Koncepcja gradacyjna struktury społecznej

Transkrypt

1 Koncepcja gradacyjna struktury społecznej Definicja koncepcji gradacyjnej W schemacie gradacyjnym struktura społeczna przedstawiana jest jako model stosunków porządkujących, które opierają się na zasadach klasyfikacyjnych. Podział społeczeństwa w schemacie gradacyjnym przebiega następująco: Warstwy zostają wyodrębnione według kryterium ilości i stopnia posiadanych przez nie cech. Ludzie stanowią warstwę w sensie stratyfikacyjnym. Zajmują tę samą pozycję na określonej skali pionowej stratyfikacji społecznej. Społeczeństwo jest układem warstw społecznych rozmieszczonych jedna nad drugą w ujęciu gradacyjnym. (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); Pionowy układ warstw w społeczeństwie Układ warstw społecznych w formie pionowej to cecha charakterystyka gradacyjnego modelu struktury społecznej. Pionowy układ warstw w społeczeństwie to model powszechny. Hierarchiczna budowa społeczeństwa przebiega następująco: - elity społeczne; - warstwy średnie; - warstwy niższe. Max Weber wprowadził do teorii stratyfikacji społecznej pojęcie pozycji społecznej inaczej statusu społecznego. Pozycja społeczna Pojęcie to określa położenie społeczne jednostki lub grupy w społeczeństwie, która wynika z przypisanych im praw i przywilejów, stylu życia i stopnia autorytetu społecznego. W społeczeństwie obserwujemy hierarchiczny porządek statusowy. Określa on stratyfikację opartą o posiadany status społeczny, w którym każda jednostka lub grupa umieszczona jest względem innej niżej lub wyżej. W modelu gradacji warstwą podstawową jest warstwa średnia. Jej pozycja jest średnia w schemacie stratyfikacji społecznej. Zdaniem Arystotelesa bogaci i biedni tworzą warstwy sytuowane na marginesie społeczeństwa. W schemacie dychotomicznym klasy podstawowe jednocześnie sobie przeciwstawne i znajdują się na biegunach struktury społecznej. Typ społeczeństwa Dominujący rodzaj gospodarki Charakter kultury Koncepcja struktury społecznej

2 funkcjonalna gradacyjna dychotomiczna Społeczeństwo pierwotne Gospodarka naturalna (zbieracko myśliwska i początki rolnictwa) Przedpiśmienna Układ grup płci, wieku, pokrewieństwa (klanów rodzin) Starszyzna i podlegli jej pozostali członkowie plemienia Społeczeństwo niewolnicze Rolnictwo Rzemiosło Handel Piśmienna Władcy filozofowie, strażnicy państwa, rolnicy, rzemieślnicy Wg Arystotelesa: Rolnicy, rzemieślnicy, kupcy, wyrobnicy, wojownicy, kapłani, zamożni, urzędnicy, członkowie rady i sędziowie. władcy filozofowie strażnicy państwa rolnicy i rzemieślnicy Wg Arystotelesa: bogaci

3 stan średni ubodzy właściciele niewolników niewolnicy Wg Arystotelesa: bogaci ubodzy znakomici - lud Społeczeństwo feudalne Rolnictwo (folwark) Dualizm kultury: kultura pańska, kultura chłopska Duchowieństwo szlachta stan trzeci (mieszczaństwo, chłopi) Duchowieństwo Szlachta Stan trzeci (mieszczaństwo i chłopi) Panowie feudalni chłopi poddani Społeczeństwo kapitalistyczne (industrialne) Przemysł (fabryka) masowa Grupy społeczne zawodowe zatrudnione w sektorach: rolnictwo przemysł usługi Wg A. Smitha: Klasa właścicieli ziemi klasa robotników klasa kapitalistów

4 Wielcy i średni właściciele środków produkcji pracownicy umysłowi - robotnicy Kapitaliści Drobnomieszczaństwo Robotnicy Wg ujęć socjologicznych: Warstwa wyższa Warstwa średnia Warstwa niższa Kapitaliści robotnicy Wg A. Smitha: Bogaci - biedni Społeczeństwo postindustrialne Sfera usług zindywidualizowana, multimedialna Wg D. Bella: Specjaliści i menadżerowie pracownicy techniki i administracyjni robotnicy klasa usługowa, klasa niższa (margines) Wg D. Bella: wyższa klasa średnia klasa średnia klasa usługowa klasa niższa

5 (adsbygoogle = window.adsbygoogle []).push({}); Źródło: opracowanie własne [za:] Społeczeństwo i nauka. Podstawy nauk politycznych, [red.] K. A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Wydawnictwo Uniwersytet Warszawski, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, Warszawa Gradacja prosta i gradacja syntetyczna Stanisław Ossowski podaje dwie odmiany schematu gradacji: gradację prostą i gradację syntetyczną. Przez gradację prostą pojmuje on system warstw wyższych i niższych oparty na stopniowaniu jednej obiektywnie wymierzalnej cechy. Może to być stratyfikacja ekonomiczna wynikająca ze stopnia zamożności (bogaci, średnio zamożni, biedni) lub ze stopnia udziału w dochodzie społecznym (warstwy o dużych, średnich i małych dochodach). Niekiedy idzie o poziom konsumpcji (warstwy o wysokim, średnim i niskim poziomie konsumpcji). Drugim rodzajem stratyfikacji prostej jest gradacja społeczna według stopnia wykształcenia, która obejmuje układ warstw ludzi z wykształceniem wyższym, średnim i podstawowym. Istnieje również stratyfikacja prosta wynikająca ze zróżnicowania przywilejów politycznych i stopnia udziału we władzy. Jedną z form tej stratyfikacji jest wyodrębnienie warstw ludzi zajmujących stanowiska kierownicze, samodzielne, wykonawcze.