Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw
Model ISLM w gospodarce otwartej Fundamentalne równania modelu: IS: Y = C(Y d ) + I(r) + G + NX(Y,Y*,q) LM: M/P = L(r,Y) gdzie NX = x 1 Y* + x 2 q - m 1 Y + m 2 q Po wstawieniu NX do równania krzywej IS otrzymujemy: Y = a + cy d + I - br + G + x 1 Y* + x 2 q - m 1 Y + m 2 q 1 Y = [a+ - br + G + x 1 Y* + qv] 1 c (1 t) + m I 1 gdzie v = x 2 + m 2 to elastyczność eksportu netto względem realnego kursu wymiany.
Bilans płatniczy krzywa BP Zgodnie z tym co pokazaliśmy już wcześniej (np. w modelu klasycznym gospodarki otwartej) bilans płatniczy jest równy: BP = (I S) + NX = KA + CA = 0 gdzie CA = NX = xy* - my + qv oraz KA = K(r r*) zaś K opisuje poziom międzynarodowej mobilności kapitału Podstawiając powyższe równania i rozwiązując dla r otrzymujemy równanie krzywej BP: BP: r = r* - (xy* - my + qv)/k
Bilans płatniczy i relacja pomiędzy CA oraz KA Punkty położone na prawo od krzywej BP wykazują nadwyżkę bilansu płatniczego (bo B k + B ob > 0). Punkty położone na lewo będą oznaczać deficyt BP (bo B k + B ob < 0). Na wykresie pokazane jest też przejście z jednego punktu równowagi do drugiego. Jeśli początkowo znajdujemy się w punkcie E 1, to poziom dochodu i stopa procentowa wynoszą odpowiednio Y 0 oraz r 0. W tej sytuacji zwiększenie dochodu do spowoduje spadek bilansu obrotów bieżących (bo rośnie import) i przesunięcie się do punktu E 2. W punkcie tym mamy do czynienia z deficytem bilansu płatniczego, który musi być skompensowany poprzez zwiększony napływ kapitału. Aby to nastąpiło stopa procentowa wzrasta z r 0 do r 1, co powoduje zmniejszenie deficytu bilansu kapitałowego i przejście do punktu E 3. BP = 0 CA(Y, Y*) E 1 CA(Y 0 ) E 2 E 3 CA(Y 1 ) KA(r 0 ) KA(r 1 ) BP < 0 BP > 0 o 45 KA(r) KA =- CA
Krzywa BP w układzie modelu ISLM Na wykresie poniżej widać różne kombinacje dochodu i stopy procentowej spełniające warunek równowagi bilansu płatniczego (krzywa BP). Wzrost dochodu, przy zachowaniu stałej stopy procentowej, spowoduje spadek NX (bo wzrośnie import) tym samym nasz bilans płatniczy wykazałby deficyt. Analogicznie można rozpatrzyć także inne przypadki (spadek Y, wzrost r czy spadek r). r BP > 0 BP r 1 r 2 BP < 0 Y 2 Y 1 Y
Zmiana położenia krzywej BP Krzywa BP będzie się przesuwać w zależności od zmian realnego kursu walutowego, światowej stopy procentowej i dochodu zagranicą (co wynika z równania krzywej BP). I tak spadek Y* i q oraz wzrost r* spowodują przesunięcie krzywej BP w górę. Z kolei wzrost Y* i q oraz spadek r* doprowadzą do przesunięcia krzywej BP w dół. BP: r = r* - (xy* - my + qv)/k r BP BP BP Y
Nachylenie krzywej BP nachylenie krzywej BP zależy od stopnia mobilności kapitału (parametr K). I tak przy doskonałej mobilności kapitału krzywa BP jest pozioma, bo mamy: K and r = r* Z kolei przy braku mobilności kapitału K = 0, a zatem krzywa BP jest pionowa (stopa procentowa nie ma wpływu na przepływ kapitału). Wreszcie przy niedoskonałej mobilności kapitału krzywa BP ma dodatnie nachylenie. perfect capital mobility no capital mobility imperfect capital mobility r r r BP BP > 0 BP BP > 0 BP BP > 0 BP < 0 BP < 0 BP < 0 Y Y Y
Równowaga w modelu Mundella-Fleminga Równowaga w modelu znajduje się w punkcie przecięcia 3 krzywych (IS-LM-BP) r Równowaga w modelu przy doskonałej mobilności kapitału LM Punkty poniżej krzywej BP to deficyt bilansu płatniczego, punkty powyżej to r* BP nadwyżka. IS Y* Y
