Psychologia społeczna Zajęcia 1 Wprowadzenie w problematykę Psychologii Społecznej dr Dariusz Rosiński co różni psychologię społeczną od wiedzy potocznej? dwa wzajemnie wykluczające się zarzuty: 1.zajmuje się truizmami 2.jest niebezpieczna, ponieważ pokazuje jak można manipulować ludźmi czy psychologia społeczna nazywa i opisuje prawdy, które każdy i tak intuicyjnie przeczuwa? (Murphy, 1990; Myers, 2003) typowa prawidłowość związana z wiedzą zdroworozsądkową polega na tym, że zazwyczaj staje się ona dostępna, gdy zapoznamy się z określonymi informacjami wszystko wydaje nam się o wiele bardziej logiczne i oczywiste po usłyszeniu czyjejś interpretacji obserwowanych zależności niż przed zapoznaniem się z nią zarzut, że coś stanowi oczywistość - nie ma w ogóle racji bytu każdą ludzką reakcję można logicznie wytłumaczyć ważne jest zdobycie wiedzy o tym, które reakcje występują najczęściej i w jakich warunkach podobnie w codziennym życiu nie spodziewamy się wystąpienia pewnych zdarzeń dopóty, dopóki nie uzyskają one statusu faktów - wówczas dopiero dostrzegamy wyraźne przesłanki zapowiadające ich nadejście i wydaje nam się oczywiste, że tak właśnie musiało być
czy wiedza zdroworozsądkowa jest zawsze błędna? czasami tak się zdarza stronniczość wglądu - wiedziałem to przedtem : pojawiająca się po poznaniu faktów tendencja do przeceniania własnej możliwości ich przewidzenia żyjemy tym, co widzimy, patrząc do przodu, lecz rozumiemy to, co dostrzegamy, oglądając się wstecz (S. Kierkegaard) przekonania muszą być konfrontowane z wiedzą naukową, aby odszukać prawdę wśród niezliczonej ilości często sprzecznych ze sobą mądrości, refleksji, przysłów i powiedzeń, potrzebujemy badań naukowych gdy studenci czytają podręczniki z omówieniem wyników badań, wszystko wydaje im się proste, czasami oczywiste, jednak gdy muszą udzielić prawidłowej odpowiedzi w teście wielokrotnego wyboru... nie wiem, co się stało, myślałem... - stronniczość wglądu Czym jest psychologia społeczna? zawsze znajdzie się ktoś gotowy nam przyklasnąć, ktoś kto wiedział, że tak będzie (jeśli badania dowiodą, że obecność partnera obniża jego atrakcyjność w oczach współmałżonka - ktoś powie: moja babcia mogłaby wam o tym powiedzieć... ) który z potocznych sądów najlepiej opisuje rzeczywistość? (skoro wiele wzajemnie się wyklucza) głos zdrowego rozsądku jest najczęściej słuszny, ale dopiero po faktach! naukowe badanie sposobu, w jaki ludzkie myśli, uczucia i zachowania ulegają wpływom innych ludzi zadania psychologii społecznej: opis szczegółowy, wiarygodny, oparty na bezpośredniej obserwacji (a nie na pogłoskach lub pamięci), wiarygodne, rzetelne metody by uniknąć błędów i subiektywizmu w opisie wyjaśnienie dlaczego ludzie wywierają na siebie nawzajem wpływ. Naukowe wyjaśnienia, które wiążą ze sobą i porządkują istniejące obserwacje to teorie
Perspektywa społeczno kulturowa: Przekonania, upodobania i polityczne sympatie osoby kształtują się pod wpływem takich czynników, jak narodowość, klasa społeczna i aktualna sytuacja historyczna Kluczowa rola norm społecznych (zasady i oczekiwania dotyczące akceptowalnych zachowań społecznych Perspektywa społeczno kulturowa: Centralne miejsce w tej teorii zajmuje kultura (wierzenia, zwyczaje, przekonania i język, wspólne dla grupy ludzi żyjących w określonym miejscu i czasie) Kultura obejmuje wszystkie ukształtowane przez człowieka cechy środowiska, takie jak domy, ubrania, a także subiektywne cechy, takie jak zasady etykiety, system wartości i kryteria dobrego smaku Perspektywa ewolucyjna: zakłada, że u źródeł społecznych zachowań człowieka leżą fizyczne i psychiczne cechy, które pomagały naszym przodkom przetrwać i rozmnażać się dobór naturalny główne pojęcie teorii ewolucyjnej (założenie, że zwierzęta mające cechy, które ułatwiają im przetrwanie i rozmnażanie się, przekażą te cechy swojemu potomstwu) Perspektywa ewolucyjna: nowe cechy, najlepiej sprawdzające się w danym środowisku (adaptacje), zastępują cechy mniej przydatne jednym z podstawowych błędów było założenie, iż ewolucja mogła wykształcić jedynie nieelastyczne instynkty, które były osobie implementowane przy urodzeniu i nie podlegały wpływom środowiska
