,,Kształcenie się jest jak budowanie łodzi, którą wypłyniemy na oceany dorosłego życia PROGRAM PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM I UCZNIEM MAJĄCYM TRUDNOŚCI W NAUCE w ZESPOLE SZKÓŁ AGROTECHNICZNO-EKONOMICZNYCH im. Komisji Edukacji Narodowej w WERYNI w roku szkolnym 2008/09 Werynia 2008
Spis treści I. Wstęp. II. Charakterystyka programu. III. Charakterystyka sylwetki: 1. ucznia zdolnego. 2. ucznia mającego trudności w nauce. IV. Cele programu. V. Zadania szkoły. VI. Metody i formy pracy; 1. z uczniem zdolnym 2. uczniem mającym trudności w nauce. VII. Zadania nauczycieli; 1. z uczniem zdolnym 2. uczniem mającym trudności w nauce. VIII. Efekty. IX. Ewaluacja programu. X. Harmonogram pracy nauczycieli.
I. WSTĘP Szkoła współczesna (nie tylko polska) nastawiona jest na kształcenie powszechne, pracuje z uczniem przeciętnym, boryka się uczniem mającym trudności w nauce i nie widzi uczniów zdolnych. Uczniowie zdolni, jak również słabi nie rozwijają się na miarę swych możliwości, nie czynią odpowiednich postępów, zniechęcają się, nie lubią szkoły, czasem sprawiają problemy wychowawcze. Dlatego też należy większą uwagę niż dotychczas skupić na uczniach zdolnych i tych,którzy mają trudności w zdobywaniu wiedzy i umiejętności. II. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU Praca z uczniem zdolnym stanowi w wielu wypadkach wyzwanie dla samego nauczyciela, który musi uwzględnić fakt stawiania wyższych wymagań uczniom szczególnie uzdolnionym, ale musi też dostosować się do wysokich wymagań i oczekiwań ze strony tych uczniów. Kluczem do sukcesu w tym zakresie jest oczywiście osobowość nauczyciela, jego wiedza i entuzjazm, ale jego osamotnione działania nie mogą być w pełni efektywne, lecz stanowić muszą fragment zorganizowanych działań szkoły ukierunkowanych na pracę z uczniem zdolnym. O potrzebie podejmowania dodatkowych wysiłków, by uczniowie szczególnie uzdolnieni zostali objęci opieką, muszą być przekonani wszyscy nauczyciele. Stąd niezbędne jest podjęcie szerokich działań wypracowanych przez szkołę, by rozpoznać zdolności uczniów, utwierdzić ich w przekonaniu o posiadaniu określonych predyspozycji i wskazać możliwości rozwoju i odniesienia sukcesu. Program ma na celu zapobieganie niepowodzeniom szkolnym uczniów. Nauczyciele powinni pomóc w osiągnięciu sukcesu szkolnego uczniom mającym trudności w nauce. W celu podniesienia jakości pracy szkoły w zakresie doskonalenia pracy z uczniem zdolnym i mającym trudności w nauce proponuje się podjęcie zorganizowanych działań w następujących kierunkach: Stworzenie przez szkołę atmosfery dla uczniów zdolnych w celu przekonania ich o konieczności ciągłego rozwoju oraz samodzielnej pracy samokształceniowej. Ścisła współpraca wychowawców i nauczycieli w rozpoznawaniu szczególnych zdolności uczniów, inspirowaniu i mobilizowaniu ich do dalszej pracy. Zorganizowanie w szkole działań wspomagających (np. zadań dodatkowych) w celu rozwijania szczególnych uzdolnień uczniów. Mądre i konsekwentne wdrażanie do udziału w olimpiadach i konkursach w celu konfrontacji wiedzy i umiejętności uczniów z innymi. Wypracowanie systemu nagradzania i promowania każdego, najmniejszego nawet sukcesu uczniów i ich opiekunów. Uwzględnienie w planie rozwoju zawodowego potrzeb nauczycieli w zakresie doskonalenia pracy z uczniem zdolnym. W procesie uczenia się ucznia zdolnego musi współpracować ze szkołą dom rodzinny. Rodzice powinni opiekować się pracą samokształceniową ucznia, motywować go do pracy, z pełną życzliwością aprobować jego wysiłek i doceniać postępy. Psychologowie, pedagodzy uważają, że największe znaczenie w pracy z uczniami zdolnymi ma rozwijanie myślenia twórczego oraz działania oryginalnego.
