Nabycie umiejętności graficznych wymaga rozwoju umiejętności motorycznych, koordynacji wzrokowo-ruchowej i samoregulacji.
KOORDYNACJA WZROKOWO - RUCHOWA Zdolność osoby do koordynowania informacji przekazanych przez oczy do kontroli, prowadzenia i kierowania rąk w celu realizacji danego zadania, takiego jak pisanie odręczne. Współdziałanie funkcji wzrokowych i ruchowych współpraca oka i ręki.
DLACZEGO KOORDYNACJA OCZU I RĘKI JEST WAŻNA? W trakcie roku szkolnego dzieci muszą często spoglądać na materiały instruktażowe różnych typów, np. liczby na tablicy, tekst, rysunek, mapę, listę instrukcji i prezentacje, i jednocześnie stworzyć odpowiedni fizyczny zapis w odpowiedzi na to, co widzą, w formie pisemnej lub rysunku.
Rosyjski psycholog Leonid Venger określił ważność koordynacji oczu i ręki mówiąc, że palce powinny być w stanie usłyszeć informacje przekazywane im przez oczy.
RYSOWANIE Z PAMIĘCI Dla wielu dzieci rysowanie z pamięci jest łatwiejsze od rysowania z obserwacji. Dziecko nie potrzebuje koordynować rysowania i patrzenia, gdyż wizualna forma rysunku istnieje już w jego umyśle.
RYSOWANIE Z OBSERWACJI Podczas rysowania z obserwacji, uwaga musi być podzielona pomiędzy patrzenie i zapisywanie. Dla małego dziecka jednoczesna koordynacja ruchu oczu i rąk jest trudna.
OCENA ROZWOJU KOORDYNACJI WZROKOWO-RUCHOWEJ PRZERYSUJ I POKOLORUJ CIĘŻARÓWKĘ PRZYKŁADOWY TEST
ORIENTACJA W PRZESTRZENI
Świadomość własnego Ja i orientacja przestrzenna kształtuje się w umyśle człowieka przez całe życie, choć w różnych okresach przebiega to inaczej. Jest warunkiem dobrego funkcjonowania człowieka w otaczającej rzeczywistości.
JAK KSZTAŁTUJE SIĘ ORIENTACJA PRZESTRZENNA U DZIECI?
Orientacja przestrzenna wywodzi się z poczucia to jestem ja, a to jest moje otoczenie, a także ze świadomości schematu własnego ciała. Najwcześniej dziecko uczy się określać kierunki i położenie przedmiotów w stosunku do swego ciała: najpierw to, co jest bliżej, w zasięgu ręki, a następnie to, co znajduje się dalej w obszarze wzroku.
Kształtowanie świadomości własnego ciała, określanie kierunków w przestrzeni od osi własnego ciała oraz ustalenie położenia obiektów względem siebie. Rozpatrywanie otoczenia z punktu widzenia drugiej osoby.
Określanie miejsc różnych obiektów w przestrzeni, wprowadzenie do nich kierunków i określanie ich wzajemnego położenia. Orientacja na kartce papieru.
Orientację przestrzenną kształtuje się poprzez dotyk, gest, ruch ciała i obserwację efektu przemieszczania. Słowa jedynie towarzyszą tym doświadczeniom. Dziecko musi samo doznać, poczuć, wykonać i nazwać swe doświadczenia, aby zrozumieć na czym polega orientacja w przestrzeni.
ORIENTACJA PRZESTRZENNO - KIERUNKOWA zdolność odróżniania strony lewej od prawej oraz określania relacji przestrzennych typu nad, pod, za. Dlaczego jest ważna? Umożliwia piszącemu dziecku orientację na kartce papieru oraz podjęcie decyzji, jak względem siebie ułożyć elementy graficzne pisma, które jest przecież zestawem kresek i kółek położonych względem siebie w różnych relacjach przestrzennych.
