Instytut Historii Historia studia pierwszego stopnia stacjonarne Specjalność Filologia polska z historią SYLABUS Przedmiot Prowadzący Forma zajęć Rok studiów HISTORIA ŚREDNIOWIECZA dr hab. prof. UJK Beata Wojciechowska Ćwiczenia I rok Historia i wiedza o społeczeństwie - semestr letni 2011/2012 r. Liczba godzin 45 Punkty ECTS Forma zaliczenia Wymagania wstępne Cele przedmiotu Podstawowa wiedza z historii zaliczenie z oceną Treści kształcenia *zdobywanie wiedzy na temat genezy, przebiegu i następstw wybranych zjawisk i procesów politycznych, społecznych, gospodarczych i kulturowych w Polsce i Europie X-XV w., *rozumienie przemian w Europie po upadku imperium rzymskiego, wyjaśnianie procesów kształtowania się państwowości polskiej oraz jej przeobrażeń w średniowieczu, *rozwijanie zdolności krytycznego czytania tekstów źródłowych, *ocena przydatności źródeł do badania wybranego problemu oraz ocena wiarygodności źródeł, *wyszukiwanie, przedstawianie i interpretowanie wiedzy historycznej, *formułowanie i uzasadnianie opinii historycznych podczas dyskusji i krótkich wypowiedzi ustnych *stosowanie kategorii pojęciowych z zakresu mediewistyki Warunki zaliczenia przedmiotu Tematyka zajęć Obowiązkowe uczestnictwo w zajęciach (dopuszczalna 1 nieobecność, każda pozostała nieobecność wymaga zaliczenia), merytoryczne przygotowanie do zajęć; zaliczenie kolokwium pisemnego (termin do uzgodnienia czerwiec 2010). I. PAŃSTWO KAROLA WIELKIEGO 1. Władca i jego dwór. 2. Polityka wewnętrzna Karola Wielkiego. 3. Odrodzenie karolińskie. Einhard, Życie Karola Wielkiego, Wrocław 1950,s.3-65.
P. Riché, Karolingowie, Warszawa 1997, s.109-132. J. Strzelczyk, Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy, Warszawa 1987,s.242-318 P. Riché, Życie codzienne w państwie Karola Wielkiego, Warszawa 1975, s.59-74,167-224. C. Głombik, Renesans karoliński, Czasopismo Prawno-Historyczne t. 25, 1973, nr 1, s.1-23. II. PAŃSTWA SŁOWIAN WE WCZESNYM ŚREDNIOWIECZU 1. pisane o Słowianach. 2. Państwo Samona. 3. Państwa południowosłowiańskie 4.Początki państwowości na Morawach. 5.Chrystianizacja Wielkich Moraw Apostołowie Słowian. Żywoty Konstantyna i Metodego, wyd. T. Lehr-Spławiński, Warszawa 1988, s.53-115. J. Leśny, Konstantyn i Metody apostołowie Słowian. Dzieło i jego losy, Poznań 1987, s. 16-74. J. Strzelczyk, Apostołowie Europy, Warszawa 1997, s.141-175. W. Hensel, Skąd przyszli Słowianie, Poznań 1984, s.121-192. G. Labuda, Pierwsze państwo słowiańskie. Państwo Samona, Wodzisław Śląski 2009, passim. K. Polek, Państwo Wielkomorawskie i jego sąsiedzi, Kraków 1994. S. Szczur, Misja cyrylo-metodiańska w świetle najnowszy badań (w:) Chrystianizacja Polski południowej. Materiały sesji naukowej odbytej 29 czerwca 1993, Kraków 1994, s.7-24. K. Polek, Podstawy gospodarcze państwa Wielkomorawskiego, Kraków 1994. III. POCZĄTKI PAŃSTWA POLSKIEGO 1.Wielkopolska na przełomie IX i X w. 2.Państwo Wiślan. Z Kurnatowska, Wielkopolska w X wieku i formowanie się państwa polskiego (w:) Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, pod red. H. Samsonowicza, Kraków 2000, s. 99-118. A. Buko, Małopolska,,czeska" i Małopolska,.polańska (w:) Ziemie polskie w X..., s. 143-168. A. Żaki, Kraków wiślański, czeski i wczesnopiastowski (w:) Chrystianizacja Polski południowej, s. 41-72. G. Labuda, Gniezno stolicą wczesnopiastowskiego państwa polskiego (w:) Gniezno i Poznań w państwie pierwszych Piastów, Poznań 2000, s. 33-60. G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, Poznań 1988, t. II, s. 5-82, 240-263,378-425.