Wskazówki do stworzenia uczniom warunków do myślenia twórczego: 1. Cenić twórcze myślenie. 2. Zwiększać wrażliwość dzieci. 3. Nie narzucać sztywnych schematów. 4. Stwarzać atmosferę twórczą w klasie. 5. Stwarzać sytuacje wymagające twórczego myślenia. 6. Stwarzać okresy aktywności i spokoju. 7. Udostępniać środki do realizacji pomysłów. 8. Popierać zwyczaj pełnej realizacji pomysłów. 9. Popierać zdobywanie wiedzy w wielu dziedzinach. 10. Kształtować u ucznia wiarę we własne możliwości. 11. Pobudzać aktywność uczniów. 12. Walczyć z nudą i apatią. 13. Urozmaicać proces nauczania. 14. Być wzorem dla uczniów. Z kolei uczeń przeżywający niepowodzenia szkolne jest dla nauczyciela uczniem trudnym. III. CHARAKTERYSTYKA SYLWETKI 1. Ucznia zdolnego charakteryzuje: wysoki poziom zdolności ogólnych, czyli zdolność do rozumowania abstrakcyjnego, łatwość uczenia się, inicjatywa i oryginalność w pracy intelektualnej, wysoki poziom zdolności specjalnych (uzdolnień), wysokie osiągnięcia w nauce, dyspozycje lub osiągnięcia twórcze, silne i szerokie zainteresowania, silna motywacja do zajmowania się ucznia dziedziną działalności, zdolność do wytężonej pracy, łatwość skupienia się nad danym problemem, duże zróżnicowanie emocjonalne, szybki styl pracy, cechy osobowości i wytrwałość w dążeniach, samodzielność, poczucie własnej wartości, skłonność do dominacji. Pomocne w prawidłowym rozpoznawaniu i wyławianiu uczniów odpowiadających tym kryteriom jest baczne obserwowanie takich cech jak: sprawność językowa (rozumienie szerokiego zakresu słów, łatwe dysponowanie potrzebnymi słowami oraz giętkość i umiejętność dobitnego wyrażania myśli), zdolność skojarzeniowa, umiejętność ogarniania wielu idei i wiązania większej ilości faktów, wyjątkowy zasób energii umysłowej i fizycznej, a nawet poczucie humoru, oryginalność myślenia, zdolność analizy i syntezy,
2. Ucznia mającego trudności w nauce charakteryzuje Brak zainteresowania nauką Lekceważenie i niewykonywanie poleceń nauczyciela Nieumiejętność kierowania własnymi procesami psychicznymi jak; uwaga, pamięć, spostrzeganie, kojarzenie Z trudem zapamiętuje daty i reguły Nie wykazuje głębszych zainteresowań Słaba aktywność Postawa bierności i rezygnacji Wagary Agresja słowna i fizyczna Kłamstwa IV. CELE PROGRAMU Cele główne 1. Rozwijanie zainteresowań /artystycznych, naukowych, sportowych, społecznych/ uczniów. 2. Rozwijanie i poszerzanie wiadomości i umiejętności zdobytych na lekcjach. 3. Rozwijanie zdolności poznawczych i kształcących. 4. Rozwijanie zainteresowań, uzdolnień i aspiracji uczniów. 5. Uzyskanie wiedzy o wyższym poziomie trudności - zgodnym z poziomem rozwoju ucznia 6. Kształtowanie umiejętności precyzyjnego, twórczego myślenia i formułowania wypowiedzi. 7. Kształtowanie postaw społecznych. 8. Przygotowanie do konkursów i olimpiad przedmiotowych. 9. Pomoc w wyborze kierunków dalszego kształcenia/poradnictwo zawodowe/ 10. Nauka umiejętności kierowania własnym rozwojem. Cele szczegółowe - to uzyskanie lub podniesienie umiejętności: 1. Samodzielnego i logicznego myślenia. 2. Planowania i organizowania pracy własnej i w grupie. 3. Uczenia się z wykorzystaniem różnych źródeł informacji, w szczególności Internetu. 4. Indywidualizowanie pracy dydaktycznej pod kątem zainteresowań i możliwości uczniów. 5. Uzupełnianie, poszerzanie treści programowych i pozaprogramowych. 6. Inspirowanie uczniów zdolnych do aktywności twórczej i oryginalności myślenia. 7. poznanie przez uczniów samego siebie, swoich możliwości i kierowania własnym rozwojem. 8. Wzbogacenie procesu kształcenia na lekcji.
