubezpieczenia, nowych form organizacyjnych opieki nad dzieckiem, w tym informacji na temat organizacji mogących zapewnić bezpłatną lub tanią opiekę nad dzieckiem, w czasie poszukiwania przez MSM pracy, pomocy psychologicznej i umiejętności reagowania w sytuacjach trudnych i kryzysowych, których doświadcza MSM, aktywizowania i motywowania MSM do wprowadzania zmian w swoim życiu i radzenia sobie przez MSM ze zmianami, projektów i rozwiązań realizowanych przez NGO s (organizacje pozarządowe) lub inne instytucje na rzecz MSM w ich integracji z rynkiem pracy, wiedzy o uwarunkowaniach funkcjonowania MSM, wiedzy na temat elastycznych form zatrudnienia. Mimo deklarowanego przez większość pracowników PSZ biorących udział w badaniu poczucia przygotowania do pracy z MSM, w grupie badanych pracowników PSZ znaleźli się tacy, którzy podkreślają, że ich kompetencje do pracy z MSM są niewystarczające, a powodem tej sytuacji jest brak w warsztacie pracy pracownika PSZ narzędzi dedykowanych MSM pozwalających na: diagnozę preferencji MSM w zakresie: zainteresowań typami czynności oraz warunków pracy, diagnozę wartości, którymi kierują się MSM, dokonując wyborów życiowych i zawodowych, diagnozę motywacji MSM do pracy, umożliwiających np. wygenerowanie listy preferowanych i odradzanych czynności zawodowych, ze względu na predyspozycje i potencjał MSM, ale też warunki zewnętrzne na rynku pracy, jak również zaprojektowanie indywidualnego planu działania dla MSM zorientowanego na ich restart zawodowy na rynku pracy. Należy zauważyć, że w warsztacie pracy pracownika PSZ w szczególności doradcy zawodowego, ale też specjalisty ds. rozwoju czy lidera klubu pracy znajduje się szereg narzędzi diagnostycznych, które zdecydowanie mają zastosowanie w pracy diagnostycznej z MSM. 5. Pomimo dostępności i powszechności posługiwania się narzędziami diagnostycznymi przez pracowników PSZ badanie potwierdziło zainteresowanie i potrzebę wprowadzenia do warsztatu pracy pracownika PSZ nowego narzędzia diagnostycznego wspierającego kadry PSZ w pracy z MSM. 12

II. Wprowadzenie cel i założenia projektu

II. Wprowadzenie cel i założenia projektu Cel i założenia projektu Projekt pn. Pomysł dla mamy innowacyjny projekt współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami na rzecz aktywizacji młodych matek realizowany jest przez Beneficjenta (Projektodawcę): Ecorys Polska Sp. z o.o. Lider projektu oraz Business Inspirations Iwona Borawska Partner projektu, Polską Fundację Komunikacji Partner projektu, Solution Sp. z o.o. Partner projektu, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL), Priorytet I PO KL Zatrudnienie i integracja społeczna, Działanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej. Zgodnie z zapisami zawartymi we wniosku o dofinansowanie projektu koncentruje się on na opracowaniu skutecznej formuły współpracy (modelu współpracy) Publicznych Służb Zatrudnienia (PSZ) z przedsiębiorcami na rzecz wsparcia Młodych i/lub Samotnych Matek w ich integracji z rynkiem pracy. Realizacja projektu w założeniu ma przyczynić się do powstania, a następnie poddania procesowi testowania, 3 innowacyjnych produktów: 1. Produktu Centrum Aktywnej Mamy (CAM), w którym będą podejmowane działania aktywizujące zawodowo Młode i/lub Samotne Matki. Formuła funkcjonowania CAM ma powstawać w procesie jego działania (weryfikacja i potwierdzenie lub skorygowanie kierunku działań w fazie testowania). Zadaniem CAM będzie opracowanie form współpracy instytucji rynku pracy (PSZ) z biznesem na rzecz młodych matek. CAM zostanie utworzone na terenie województwa mazowieckiego. 2. Produktu testy talentów dla doradców zawodowych: narzędzia wzbogacające warsztat pracy doradcy zawodowego, wspierające doradców zawodowych w pracy z młodymi i/lub samotnymi matkami. 3. Produktu ekstranet z innowacyjną platformą współpracy PSZ z przedsiębiorcami. Testy talentów oraz ekstranet, w zamyśle projektodawcy, będą dedykowane pracownikom instytucji rynku pracy (zgodnie z Ustawą p dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Dz.U.08.69.415, ze zmianami) oraz pracownikom jednostek pomocy społecznej. W uzasadnieniu potrzeby wdrożenia interwencji (pkt. 3.1.1) projektodawca charakteryzuje problem, na który odpowiada interwencja, podkreślając z jednej strony trudną sytuację zawodową i ekonomiczną Młodych i/lub Samotnych Matek, z drugiej strony brak adekwatnych i skutecznych rozwiązań i mechanizmów wsparcia tej grupy docelowej przez Publiczne Służby Zatrudnienia. 15

