SPRAWOZDANIE ROCZNE Z WDRAŻANIA PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI 27-213 W 29 ROKU Warszawa, maj 21 r.
SPIS TREŚCI 1. INFORMACJE WSTĘPNE... 4 2. PRZEGLĄD REALIZACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO W OKRESIE OBJĘTYM SPRAWOZDANIEM... 5 2.1 REALIZACJA I ANALIZA POSTĘPÓW... 5 1. Analiza jakościowa... 5 Analiza postępu w realizacji celu głównego i celów strategicznych Programu... 6 Analiza postępów w procesie kontraktacji i wydatkowania... 12 Cross-financing... 16 Certyfikacja wydatków... 17 Zmiany w dokumentach programowych... 18 Przygotowanie i zmiany wzorów dokumentów dla beneficjentów... 22 Prace nad kryteriami wyboru projektów... 22 Realizacja projektów ponadnarodowych i innowacyjnych w PO KL... 25 Działania realizowane w ramach programu wpływające na niwelowanie negatywnych skutków kryzysu gospodarczego (pakiet antykryzysowy)... 31 Realizacja działań na rzecz grup znajdującej się w szczególnej sytuacji... 34 Realizacja załoŝeń Strategii Lizbońskiej... 36 Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej... 41 Rekomendacje i plany IZ w zakresie dalszego przebiegu realizacji Programu... 45 2. Informacja na temat podziału wykorzystania funduszy wg kategorii interwencji... 46 3. Pomoc w podziale na grupy docelowe... 47 4. Pomoc ponownie wypłacona lub wykorzystana... 53 2.2 INFORMACJA NA TEMAT ZGODNOŚCI Z PRZEPISAMI WSPÓLNOTOWYMI... 53 1. Czynności kontrolne zapewniające zgodność realizacji PO KL z przepisami wspólnotowymi 53 2. Zgodność z polityką równości szans... 59 3. Realizacja zasady partnerstwa w PO KL... 61 2.3 OPIS NAPOTKANYCH PROBLEMÓW WRAZ Z PODJĘTYMI DZIAŁANIAMI ZARADCZYMI... 62 2.4 ZMIANY W KONTEKŚCIE REALIZACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO... 67 1. Zmiany społeczno-gospodarcze... 67 2. Zmiany legislacyjne... 72 2.5 ZASADNICZE MODYFIKACJE W ROZUMIENIU ART. 57 ROZPORZĄDZENIA NR 183/26... 73 2.6 KOMPLEMENTARNOŚĆ POMOCY Z INNYMI INSTRUMENTAMI WSPARCIA... 73 2.7 UZGODNIENIA DOTYCZĄCE SYSTEMU MONITOROWANIA... 82 1. Monitorowanie... 82 2. Ewaluacja... 83 3. Krajowy System Informatyczny (KSI SIMIK 7-13)... 85 4. Podsystem Monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego 27 (PEFS 27)... 86 5. Komitet Monitorujący PO KL... 88 2.8 KRAJOWA REZERWA WYKONANIA POMOCY... 92 3. POSTĘP WDRAśANIA PROGRAMU WG PRIORYTETÓW... 93 2
3.1 PRIORYTET I ZATRUDNIENIE I INTEGRACJA SPOŁECZNA... 93 3.2 PRIORYTET II ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH I POTENCJAŁU ADAPTACYJNEGO PRZEDSIĘBIORSTW ORAZ POPRAWA STANU ZDROWIA OSÓB PRACUJĄCYCH... 17 3.3 PRIORYTET III WYSOKA JAKOŚĆ SYSTEMU OŚWIATY... 121 3.4 PRIORYTET IV SZKOLNICTWO WYśSZE I NAUKA... 133 3.5 PRIORYTET V DOBRE RZĄDZENIE... 144 3.6 PRIORYTET VI RYNEK PRACY OTWARTY DLA WSZYSTKICH... 17 3.7 PRIORYTET VII PROMOCJA INTEGRACJI SPOŁECZNEJ... 185 3.8 PRIORYTET VIII REGIONALNE KADRY GOSPODARKI... 194 3.9 PRIORYTET IX ROZWÓJ WYKSZTAŁCENIA I KOMPETENCJI W REGIONACH... 23 3.1 ANALIZA WDRAśANIA PROGRAMU W UJĘCIU REGIONALNYM (PROFILE REGIONALNE)... 214 3.11 PRIORYTET X POMOC TECHNICZNA... 238 4. PROGRAMY WSPÓŁFINANSOWANE Z EFS SPÓJNOŚĆ I KONCENTRACJA WSPARCIA 243 1. Zintegrowany Pakiet Wytycznych na rzecz Wzrostu i Zatrudnienia... 243 2. Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia... 246 3. Krajowy Program Reform... 247 4. Edukacja i szkolenie 21... 248 5. EFRR/FS DUśE PROJEKTY... 249 6. POMOC TECHNICZNA... 249 7. PROMOCJA I INFORMACJA... 251 3
SPRAWOZDANIE ROCZNE Z WDRAśANIA PROGRAMU OPERACYJNEGO 1. Informacje wstępne PROGRAM OPERACYJNY Cel: Cel 1 Konwergencja Kwalifikowany obszar: kraj Okres programowania: 27-213 Numer programu (CCI): CCI 27 PL 51 PO 1 SPRAWOZDANIE ROCZNE/ KOŃCOWE Z WDRAśANIA PROGRAMU Nazwa programu: Program Operacyjny KAPITAŁ LUDZKI Rok sprawozdawczy: 29 Data zaakceptowania sprawozdania przez Komitet Monitorujący: 4
2. Przegląd realizacji programu operacyjnego w okresie objętym sprawozdaniem 2.1 Realizacja i analiza postępów 1. Analiza jakościowa Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) realizuje cel główny Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 27 213 (NSRO), wpisując się przede wszystkim w drugi cel horyzontalny, tj. poprawę jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej. PO KL realizuje ten cel za pośrednictwem celu głównego Programu, jakim jest: wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej. Ponadto, PO KL przyczynia się do realizacji celu pierwszego NSRO dotyczącego poprawy jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowy mechanizmów partnerstwa, celu czwartego NSRO obejmującego wsparcie przedsiębiorstw i podnoszenie kwalifikacji ich pracowników, celu piątego NSRO odnoszącego się do przeciwdziałania marginalizacji regionów (w zakresie rozwoju społecznego) oraz celu szóstego NSRO, zakładającego wsparcie obszarów wiejskich. Cel główny PO KL osiągany będzie poprzez realizację poniŝszych celów strategicznych: 1. podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo, 2. zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego, 3. poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce, 4. upowszechnienie edukacji społeczeństwa na kaŝdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy, 5. zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa, 6. wzrost spójności terytorialnej. PO KL finansowany jest w 85% z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz w 15% ze środków krajowych. Na realizację Programu przewidziano 11 42 27 59 EUR, w tym wkład finansowy EFS stanowi 9 77 176 EUR. Alokacja wykorzystywana jest w ramach dziesięciu Priorytetów realizowanych równolegle na poziomie centralnym (Priorytety I-V, X) oraz regionalnym (Priorytety VI-IX): Priorytet I: Zatrudnienie i integracja społeczna, Priorytet II: Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących, Priorytet III: Wysoka jakość systemu oświaty, Priorytet IV: Szkolnictwo wyŝsze i nauka, Priorytet V: Dobre rządzenie, Priorytet VI: Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Priorytet VII: Promocja integracji społecznej, Priorytet VIII: Regionalne kadry gospodarki, Priorytet IX: Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Priorytet X: Pomoc techniczna. Rok 29 był pierwszym rokiem, w którym odnotowano znaczący postęp rzeczowy w realizacji PO Kapitał Ludzki. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe w przypadku większości Priorytetów wzrost poziomu realizacji wskaźników monitorowania był silnie skorelowany ze stopniem wykorzystania środków. Szczególnie zaleŝność ta dotyczy postępu w Komponencie Regionalnym PO KL. Sytuacja w Komponencie Centralnym PO KL przedstawia się nieco inaczej. O ile zadawalający jest osiągnięty poziom 5