9. Tworzenie środowiska wychowawczego stymulującego rozwój uzdolnień i postaw twórczych, 10. Poznawanie metod i technik uczenia się określonych dziedzin wiedzy, wzbogacanie języka naukowego, rozwiązywanie problemów teoretycznych w tym oryginalnych i skomplikowanych, 11. Zwiększenie efektywności pracy całej szkoły. V. ZADANIA SZKOŁY: 1. Identyfikacja uczniów zdolnych, 2. motywowanie do pracy, 3. kierowanie rozwojem tych uczniów, 4. stwarzanie warunków do optymalnego rozwoju, 5. zindywidualizowanie procesu nauczania, 6. pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych, 7. pomoc merytoryczna, 8. udostępnianie źródeł wiedzy, 9. organizowanie zajęć pozalekcyjnych, kółek przedmiotowych i zainteresowań, 10. wykorzystywanie form wypoczynku i relaksu. VI. METODY I FORMY PRACY Metody pracy z uczniem metoda problemowa, metoda kształcąca wyszukiwanie i wykorzystywanie informacji z różnych źródeł, metoda zastosowania nabytej wiedzy w praktyce, metoda rozwijania zainteresowań, metoda porozumiewania się w różnych sytuacjach, metoda prezentowania własnych poglądów, metody aktywizujące. Formy pracy W pracy z uczniem stosujemy Odpowiedni sposób prowadzenia lekcji metodami aktywnymi /np. metoda projektu, problemowa, warsztaty, burza mózgów. Służą temu również: stawianie pytań pobudzających krytyczne myślenie, samodzielne rozwiązywanie problemów, dostosowywanie zadań do indywidualnych zdolności ucznia, przygotowywanie referatów, asystentura, dodatkowe prace długoterminowe, rozwiązywanie trudniejszych zadań w ramach omawianego zagadnienia, praca grupowa m.in. z wykorzystaniem kart pracy, listy zadań, źródeł,, przydzielenie trudniejszych zadań podczas pracy grupowej lub indywidualnej, stwarzanie uczniom sytuacji wyboru zadań, ćwiczeń lub prac dodatkowych.
1. Stopniowe zwiększanie wymagań. 2. Praca pozalekcyjna. 3. Udział w konkursach i olimpiadach. 4. Indywidualizacja nauczania poprzez realizację zadań o charakterze interdyscyplinarnym (np. wykonanie prezentacji multimedialnych, tłumaczeń lub słowników przedmiotowych, kompleksowych opracowań złożonych zagadnień przyrodniczych, historycznych, społecznych itp.). 5. Pomoc w przygotowaniu się do konkursów przedmiotowych i interdyscyplinarnych. 6. Zachęcanie ucznia do samodzielnego uczestnictwa w wydarzeniach pozaszkolnych, takich jak: odczyty, seminaria, spotkania, wystawy, koncerty, warsztaty, obozy, kółka zainteresowań, przedstawienia teatralne, seanse filmowe. 7. Grupowej - koła zainteresowań: matematyczne, humanistyczne, historyczne, ekologiczne, chemiczne. SKS i inne. 8. Uczniowie mają możliwość udziału w warsztatach, wykładach, seminariach, konkursach szkolnych, konkursach pozaszkolnych, rozgrywkach przedmiotowych, pokazach, przeglądach, prezentacjach, zawodach, turniejach, meczach, wycieczkach edukacyjnych. 9. Opracowywanie przez nauczycieli programów rozwijania zdolności kierunkowych matematycznych, literackich, artystycznych, społecznych i innych. 10. Prowadzenie lekcji na kilku poziomach i jawne ocenianie. VII. ZADANIA NAUCZYCIELI 1. Praca nauczycieli z uczniem zdolnym: Opracowanie i dobór skutecznych metod i form pracy. Motywowanie, aktywizowanie uczniów. Wykorzystywanie intelektualnego potencjału ucznia zdolnego. Analizowanie osiągnięć. Dzielenie się uwagami, spostrzeżeniami i doświadczeniem. Nakłanianie do samorealizacji. Opracowanie narzędzi badań uczniów zdolnych. Przyjmowanie roli doradcy i organizatora procesu uczenia się. Współpraca z rodzicami dzieci zdolnych. Udzielenie dla całej grupy uczniów wskazówek z technologii uczenia się w celu osiągania coraz to lepszych wyników i skrócenie czasu uczenia się ( zajęcia warsztatowe przeprowadzone przez psychologa z poradni psychologicznopedagogicznej). Stosowanie na lekcji jak najwięcej pytań problemowych, pobudzających uczniów do myślenia. Indywidualizacja zadań domowych, uczniowie zdolniejsi otrzymują zadania trudniejsze. 2. Praca nauczycieli z uczniem mającym trudności w uczeniu się: Omówienie problemów i zagadnień związanych z pracą z uczniem mającym trudności w uczeniu się.