IV. POCZĄTKI POLSKI W ŚWIETLE KRONIKI GALLA ANONIMA 1. Popiel. 2. Piast i Rzepka. 3. Uczta u Piasta. 4. Postrzyżyny Mieszka. 5. Siemowit Lestek - Siemomysł. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, wyd. K. Maleczyński,(w:) Monumenta Poloniae Historica, seria II, t.2, Kraków 1952;ks.I, rozdz.1-3. J. Banaszkiewicz, Podanie o Piaście i Popielu. Studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi, Warszawa 1986, s.5-24, 40-193. Cz. Deptuła, Galla Anonima mit genezy Polski, Lublin 2000, s.69-171; 219-265. T. Jasiński, O pochodzeniu Galla Anonima, Kraków 2008, s.12-110. H. Łowmiański, Początki Polski w legendzie kronikarskiej, (w:) tegoż, Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu naszej ery, Warszawa 1973, t. 5, s. 310-340. V. POCZĄTKI POLSKI W ŚWIETLE KRONIKI POLSKIEJ MISTRZA WINCENTEGO KADŁUBKA 1. Dakowie i Gallowie 2. Krak i założenie państwa 3. Smok wawelski i założenie Krakowa. 4. Wanda, Lechici, Aleksander Wielki. 5. Lestek I, Lestek II, Lestek III. 6. Pompiliusz I i bracia. Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska, wyd. B.Kürbis, Wrocław-Warszawa- Kraków 1992 J. Banaszkiewicz, Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 1998, s.7-44,65-164, 207-240 J. Banaszkiewicz, Podanie o Lestku I Złotniku. Mistrza Wincentego Kronika polska I 9,11, Studia Źródłoznawcze 30 (1997), s.39-50. VI. KOŚCIÓŁ W PAŃSTWIE WCZESNOPIASTOWSKIM 1. Przyjęcie chrześcijaństwa. 2. Zjazd i synod gnieźnieński 1000 r.
3. Biskupstwa i organizacja w obrębie diecezji 4. Stosunki ze Stolicą Apostolską. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, wyd. K. Maleczyński,(w:) Monumenta Poloniae Historica, seria II, t.2, Kraków 1952;ks.I, rozdz.6,11. Kronika Thietmara, wyd. M. Z. Jedlicki, Poznań 1953, ks. 4, rozdz. 45. R. Michałowski, Zjazd gnieźnieński. Religijne przesłanki powstania arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, Wrocław 2005, s. 90-240. W. Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Wodzisław Śląski 2009, s.94-210. J. Strzelczyk, Otton III, Wrocław 2000, rozdz. 9. J. Fried, Otton III i Bolesław Chrobry, Warszawa 2000, s. 74-126. VII. SPOŁECZNOŚĆ WIEJSKA W MONARCHII WCZESNOPIASTOWSKIEJ 1. Kategorie ludności chłopskiej. 2. Chłopskie ciężary na rzecz monarchii. Księga Henrykowska, tł. R. Grodecki, wyd. J.i J. Matuszewscy, Wrocław 1991, s.33-39.. K. Modzelewski, Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1987, s. 62-127, 207-230. K. Buczek, Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej, Kraków 2006, s.67-78, 79-89,91-105. K. Buczek, Zagadnienie polskiego naroku, Przegląd Historyczny 50 (1959), nr 4, s. 665-697. K. Modzelewski, Narok- beneficjum grodu, Kwartalnik Historyczny 79(1974), s.623-632. G. Labuda, Wróćmy jeszcze raz do naroku (w:) Społeczeństwo Polski średniowiecznej, pod red. S. K. Kuczyńskiego, t. VII, Warszawa 1996, s. 45-70. VIII. REFORMY KOŚCIOŁA XI-XIII W. 1.Reforma gregoriańska. 2. Kościół w XII stuleciu 3.Sobory laterańskie i ich konstytucje.. 4.Recepcja idei soborowych. Dokumenty soborów powszechnych, t. 2 (869-1312), opr. ks. A. Baron, ks. H. Pietras SJ, Kraków 2003, s. 221-255, 311-325.. M. D. Knowles, D. Obolensky, Historia Kościoła, t. II (600-1500), Warszawa 1988, s. 131-144;155-194. G. Skwierczyński, Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII wieku, Wrocław 2005, s.23-112.