Perspektywa ewolucyjna: obecnie większość ekspertów z dziedziny ewolucji i zachowań przyjmuje założenie, że biologiczne uwarunkowania zachowań ludzi zwierząt są o wiele bardziej elastyczne i ulegają modyfikacjom pod wpływem środowiska (Buss, Kenrick; Crawford, Krebs) jak cechy wspólne wszystkim ludziom wchodzą w interakcje z otoczeniem społecznym? Perspektywa społecznego uczenia się: niedaleko pada jabłko od jabłoni szkoła teoretyczna, według której zachowania społeczne wynikają z doświadczeń osoby dotyczących kar i nagród (Allport, 1924; Hull, 1934) poszukuje przyczyn zachowań społecznych w środowisku jednostki Perspektywa społecznego uczenia się: w teorii społecznego uczenia się nacisk kładzie się głównie na niepowtarzalne doświadczenia jednostki w konkretnej rodzinie, szkole lub grupie rówieśniczej i zakłada się, że nawyki z pierwszych lat trudno przełamać w podejściu społeczno kulturowym kładzie się nacisk na większe grupy społeczne i zakłada się, że normy, podobnie jak mody, szybko się zmieniają Perspektywa fenomenologiczna: szkoły: ewolucyjną, społeczno kulturowa i społecznego uczenia się łączy nacisk na obiektywne czynniki środowiskowe (rzeczywiste wydarzenia w świecie zewnętrznym są źródłem instynktów, sugestii i wyuczonych nawyków) według perspektywy fenomenologicznej, zachowania społeczne są wynikiem subiektywnej interpretacji wydarzeń zachodzących w świecie społecznym, dokonywanej przez każdą osobę
Perspektywa fenomenologiczna: Kurt Lewin nie twierdził, że obiektywna rzeczywistość nie istnieje podkreślał wagę interakcji pomiędzy wydarzeniami i sytuacją zewnętrzną a subiektywną interpretacją jednostki. Sposób, w jaki osoba interpretuje sytuację, zależy również od jej celów w danym momencie Perspektywa fenomenologiczna: Nacisk na subiektywną interpretację, która góruje nad obiektywną rzeczywistością jest nadal obecny w perspektywie społeczno konstruktywistycznej (raczej konstruujemy lub tworzymy rzeczywistość niż ją poznajemy) np. bywa często wykorzystywana do wyjaśniania różnic między kobietami i mężczyznami ( czy prawdziwy mężczyzna powinien, czy prawdziwa kobieta powinna... ) Podstawowe zasady zachowania społecznego Perspektywa społeczno poznawcza: skupia się na procesach zachodzących, gdy ludzie wybierają interesujące ich wydarzenia społeczne i gdy je interpretują i zapamiętują znaczenie przypisywane doświadczeniu wewnętrznemu (fenomenolodzy) doprowadziło do zbliżenia psychologii społecznej i psychologii poznawczej (zajmuje się badaniem procesów umysłowych związanych z zauważaniem, interpretacją, ocenianiem i zapamiętywaniem wydarzeń zachodzących w środowisku 1.zachowanie społeczne jest zorientowane na cel - ludzie wchodzą ze sobą w interakcje, aby osiągnąć pewne cele lub zaspokoić określone wewnętrzne motywacj 2.zachowanie społeczne stanowi nieustanną interakcję pomiędzy osobą a sytuacją
Podstawowe zasady zachowania społecznego Psychologowie społeczni badają cele zachowań społecznych na wielu poziomach: a)poziom powierzchowny pocieszanie się po oblanym egzaminie, wywarcie dobrego wrażenia na koleżance, poznanie biurowych plotek b)poziom głębszy (cele długoterminowe) uzyskanie reputacji osoby kompetentnej, bycie spostrzeganym jako osoba sympatyczna c)poziom najgłębszy (motywy fundamentalne) np. robienie kariery i nawiązywanie kontaktów z ludźmi o wysokim statusie może być interpretowane jako przejaw podstawowego motywu "osiągnięcie i utrzymanie pozycji społecznej" Podstawowe zasady zachowania społecznego Podstawowe motywy (najczęściej badane przez psychologów społecznych): 1.budowa więzi społecznych 2.zrozumienie siebie i innych 3.uzyskanie i utrzymanie statusu społecznego 4.obrona nas samych i tych, których cenimy 5.wabienie i zatrzymanie przy sobie partnerów Interakcja pomiędzy osobą a sytuacją Interakcja pomiędzy osobą a sytuacją osoba - cechy, które jednostka wnosi do sytuacji społecznej sytuacja - wydarzenia lub czynniki środowiskowe zewnętrzne wobec osoby osoby i sytuacje wpływają na siebie na wiele sposobów: 1. Różne sytuacje aktywizują różne części Ja 2. Każda sytuacja ma różne aspekty, a motyw społeczny aktywny w danej chwili zależy od tego, na który z nich zwracamy uwagę 3. Nie wszyscy reagują jednakowo na tę samą sytuację
Interakcja pomiędzy osobą a sytuacją osoby i sytuacje wpływają na siebie na wiele sposobów c.d.: 4. Ludzie zmieniają swoje sytuacje 5. Ludzie wybierają swoje sytuacje 6. Sytuacje zmieniają ludzi