Podstawy ekonomii WSTĘP I EKONOMICZNE MYŚLENIE Opracowanie: dr Tomasz Taraszkiewicz
Wstęp ekonomiczne myślenie Wstęp - ekonomiczne myślenie wybrane myśli przewodnie Minimalizacja nakładów Maksymalizacja efektów Nieograniczoność ludzkich potrzeb Głównym kreatorem nowych potrzeb, czy nowego sposobu zaspakajania tych potrzeb jest produkcja i związany z nią postęp technologiczny. Celem produkcji jest zaspakajanie zmieniających swój rozmiar i strukturę potrzeb ludzkich.
Ograniczoność zasobów Ograniczoność zasobów - dla jednostki czasu wolnego, zasobów finansowych, kwalifikacji i predyspozycji zawodowych - dla gospodarki ograniczoność zasobów czynników produkcji (pracy, ziemi, kapitału) Zasób czynnika produkcji ilość tego czynnika, jaką gospodarka dysponuje w danym momencie (ujęcie statyczne) Strumień czynnika produkcji dynamiczne ujęcie zasobu, oznaczające wykorzystanie czynnika produkcji w określonym czasie Podstawowe czynniki produkcji: - praca - przedsiębiorczość - kapitał produkcyjny i finansowy - ziemia. Praca otrzymuje wynagrodzenie w postaci płacy. Przedsiębiorczość moŝe być wynagradzana jak praca odpowiednio wysoką płacą zyskiem. Kapitał otrzymuje wynagrodzenie w postaci procentu. Ziemia przynosi dochód w postaci renty. lub
Ograniczoność zasobów - skutki Ograniczoność zasobów wynika z przyczyn naturalnych (ograniczoność bogactw naturalnych) lub moŝe wynikać z dotychczasowej działalności gospodarczej (ograniczoność kapitału). Mając do czynienia z jednej strony z ograniczonymi zasobami, z drugiej strony z nieograniczonymi potrzebami naleŝy liczyć się z występowaniem zjawiska rzadkości. Rzadkość oznacza, Ŝe nigdy nie będziemy mieli wszystkiego, co chcielibyśmy mieć. W ekonomii pojęcie rzadkości odnosi się do sytuacji, w której dostępne zasoby czynników produkcji są niewystarczające do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa. Rzadkość jest konsekwencją ograniczoności zasobów. Zjawisko rzadkości zmusza podmioty gospodarujące do dokonywania wyborów związanych z alokacją będących w ich dyspozycji zasobów.
Koszt alternatywny Koszt alternatywny koszt towarzyszący wyborowi, występuje, gdy posiadane zasoby czynników produkcji są niewystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb koszt alternatywny utrata moŝliwości realizacji odrzuconej, najlepszej alternatywy Dobra wolne: - dobra, które mają koszt alternatywny równy 0; - zwiększenie ilości dóbr wolnych nie pociąga za sobą konieczności zmniejszenia ilości innych dóbr. Z punktu widzenia konsumenta korzystanie z dóbr wolnych jest bezpłatne, konsument otrzymuje dobra wolne za darmo. Istnienie dóbr wolnych wynika z: - braku praw własności (np. do plaŝ, lasów, jezior), - polityki państwa, które decyduje się na bezpłatne dostarczanie niektórych dóbr (w niektórych krajach np. szkolnictwo czy ochrona zdrowia są bezpłatne).
Dobra wolne - konsument a społeczeństwo Dobra wolne z punktu widzenia konsumenta mają koszt alternatywny równy 0, nie musi to jednak oznaczać, Ŝe są to równieŝ dobra o zerowym koszcie alternatywnym dla społeczeństwa. Społeczeństwo ponosi koszt alternatywny, gdy np. bezpłatna ochrona zdrowia czy szkolnictwo wymagają zaangaŝowania określonych środków, zasobów, które mogłyby być uŝyte przez społeczeństwo w inny sposób, pojawia się więc koszt alternatywny, jaki ponosi całe społeczeństwo. Dobra wolne z punktu widzenia społeczeństwa są bardzo nieliczne (np. czyste powietrze, woda, promienie słoneczne docierające na Ziemię czy opady atmosferyczne. Wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym zasób takich czynników jak czyste powietrze, woda maleje. Przeciwieństwem dobra wolnego jest dobro ekonomiczne.
Dobra ekonomiczne - przedmiot badań mikroekonomii Dobro ekonomiczne to dobro rzadkie, o koszcie alternatywnym większym od 0. Wzrost produkcji lub konsumpcji dobra ekonomicznego pociąga za sobą konieczność rezygnacji z produkcji lub konsumpcji pewnej ilości innych dóbr. Praktycznie, niemal wszystkie dobra są dobrami ekonomicznymi i stanowią przedmiot badań i zainteresowań mikroekonomii. KaŜda działalność ludzka opiera się na dokonywaniu wyborów, w związku z tym dla kaŝdej realizowanej działalności istnieje koszt alternatywny, czyli konieczność rezygnacji z innej działalności. Decyzje dotyczące alokacji (rozmieszczenia) czynników w róŝnych zastosowaniach produkcyjnych podejmują właściciele czynników produkcji: - gospodarstwa domowe, - podmioty gospodarcze. Mikroekonomia zajmuje się sposobem rozwiązywania problemu rzadkości przez poszczególne podmioty gospodarujące. Mikroekonomia bada cele działalności podmiotów gospodarujących i formułuje kryteria wyboru decyzji optymalnych. Zadaniem mikroekonomii jest wyjaśnienie jak i dlaczego dany podmiot funkcjonuje w określonych warunkach.
Zamknięty obieg pienięŝny i rzeczowy w gospodarce
Zamknięty obieg pienięŝny i rzeczowy w gospodarce Na rynku produktów i usług konsumpcyjnych weryfikowane są zamierzenia konsumentów i producentów. Na rynku czynników produkcji weryfikowane są zamierzenia właścicieli czynników produkcji i firm kupujących czynniki produkcji. Ze względu na występowanie rynku produktów i usług konsumpcyjnych oraz rynku czynników wytwórczych, działania poszczególnych podmiotów są ze sobą powiązane, tworząc zamknięty obieg pienięŝny i rzeczowy w gospodarce.
Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Ekonomia. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2007. Milewski R., Kwiatkowski E.: Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2007. Kamińska T., Kubska-Maciejewicz B., Laudańska-Trynka J.: Teoria podejmowania decyzji przez podmioty rynkowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk 2000. Kamińska T., Krysinska A., Kubska-Maciejewicz B., Laudańska-Trynka J.: Wybrane problemy z mikroekonomii - zadania. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk 2006. Czarny B., Rapacki R.: Podstawy ekonomii. PWE. Warszawa 2002. Szczepaniec M.: Makroekonomia. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk 2003.