W. Baran-Kozłowski, Arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz (1199-1219). Działalność kościelna i polityczna, Poznań 2005, s. 204-241. IX. KOLONIZACJA WSI NA PRAWIE NIEMIECKIM 1. Lokacje wsi zmiany w układzie przestrzennym. Rodzaje własności gruntu. 2. Sytuacja prawna osadników. Świadczenia chłopów. 3. Kompetencje sądu sołtysiego. Dokument lokacyjny dla wsi Radlina z 1291 r. (w:) Sytuacja wsi feudalnej do XV w. opr. W. Korta, Warszawa 1959, s.23-24. J. M. Piskorski, Kolonizacja wiejska Pomorza Zachodniego w XIII i w początkach XIV wieku na tle procesów osadniczych w średniowiecznej Europie, Poznań 1990, s. 167-211. J. M. Piskorski, Średniowieczna kolonizacja niemiecka oraz tzw. prawo niemieckie w ujęciu porównawczym (w:) Rozkwit średniowiecznej Europy, pod red. H. Samsonowicza, Warszawa 2001, s. 94-139. A. Gąsiorowski, Ze studiów nad szerzeniem się tzw. prawa niemieckiego na wsiach ziemi krakowskiej i sandomierskiej (do roku 1333), Rocznik Historyczny 26 (1960), s. 123-169. X.PAŃSTWO KAZIMIERZA WIELKIEGO 1. Pozycja międzynarodowa Królestwa. 2. Ideologia i praktyka władzy. Hierarchia urzędnicza. 3. Ustawodawstwo 4. Gospodarka Starodawne prawa polskiego pomniki poprzedzone wywodem historyczno-krytycznym tak zwanego prawodawstwa wiślickiego Kazimierza Wielkiego, t. 1, wyd. A. Z. Helcel, Warszawa 1856, s.44-172. Polskie statuty ziemskie w redakcji najstarszych druków (syntagma ta) opr. L. Łysiak, S. Roman, Wrocław- Kraków 1958, s.26-31, 56-116. J. Wyrozumski, Kazimierz Wielki, Wrocław 1982, passim. J. Kurtyka, Odrodzone Królestwo. Monarchia Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego w świetle nowszych badań, Kraków 2001, s.41-171. S. Roman, Geneza statutów Kazimierza Wielkiego. Studium Źródłoznawcze, Kraków 1961. XI.RZĄDY ANDEGAWEŃSKIE W ŚWIETLE KRONIKI JANKA Z CZARNKOWA 1. Podstawy sukcesji andegaweńskiej w Polsce. 2. Pretensje Władysława Białego do tronu.
3. Regencja Elżbiety i namiestnictwo Władysława Opolskiego. 4. Problem następstwa tronu. Kronika Janka z Czarnkowa, tłum. J. Żerbiłło, opr. M. D. Kowalski, Kraków 1996, s. 27-146. J. Wyrozumski, Geneza sukcesji andegaweńskiej w Polsce, Studia Historyczne 25, 1982 J. Gzela, Małopolska elita władzy w okresie rządów Ludwika Węgierskiego w Polsce w latach 1370-1382, Toruń 1994. R. Bubczyk, Kariera rodziny Kurozwęckich w XIV w. Studium z dziejów powiązań polskiej elity politycznej z Andegawenami, Warszawa 2002, s. 86-152. XII.REWOLUCJA HUSYCKA W CZECHACH 1. Geneza husytyzmu. 2. Przebieg rewolucji husyckiej. 3. Odłam pikardyjski taborytów. Artykuły praskie z 1421 r; Społeczne i polityczne poglądy taborytów (w:)wiek V-XV w źródłach, opr. M.Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s.311-312. S. Bylina, Hussitica. Studia, Warszawa 2007, s.65-160. S. Bylina, Na skraju lewicy husyckiej, Warszawa 2005, s. 16-197. A. Paner, Jan Žižka z Trocnova, Gdańsk 2002,passim XIII.POLSKIE ECHA HUSYTYZMU 1. Drogi przenikania idei husyckich 2. Husyci w Wielkopolsce i na Kujawach. Andrzej Gałka z Dobczyna. 3. Prawodawstwo antyhusyckie. Edykt wieluński, Volumina Legum, t.1,nr 38. S. Bylina, Hussitica. Studia, Warszawa 2007, s.163-195. P. Kras, Husyci w piętnastowiecznej Polsce, Lublin 1998, s.99-202. J. Drabina, Episkopat polski wobec husytyzmu, (w:) Polskie echa husytyzmu. Materiały z konferencji naukowej. Kłodzko 27-28 września 1996, pod red. S. Byliny, R. Gładkiewicza, Warszawa 1999, s.63-81. XIV.ZBIGNIEW OLEŚNICKI - BISKUP KRAKOWSKI I MĄŻ STANU
Objaśnienia: literatura podstawowa literatura uzupełniająca 1. Działalność duszpasterska 2. Biskup a Jagiellonowie Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks.1,2, Warszawa 1962, s.63-79, (List dedykacyjny). M. Koczerska, Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu 1423-1455, Warszawa 2004, s.216-248. K. Ożóg, Pastor bonus duszpasterskie zabiegi biskupa Zbigniewa Oleśnickiego w diecezji krakowskiej,(w:) Zbigniew Oleśnicki książę Kościoła i mąż stanu. Materiały z konferencji Sandomierz 20-21 maja 2005 r, pod red. F. Kiryka, Z. Nogi, Kraków 2006, s.157-170. S. Gawlas, Zbigniew Oleśnicki wobec sporu o ustrój państwa (1425-1430), (w:) tamże, s.211-224. J. Nikodem, Zbigniew Oleśnicki w dziełach Jana Długosza, Nasza Przeszłość 87 (1997), s.73-121.