W odniesieniu do grupy Młodych i/lub Samotnych Matek projektodawca rozpoznaje i podnosi jako szczególnie ważne następujące problemy: niski wskaźnik aktywności zawodowej i zatrudnienia kobiet w wieku tworzenia i rozwoju rodziny, w szczególności kobiet/matek młodych i samotnych, brak poczucia sprawstwa, bezsilność, przekonanie o braku perspektyw zawodowych, ale też życiowych, w konsekwencji wyuczona bezradność, zagrożenie marginalizacją społeczną jako problem powiązany i konsekwencja bierności zawodowej, zagrożenie, że w rodzinie utrwali się negatywny wzorzec funkcjonowania społecznego i zawodowego, bierności zawodowej i bezradności jako postawy życiowej, ale też: niewykorzystany potencjał pomimo tego, że posiadanie dzieci istotnie obniża szanse kobiet na zatrudnienie, badacze i specjaliści podkreślają (np. Matysiak 2009), że matki wykazują silną determinację w powrocie na rynek pracy i nie chcą pozostać bierne zawodowo, ekonomiczne i społeczne przesłanki wskazujące na bezwzględną potrzebę zmniejszenia stopnia dezaktywizacji zawodowej młodych matek bezdyskusyjne jest znaczenie wzrostu zatrudnienia, w tym zatrudnienia kobiet, dla poprawy perspektyw wzrostu gospodarczego, zwłaszcza w warunkach przewidywanego starzenia się ludności i spadku liczby osób w wieku produkcyjnym, oraz konieczność wzrostu liczby urodzeń. Co więcej, praca zawodowa jest ważnym warunkiem dla posiadania dzieci przez kobiety zatrudnienie kobiet wcale nie jest najwyższe w tych krajach, gdzie rodzi się najmniej dzieci. Wręcz przeciwnie, okazuje się, że w UE-15 kraje o najwyższym zatrudnieniu kobiet odnotowują jednocześnie najwyższą intensywność urodzeń i odwrotnie kraje o najniższym zatrudnieniu cechuje najniższa dzietność (Zatrudnienie 2009). W odniesieniu do systemu i form wsparcia tej grupy przez Publiczne Służby Zatrudnienia projektodawca rozpoznaje i podnosi jako szczególnie ważne następujące problemy: brak rozwiązań systemowych, brak kompleksowych i trafnych interwencji (programów, projektów) cechujących się trwałością oddziaływania na rzecz akcyjności w działaniu oraz selektywności podejmowanych działań, brak narzędzi wspierających pracowników Publicznych Służb Zatrudnienia w pracy z Młodymi i/lub Samotnymi Matkami, niewystarczające kompetencje do pracy z tą grupą docelową u pracowników Publicznych Służb Zatrudnienia (pracownicy PSZ są świadomi własnych ograniczeń i deficytów w zakresie kompetencji zwiększających skuteczność pracy z młodymi, samotnymi, biernymi zawodowo matkami), podejmowanie przez pracowników PSZ działań zastępczych nierozwiązujących problemu matek z dziećmi, takich jak unikanie przedstawiania ofert pracy/wydawania skierowania do pracy ze względu na brak możliwości jej podjęcia przez matkę, która nie jest w stanie zorganizować opieki nad dzieckiem, by móc podjąć i wykonywać pracę, 16