System kursów walutowych Model IS-LM-BP pokazuje, że skuteczność krajowej polityki gospodarczej w dużej mierze zależy od tego jaką politykę kursową prowadzi ten kraj. W gospodarce otwartej wysokość realnego kursu wymiany ma bowiem wpływ na poziom eksportu netto i tym samym na poziom dochodu. System kursów stałych W systemie tym bank centralny poprzez sprzedaż lub kupno walut utrzymuje cenę waluty krajowej na stałym poziomie. W konsekwencji krzywa bilansu płatniczego jest stała nie ulega przesunięciu. Jedynym wyjątkiem może być tutaj sytuacja, w której bank centralny dokonuje skokowej dewaluacji lub rewaluacji waluty krajowej. System kursów płynnych W systemie tym kurs walutowy może płynnie dostosowywać się do zmieniającej się sytuacji gospodarczej w kraju i na świecie. W efekcie, zgodnie z równaniem krzywej BP może się ona przesuwać w górę lub w dół w zależności od tego czy mamy do czynienia z aprecjacją czy deprecjacją waluty krajowej.
Polityka fiskalna stałe kursy i doskonała mobilność kapitału Ekspansywna polityka fiskalna spowoduje przesunięcie IS w prawo - wzrasta Y i r. W rezultacie nastąpi napływ kapitału i wystąpi nadwyżka BP. Aby zapobiec aprecjacji kursowej (związanej z napływem kapitału) bank centralny skupuje dewizy, co powoduje wzrost podaży pieniądza - LM przesuwa się w prawo, spada r oraz rośnie Y. Efekt końcowy: wyższe Y, r bez zmian. Wniosek polityka fiskalna jest skuteczna. r LM 0 LM 1 r* BP IS 1 Y 0 Y 1 Y
Polityka monetarna stałe kursy i doskonała mobilność kapitału Ekspansywna polityka monetarna spowoduje przesunięcie LM w prawo - wzrasta Y i spada r. W efekcie nastąpi odpływ kapitału i wystąpi deficyt BP. Bank centralny aby zapobiec deprecjacji kursu będzie musiał sprzedawać dewizy, co spowoduje spadek podaży pieniądza - LM przesunie się w lewo do punktu wyjścia. Efekt końcowy: Y oraz r bez zmian. Wniosek polityka monetarna jest nieskuteczna. r LM 0 LM 1 r* BP Y 0 Y
Polityka kursowa stałe kursy i doskonała mobilność kapitału Jeżeli bank centralny zdecyduje się na dewaluację waluty krajowej to wzrośnie NX - IS przesunie się w prawo, wzrasta Y oraz r. W rezultacie nastąpi napływ kapitału i wystąpi nadwyżka BP. Aby zapobiec aprecjacji kursowej (związanej z napływem kapitału) już po dewaluacji bank centralny skupuje dewizy, co powoduje wzrost podaży pieniądza LM przesuwa się w prawo, spada r oraz rośnie Y. Efekt końcowy: wyższe Y, r bez zmian. Wniosek polityka kursowa jest skuteczna. r LM 0 LM 1 r* BP IS 1 Y 0 Y 1 Y
Polityka fiskalna stałe kursy i niedoskonała mobilność kapitału Ekspansywna polityka fiskalna spowoduje przesunięcie IS w prawo wzrasta Y oraz r. W rezultacie nastąpi napływ kapitału i wystąpi nadwyżka BP. Aby zapobiec aprecjacji kursowej (związanej z napływem kapitału) bank centralny skupuje dewizy, co powoduje wzrost podaży pieniądza LM przesuwa się w prawo, spada r oraz rośnie Y. Efekt końcowy: wyższe Y oraz r. Wniosek polityka fiskalna jest skuteczna. r LM 0 LM 1 r 1 BP r 0 IS 1 Y 0 Y 1 Y
Polityka monetarna stałe kursy i niedoskonała mobilność kapitału Ekspansywna polityka monetarna spowoduje przesunięcie LM w prawo wzrasta Y i spada r. W efekcie nastąpi odpływ kapitału i wystąpi deficyt BP. Bank centralny aby zapobiec deprecjacji kursu będzie musiał sprzedawać dewizy, co spowoduje spadek podaży pieniądza LM przesunie się w lewo do punktu wyjścia, wzrośnie r oraz spadnie Y (do poziomu wyjściowego). Efekt końcowy: Y oraz r bez zmian. Wniosek polityka monetarna jest nieskuteczna. r r 0 LM 0 LM 1 BP Y 0 Y