kontraktacji, to proces wydatkowania postępuje duŝo wolniej, co przekłada się na słaby postęp rzeczowy. Najbardziej zaawansowane, podobnie jak przed rokiem, było wdraŝanie projektów w obszarze zatrudnienia, w szczególności w ramach Priorytetu VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich. NajwyŜszy wzrost odnotowano w przypadku liczby osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej, która na koniec 29 r. wyniosła ponad 54,8 tys., co stanowi blisko 55% załoŝonej do osiągnięcia wartości. Równie wysoki okazał się stopień realizacji wskaźnika dot. kluczowych pracowników publicznych słuŝb zatrudnienia, którzy zakończyli udział w szkoleniach w systemie pozaszkolnym (ok. 52% docelowej wartości). Znacznie gorzej przebiegało wdraŝanie Priorytetu I, w którym najwyŝszy poziom wykonania odnotowano w ramach wskaźnika liczba instytucji publicznych słuŝb zatrudnienia, które uczestniczyły w projektach mających na celu wdroŝenie standardów usług (ok. 29% wartości docelowej). W obszarze integracji społecznej poziom realizacji niektórych wskaźników przekroczył 1%. Niemniej nie świadczy to o poziomie zaawansowania wdraŝania projektów, ale o konieczności zweryfikowania załoŝonych do realizacji wartości docelowych i sposobu pomiaru poszczególnych wskaźników. Przekroczenie docelowej wartości wskaźnika odnotowano w szczególności w przypadku mierników dotyczących celu szczegółowego 2 Wzmocnienie i poszerzenie zakresu działań sektora ekonomii społecznej dla Priorytetu VII. Wysoki poziom wykonania odnotowano równieŝ w przypadku miernika dotyczącego pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej bezpośrednio zajmujących się aktywną integracją, którzy w wyniku wsparcia z EFS podnieśli swoje kwalifikacje w systemie pozaszkolnym (ok. 81% zaplanowanej wartości). Realizacja wskaźników dotyczących integracji społecznej w ramach komponentu centralnego kształtowała się natomiast na znacząco niŝszym poziomie. Jeśli chodzi o obszar adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw, w komponencie regionalnym zaobserwowano znaczący postęp w szczególności w przypadku wskaźników dot. liczby przeszkolonych osób pracujących (ponad 36%), niemniej wskaźnik odnoszący się do liczby przedsiębiorstw objętych wsparciem pozostawał na bardzo niskim poziomie (1,6% załoŝonej do osiągnięcia wartości), co wskazuje na konieczność dokładnego zbadania przyczyn tej sytuacji oraz podjęcia właściwych środków zaradczych. Co ciekawe, realizacja analogicznego wskaźnika w komponencie centralnym ukształtowała się na znacząco wyŝszym poziomie (ponad 37% docelowej wartości). W przypadku projektów realizowanych w obszarze edukacji, odnotowano znaczący wzrost stopnia realizacji wskaźników dla Priorytetu IX. NajwyŜszy poziom wykonania osiągnęły wskaźniki dotyczące objętych wsparciem ośrodków wychowania przedszkolnego (72%), oddolnych inicjatyw społecznych (84%) oraz szkół i placówek kształcenia zawodowego, które wdroŝyły programy rozwojowe (39%). W przypadku Priorytetu III, realizacja większości wskaźników ukształtowała się na niskim poziomie, a w przypadku 5 z nich nie odnotowano dotychczas wykonania. NajwyŜszy postęp odnotowano w odniesieniu do liczby podstaw programowych na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej objętych przeglądem w celu lepszego ich zorientowania na potrzeby rynku pracy, gdzie stopień realizacji zaplanowanej wartości wyniósł ponad 28%. Na uwagę zasługuje znaczące międzywojewódzkie zróŝnicowanie poziomu realizacji poszczególnych wskaźników w komponencie regionalnym, co szczegółowo opisano w części sprawozdania dotyczącej realizacji poszczególnych Priorytetów. Analiza postępu w realizacji celu głównego i celów strategicznych Programu PoniŜszy opis realizacji celów Programu opiera się o informacje zawarte w załączniku nr 1 do sprawozdania. Cel główny Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej W odniesieniu do wskaźników monitorowania celu głównego, nie odnotowano znaczącej zmiany w stosunku do 28 r. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lat wzrósł zaledwie o,1 pkt. proc. osiągając wartość 59,3% w stosunku do wartości bazowej określonej na poziomie 54,5% oraz wartości docelowej określonej na poziomie 6%. Niemniej, poziom zatrudnienia w Polsce jest nadal daleki od średniej dla krajów UE-27, która w 29 r. wyniosła 64,6%. NaleŜy jednak zauwaŝyć, iŝ Polska naleŝy do grona trzech państw, w których odnotowano wzrost poziomu zatrudnienia w stosunku do 28 r. (wzrost zaobserwowano bowiem tylko w Polsce, Niemczech i Luksemburgu). 6