jak również: brak narzędzi wspierających pracowników Publicznych Służb Zatrudnienia w pracy z przedsiębiorcami na rzecz zwiększenia u nich gotowości do zatrudnienia Młodych i/lub Samotnych Matek, niewystarczające kompetencje pracowników Publicznych Służb Zatrudnienia do pracy z przedsiębiorcami (pracownicy PSZ są świadomi własnych ograniczeń i deficytów w zakresie kompetencji zwiększających skuteczność pracy z przedsiębiorcami na rzecz zwiększenia zatrudnienia wśród młodych, samotnych, biernych zawodowo matek). W związku z opisanymi problemami zrealizowany zostanie pilotażowy projekt o charakterze projektu innowacyjnego testującego Pomysł dla mamy innowacyjny projekt współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami na rzecz aktywizacji młodych matek. Celem głównym projektu 4 Pomysł dla mamy innowacyjny projekt współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia z przedsiębiorcami na rzecz aktywizacji młodych matek jest: wypracowanie i przetestowanie do czerwca 2014 roku modelu współpracy PSZ z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy młodym matkom, zagrożonym wykluczeniem społecznym. 4 Na podst.: pkt. 3.1.2 (Cel główny projektu) wniosek o dofi nansowanie projektu POKL. 17

III. Charakterystyka zastosowanej metodologii badania. Cele badania, obszary badawcze oraz kluczowe pytania badawcze

III. Charakterystyka zastosowanej metodologii badania. Cele badania, obszary badawcze oraz kluczowe pytania badawcze Cele badania oraz obszary badawcze (zakres badania) stanowiły punkt wyjścia do sformułowania kluczowych pytań badawczych. Kluczowe pytania badawcze stanowiły natomiast podstawę dla opracowania szczegółowej metodologii badania dookreślenia zakresu analiz i wyznaczenia kierunku prac badawczych. Cel główny badania Cele szczegółowe badania Obszary badawcze Pytania badawcze Metody badawcze Źródło: opracowanie własne. Głównym celem badania 5 była analiza uwarunkowań i stanu współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia (PSZ) z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy Młodym i/lub Samotnym Matkom zagrożonym wykluczeniem społecznym i sformułowanie założeń w postaci rekomendacji stanowiących podstawę dla opracowania modelu/formuły wspierania Młodych i/lub Samotnych Matek w ich lepszej integracji z rynkiem pracy, przez pracowników PSZ z uwzględnieniem współpracy PSZ z przedsiębiorcami. Potrzeba realizacji badania wiązała się: po pierwsze z wynikami wstępnego przeglądu instrumentów i rozwiązań odnoszących się do współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia (PSZ) z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy młodym matkom zagrożonym wykluczeniem społecznym, który to przegląd wskazywał na brak takich rozwiązań lub na nieadekwatność rozwiązań i mechanizmów istniejących obecnie, a zatem na konieczność rozpoznania przyczyn tej sytuacji, po drugie z potrzebą sformułowania trafnych wniosków (w postaci założeń i rekomendacji) stanowiących podstawę do projektowania 3 innowacyjnych produktów: (1) produktu Centrum Aktywnej Mamy (CAM); (2) produktu testy talentów dla doradców zawodowych; (3) produktu ekstranet z innowacyjną platformą współpracy PSZ z przedsiębiorcami. 5 Na podst.: pkt. 3.3 (Zadania) wniosek o dofi nansowanie projektu POKL. 21