Polityka kursowa stałe kursy i niedoskonała mobilność kapitału Jeżeli bank centralny zdecyduje się na dewaluację waluty krajowej to wzrośnie NX IS przesunie się w prawo, wzrasta Y oraz r. Jednocześnie przesunie się również krzywa bilansu płatniczego z BP 0 do BP 1 (bo zmiana nominalnego kursu wymiany powoduje również zmianę kursu realnego w tym przypadku jego wzrost). W rezultacie nastąpi napływ kapitału i wystąpi nadwyżka BP. Aby zapobiec aprecjacji kursowej (związanej z napływem kapitału), już dla nowego kursu wymiany po dewaluacji, bank centralny skupuje dewizy. Powoduje to wzrost podaży pieniądza LM przesuwa się w prawo, spada i oraz rośnie Y. Efekt końcowy: wyższe Y, r może wzrosnąć, spaść lub pozostać bez zmian. Wniosek polityka kursowa jest skuteczna. r LM 0 BP 0 LM 1 r 0 BP 1 r 1 IS 1 Y 0 Y 1 Y
Polityka fiskalna stałe kursy i brak mobilności kapitału Ekspansywna polityka fiskalna spowoduje przesunięcie IS w prawo wzrasta Y oraz r. W rezultacie pojawia się deficyt bilansu obrotów bieżących (bo wzrasta Y). W tej sytuacji bank centralny interweniuje i sprzedaje dewizy, co powoduje spadek podaży pieniądza LM przesuwa się w lewo, spada Y i rośnie r. Efekt końcowy: wyższe i, Y bez zmian. Wniosek polityka fiskalna jest nieskuteczna. r BP LM 1 r 1 LM 0 r 0 Y 0 Y 1 Y IS 1
Polityka monetarna stałe kursy i brak mobilności kapitału Ekspansywna polityka monetarna spowoduje przesunięcie LM w prawo wzrasta Y i spada r. W efekcie wystąpi deficyt BP (bo wzrasta import a eksport pozostaje bez zmian). Bank centralny aby zapobiec deprecjacji kursu będzie musiał sprzedawać dewizy, co spowoduje spadek podaży pieniądza LM przesunie się w lewo do punktu wyjścia. Efekt końcowy: Y oraz r bez zmian. Wniosek polityka monetarna jest nieskuteczna. r BP LM 0 r 0 LM 1 Y 0 Y 1 Y
Polityka kursowa stałe kursy i brak mobilności kapitału Jeżeli bank centralny zdecyduje się na dewaluację waluty krajowej to wzrośnie NX IS przesunie się w prawo, wzrasta Y oraz r. Jednocześnie przesunie się również krzywa bilansu płatniczego z BP 0 do BP 1. Nadal jednak występuje nadwyżka BP. Dlatego, aby zapobiec aprecjacji kursowej, już dla nowego kursu wymiany po dewaluacji, bank centralny skupuje dewizy. Powoduje to wzrost podaży pieniądza LM przesuwa się w prawo, spada r oraz rośnie Y. Efekt końcowy: wyższe Y, r bez zmian. Wniosek polityka kursowa jest skuteczna. r BP 0 BP 1 r 0 LM 0 LM 1 dr Bartłomiej Rokicki IS 1 Y 0 Y 1 Y
Zadanie 1. Mała gospodarka Canibalii dzięki działaniom prezydenta Lectera znajduje się w stanie pełnego zatrudnienia. Po jednej z nieprzespanych nocy prezydent postanowił nagle zmienić strukturę popytu w gospodarce państwa, zwiększając inwestycje, nie pozwalając jednak na zwiększenie się zagregowanego popytu powyżej stanu typowego dla pełnego zatrudnienia. Jakie powinno być zastosowane połączenie polityki fiskalnej i monetarnej, aby zamierzenia prezydenta mogły zostać urzeczywistnione jeśli gospodarka charakteryzuje się brakiem przepływów kapitału i utrzymuje stały kurs walutowy? Zadanie 2. Jaki wpływ na gospodarkę Canibalii będzie miało podstępne podniesienie stopy podatkowej jeśli mamy do czynienia z brakiem przepływów kapitału i sztywnym kursem walutowym? Co musiałby w tej sytuacji zrobić rząd gdyby rezerwy banku centralnego nie pozwalały mu na prowadzenie aktywnej polityki monetarnej, a chciałby utrzymać stały kurs walutowy.
