Badanie motywacji uczniów klas III
Dlaczego badaliśmy motywację uczniów klas III do nauki motywacja wpływa na zamiar uczenia się, a więc stanowi czynnik rozwoju umiejętności ucznia pierwsze lata nauki szkolnej kształtują postawę dziecka wobec edukacji i siebie samego w roli ucznia budują potencjał na przyszłość możliwość monitorowania zmian w poziomie motywacji w przyszłych badaniach? Jak silny jest związek motywacji z poziomem umiejętności?? Które dzieci są bardziej, a które mniej zmotywowane?? Jak postawa nauczyciela wpływa na motywację?
Jak badaliśmy motywację? Stosując zasadę triangulacji: Skala motywacji w kwestionariuszu Ja i moja nauka Pytania dotyczące postawy wobec zadań językowych i matematycznych w kwestionariuszu Ja i moja nauka Skala oceny motywacji ucznia przez nauczyciela zamieszczona w kwestionariuszu Nauczyciel o uczniu Pytania do rodziców w kwestionariuszu Rodzice o dziecku
Jak badaliśmy motywację? Opierając się na trójczynnikowej strukturze motywacji (M.H. Dembo / J. Reykowski) Komponent wartości / oczekiwana gratyfikacja Dlaczego wykonuję to zadanie? Komponent oczekiwań / prawdopodobieństwo sukcesu Czy jestem w stanie wykonać to zadanie? Komponent afektywny / napięcie motywacyjne Jakie uczucia wzbudza we mnie to zadanie?
Skala motywacji w kwestionariuszu Ja i moja nauka pilotaż narzędzia: kwestionariusz zawierał stwierdzenia z każdego z trzech obszarów, o pozytywnym i negatywnym charakterze do ostatecznej wersji ogólnopolskiej weszło 20 stwierdzeń, np.: - W czasie lekcji chcę nauczyć się jak najwięcej (komponent afektywny +) - Staranie się o dobre oceny to strata czasu (komponent wartości - ) - Ze wszystkiego mogę dostać dobrą ocenę, jeśli tylko się postaram (komponent oczekiwań +) 17 stwierdzeń (silny związek pomiędzy zmiennymi: KMO = 0,85) służyło do stworzenia wystandaryzowanego wyniku motywacji (od -1 do 1)
Skala motywacji w kwestionariuszu Ja i moja nauka analiza czynnikowa 5 czynników ciekawość poznawcza (~ komponent afektywny, Dembo) Sprawia mi radość nauczenie się czegoś nowego bezradność szkolna (~ bezradność intelektualna, Sędek) Staranie się o dobre oceny to strata czasu motywacja zewnętrzna (~ komponent wartości, Dembo) Dziecko, które dobrze się uczy jest podziwiane przez koleżanki i kolegów aktywność na lekcji Lubię zgłaszać się do odpowiedzi na lekcjach wiara we własne możliwości (~ komponent oczekiwań, Dembo) Myślę, że mogę się nauczyć nawet trudnych rzeczy
Fragment kwestionariusza Ja i moja nauka Skala motywacji w kwestionariuszu Ja i moja nauka
Skala oceny motywacji przez nauczyciela bada jawne zachowania ucznia (cechy które określają pozytywną i aktywną postawę dziecka wobec nauki) 10 stwierdzeń, źródło: skala zachowania się ucznia B. Markowskiej + rozmowy z nauczycielami, np. Chętnie pracuje w klasie, uważnie śledzi przebieg lekcji Ma starannie odrobione prace domowe Sam szuka nowych informacji stwierdzenia wysoko korelują z całą skalą (0,60-0,79) współczynnik korelacji ze skalą motywacji ucznia: 0,36 średnia korelacja = narzędzia badają inne zjawiska (zachowanie vs. procesy wewnętrzne)
Skala oceny motywacji przez nauczyciela Fragment kwestionariusza Nauczyciel o uczniu pytania na temat motywacji
Pytania do rodziców dotyczące postawy wobec nauki i szkoły Fragment kwestionariusza Rodzice o dziecku pytania na temat motywacji
Wybrane wyniki
Różnice w poziomie motywacji uczniów pomiędzy typami szkół 1 0,8 0,6 0,4 0,2 szkoły wiejskie szkoły miejsko-wiejskie szkoły miejskie Nieznaczne, ale istotne różnice w motywacji mierzonej skalą dla ucznia pomiędzy typami szkół. Dzieci ze szkół wiejskich wydają się być najbardziej zmotywowane. 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 skala motywacji ocena motywacji przez nauczyciela
Opinie rodziców na temat postawy dziecka do nauki Nasze dziecko lubi się uczyć 100% 90% 4% 4% 4% nie 80% 70% 60% 50% 48% 51% 52% czasem tak, czasem nie tak 40% 30% 20% 49% 45% 44% 10% 0% szkoły wiejskie szkoły miejsko-wiejskie szkoły miejskie Opinie rodziców wskazują, że dzieci ze szkół wiejskich nieco bardziej lubią naukę szkolną niż dzieci z pozostałych typów szkół.