Powyższe przesłanki stanowiły podstawę do wyznaczenia celów szczegółowych badania: Cel główny projektu Wypracowanie i przetestowanie modelu współpracy PSZ z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy młodym/samotnym matkom zagrożonym wykluczeniem społecznym do czerwca 2014 r. Cel główny badania Analiza uwarunkowań i stanu współpracy PSZ z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy młodym/ samotnym matkom zagrożonym wykluczeniem społecznym i sformułowanie założeń w postaci rekomendacji stanowiących podstawę do opracowania metod wspierania pracowników PSZ w zakresie świadczenia pomocy matkom z uwzględnieniem aspektu współpracy z przedsiębiorcami Cele szczegółowe badania 1) Rozpoznanie i ocena dotychczasowych działań PSZ na rzecz młodych/samotnych matek 2) Rozpoznanie i ocena kompetencji pracowników PSZ i ich potrzeb w zakresie współpracy z przedsiębiorcami w celu lepszej integracji młodych matek z rynkiem pracy 3) Rozpoznanie i ocena warsztatu pracy /narzędzi, instrumentów, którymi dysponują pracownicy PSZ, i ich potrzeb w ww. zakresie w celu lepszej integracji młodych matek z rynkiem pracy Schemat 1. Cel główny projektu, cel główny i cele szczegółowe badania Źródło: Opracowanie własne. 22

Badanie zostało zaprojektowane w sposób, który umożliwił udzielenie odpowiedzi na następujące kluczowe pytania badawcze w ramach obszarów istotnych z punktu widzenia realizacji celu głównego projektu. Obszary badawcze i lista kluczowych pytań badawczych 1. Uwarunkowania i stan współpracy Publicznych Służb Zatrudnienia (PSZ) z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy Młodym i/lub Samotnym Matkom 1. Czy istnieją, a jeżeli tak, to jakie, rozwiązania (prawne, organizacyjne), które umożliwiają PSZ wsparcie Młodych i/lub Samotnych Matek w ich integracji z rynkiem pracy? 2. Które z usług oraz instrumentów rynku pracy (przewidzianych Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) w sposób szczególny umożliwiają PSZ wsparcie Młodych i/lub Samotnych Matek w ich integracji z rynkiem pracy? (Zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy podstawowymi usługami rynku pracy są: pośrednictwo pracy; poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa; pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy; organizacja szkoleń [Dz.U.08.69.415, z późn. zm.]) (Instrumenty rynku pracy wspierają podstawowe usługi rynku pracy. Osoby bezrobotne mogą korzystać z form aktywizacji zawodowej, przewidzianych Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy [Dz.U.08.69.415, z późn. zm.]) 3. W jakim stopniu ogólne i szczegółowe cele rozwiązań m.in. usług rynku pracy i instrumentów rynku pracy prawnych i organizacyjnych oraz ich konstrukcja zostały zdefiniowane w sposób odpowiadający potrzebom Młodych i/lub Samotnych Matek w zakresie ich integracji z rynkiem pracy? 4. W jakim stopniu ogólne i szczegółowe cele rozwiązań m.in. usług rynku pracy i instrumentów rynku pracy prawnych i organizacyjnych oraz ich konstrukcja zostały zdefiniowane w sposób odpowiadający potrzebom (i możliwościom realizacyjnym) pracowników PSZ w obszarze wsparcia matek w ich integracji z rynkiem pracy? 5. Czy przez PSZ są podejmowane konkretne działania/praktyki na rzecz wspierania Młodych i/lub Samotnych Matek w ich integracji z rynkiem pracy, jeśli tak, to jakie? 6. Czy wśród podejmowanych przez PSZ działań/praktyk są takie, które należy popularyzować ze względu na ich skuteczność rozumianą jako większy udział Młodych i/lub Samotnych Matek w rynku pracy? 7. Jeśli nie są przez PSZ podejmowane żadne (lub jest ich niewiele) działania w zakresie wspierania Młodych i/lub Samotnych Matek w ich integracji z rynkiem pracy, jakie są przyczyny tej sytuacji? Które z przyczyn są najważniejsze? 8. Które z działań realizowanych przez PSZ i w jaki sposób angażują przedsiębiorców na rzecz rozwiązania problemu dezaktywacji zawodowej młodych matek? Czy zakres tych działań jest wystarczający? 23