Warto podkreślić, Ŝe poziom zatrudnienia męŝczyzn zmalał w porównaniu z 28 r., podczas gdy zatrudnienie kobiet wzrosło o ok.,4 pkt. proc. RóŜnica między wskaźnikiem zatrudnienia męŝczyzn i kobiet zmniejszyła się zatem z 13,9 do 13,3 pkt. proc. Porównanie poziomu zatrudnienia w poszczególnych regionach kraju uwzględniono w analizie celu strategicznego 6. Rys. 1. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lata w latach 27-29 7% 65% 6% 55% 5% 45% 4% ogółem kobiety mężczyźni 27 57,% 5,6% 63,6% 28 59,2% 52,4% 66,3% 29 59,3% 52,8% 66,1% wartość 6,% 56,5% 63,5% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) W przypadku wskaźnika zagroŝenia ubóstwem relatywnym nie odnotowano istotnych zmian. Zaobserwowano jedynie spadek wskaźnika o 1 pkt. proc. w odniesieniu do męŝczyzn, co przyczyniło się do zrównania jego wartości z poziomem ubóstwa wśród kobiet (17%). Poziom zagroŝenia ubóstwem był równy ze średnią dla wszystkich państw członkowskich UE, który w 28 r. wyniósł równieŝ 17%. Cel strategiczny 1 Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo Poziom zatrudnienia wzrósł w porównaniu z 28 r. w przypadku osób w wieku 25-54 lata (o,1 pkt.) oraz 55-64 lata (o,7 pkt.), przy czym odnotowano róŝnice między zmianą wskaźnika wg płci. W przypadku męŝczyzn w wieku 25-54 lata zaobserwowano nawet spadek wskaźnika zatrudnienia o ok.,3 pkt. proc., a w grupie męŝczyzn 55-64 lata wzrost był niŝszy niŝ w przypadku kobiet. Porównując te informacje z danymi dotyczącymi wszystkich państw członkowskich warto podkreślić, Ŝe wskaźnik zatrudnienia osób starszych nadal pozostaje w Polsce na bardzo niskim poziomie (32,3%) w zestawieniu ze średnią dla wszystkich państw członkowskich (46%). Podobnie w przypadku osób młodych, wskaźnik zatrudnienia (26,8%) pozostawał na znacząco niŝszym poziomie od średniej dla wszystkich państw członkowskich (35,2%). Jednocześnie, w porównaniu z 28 r. odnotowano spadek zatrudnienia osób młodych (w wieku 15-24 lata) o,5 pkt. proc. Spadek stopy zatrudnienia zaobserwowano zarówno wśród młodych kobiet (o,5 pkt.), jak i w przypadku męŝczyzn (o,6 pkt.). Na wykresie poniŝej zaprezentowano wartości wskaźnika zatrudnienia wg wieku w latach 28-29 w odniesieniu do wartości docelowej określonej w Programie. 8% 7% 6% 5% Rys. 2. Wskaźnik zatrudnienia wg wieku w latach 28-29 4% 3% 2% 1% % 77,5% 77,6% 79,7% 35,2% 27,3% 26,8% 31,6% 32,3% 35,% 15-24 25-54 55-64 28 29 wartość Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) 7
Na uwagę zasługuje dość znaczący wzrost tzw. wskaźnika obciąŝenia powiatowych urzędów pracy, mierzonego liczbą klientów przypadających na jednego doradcę zawodowego. W porównaniu z 28 r. wartość wskaźnika wzrosła o ponad 5% osiągając poziom 1458 klientów przypadających na jednego doradcę. MoŜna wnioskować, Ŝe wzrost obciąŝenia powiatowych urzędów pracy wiąŝe się ze znaczącym wzrostem poziomu bezrobocia rejestrowanego na poziomie całego kraju. Niemniej, w dalszym ciągu, podobnie jak w 28 r., wartość została zrealizowana. Cel strategiczny 2 Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego W 29 r. odnotowano nieznaczny wzrost poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych (o,4 pkt. proc.) w porównaniu z 28 r. Na uwagę zasługują dość znaczne rozbieŝności w poziomie zatrudnienia wg płci. Relatywnie wysokiemu wzrostowi poziomu zatrudnienia niepełnosprawnych kobiet o 1,6 pkt. towarzyszył bowiem niewielki spadek poziomu zatrudnienia męŝczyzn (patrz wykres poniŝej). Brak danych na poziomie UE-27 uniemoŝliwia porównanie wartości tego wskaźnika z innymi państwami członkowskimi. Rys. 3. Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w latach 27-29 3% 25% 2% 15% 1% 5% 18,3% 19,6% 23,% 2,% 15,% 15,8% 17,4% 19,% 21,1% 22,7% 27,% 22,2% % ogółem kobiety mężczyźni 27 28 29 wartość Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) Na uwagę zasługuje równieŝ dalszy spadek stopy bezrobocia długookresowego (wg BAEL), która spadła z 2,4% w 28 r. do poziomu 2,1%, przy czym rozpiętość między poziomem bezrobocia długotrwałego kobiet i męŝczyzn pozostała na poziomie zbliŝonym do 28 r. (,6 pkt. proc.). Poziom bezrobocia długookresowego w Polsce (wg definicji EUROSTAT) wyniósł 2,5% i ukształtował się poniŝej średniej dla wszystkich państw członkowskich, która w 29 r. wyniosła 3,1% 1. Wg danych za 28 r. (brak danych za rok 29), odnotowano relatywnie duŝy spadek odsetka osób w wieku 18-59 lat Ŝyjących w gospodarstwach domowych, w których Ŝadna dorosła osoba nie pracuje, którego wartość spadła o blisko 1,6 pkt. proc. w porównaniu z 27 r. tego miernika pozostawała jednak na poziomie wyŝszym od średniej dla wszystkich państw członkowskich, która w 28 r. wyniosła 9,2%. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe spadek tego wskaźnika naleŝał do najwyŝszych wśród krajów UE 27, co moŝe świadczyć o duŝym prawdopodobieństwie osiągnięcia celu na koniec realizacji Programu. Jednocześnie odnotowano dość znaczący spadek wartości wskaźnika obciąŝenia dla instytucji pomocy społecznej, mierzonego liczbą klientów przypadających na jednego pracownika socjalnego. W 29 r. wskaźnik spadł do poziomu 193 osób w porównaniu z 24 w 27 r. oraz wartością bazową wskaźnika - 295. Wskaźnik zbliŝa się tym samym do poziomu wartości docelowej (18 osób). Cel strategiczny 3 Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce W 29 r. nie zaobserwowano znaczących zmian poziomu wskaźnika dotyczącego kształcenia ustawicznego odsetek osób w wieku 25-64 lata uczących się i dokształcających w ogólnej liczbie ludności utrzymał się na poziomie z 28 r. Jednocześnie, z uwagi na nieznaczny wzrost tego wskaźnika w przypadku męŝczyzn a spadek w odniesieniu do kobiet, zmniejszeniu uległy dysproporcje między udziałem kobiet w kształceniu ustawicznym (5,1%) a udziałem męŝczyzn (4,3%). 1 Wg EUROSTAT stopa bezrobocia długookresowego obliczana jest jako udział bezrobotnych poszukujących pracy 12 miesięcy lub dłuŝej w liczbie ludności aktywnej zawodowo. 8