Różnice w poziomie motywacji uczniów pomiędzy płciami 1 0,8 chłopcy dziewczęta 0,6 0,4 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 0,2 0,18-0,21-0,19 skala motywacji ocena motywacji przez nauczyciela Dziewczęta przejawiają wyższą motywację do nauki szkolnej!
Pilne dziewczynki, leniwi chłopcy? Jakie są przyczyny różnic w poziomie motywacji pomiędzy płciami? HIPOTEZA 1 stereotyp płci = samospełniające się proroctwo dziewczynki dziewczynki są postrzegane jako bardziej zmotywowane, chętniej się uczące, grzeczniejsze, bardziej kulturalne chłopcy chłopcy są postrzegani jako łobuziaki, które niezbyt chętnie się uczą
Pilne dziewczynki, leniwi chłopcy? Jakie są przyczyny różnic w poziomie motywacji pomiędzy płciami? HIPOTEZA 2 kobiecy system wartości w systemie edukacji (W. Pisula) dziewczynki promuje dziewczynki, które są bardziej zdolne do wytrwałości, cierpliwości, systematyczności chłopcy nie promuje predyspozycji chłopców do zadań opartych na konkretnych projektach, realizowanych w krótkim czasie nie uwzględnia żywiołowości chłopców i ich dużego zapotrzebowania na aktywność fizyczną
Różnice w poziomie motywacji uczniów pomiędzy płciami w różnych typach szkół 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 -0,25 0,09 szkoły miejskie Skala motywacji ucznia -0,27 chłopcy 0,18 szkoły miejskowiejskie dziewczynki 0,33-0,1 szkoły wiejskie 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 Motywacja ucznia w ocenie nauczyciela 0,16 chłopcy dziewczynki 0,2 0,19-0,29-0,16-0,15 szkoły miejskie szkoły miejskowiejskie szkoły wiejskie Różnice w poziomie motywacji dziewcząt i chłopców występują w szkołach wszystkich typów, ale są najmniejsze w szkołach miejskich. HIPOTEZA: w miastach - najmniejsza stereotypizacja związana z płcią?
Umiejętności językowe a motywacja Skale motywacji Motywacja ogólna do nauki szkolnej Motywacja ucznia w ocenie nauczyciela Umiejętności językowe narzędziowe komunikacyjne badawczo-twórcze 0,20 n.i. 0,23 0,44 0,41 0,50 Wyraźny związek istnieje pomiędzy motywacją ucznia w ocenie nauczyciela, a wszystkimi typami umiejętności językowych, zaś w przypadku umiejętności narzędziowych i badawczo-twórczych także ze skalą motywacji ucznia. HIPOTEZA: związek jest dwukierunkowy: wysoka motywacja sprzyja aktywności prowadzącej do rozwijania umiejętności, ale też sukces w kształtowaniu umiejętności przyczynia się do wzrostu motywacji do nauki.
Umiejętności matematyczne a motywacja Skale motywacji Motywacja ogólna do nauki szkolnej Motywacja ucznia w ocenie nauczyciela narzędziowe Umiejętności matematyczne komunikacyjne 0,21 n.i. n.i. 0,52 narzędziowe nietypowe badawcze n.i. 0,34 0,46 0,39 Wyraźny związek istnieje pomiędzy motywacją ucznia w ocenie nauczyciela, a wszystkimi typami umiejętności matematycznych. Najsilniejszy związek pomiędzy motywacją a umiejętnościami matematycznymi występuje w odniesieniu do umiejętności matematycznych narzędziowych. HIPOTEZA: największy nacisk w edukacji matematycznej położony jest na rozwijanie właśnie tego typu umiejętności.
Postawa wobec zadań językowych i matematycznych 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 6% 6% 7% 7% 20% 19% 74% 76% Lubię się uczyć matematyki Lubię rozwiązywać zagadki i łamigłówki 31% 31% 62% 62% Lubię się uczyć języka polskiego Lubię czytać Nieprawda Częściowo prawda, częściowo nieprawda Prawda W grupie trzecioklasistów zadania matematyczne są bardziej lubiane niż zadania językowe.
Zainteresowania dziecka w opinii rodzica 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 90% lubi zabawy ruchowe 75% 73% lubi czytać interesuje się przrodą Nasze dziecko. 69% lubi rysować 64% 64% chętnie gra w gry o charakterze logicznym i rozwiązuje łamigłówki lubi śpiewać lub grać 60% chętnie czyta czasopisma dla dzieci 51% chętnie czyta literaturę dla dzieci Chociaż rodzicie uważają, że ich dzieci ogólnie lubią czytać, to jednak czytanie książek i czasopism jest już rzadziej wskazywane jako aktywność lubiana przez dziecko.