2. 9. Czy przedsiębiorcy skutecznie pełnią funkcję partnerów dla PSZ w obszarze ułatwienia Młodym i/lub Samotnym Matkom wejścia na rynek pracy (postawy przedsiębiorców, aktywność, wymiana informacji itp.)? Jeśli tak, w jaki sposób wywiązują się z tej roli? Jeśli nie, dlaczego nie pełnią funkcji partnera dla PSZ w obszarze ułatwienia Młodym i/lub Samotnym Matkom wejścia na rynek pracy? 10. Jakie konkretne działania (praktyki) w obszarze PSZ, skierowane do młodych matek, są, w opinii PSZ, najbardziej skuteczne? Jakie czynniki decydują o skuteczności tych działań? Które z działań są, w opinii PSZ, w ogóle nieskuteczne? Jakie czynniki decydują o braku skuteczności lub niskiej skuteczności tych działań? 11. Jakie są bariery współpracy PSZ z przedsiębiorcami w zakresie wspierania młodych matek w ich integracji z rynkiem pracy? Które z nich są najważniejsze? Jakie konkretne rozwiązania należy wdrożyć, by zminimalizować bariery współpracy PSZ z przedsiębiorcami w zakresie wspierania młodych matek w ich integracji z rynkiem pracy? Diagnoza kompetencji (rozpoznanie wiedzy, umiejętności i postaw) pracowników PSZ w zakresie współpracy z Młodymi i/lub Samotnymi Matkami na rzecz ich integracji z rynkiem pracy 12. Jak pracownicy PSZ oceniają Młode i/lub Samotne Matki, jeśli chodzi o współpracę z nimi w obszarze umożliwienia im wejścia na rynek pracy (w tym np. potencjał zawodowy, gotowość podnoszenia kwalifikacji istotnych z punktu widzenia pracodawców i rynku pracy, gotowość do podjęcia zatrudnienia)? Jakie są, w opinii pracowników PSZ, główne ograniczenia Młodych i/lub Samotnych Matek dotyczące ich wejścia na rynek pracy? 13. Czy pracownicy PSZ odczuwają deficyt wiedzy i umiejętności w zakresie współpracy z Młodymi i/lub Samotnymi Matkami w obszarze ich wspierania w integracji z rynkiem pracy? Jeżeli tak, to deficyt jakich umiejętności odczuwają szczególnie? Jak, według nich, braki umiejętności wpływają na ich funkcjonowanie w relacji z Młodymi i/lub Samotnymi Matkami? Czy pracownicy PSZ zamierzają podnosić swoje kompetencje w zakresie współpracy z Młodymi i/lub Samotnymi Matkami w obszarze ich wspierania w integracji z rynkiem pracy? Jeżeli nie, to jakie są tego przyczyny? 14. Czy, jeżeli tak, to konkretnie w jakich formach doskonalenia kompetencji chcieliby uczestniczyć pracownicy PSZ, by zwiększyć swoje kompetencje w zakresie współpracy z Młodymi i/lub Samotnymi Mamami? W jakiego typu szkoleniach chcieliby uczestniczyć pracownicy PSZ? Jeśli pracownicy PSZ nie są zainteresowani udziałem w szkoleniach jako formie doskonalenia kompetencji w zakresie wsparcia Młodych i/lub Samotnych Matek, jakie są tego przyczyny? 15. Jakie kryteria powinno spełniać szkolenie oferowane pracownikom PSZ (w tym merytoryczne i organizacyjne), aby pracownicy PSZ byli skłonni w nim uczestniczyć (zakładając, że udział np. w szkoleniu jest ich samodzielną decyzją, a nie jest wymuszony przez pracodawców)? 24