Odsetek osób uczestniczących w kształceniu ustawicznym pozostaje w Polsce nadal na poziomie znacząco niŝszym od średniej UE-27 (9,5% w 28 r.). Rys. 4. Udział osób w wieku 25-64 lat uczących się i dokształcających w ogólnej liczbie ludności w tym wieku w latach 24-29 5,8% 5,6% 5,4% 5,2% 5,% 4,8% 4,6% 4,4% 4,2% 4,% 5,7% 5,5% 5,4% 5,2% 5,% 5,1% 5,1% 5,1% 4,9% 4,7% 4,7% 4,7% 4,7% 4,3% 4,3% 4,3% 4,2% 4,3% 24 25 26 27 28 29 ogółem kobiety mężczyźni Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) Jeśli chodzi o relację bezrobotnych zarejestrowanych, którzy opuścili rejestr w związku z podjęciem nie subsydiowanego zatrudnienia w danym roku w stosunku do przeciętnej liczby osób bezrobotnych w danym roku, poziom tego miernika spadł w stosunku do 28 r. o blisko 1 pkt. proc. osiągając wartość 47%, w tym 45,6% w przypadku kobiet i 48,5% w przypadku męŝczyzn. Jednocześnie znacząco zmniejszyła się róŝnica w poziomie tego wskaźnika wg płci wynosząca w 28 r. aŝ 8 pkt. proc. Spadek poziomu tego miernika wynika ze wzrostu liczby osób, które w 29 r. zarejestrowały się jako bezrobotne. Analizując strukturę zatrudnienia wg sektorów gospodarki, zgodnie ze wskazanymi w Programie kierunkami zmian, zaobserwowano wzrost udziału osób zatrudnionych w usługach rzędu 1,5 pkt. proc. na rzecz spadku udziału osób zatrudnionych w rolnictwie o,7 pkt. proc. oraz zmniejszenia udziału pracujących w przemyśle o,8 pkt. proc. Porównując do poziomu bazowego, udział zatrudnionych w rolnictwie spadł o 3,4 pkt. proc. Jeśli taka tendencja utrzyma się w kolejnych latach wdraŝania Programu moŝliwe będzie osiągnięcie docelowej struktury zatrudnienia w poszczególnych sektorach określonej w PO KL. Strukturę pracujących w latach 27-29 przedstawiono na wykresie poniŝej. Rys. 5. Struktura pracujących wg sektorów gospodarki do 29 r. 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 54,6% 54,1% 55,6% 62,% 3,7% 31,9% 31,1% 26,% 14,7% 14,% 13,3% 12,% 27 28 29 wartość rolnictwo przemysł usługi Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) Cel strategiczny 4 Upowszechnienie edukacji społeczeństwa na kaŝdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy Analizując wskaźniki celu strategicznego 4 odnotowano dość znaczną zmianę struktury wykształcenia ludności w wieku 15-64 lat. Udział osób z wykształceniem wyŝszym wzrósł bowiem o ponad 1,5 pkt. proc. (18,1%), natomiast odsetek osób z wykształceniem średnim spadł o,5 pkt. proc. (63,2%). Tym 9
samym przekroczona została wartość udziału osób z wykształceniem wyŝszym (17%). Jednocześnie, podobnie jak w latach poprzednich, wzrost udziału kobiet z wykształceniem wyŝszym (21,3%, wzrost o 2 pkt.) był wyŝszy od wzrostu wskaźnika dla męŝczyzn (14,8%, wzrost o 1,1 pkt.). Jeśli chodzi o zmiany w strukturze absolwentów szkół wyŝszych, w roku akademickim 28/29 odnotowano spadek udziału absolwentów kierunków matematycznych, przyrodniczych i technicznych o ok. 1 pkt. proc. Spadek był wyŝszy w przypadku męŝczyzn (1,1 pkt.) niŝ w odniesieniu do kobiet (,7 pkt.). Niemniej z uwagi na krótki horyzont czasowy naleŝy zauwaŝyć, iŝ nie są jeszcze widoczne rezultaty wdraŝania projektów promujących kierunki ścisłe w ramach Priorytetu IV PO KL Szkolnictwo wyŝsze i nauka. Obecna struktura absolwentów szkół wyŝszych wynika ze stopnia zainteresowania tymi kierunkami studiów w latach 24-25. Analizując kwestię jakości szkolnictwa wyŝszego, naleŝy zauwaŝyć, Ŝe nieznacznie spadł odsetek kierunków ocenionych przez Państwową Komisję Akredytacyjną jako wyróŝniające 2 osiągając poziom 1,65%. Porównanie danych z rokiem poprzednim jest jednak niemoŝliwe z uwagi na fakt, iŝ zgodnie ze Statutem Państwowej Komisji Akredytacyjnej (PKA) oceny wyróŝniające mogą zostać przyznane po dokonaniu oceny wszystkich lub przewaŝającej części uczelni prowadzących dany kierunek studiów w ramach danej kadencji PKA (koniec III kadencji nastąpi w 211 r.). Zgodnie z danymi PKA, odnotowano jednak stały wzrost liczby ocen pozytywnych (z 76% w okresie 22-24 do 86% w latach 28-29) przy spadku liczby ocen warunkowych, co świadczy o coraz wyŝszym poziomie usług edukacyjnych i sukcesywnej poprawie jakości kształcenia w szkolnictwie wyŝszym. Zaobserwowano natomiast zwiększenie zainteresowania kształceniem zawodowym. Odsetek absolwentów szkół prowadzących kształcenie zawodowe kończących się maturą w relacji do wszystkich szkół ponadgimnazjalnych kończących się maturą wzrósł w stosunku do 27 r. o ok. 1 pkt. proc., osiągając wartość 28,8% wg stanu na 3 września 29 r. O 1 pkt. proc. wzrósł równieŝ udział absolwentów zasadniczych szkół zawodowych w ogólnej liczbie wszystkich absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. W obszarze kształcenia na poziomie gimnazjalnym, odnotowano pewne negatywne sygnały wynikające ze wzrostu odsetka uczniów, którzy uzyskali w ramach egzaminu gimnazjalnego najniŝsze wyniki w części matematyczno-przyrodniczej. W 29 r. wskaźnik ten wyniósł 2% i był wyŝszy aŝ o 5 pkt. w porównaniu z wynikami za 28 r. Jednocześnie, zaobserwowano zmniejszenie odsetka uczniów, którzy uzyskali najniŝsze wyniki w części humanistycznej do zaledwie 5% ogólnej liczby uczniów, którzy przystąpili do egzaminu. Na poziomie edukacji przedszkolnej odnotowano wzrost odsetka dzieci w wieku 3-5 lat uczęszczających do ośrodków wychowania przedszkolnego na obszarach wiejskich do 37,5%, tj. o 9 pkt. proc. w porównaniu z 28 r. Doszło tym samym do przekroczenia docelowej wartości tego wskaźnika określonej na poziomie 3%. Wzrost odsetka dzieci uczestniczących w edukacji przedszkolnej wiąŝe się bezpośrednio z realizacją projektów w ramach Priorytetu IX PO KL, w ramach którego wsparciem objęto ponad 6,5% dzieci w wieku 3-5 lat na obszarach wiejskich. W porównaniu z danymi za 28 r. zaobserwowano pogorszenie sytuacji młodych męŝczyzn na rynku pracy w porównaniu z poziomem bezrobocia osób po 24 roku Ŝycia. Wzrosła bowiem relacja stopy bezrobocia osób w wieku 15-24 lata do stopy bezrobocia osób 25-64 lata. W przypadku młodych kobiet poziom miernika uległ obniŝeniu, co wskazuje na relatywne obniŝenie się poziomu bezrobocia wśród kobiet w wieku 15-24 lata. Cel strategiczny 5 Zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa W ramach celu strategicznego 5 zaobserwowano zwiększenie poziomu wszystkich mierników. Podobnie jak w 28 r. zaobserwowano wzrost wskaźnika percepcji korupcji z 4,6 do 5, co świadczy o zmniejszeniu poziomu postrzeganej korupcji i uplasowało Polskę na 49. miejscu spośród 18 krajów uwzględnionych w corocznym badaniu Transparency International. Tym samym, Polska awansowała o 9 miejsc z 58. pozycji w 28 r. Jednocześnie z poziomu,71 do,77 wzrósł wskaźnik jakości stanowionego prawa mierzony corocznie przez Bank Światowy. Poziom wskaźnika był wyŝszy od średniej dla krajów nadbałtyckich i Europy Wschodniej (,6), niemniej plasował się na poziomie poniŝej wartości dla krajów takich jak Węgry (1,26), Czechy (1,9), Estonia (1,47). Jednocześnie miernik ten był zdecydowanie niŝszy od średniej dla państw członkowskich OECD (1,47). 2 PKA dokonując oceny jakości kształcenia przyznaje cztery stopnie ocen, tj. negatywną, warunkową, pozytywną i wyróŝniającą. 1