Udzielenie pomocy uczniom mniej zdolnym i zaniedbanym pedagogicznie. Szukanie przyczyn trudności dydaktycznych czy wychowawczych i przeszkód o charakterze biologicznym ( przewlekłe choroby, słaby stan zdrowia, różnego rodzaju wady, nadmierna pobudliwość, nerwowość). Wyłonienie możliwie wcześnie uczniów, którzy mają poważne luki w wiadomościach oraz słabe opanowanie technik pracy umysłowej. Działalność wychowawcza ułatwiająca nowym uczniom wejście do nowego środowiska i pomoc w trudnościach adaptacyjnych. Analiza kłopotów życiowych i szkolnych, które są udziałem poszczególnych uczniów i znalezienie przyczyn warunkujących te trudności. Okazywanie pomocy moralnej uczniom, którzy uświadamiają sobie złożoność wielu problemów życiowych, uczniom zagubionych. Znajomość ucznia na tle jego warunków środowiskowych. Wpływ na czas wolny uczniów i jego bardziej racjonalną organizację ( udostępnienie boiska szkolnego, sali gimnastycznej, organizowanie imprez, rozrywek sportowych). Wywiadówka jako spotkanie zbliżające szkołę i dom rodzinny ucznia, konsultacje indywidualne i grupowe. Stworzenie wachlarza możliwości przyspieszających krystalizację indywidualnych zainteresowań i samookreślenie uczniów pod tym względem ( kółka przedmiotowe, techniczne, artystyczne). Analizowanie opinii i orzeczeń wydanych przez Poradnię Psychologiczno Pedagogiczną w Kolbuszowej oraz zastosowanie indywidualnych kryteriów z opinii w ocenianiu uczniów. VIII. EFEKTY PRACY: 1. Dzieci zdolne chętnie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych i rozwijają własne zdolności. 2. Nauczyciele uwzględniają aktualne potrzeby takich uczniów. 3. Uczniowie rozwijają umiejętności myślenia twórczego. 4. Nauczyciele wyzwalają w nich inicjatywę, motywują do twórczej pracy. 5. Nauczyciele i uczniowie rozwiązują problemy zespołowo i pracują metodą projektów. 6. Uczniowie konsekwentnie realizują zadania o różnym charakterze. 7. Uczniowie prezentują wyniki pracy twórczej ( udział w różnego rodzaju konkursach przedmiotowych, artystycznych, sportowych, redagowanie gazetki szkolnej, praca w samorządzie uczniowskim itp.). 8. Rodzice uczniów zdolnych włączają się do wspólnego budowania strategii pracy uczniowie zdolni i ich rodzice są bardziej odporni psychicznie na ewentualne porażki. 9. Uczniowie umacniają się w poczuciu własnej wartości. 10. Uczniowie, ich rodzice i nauczyciele osiągają satysfakcję z realizacji programu. IX. EWALUACJA: 1. Testy osiągnięć. 2. Wyniki konkursów i olimpiad. 3. Wyniki semestralne i końcowe. 4. Tabele osiągnięć.