Postawa wobec zadań językowych i matematycznych wśród chłopców i dziewcząt 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 68% 79% 80% 72% 71% 70% 53% 54% dziewczynki chłopcy 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% Lubię uczyć się matematyki Lubię rozwiązywać zagadki i łamigłówki Lubię się uczyć języka polskiego Lubię czytać Chłopcy istotnie rzadziej deklarują, że lubią uczyć się języka polskiego oraz czytać. Chłopcy częściej niż dziewczynki deklarują natomiast, że lubią uczyć się matematyki.
Postawa wobec czytania a poziom umiejętności 80 70 60 50 40 30 20 10 0 62 56,5 54 40,3 35,8 33 50,3 44,2 39 Lubię czytać 69,5 68,4 65 33,8 34 34 prawda częściowo prawda, częściowo nieprawda nieprawda 51,1 49,1 45 32,5 30,8 28 matematyczne narzędziowe w sytuacjach nietypowych językowenarzędziowe językowekomunikacyjne badawczotwórcze matematycznenarzędziowe matematycznekomunkacyjne matematycznebadawcze Dzieci deklarujące, że lubią czytać osiągnęły wyższy poziom umiejętności językowych oraz nieznacznie wyższy poziom umiejętności matematycznych.
Postawa wobec języka polskiego a poziom umiejętności 80 70 60 50 40 30 20 10 0 59,859,6 60 Lubię się uczyć języka polskiego 42 37,838,7 48,346,2 48 badawczo-twórcze 72,1 75 66,7 36,8 39 31,8 matematyczne narzędziowe w sytuacjach nietypowych prawda częściowo prawda, częściowo nieprawda nieprawda 48,8 51,7 54 30 34,3 35 językowenarzędziowe językowekomunikacyjne matematycznenarzędziowe matematycznekomunkacyjne matematycznebadawcze Związek postawy wobec języka polskiego z poziomem umiejętności językowych jest niejednoznaczny. Natomiast dzieci deklarujące niechęć do języka polskiego mają najwyższe wyniki w kategorii umiejętności matematycznych. HIPOTEZA: wybór odpowiedzi prawda mógł być w części generowany trudnościami w uczenia się matematyki, a nie rzeczywistym zamiłowaniem do języka polskiego.
80 70 60 50 40 30 20 10 0 60,658,6 52 Postawa wobec łamigłówek i zagadek, a poziom umiejętności Lubię rozwiązywaćłamigłówki i zagadki 39,6 36 29 49,1 44,3 38 69,867,9 59 34,632,6 27 matematyczne narzędziowe w sytuacjach nietypowych prawda częściowo prawda, częściowo nieprawda nieprawda 50,948,2 44 32,630,3 23 językowenarzędziowe językowekomunikacyjne badawczotwórcze matematycznenarzędziowe matematycznekomunkacyjne matematycznebadawcze Dzieci deklarujące, że lubią rozwiązywaćłamigłówki i zagadki osiągnęły najwyższe wyniki we wszystkich badanych kategoriach umiejętności.
Postawa wobec matematyki, a poziom umiejętności Lubię uczyć się matematyki prawda 80 70 60 50 40 30 20 10 0 59,959,359 41,3 37,6 38 50,6 46,7 48 70,9 64,5 59 35,5 30 26 częściowo prawda, częściowo nieprawda nieprawda 50,749,1 45 32,530,2 26 językowenarzędziowe językowekomunikacyjne matematyczne narzędziowe w sytuacjach nietypowych językowe badawczotwórcze matematycznenarzędziowe matematycznekomunkacyjne matematycznebadawcze Istnieje wyraźny związek między zamiłowaniem do matematyki, a umiejętnościami z tego zakresu: dzieci deklarujące, że lubią uczyć się matematyki, prezentowały najwyższy poziom wszystkich badanych kategorii umiejętności matematycznych.
Postulaty dotyczące procesu nauczania gratyfikuj osiągnięcia edukacyjne dzieci (na ich miarę), ponieważ to wpływa na ich motywację indywidualizuj procesu nauczania, dostosuj typ zadań i styl pracy do predyspozycji uczniów stosuj różnorodne formy i metody pracy, tak by rozwijane i ujawniane były predyspozycje wszystkich dzieci bądź refleksyjny i samokrytyczny - kontroluj u siebie przejawy stereotypowego myślenia postaraj się z treści i zadań mniej lubianych uczynić jak najwięcej zabawy - stosuj często łamigłówki i zagadki zastanów się, czy Twoje własne upodobania w kierunku pewnych treści czy przedmiotu nauczania nie sprawiają, że większą uwagę o charakterze pozytywnym kierujesz na dzieci, które również przejawiają preferencje w tym kierunku zachęcaj do czytania wszystkie dzieci; obdarzaj je wiarą, że każdy może się nauczyć dobrze czytać i czerpać z tego radość. Nie karz za czytanie nie spełniające twoich oczekiwań. Staraj się nie czynić z czytania przymusu.
Postulaty dotyczące systemu edukacji dzieci na wsi mają wysoką motywację, ale obiektywnie gorsze warunki do nauki inwestujmy w szkoły wiejskie tworzą one przyjazne środowisko wychowawczo-edukacyjne więcej mężczyzn w polskich szkołach