Zadanie 3. Wyobraźmy sobie, że Niemcy, największy partner handlowy Polski, przeżywają poważne kłopoty gospodarcze. Jak powinno to wpłynąć na gospodarkę Polski gdyby Polska przystąpiła do mechanizmu ERM2 i musiała utrzymywać stały kurs wymiany (zakładamy niedoskonałą mobilność kapitału)? Zadanie 4. Nieodpowiedzialny prezydent Lecter długo zwiększał wydatki rządowe, co było możliwe dzięki pozytywnej koniunkturze gospodarczej. Okazało się jednak, że nadszedł dzień w którym gospodarka Canibalii znalazła się w recesji (spadek konsumpcji i inwestycji), co spowodowało spadek wpływów podatkowych i konieczność ograniczenia wydatków rządowych. Jak wpłynie to na sytuację Canibalii, przy założeniu niedoskonałej mobilności kapitału oraz sztywnym kursie walutowym?
Polityka fiskalna płynne kursy i doskonała mobilność kapitału Ekspansywna polityka fiskalna spowoduje przesunięcie IS w prawo do IS 1 wzrasta Y, a także r. W rezultacie krajowa stopa procentowa przewyższa światową, a więc nastąpi napływ kapitału, wystąpi nadwyżka BP i dojdzie do aprecjacji waluty krajowej. Ponieważ jednak aprecjacja krajowej waluty powoduje wzrost importu i spadek eksportu to IS 1 przesuwa się z powrotem w lewo do. Efekt końcowy: Y oraz r pozostają bez zmian. Wniosek polityka fiskalna jest nieskuteczna. r LM 0 r 0 BP 0 IS 1 Y 0 Y 1 Y
Polityka monetarna płynne kursy i doskonała mobilność kapitału Ekspansywna polityka monetarna spowoduje przesunięcie LM w prawo wzrasta Y i spada r. W efekcie nastąpi odpływ kapitału (krajowa stopa procentowa jest niższa od światowej) i wystąpi deficyt BP oraz deprecjacja waluty krajowej. Deprecjacja powoduje wzrost eksportu i przesunięcie IS w prawo do IS 1. Efekt końcowy: wyższy Y, r bez zmian. Wniosek polityka monetarna jest skuteczna. r LM 0 LM 1 r 0 BP 0 r 1 IS 1 Y 0 Y 1 Y
Polityka fiskalna płynne kursy i niedoskonała mobilność kapitału Ekspansywna polityka fiskalna spowoduje przesunięcie IS w prawo do IS 1 wzrasta Y oraz r. W rezultacie nastąpi napływ kapitału i wystąpi nadwyżka BP oraz aprecjacja waluty krajowej. Aprecjacja powoduje przesunięcie się krzywej BP w górę do BP 1. Jednocześnie jednak wpływa na wzrost importu i przesunięcie się krzywej IS w lewo do IS 2. Efekt końcowy: wyższe Y oraz r. Wniosek polityka fiskalna jest mało skuteczna. r r 1 r 0 LM 0 BP 1 BP 0 IS 2 Y 0 Y 1 Y IS 1
Polityka monetarna płynne kursy i niedoskonała mobilność kapitału Ekspansywna polityka monetarna spowoduje przesunięcie LM w prawo wzrasta Y i spada r. Nastąpi odpływ kapitału i wystąpi deficyt BP oraz deprecjacja waluty krajowej. Deprecjacja spowoduje przesunięcie krzywej BP w dół do BP 1 oraz wzrost eksportu. W efekcie IS przesuwa się w prawo do IS 1. Efekt końcowy: wyższe Y i niższe r. Wniosek polityka monetarna jest skuteczna. r LM 0 r 0 r 1 BP 0 LM 1 BP 1 IS 1 Y 0 Y 1 Y
