Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy definicje Przez wzrost gospodarczy rozumiemy proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych w gospodarce, a w szczególności proces powiększania produkcji w skali całej gospodarki. Obok pojęcia wzrostu gospodarczego w literaturze ekonomicznej wyodrębnia się pojęcie rozwoju gospodarczego, które ujmowane jest szerzej.
Wzrost gospodarczy definicje Produkcja potencjalna Produkcja faktyczna Agregatowy popyt Agregatowa podaż
Wzrost gospodarczy mierniki Stopa wzrostu produkcji między dwoma okresami można zdefiniować jako stosunek przyrostu produkcji między tymi okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym. g=δy/y0=y1 Y0/Y0 g stopa (tempo) wzrostu produkcji; Yo wartość produkcji (mierzonej PKB bądź też dochodem narodowym) w okresie wyjściowym, Y1 wartość produkcji w okresie końcowym; Δ Y przyrost produkcji między okresem końcowym a okresem wyjściowym.
Wzrost gospodarczy mierniki Indeks wzrostu produkcji można zdefiniować jako stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym, co można zapisać: γ=y1/y0
Główne stanowiska teoretyczne Ujęcie podażowe rozwinięte na gruncie neoklasycznej teorii ekonomii, kierunku teoretycznego ukształtowanego na przełomie XIX i XX wieku, głównie za sprawą Alfreda Marshalla i Arthura Pigou. Ujęcie popytowe ujęcie popytowe determinantów dochodu narodowego zostało rozwinięte w latach trzydziestych XX wieku przez Johna Maynarda Keynesa. Keynes odrzucił twierdzenie, że mechanizmy rynkowe gwarantują pełne wykorzystanie czynników produkcji.
Ujęcie podażowe Naczelna idea ujęcia podażowego jest następująca: produkcja w gospodarce zależy od zdolności wytwórczych gospodarki, a więc możliwości kreowania podaży dóbr. Rozmiary zdolności wytwórczych gospodarki wyznacza poziom dochodu narodowego w gospodarce, a wzrost zdolności wytwórczych decyduje o wielkości przyrostu dochodu narodowego.
Ujęcie podażowe
Ujęcie popytowe Według Keynesa, dosyć częstą sytuacją w gospodarce rynkowej jest niepełne wykorzystanie czynników produkcji. W związku z tym produkcja w gospodarce rynkowej wyznaczona jest nie przez rozmiary zdolności wytwórczych istniejących w gospodarce, lecz przez stopień ich wykorzystania. Produkcja (dochód narodowy) faktycznie wytwarzana w gospodarce zależy od łącznego (globalnego) popytu na dobra.
Ujęcie popytowe
Długookresowy wzrost gospodarczy Wzrost zdolności wytwórczych decyduje o wzroście produkcji (dochodu narodowego) w długim okresie. Zdolności wytwórcze gospodarki i związana z nimi produkcja potencjalna zależą od dwóch czynników: 1) wielkości zasobów czynników produkcji istniejących w gospodarce, 2) efektywności wykorzystania tych czynników.
Długookresowy wzrost gospodarczy Zasoby siły roboczej (pracy) obejmują osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na warunkach istniejących w gospodarce. Przez kapitał rozumiemy tutaj takie rzeczowe elementy procesu produkcji, jak maszyny, narzędzia i urządzenia produkcyjne, w tym m.in. budynki i hale fabryczne. Aby zwiększyć obecny zasób kapitału w gospodarce, niezbędne jest podjęcie inwestycji w obecnym okresie. Ziemia (włącznie z występującymi w niej surowcami).
Długookresowy wzrost gospodarczy Zdolności wytwórcze gospodarki zależą nie tylko od rozmiarów zasobów czynników produkcji, ale również od efektywności wykorzystania tych czyn ników. Efektywność tę mierzy się ilością produktów, jaką można wytworzyć w gospodarce przy danych zasobach czynników produkcji.
Długookresowy wzrost gospodarczy
Zagregowana funkcja produkcji Funkcja produkcji: Założenia: Y = F (K, Z) dy/dk > 0, dy/dz > 0 dy/dk krańcowy produkt kapitału (KPk), dy/dz krańcowy produkt pracy (Kpp), Wzrost nakładów jednego z czynników produkcji przy założeniu, że nakłady drugiego nie zmieniają się, prowadzi do wzrostu produkcji.
Zagregowana funkcja produkcji d(dy)/d(dk) < 0, d(dy)/d(dz) < 0. Prawo malejących przychodów. Y λ = F (K λ, Z λ), gdzie λ > 0. Własność jednorodności funkcji pierwszego stopnia jeśli nakłady kapitału i pracy wzrosną λ-krotnie, to również produkcja wzrośnie λ-krotnie. Mówimy wówczas, że funkcja produkcji charakteryzuje się stałymi efektami skali.