Zaobserwowano równieŝ (na podstawie danych za 28 r., dane za 29 r. dostępne będą w III kwartale 21 r.) niewielki wzrost odsetka środków przekazanych stowarzyszeniom i fundacjom z budŝetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych przez jednostki samorządu terytorialnego. Wskaźnik wyniósł,7% w porównaniu z wartością docelową na poziomie 1,2% i był wyŝszy o,1 pkt. proc od sytuacji bazowej. Rys. 6. Wybrane wskaźniki monitorowania celu strategicznego 5 w latach 24-27/8 6 5 4 3 2 4,2 4,6 5 5 1,68,7 b.d. 1,2 27 28 29 wartość Jakość stanowionego prawa Wskaźnik percepcji korupcji Źródło: Wskaźnik Percepcji Korupcji Transparency International Jakość stanowionego prawa Bank Światowy Cel strategiczny 6 Wzrost spójności terytorialnej Analizując kwestię spójności terytorialnej, w 29 r. zaobserwowano spadek regionalnego zróŝnicowania wskaźnika zatrudnienia mierzonego współczynnikiem zmienności z poziomu 4,6% do 4 %, przy czym, analogicznie do lat poprzednich, większe zróŝnicowanie odnotowano w przypadku kobiet (5,4%). Wskaźnik zatrudnienia wg województw wahał się w przedziale 54,9% i 64,8%. Na mapie poniŝej przedstawiono poziom zatrudnienia wg województw w podziale na płeć. Mapa 1. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lata wg płci Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lata (ogółem) 64,7 do 64,8 (3) 59,3 do 64,7 (15) 57,5 do 59,3 (18) 56,1 do 57,5 (9) 54,8 do 56,1 (3) Wskaźnik zatrudnienia (15-64 lata) wg płci 65 męŝczyźni kobiety 61.7% 48.4% Zachodniopomorskie 54.9% 62.8% 49.7% Lubuskie 56.1% 64.6% 51.5% 58% 66.4% 5.2% Pomorskie 64.8% 48.9% Kujawsko-Pomorskie 69.8% 51.3% Wielkopolskie 6.2% 65.8% 5.2% 57.9% 58.1% 56.8% 67.4% 53.9% Łódzkie 57.5% 6.6% 64.5% 5.8% 63.2% 49.1% 56.1% Małopolskie 7.4% 59.3% Mazowieckie 64.8% 64.3% 54.3% Świętokrzyskie 59.3% 66.7% 53.8% 6.1% 68% 55.6% Podlaskie 58% 61.7% 63.7% 53.4% Lubelskie 63.9% 52.1% Podkarpackie 58.5% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) 11
W 29 r. najniŝszym poziomem zatrudnienia cechowały się województwa zachodniopomorskie, lubuskie, warmińsko-mazurskie i kujawsko-pomorskie, gdzie wskaźnik zatrudnienia nie przekroczył 57%. NajwyŜsze róŝnice w poziomie zatrudnienia męŝczyzn i kobiet odnotowano natomiast w województwie wielkopolskim (18 pkt. proc.) i pomorskim (16,2 pkt. proc.). Jednocześnie odnotowano wzrost zróŝnicowania poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W 29 r. wskaźnik zatrudnienia w tej grupie wahał się między 12,5% w województwie zachodniopomorskim a 3,1% na Podkarpaciu. Współczynnik zmienności wskaźnika zwiększył się z poziomu 17,7% w 28 r. do 2,4% w 29 r. RóŜnica między województwem o najwyŝszym i najniŝszym poziomie zatrudnienia osób niepełnosprawnych wzrosła z 12,8 pkt. proc. do 17,6 pkt. Dalszemu, choć nieznacznemu zwiększeniu uległo regionalne zróŝnicowanie stopy bezrobocia (wg BAEL), które wzrosło z 18,3% do poziomu 18,5% w 29 r., co świadczy o nieznacznym wzroście międzyregionalnych dysproporcji w poziomie bezrobocia. NajwyŜszą stopę bezrobocia wg BAEL odnotowano w 29 r. w województwie świętokrzyskim (11,1%), natomiast najniŝszą na Mazowszu (6%). Stopa bezrobocia dla całego kraju wzrosła w stosunku do 28 r. o ok. 1,2 pkt. proc. i wyniosła 8,3%. Na wykresie poniŝej przedstawiono stopę bezrobocia wg płci i województw. Rys. 7. Stopa bezrobocia wg BAEL na koniec 29 r. wg województw 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2, 1,1 1, 1,3 1,4 1,2 1,7 9,9 1,3 9,4 9,7 1, 9,3 7,7 7,2 8,2 8,1 7,7 8,5 6, 5,8 6,3 1, 9,5 1,8 1,4 9,6 11,4 7,2 7,1 7,2 6,5 6,2 6,8 6,8 6, 7,8 11,1 11,7 1,2 8,5 7,4 1, 7,5 6, 9,5 1,4 1,1 1,8 - Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie ogółem mężczyźni kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) NajwyŜsze bezrobocie wśród męŝczyzn (11,7%) odnotowano w województwie świętokrzyskim, natomiast najniŝsze na Mazowszu, w Wielkopolsce i na Śląsku. Wskaźnik bezrobocia kobiet był natomiast najwyŝszy na Podkarpaciu (11,4%), z kolei najniŝszy w województwie mazowieckim i pomorskim. Największe róŝnice między poziomem bezrobocia kobiet i męŝczyzn odnotowano w województwie wielkopolskim (3,5 pkt. proc.) i warmińsko-mazurskim (2,6 pkt.). Analiza postępów w procesie kontraktacji i wydatkowania 3 Od początku realizacji PO Kapitał Ludzki cieszy się bardzo duŝym zainteresowaniem ze strony potencjalnych beneficjentów, grup docelowych, jak równieŝ prasy i mediów. Znajduje to odzwierciedlenie w osiągniętych dotychczas wskaźnikach finansowych i rzeczowych Programu. Szczególnie wysokie wyniki dotyczą postępów w projektach Komponentu Regionalnego PO KL (Priorytety VI-IX). Do końca 29 r. w ramach całego PO KL pozytywnie weryfikację formalną przeszło ponad 17 tys. wniosków o wartości ogółem blisko 14,9 mld EUR 4, co stanowi 13,1% wszystkich środków 3 Jeśli w sprawozdaniu jest mowa o wydatkowaniu naleŝy przez to rozumieć informacje dotyczące zatwierdzonych wniosków beneficjenta o płatność na poziomie projektu przez instytucje wypłacające środki (Instytucje Pośredniczące lub Pośredniczące II stopnia). 4 W sprawozdaniu zastosowano kurs euro Europejskiego Banku Centralnego z dnia 3 grudnia 29r., tj. 1 EUR = 4,1249 PLN 12