Polityka fiskalna płynne kursy i brak mobilności kapitału Ekspansywna polityka fiskalna spowoduje przesunięcie IS w prawo do IS 1 wzrasta Y oraz r. W rezultacie pojawia się deficyt bilansu obrotów bieżących (bo wzrasta import) i następuje deprecjacja waluty krajowej. Deprecjacja powoduje przesunięcie się BP w prawo do BP 1 oraz wzrost eksportu netto (IS przesuwa się w prawo z IS 1 do IS 2 ). Efekt końcowy: wyższe Y oraz r. Wniosek polityka fiskalna jest skuteczna. r BP 0 BP 1 LM 0 r 1 r 0 IS 1 Y 0 Y 1 Y IS 2
Polityka monetarna płynne kursy i brak mobilności kapitału Ekspansywna polityka monetarna spowoduje przesunięcie LM w prawo wzrasta Y i spada r. W efekcie nastąpi wzrost importu i wystąpi deficyt BP oraz deprecjacja waluty krajowej. Deprecjacja prowadzi do przesunięcia się krzywej BP w prawo oraz wzrostu eksportu i przesunięcia się krzywej IS do IS 1. Efekt końcowy: wyższe Y i stałe r. Wniosek polityka monetarna jest skuteczna. r BP 0 BP 1 r 0 LM 0 LM 1 IS 1 Y 0 Y 1 Y
Zadanie 5. Przeanalizuj na wykresach, jakie skutki w modelu Mundella- Fleminga wywołuje wprowadzenie ceł importowych (które zwiększają eksport netto w sposób egzogeniczny, tj. bez względu na kurs walutowy). Wykorzystaj model z płynnym kursem walutowym i pełną mobilnością kapitału. Czy wprowadzenie kwoty importowej poprawia eksport netto danego kraju, zgodnie z argumentacją wielu polityków? Zadanie 6. Załóżmy, że rząd małej gospodarki otwartej, charakteryzującej się doskonałą mobilnością kapitału oraz płynnym kursem walutowym, przekonany o celowości schładzania gospodarki podwyższa stawkę podatku kwotowego. Proszę porównać wpływ tej polityki na wielkość dochodu, prywatnych oszczędności, inwestycji, realną stopę procentową, bilans handlowy i realny kurs walutowy w krótkim i długim okresie. Odpowiedź proszę uzasadnić na podstawie modelu Mundella-Fleminga (krótki okres) oraz modelu klasycznego gospodarki otwartej (długi okres).
Zadanie 7. Stosując model Mundella-Fleminga przeanalizuj wpływ na krajowy dochód, stopy procentowe i poszczególne pozycje bilansu płatniczego następujących wydarzeń: (a) spadek zagranicznej stopy procentowej; (b) spadek dochodu zagranicznego. Skutki obu wydarzeń przeanalizuj dla przypadku dwóch krajów, które charakteryzują się dużą, lecz niedoskonałą mobilnością kapitału. Kraj A posiada system stałego kursu walutowego, zaś kraj B system kursu płynnego. W każdym przypadku opisz proces dochodzenia do nowej równowagi. Zadanie 8. Stosując model Mundella-Fleminga przeanalizuj wpływ następujących wydarzeń na krajowy dochód, stopy procentowe i poszczególne pozycje bilansu płatniczego: (a) wzrost zagranicznej stopy procentowej; (b) spadek popytu zagranicznego na krajowe towary. Oba przypadki przeanalizuj dla sytuacji dwóch krajów. Kraj A posiada stały kurs walutowy i cechuje się niedoskonałą mobilnością kapitału. Kraj B posiada płynny kurs walutowy oraz charakteryzuje się doskonałą mobilnością kapitału.