ZNACZENIE ORIENTACJI KIERUNKOWO- PRZESTRZENNEJ W NAUCE MATEMATYKI Nauka geometrii rozwiązywanie grafów Orientacja w układzie współrzędnym
OBNIŻONA ORIENTACJA W SCHEMACIE CIAŁA I PRZESTRZENI Zapisywanie cyfr w odbiciu lustrzanym, Przestawianie cyfr w liczbach (56 65), Odczytywanie liczb od prawej do lewej strony (345 jako pięćset czterdzieści trzy), Mylenie znaków <, >, Trudności w orientacji na kartce papieru (uczeń ma kłopoty z poleceniami typu: narysuj kwadrat po prawej stronie, rozwiąż zadanie znajdujące się na dole kartki), Mylenie kierunków (lewa, prawa strona), Słabe rozumienie określeń słownych dotyczących stosunków przestrzennych (w, nad, pod, NPDN PROTOTO za, obok, - J. Morawska przed, poprzedni, następny),
Trudności z prawidłowym umieszczaniem liczb w kolumnach, Zakłócenia w wyobraźni przestrzennej, stąd trudności w nauce geometrii, Kłopoty z przeliczaniem i porównywaniem jednostek czasu, Trudności w rysowaniu figur płaskich i przestrzennych, Kłopoty w operowaniu pojęciami, proste równoległe i prostopadłe, oś liczbowa, Trudności w zrozumieniu odwrotności działań rachunkowych, Kłopoty ze znalezieniem odpowiedniej strony i zadania w podręczniku.
ĆWICZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ - ETAPY ETAP 1 uświadomienie dziecku położenia przedmiotów względem własnego ciała i względem drugiej osoby oraz położenia przedmiotów względem innych przedmiotów. ETAP 2 kształtowanie orientacji w zakresie kierunków w przestrzeni (np. względem własnego ciała: góra głowa, dół nogi, przód twarz, tył plecy). ETAP 3 rozróżnianie stron lewej prawej.
ZABAWY UTRWLAJĄCE ORIENTACJĘ PRZESTRZENNĄ
CHODZENIE POD DYKTANDO Nauczyciel mówi: Dwa kroki w prawo... (dzieci wykonują). Teraz trzy kroki do przodu... Dwa kroki do tyłu... Pięć kroków w lewo... itd.
ZABAWA 2 CEL- UTRWALANIE POJĘĆ: PRZED-ZA, Z TYŁU-Z PRZODU, Z PRAWEJ-Z LEWEJ Nauczyciel mówi, gdzie dziecko ma położyć woreczek: przed sobą, za sobą, z tyłu, po lewej stronie, po prawej stronie itd. Dzieci wykonują polecenia. Następnie bawią się w parach i co jakiś czas zamieniają się rolami. Jedno dziecko mówi, gdzie położyć woreczek, a drugie wykonuje usłyszane polecenie.
ZABAWA 3 LUSTRZANE ODBICIE CEL KSZTAŁTOWANIE UMIEJETNOSCI NAŚLADOWANIA RUCHÓW
WERBALIZACJA RELACJI PRZESTRZENNEJ Dziecko nazywa lub układa podpisy pod odpowiednie układy przestrzenne.
w, przed, nad, pod, na, za
na, z, obok, pomiędzy, przed, za
BIBLIOGRAFIA: Gruszczyk Kolczyńska E., Zielińska E. (2000) Wspomaganie rozwoju umysłowego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa Gruszczyk Kolczyńska E., Zielińska E. (2004) Wspomaganie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa Gruszczyk Kolczyńska E., Zielińska E., Kupisiewcz M. (1999) Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli dzieci z wadą słuchu, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa Gruszczyk Kolczyńska E. (red.) Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz edukacja matematyczna dzieci w ostatnim roku wychowania przedszkolnego i w pierwszym roku szkolnej edukacji, Wydawnictwo Edukacja Polska, Warszawa Winiarek I.: Czy ręka słyszy oko? Bliżej przedszkola, 2012,