finansowych na lata 27 213. Spośród nich w wyniku oceny merytorycznej zatwierdzono blisko 25,6 tys. wniosków o wartości ogółem blisko 6,1 mld EUR. Rys. 8. Liczba wniosków o dofinansowanie po ocenie formalnej i merytorycznej w ramach poszczególnych Priorytetów PO KL do końca 29 r. 24 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 229 Priorytet I 22312 13581 1416 131 7754 ` 6675 474 4225 1738 686 1283 138 88 66 255 478 625 83 Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Priorytet X 79 Liczba wniosków o dofinansowanie po ocenie formalnej Liczba wniosków o dofinansowanie po ocenie merytorycznej Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK 7-13 (wg stanu na 31/12/9) Do końca 29 r. zawarto blisko 14,6 tys. umów o dofinansowanie realizacji projektów o łącznej wartości środków publicznych blisko 3,8 mld EUR (w tym 3,3 mln EUR EFS), co stanowiło 33,7% alokacji przeznaczonej na lata 27-213. W ramach komponentu centralnego zawarto blisko 1,3 tys. umów/decyzji na kwotę środków publicznych ogółem ponad 1,6 mld EUR (w tym 1,4 mld EUR EFS). Tym samym poziom wykorzystania alokacji na lata 27-213 pod względem wartości zawartych umów w komponencie centralnym wyniósł 41,7%. Największy poziom wykorzystania alokacji 27-213 zanotowano w Priorytecie II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących 57,8%. W ramach Priorytetu II zawarto równieŝ najwięcej umów (496) na kwotę środków publicznych ogółem ponad 45 mln EUR (w tym 382 mln EUR EFS). W ramach komponentu regionalnego zawarto 13,2 tys. umów o dofinansowanie realizacji projektów o łącznej wartości środków publicznych ogółem blisko 2,1 mld EUR (w tym 1,8 mld EUR EFS). Stopień wykorzystania alokacji na lata 27-213 pod względem wartości zawartych umów wynosi 29,7%. Najefektywniej w komponencie regionalnym wdraŝany był Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, w którym stopień wykorzystania alokacji przewidzianej na lata 27-213 wyniósł 4,1%. Rys. 9. Poziom zakontraktowanych środków w stosunku do alokacji 27-213 w ramach poszczególnych Priorytetów PO KL do końca 29 r. 7% 6% 57,8% 5% 4% 3% 46,7% 28,1% 46,2% 32,3% 4,1% 23,2% 25,2% 26,2% 28,7% PO KL 29 r. 33,7% 2% 1% % Priorytet I Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Priorytet X Poziom kontraktacji w stosunku do alokacji 27-213 na koniec 29 r. Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK 7-13 (wg stanu na 31/12/9) 13
Mapa 2. Poziom zakontraktowanych środków w stosunku do alokacji 27-213 w ramach komponentu regionalnego Programu (%) 36.3% 28.3% 28.8% 38.6% 28% 31.2% 22.7% 21.1% 33.4% 32.4% 3.2% 28.2% 28.8% 33.2% 31.2% 38.4% 33,4% do 38,6% 31,2% do 33,4% 28,8% do 31,2% 22,7% do 28,8% do 22,7% Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK 7-13 (wg stanu na 31/12/9) Pod względem stopnia wykorzystania alokacji przeznaczonej na lata 27-213 w ramach komponentu regionalnego na podstawie zawartych umów zdecydowanymi liderami są województwa podkarpackie (38,4%), warmińsko-mazurskie (38,4%) i zachodniopomorskie (36,3%), w których stopień kontraktacji jest najwyŝszy w kraju. Wysoki stopień kontraktacji odnotowano równieŝ w województwach łódzkim (33,4%), świętokrzyskim (33,2%) oraz dolnośląskim (32,4%). Natomiast najniŝszy stopień kontraktacji odnotowano w województwach największych pod względem powierzchni: mazowieckim (21,1%) i wielkopolskim (22,7%). Do końca 29 r. w PO KL zatwierdzono ponad 33,1 tys. wniosków o płatność na łączną kwotę wydatków kwalifikowalnych w części środków publicznych ponad 1,1 mld EUR (w tym ponad 1 mld EUR EFS). Tym samym poziom wykorzystania alokacji na lata 27-213 pod względem zatwierdzonych wniosków o płatność w PO KL stanowił 1,4%. W ramach komponentu centralnego uznano za kwalifikowalne wydatki w wysokości ponad 188 mln EUR, co stanowi zaledwie 4,9% realizacji alokacji na lata 27-213 dla tego komponentu, przy czym najwyŝszy poziom płatności zanotowano w Priorytecie II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących 6,6 mln EUR (w tym 51,5 mln EUR EFS). Z kolei najwyŝszy stopień wykorzystania alokacji 27-213 wystąpił w Priorytecie I Zatrudnienie i integracja społeczna 8,5%. W komponencie regionalnym od początku realizacji Programu zatwierdzono wnioski o płatność na kwotę ponad 898 mln EUR (w tym 792,1 mln EUR EFS), co stanowi 13,1% alokacji 27-213. Zdecydowanie najwyŝszy poziom wydatkowania osiągnięto w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich 26,1% wydatkowanej alokacji 27-213 (blisko 571,6 mln EUR, w tym 5,8 mln EUR EFS), natomiast najniŝszy poziom wydatkowania charakteryzuje Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach 5,6% Poziom wydatkowania w stosunku do alokacji na lata 27-213 w podziale na poszczególne Priorytety PO KL przedstawia poniŝszy wykres. 14
Rys. 1. Poziom wydatkowania w stosunku do alokacji 27-213 w ramach poszczególnych Priorytetów PO KL do końca grudnia 29 r. 3% 25% 26,1% 2% 15% 1% 5% 14,3% 8,5% 1,% PO KL 29 r. 1,4% 7,8% 5,8% 4,8% 5,6% 2,9% 2,9% % Priorytet I Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Priorytet X Poziom wydatkowania w stosunku do alokacji 27-213 na koniec 29 r. Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK 7-13(wg stanu na 31/12/9) Biorąc pod uwagę zróŝnicowanie regionalne najwyŝszy poziom wydatkowania wystąpił w województwie warmińsko-mazurskim 21,3% i zachodniopomorskim 2,8%. Do województw o równie wysokim poziomie wykorzystania alokacji 27-213 dołączyło województwo podkarpackie (17,9%), które jednocześnie zajmuje 2-gie miejsce w kraju pod względem poziomu zakontraktowanych środków. Natomiast najniŝsze wydatkowanie zanotowano w województwie lubuskim (8,9%) i mazowieckim (8,8%). Ponadto w województwie małopolskim, pomimo stosunkowo wysokiego stopnia wykorzystania alokacji na podstawie zakontraktowanych środków (31,2%), występują opóźnienia z rozliczaniem wydatków w regionie, co wyraŝa niski poziom wykorzystania alokacji na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność (1,8%). Poziom wydatkowanych środków w ramach Priorytetów komponentu regionalnego PO KL w stosunku do alokacji 27-213 w rozbiciu na poszczególne województwa przedstawia poniŝszy wykres. Rys. 11. Stopień wydatków w stosunku do alokacji 27-213 w ramach komponentu regionalnego Programu (%) 25% 2% 15% 1% 12,3% 12,9% 13,4% 8,9% 12,7% 1,8% 8,8% 15,2% 17,9% 12,3% 13,5% 12,2% 17,4% 21,3% 1,6% 2,8% Komponent Regionalny PO KL; 29,7% 5% % Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Poziom wydatkowania w stosunku do alokacji 27-213 na koniec 29 r. Komponent Regionalny PO KL Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK 7-13 (wg stanu na 31/12/9) ZróŜnicowane tempo realizacji PO KL w poszczególnych regionach zarówno pod względem poziomu wykorzystania środków, jak równieŝ stopnia realizacji wskaźników jest szczególnym obszarem zainteresowań Instytucji Zarządzającej PO KL. Ze wstępnych analiz moŝe wynikać, Ŝe stopień 15
wydatkowania i kontraktacji jest powiązany ze skalą problemów społeczno-gospodarczych zdiagnozowanych w poszczególnych województwach. Dowodem na to moŝe być wysoki poziom wykorzystania alokacji w województwach, w których występuje wysoki poziom bezrobocia rejestrowanego i niski wskaźnik zatrudnienia np. województwa warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie. Wysoki poziom bezrobocia oraz duŝa liczba osób potrzebujących wsparcia w ramach systemu pomocy społecznej w tych regionach powoduje większy niŝ w innych regionach popyt na wsparcie oferowane w szczególności w ramach projektów realizowanych w Priorytecie VI i Priorytecie VII. Niemniej wymaga to dalszych pogłębionych analiz, które pozwoliłyby dokładnie zbadać przyczyny zaobserwowanych dysproporcji w postępie finansowym i rzeczowym na poziomie województw. Liczba uczestników a poziom wydatkowania Na wykresie poniŝej zaprezentowano poziom wydatków (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) przypadających na jednego uczestnika projektu w ramach Priorytetów komponentu regionalnego. Średnia kwota na jednego uczestnika projektu wyniosła w ramach całego komponentu regionalnego 848 EUR. NajwyŜszy poziom wydatków na jednego uczestnika, tj. ponad 1 tys. EUR odnotowano w województwach dolnośląskim, podkarpackim i mazowieckim. Zdecydowanie najniŝszym poziomem wydatków przypadających na jedną osobę biorącą udział w projekcie charakteryzowało się województwo lubuskie i Podlasie (poniŝej 5 EUR na osobę). Rys. 12. Średnie wydatki na 1 uczestnika projektu w Komponencie Regionalnym PO KL 1 2 1 8 średnie wydatki na 1 uczestnika projektu (KR PO KL = 848 EUR) 6 4 2 1121 879 871 439 977 82 12 716 169 483 791 953 792 827 696 925 dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łodzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie wydatki na 1 uczestnika projektu w województwie średnie wydatki na 1 uczestnika projektu (KR PO KL = 848 EUR) Cross-financing Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK 7-13 i danych własnych Cross-financing w ramach PO KL moŝe dotyczyć wyłącznie takich kategorii wydatków, których poniesienie wynika z potrzeby realizacji danego projektu i stanowi logiczne uzupełnienie działań realizowanych w ramach Programu. Musi on być powiązany wprost z głównymi zadaniami realizowanymi w ramach danego projektu. Cross-financing jest moŝliwy do zastosowania w projektach realizowanych we wszystkich Priorytetach PO KL. wydatków w ramach cross-financingu nie moŝe stanowić więcej niŝ 1% wszystkich wydatków kwalifikowalnych stanowiących budŝet projektu. W przypadku działań dotyczących integracji społecznej, wartość wydatków kwalifikowalnych na finansowanie cross-financingu została podwyŝszona do poziomu 15%, zgodnie z art. 3 ust. 7 rozporządzenia (WE) nr 181/26. Rodzaje wydatków kwalifikowalnych w ramach wsparcia udzielanego w PO KL, objętych crossfinancingiem, dotyczą przede wszystkim: a. zakupu lub leasingu sprzętu i wyposaŝenia oraz b. dostosowywania budynków, pomieszczeń i miejsc pracy. Poziom cross-financingu jest weryfikowany na dwóch etapach: 16
ubiegania się o środki EFS wnioskodawca jest zobowiązany do oszacowania, w części wniosku o dofinansowanie projektu dotyczącej budŝetu, kosztów cross-financingu w ramach projektu; koszty te są weryfikowane podczas oceny wniosku o dofinansowanie projektu przez instytucję odpowiedzialną za weryfikację. W przypadku uzyskania dofinansowania, odpowiednie zapisy w zakresie poziomu wydatków objętych cross-financingiem zostają zawarte w załączniku do umowy o dofinansowanie realizacji projektu; rozliczania środków w projekcie beneficjent jest zobowiązany do wykazania poziomu wydatków poniesionych w ramach cross-financingu we wnioskach o płatność składanych w trakcie realizacji projektu; rozwiązanie to pozwala podmiotowi będącemu stroną umowy na monitorowanie poziomu cross-financingu osiągniętego w ramach zarówno pojedynczego projektu, jak i całego Priorytetu. Ponadto, monitorowanie cross-financingu wspomaga system informatyczny KSI SIMIK 7-13 w następujący sposób: (1) w systemie na poziomie funkcjonalności umów o dofinansowanie są widoczne informacje o tym, iŝ projekt zakłada wydatki objęte cross-financingiem; (2) w systemie na poziomie funkcjonalności wniosków o płatność widoczna jest informacja o wysokości wydatków objętych cross-financingiem rozliczonych na podstawie zatwierdzonego wniosku o płatność. Zatem funkcjonalność KSI SIMIK 7-13 zezwala na określenie kwoty wydatków poniesionych w ramach danego projektu PO KL. Na podstawie danych uzyskanych z systemu KSI SIMIK 27-213 stwierdzono, iŝ średni poziom cross-financingu w umowach o dofinansowanie projektu podpisanych do końca 29 r. wyniósł ok. 4,7% wydatków kwalifikowalnych i na poziomie poszczególnych Priorytetów nie przekraczał dopuszczalnego limitu 1/15%. Łączna kwota wydatków objętych cross-financingiem