OWOCE I WARZYWA W HANDLU DETALICZNYM W kilkunastu ostatnich latach polski rynek detaliczny produktów ogrodniczych wyraźnie zmienił się na lepsze. Obserwuje się poprawę jakości owoców i warzyw, ich przygotowania do sprzedaży oraz opakowania. Konsumenci poszukują natomiast wyrobów wyróżniających się smakiem oraz walorami zdrowotnymi w opakowaniach poręcznych, a także umożliwiających łatwość wyboru, tym samym oszczędność czasu podczas zakupu i dostarczenia do domu. Detaliczna sprzedaż owoców i warzyw odbywa się w miejscach tradycyjnych na targowiskach, w sklepach spożywczych i specjalistycznych, tzw. warzywniakach. Jednakże coraz częściej konsumenci robią zakupy w marketach, określanych jako placówki handlu nowoczesnego. Udział poszczególnych kanałów dystrybucji w krajowej
2 sprzedaży detalicznej produktów spożywczych kształtuje się więc następująco: sklepy ogólnospożywcze ponad 50%, sieci super- i hipermarketów i oraz sklepy dyskontowe 30%, sklepy specjalistyczne 17%, pozostałe 3%. Mimo szybkiego rozwoju sieci supermarketów, klienci wciąż jeszcze preferują mniejsze sklepy osiedlowe i bezpośredni kontakt ze sprzedającym. W ostatnich latach zmieniają się zachowania, gusty oraz preferencje konsumentów. Według przeprowadzonych wśród konsumentów badań, do najczęściej deklarowanych miejsc zakupu żywności należą: małe sklepy osiedlowe 32%, małe sklepy osiedlowe samoobsługowe 26%, hiper- i supermarkety 21%.
3 Jednocześnie, wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia respondentów, udział sklepów wielkopowierzchniowych w zakupach żywności zwiększa się. Na podstawie danych szacunkowych można stwierdzić, że w sprzedaży krajowych owoców 70 80-proc. udział mają bazary w pobliżu miejsc zamieszkania i inne małe sklepy, zaś 20 30-proc. super- i hipermarkety. Handel tradycyjny Polacy lubią nadać robić zakupy w małych sklepach, określanych jako rodzinne w pobliżu miejsc zamieszkania. Niekiedy nawet ci, którzy mają w swym zasięgu sklep wielkopowierzchniowy, wybierają małe sklepy nie tylko ze względu na bliskość od domu, ale przede wszystkim na bogatą ofertę, jakość i świeżość produktów, a także bezpośredni kontakt z fachowym i przyjaznym sprzedawcą. Z powstaniem marketów, niektóre ze sklepów osiedlowych utraciły jednak nabywców. Organizatorzy rynku radzą, aby ich właściciele tworzyli własne organizacje, realizujące wspólną politykę zakupów i cen, dbali o atrakcyjny wygląd placówek i przedłużali godziny otwarcia. Handel nowoczesny Supermarkety i hipermarkety sklepy samoobsługowe, których liczba wzrosła ostatnio dwukrotnie oferują bogaty asortyment towarów na dużej powierzchni. Uznawane są za obiekty nowoczesnego handlu i stanowią jego trwały element. Przygotowane do obsługi dużych grup klientów, umożliwiają kompleksowy zakup większych partii produktów.
4 Markety kuszą także promocjami, wystrojem, ekspozycjami stoisk, opakowaniem towarów i atrakcyjnymi obniżkami. Oferowane produkty są zazwyczaj świeże, umyte i estetycznie podane. Klient jest tam jednak anonimowy, personel nie poświęca mu na tyle czasu i uwagi co w miejscach handlu tradycyjnego. Obowiązuje tu zasada: wybierz, zapłać i wyjdź. Wielkopowierzchniowe obiekty handlowe będą odgrywały coraz większą rolę w zaopatrzeniu konsumentów w owoce i warzywa. Właściciele marketów mają własną strategię marketingową, unikają pośredników i zakupują towar bezpośrednio u producentów. Ci ostatni jednak często rezygnują ze współpracy z marketami, gdyż wzrostowi wymagań jakościowych i handlowych nie towarzyszy zwyżka cen za produkty. Mimo to ilość hipermarketów na rynku wzrasta i obracają one znacznymi partiami produktów. Faktem jest, że markety potrzebują dużych ilości dobrych jakościowo produktów ogrodniczych, które mogą konkurować z towarami z importu. Spełnienie tych warunków bywa trudne dla niewielkich i średnich indywidualnych producentów. Możliwe jednak ono dla grup i organizacji producentów, platform logistycznych zarówno samodzielnych, jak i utworzonych przez firmy sieci handlowych dysponującymi nowoczesnymi obiektami przechowalniczymi oraz urządzeniami do sortowania i pakowania. Właśnie głównie tego typu organizacje są zdolne przygotować żądane partie produktów. W razie ich braku lukę towarową wypełniają natomiast produkty importowane. Coraz więcej produktów jest pakowanych w małe porcje, a więc w opakowania jednostkowe. Wybór opakowania jednostkowego skraca czas zakupu i nie rzutuje na obniżenie jakości wskutek przebierania produktów wyłożonych luzem. Jeżeli konsument przekona się, że dokonał
5 właściwego wyboru, przy następnych zakupach będzie szukał na opakowaniu zapamiętanego logo producenta lub firmy pakującej. Jest to tym ważniejsze, że np. w marketach nie ma styczności producenta z konsumentem, tak jak przy zakupach bezpośrednich lub pośrednich w sklepach owocowo-warzywnych bądź na targowiskach detalicznych. Podsumowując, podkreślić należy, że obecnie zarówno targowiska, jak też małe i średnie sklepy osiedlowe oraz sieci wielkopowierzchniowe spełniają swoją rolę. Wybór miejsca sprzedaży zależy od upodobań klienta, przyzwyczajeń, możliwości czasowych, zasobów finansowych. Sam produkt i jego jakość mają największy wpływ na decyzję zakupu. Klienci są bardziej wymagający i oczekują, że bez względu na wielkość sklepu wszędzie będą dobrze obsłużeni. Owoców oraz warzyw sprzedawanych na sztuki nie dotyczy wymóg podawania masy netto.
6 Produkty w sprzedaży detalicznej w ramach obowiązujących przepisów powinny być oznaczone w sposób czytelny i dobrze widoczny. Powinny zawierać informacje dotyczące państwa, z którego pochodzą, oraz w stosownych przypadkach klasy produktu, jego odmiany (lub typu handlowego), w sposób pozwalający uniknąć wprowadzenia konsumenta w błąd. Również etykieta powinna obowiązkowo zawierać nazwę produktu, a także masę netto. Wymóg podawania masy netto nie dotyczy owoców i warzyw sprzedawanych na sztuki. dr inż. Tadeusz Cąderek COBRO