Zagregowana funkcja produkcji Można przedstawić funkcję produkcji w formie funkcji jednej zmiennej: Y 1/Z = F (K, Z) 1/Z Y 1/Z = F (K 1/Z, Z 1/Z) Y/Z = F (K/Z, 1) Y/Z = F (K/Z) 1 jest stałą, więc w zapisie funkcji można pominąć Wydajność pracy (Y/Z), zależy od poziomu technicznego uzbrojenia pracy (K/Z). w = f (m)
Stan stacjonarny Model równowagi stacjonarnej stanu gospodarki, w którym nie występuje postęp techniczny oraz nie zmieniają się: zatrudnienie i techniczne uzbrojenie pracy. Poziom produkcji nie zmienia się w czasie. Nie zmienia się zasób kapitału inwestycje mają charakter odtworzeniowy. I = бk б stopień zużycia kapitału
Stan stacjonarny S = s0y I = S s0 skłonność do oszczędzania бk = s0y бk/z = s0y/z бm = s0f(m) Aby gospodarka znajdowała się w stanie równowagi stacjonarnej, ubytek technicznego uzbrojenia pracy (бm) musi być równy inwestycjom przypadającym na jednego zatrudnionego (s0f(m)).
Stan stacjonarny Funkcja wydajności pracy бm f(m) s0f(m) Techniczne uzbrojenie pracy
Produkcja a zatrudnienie Y F(Z,K,A1) F(Z,K,A0) Postęp techniczny prowadzi do wzrostu wydajności pracy Z
Produkcja a zatrudnienie Y = Z w poziom dochodu narodowego jest określony przez liczbę zatrudnionych i wydajność pracy (w = Y/Z) Y = Yt+1 Yt Yt+1 = (Z+ Z) (w+ w) = Zw+Z w+ Zw+ Z w Y = Zw+Z w+ Zw+ Z w Zw = Z w+ Zw+ Z w Y/Y = Z/Z + w/w + Z/Z w/w iloczyn jest bardzo mały, więc można go pominąć: Y/Y = Z/Z + w/w Tempo wzrostu dochodu narodowego zależy od tempa wzrostu zatrudnienia oraz tempa wzrostu wydajności pracy.
Produkcja a kapitał Wzrost produkcji zależy od rozmiarów inwestycji netto. e = Y/K efektywność kapitału Y = K e Odwrotność efektywności kapitału nazywamy współczynnikiem kapitałochłonności (kp). kp = 1/e = K/Y Współczynnik ten informuje o tym ile jednostek kapitału musi funkcjonować w gospodarce, aby wytworzyć 1 jednostkę dochodu narodowego.
Produkcja a kapitał Y/Y = K/K + e/e Tempo wzrostu dochodu jest uzależnione od tempa wzrostu kapitału i tempa wzrostu jego efektywności. Y = I 1/k gdzie I inwestycje ( K); 1/k współczynnik efektywności inwestycji ( Y/I lub Y/ K) k krańcowy współczynnik kapitałochłonności wskazuje ile złoty należy zainwestować w gospodarkę, aby w rezultacie dochód narodowy wzrósł o 1 zł.
Produkcja a kapitał Y/Y = I/Y 1/k gdzie I/Y stopa inwestycji Z równania wynika, że tempo wzrostu dochodu narodowego zależy od stopy inwestycji oraz efektywności inwestycji.
Produkcja a kapitał g TEMPO WZROSTU g1 g=i*1/k' g=i*1/k g0 1/k' I 1/k i0 STOPA INWESTYCJI
Produkcja a kapitał Podniesienie stopy inwestycji wymaga zwiększenia skłonności do oszczędzania i zmniejszenia skłonności do konsumpcji przez podmioty gospodarcze. Możliwe jest utrzymanie odpowiednio wysokiego tempa wzrostu przez odpowiednie dopasowanie współczynnika kapitałochłonności.
Dekompozycja Solowa Równoczesny wzrost nakładów kapitału i pracy oraz stałe efekty skali. Y = AF(K,Z) po zróżniczkowaniu: Y= A F(K,Z)+ K A F(K,Z)/ K+ Z A F(K,Z)/ Z po dzieleniu przez Y = AF(K,Z): Y/Y= A/A+ K/AF(K,Z) A F(K,Z)/ K+ Z/AF(K,Z) A F(K,Z)/ Z A F(K,Z)/ K krańcowy produkt kapitału (KPk) A F(K,Z)/ Z krańcowy produkt pracy (KPp)
Dekompozycja Solowa Y/Y= A/A+ K/AF(K,Z) KPk+ Z/AF(K,Z) KPp Zakładamy, że zgodnie z teorią podziału J.B. Clarka, przedsiębiorstwa wykorzystują siłę roboczą i kapitał do momentu, gdy ich produkty krańcowe zrównują się odpowiednio z płacą realną i realną ceną kapitału. KPp = Płr KPk = crk Udział nakładów kapitału w produkcie (α) wynosi: α = Crk K/Y = KPk K/Y
Dekompozycja Solowa Ponieważ przyjęliśmy, że funkcja charakteryzuje się stałymi efektami skali udział nakładów pracy w produkcie wynosi: (1 α) = Płr/Y = Kpp Z/Y Formuła wzrostu gospodarczego Solowa: Y/Y= A/A+α K/K+(1 α) Z/Z gdzie: Y/Y tempo wzrostu dochodu, K/K tempo wzrostu kapitału, Z/Z tempo wzrostu zatrudnienia, A/A stopa postępu technicznego. Czyli tempo wzrostu dochodu narodowego zależy od dynamiki postępu technicznego oraz tempa wzrostu zatrudnienia i tempa wzrostu zasobu kapitału, ważonych udziałem dochodów tych czynników w dochodzie narodowym.