X. HARMONOGRAM PRACY NAUCZYCIELI Praca z uczniem zdolnym w roku 2008/2009 Zadania Środki realizacji Osoby odpowiedzialne Terminy Wstępne diagnozowanie zainteresowań i uzdolnień uczniów w klasach pierwszych Rozwój zainteresowań i uzdolnień w czasie lekcji i na zajęciach pozalekcyjnych. Rozwój zainteresowań recytatorskich, filmowych, teatralnych oraz dziennikarskich uczniów. Rozwój zainteresowań sportowych uczniów. Przeprowadzanie testów, predyspozycji i ankiet wśród uczniów. Analiza wyników badania kompetencji i dokumentów pod katem rozpoznawania uzdolnień. Badanie osiągnięć edukacyjnych na wejściu i ich analiza. Pedagog szkolny Wychowawcy Wychowawcy Nauczyciele przedmiotów ogólnych Organizacja zajęć pozalekcyjnych Dyrektor zgodnie z oczekiwaniami uczniów Nauczyciele przedmiotów oraz zapoznanie ich z ofertą. Organizacja szkolnych konkursów przedmiotowych. Nauczyciele przedmiotów ogólnych i zawodowych IX-X X IX-X IX-X Cały rok Turniej motoryzacyjny B. Krzysztofiński wiosna Organizacja kół zainteresowań: Turystyczne P.Woźny, M. Laube- Skowrońska Europejskie Ekologiczne Fizyczne B. Olszówka, A. Kwiecień,. M.Król B.Twardowska E. Blicharz Cały rok Ekonomiczne B. Bryk, E.Serafin Nauczyciele j. polskiego: Działalność szkolnej grupy P. Woźny, A. Kiwak; B. Cały rok teatralnej Sobowska, K. Wachowska Warsztaty dziennikarskie P. Woźny, K. Wachowska Cały rok Konkurs recytatorski poezji 1 raz Nauczyciele j. obcych obcojęzycznej w roku Organizowanie wystaw Nauczyciele przedmiotów 2 razy okolicznościowych, oraz ogólnych i zawodowych w roku prezentacje prac plastycznych Powiatowy konkurs poezji i prozy K.Wachowska wiosna Udział w zawodach sportowych Praca Nauczyciele WF wszystkich szczebli ciągła Organizacja zajęć sportowo Praca D. Krogulec, A.Zywiec rekreacyjnych ciągła
Praca z uczniem mającym trudności w nauce w roku 2008/2009 Zadania Środki realizacji Osoby odpowiedzialne Terminy Przeprowadzenie wstępnej diagnozy trudności dydaktycznych występujących w Analiza wyników badania osiągnięć edukacyjnych, analiza statusu społecznego rodziny Analiza orzeczeń wydanych przez PPP oraz poradnie specjalistyczne pod kątem przyczyn trudności klasach pierwszych. Przeprowadzenie ankiet wśród uczniów klas pierwszych i ich analiza Zapobieganie niepowodzeniom dydaktycznym. Prowadzenie pedagogizacji rodziców w zakresie rozwoju dziecka i możliwości uzyskania pomocy. Zapewnienie uczniom mającym trudności możliwości sukcesu szkolnego w sferze pozadydaktycznej. Zorganizowanie form pomocy koleżeńskiej we wszystkich klasach Pomoc w adaptacji uczniów klas I w nowym środowisku Prowadzenie zajęć pozalekcyjnych i konsultacji Informowanie rodziców o przypuszczalnych dysfunkcjach rozwojowych i przyczynach trudności oraz o instytucjach, gdzie mogą szukać pomocy Prowadzenie pedagogizacji rodziców w zakresie rozwoju dziecka w formie pogadanki Rozpoznanie zainteresowań i uzdolnień uczniów klas pierwszych i zaangażowanie uczniów mających trudności w pracę pozalekcyjną Pełne wykorzystanie funkcji motywacyjnej oceny szkolnej Wychowawcy klas Nauczyciele przedmiotów Wychowawcy Pedagog szkolny Wychowawcy klas Wychowawcy klas Pedagog szkolny Wychowawcy Pedagog szkolny Nauczyciele przedmiotów ogólnych i zawodowych Wychowawcy klas Pedagog szkolny Wszyscy nauczyciele, Wychowawcy klas Wszyscy nauczyciele IX, X IX, X IX, X Praca ciągła IX-X raz w miesiącu lub miarę potrzeb I semestr kl. I 1 raz w roku szkolnym na zebraniu ogólnym I semestr roku szkolnego Praca ciągła Opracowanie: B. Twardowska A. Kiwak I. Pogoda