zatwierdzonych w ramach wniosków o płatność do końca 29 r. wyniosła 29 448 434 EUR, podczas gdy wartość zatwierdzonych wydatków kwalifikowalnych stanowiła 883 899 94 EUR. Oznacza to, iŝ poziom cross-financingu rozliczonego do końca 29 r. w ramach podpisanych umów o dofinansowanie w ramach PO KL wyniósł 3,3% wydatków kwalifikowalnych. Certyfikacja wydatków Do końca 29 r. do Instytucji Zarządzającej (IZ) PO KL przesłano Poświadczenia i deklaracje wydatków od instytucji niŝszego szczebla na łączną kwotę 941 34 771 EUR (w tym EFS: 8 139 655 EUR). Jednocześnie, IZ PO KL do końca grudnia 29 r. zatwierdziła w ramach ww. Poświadczeń wydatki na łączną kwotę 922 688 772 EUR (w tym EFS: 784 285 456 EUR). W ramach 1 przekazanych w 29 r. Poświadczeń i deklaracji wydatków od IZ do IC, certyfikowano do Komisji Europejskiej wydatki w łącznej wysokości 883 899 94 EUR (w tym EFS: 751 314 949). W ramach komponentu centralnego wysokość certyfikowanych wydatków wyniosła 64% prognozy na 29 r. przekazanej do Komisji Europejskiej, toŝsamej z celem określonym przez Radę Ministrów. 5, natomiast w ramach komponentu regionalnego 127%. NajwyŜszy poziom wydatków w ramach Komponentu Centralnego PO KL zatwierdzono w Priorytecie II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących, tj. 34,4 mln EUR, podczas gdy w ramach Komponentu Regionalnego PO KL najwyŝszą wartość certyfikacji osiągnięto w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich zatwierdzając wydatki w kwocie blisko 455,3 mln EUR. Zatwierdzony przez Radę Ministrów cel certyfikacji środków w ramach PO KL na 29 r. został osiągnięty w 17 %. PoniŜsza tabela ilustruje stopień wykonania prognozy Rady Ministrów w 29 r. w podziale na instytucje. 5 Cel certyfikacji środków w ramach PO KL wskazujący prognozę wartości środków certyfikowanych do KE przez poszczególne IP w PLN jest corocznie zatwierdzany przez Radę Ministrów i na bieŝąco monitorowany. 17
Priorytet / województwo % realizacji celu RM Priorytet I 29% Priorytet II 61% Priorytet III 71% Priorytet IV 32% Priorytet V 84% Komponent centralny PO KL 64% Dolnośląskie 117% Kujawsko-Pomorskie 125% Lubelskie 1% Lubuskie 78% Łódzkie 16% Małopolskie 119% Mazowieckie 78% Opolskie 154% Podkarpackie 181% Podlaskie 16% Pomorskie 121% Śląskie 159% Świętokrzyskie 173% Warmińsko-Mazurskie 211% Wielkopolskie 94% Zachodniopomorskie 29% Komponent regionalny PO KL 127% PO KL ogółem 17% Wykonanie prognozy Rady Ministrów róŝni się zdecydowanie w Komponencie Centralnym (64%) i Komponencie Regionalnym (127%), m.in. ze względu na fakt, iŝ wdraŝanie projektów w ramach Komponentu Centralnego przebiega wolniej, co opisano szerzej w dalszej części sprawozdania. Do końca 29 r. Instytucja Certyfikująca zatwierdziła wszystkie Poświadczenia i deklaracje wydatków złoŝone przez Instytucję Zarządzającą PO KL. Szczegółowe informacje dotyczące poziomu certyfikacji w podziale na Priorytety przedstawiono w załączniku nr 5 do sprawozdania Osie priorytetowe w podziale na źródło finansowania (w euro) w danym roku oraz narastająco. Zmiany w dokumentach programowych Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL Grudzień 29 Uwzględniając potrzebę doprecyzowania niektórych zapisów dotyczących kwalifikowania wydatków w ramach PO KL oraz wprowadzenia uproszczonych form rozliczania wydatków Instytucja Zarządzająca PO KL dokonała następujących zmian: 1. W związku z trwającymi pracami nad zmianą rozporządzenia Rady (WE) nr 183/26, w tym przepisu art. 57 dotyczącego trwałości projektu oraz szeregiem wątpliwości wynikających z interpretacji dotychczasowego brzmienia art. 57 IZ usunęła zapisy dotyczące zakazu zbycia (z uzyskaniem korzyści majątkowej) aktywów nabytych i wytworzonych w ramach projektu w okresie 5 lat od zakończenia projektu. W miejsce powyŝszego zapisu wprowadzono bezpośrednie odwołanie do art. 57 rozporządzenia (WE) nr 183/26. 18
2. Wprowadzono zgodnie z dotychczasową wykładnią Instytucji Zarządzającej zapisy odnośnie braku moŝliwości kwalifikowania podatku VAT rozliczanego wg proporcji ustalonej zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 11 marca 24 r. o podatku od towarów i usług. 3. Na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 396/29 z dnia 6 maja 29 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 181/26 w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego w celu rozszerzenia rodzajów kosztów kwalifikujących się do objęcia dofinansowaniem z EFS dodano nową formę rozliczania kosztów w projekcie, tj. kwoty ryczałtowe (ang. lump sums). 4. Wprowadzono zapisy dotyczące kosztów zarządzania projektem oraz konieczności ich racjonalizacji. 5. Wprowadzono zapisy dotyczące pomniejszania limitu kosztów pośrednich rozliczanych ryczałtem w przypadku zlecania na zewnątrz usług w ramach projektu. 6. Wprowadzono zapisy, iŝ wydatki związane z wynagrodzeniem osoby realizującej kilka funkcji/ zadań w ramach projektów PO KL podlegają szerokiej kontroli przez beneficjenta oraz IP /IP2. Dodatkowo, doprecyzowano warunki, według których kwalifikowane mogą być dodatki zadaniowe dla członków korpusu słuŝby cywilnej. Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wdraŝania projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Kwiecień 29 Celem uwzględnienie wyników prac Grupy Roboczej do spraw kwestii horyzontalnych PO KL dotyczących koncepcji wdraŝania projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej wprowadzono m.in. następujące zmiany: zmodyfikowano zakres zadań sieci tematycznych zgodnie ze stanowiskiem wypracowanym przez Grupę Roboczą, doprecyzowano podział projektów innowacyjnych, uwzględniono definicję podejścia innowacyjnego opracowaną przez Grupę Roboczą, wprowadzono zapisy dotyczące okresowych przeglądów projektów innowacyjnych zgodnie z rekomendacjami wynikającymi z badania ewaluacyjnego PIW EQUAL, wprowadzono podział na wyodrębnione projekty współpracy ponadnarodowej, projekty z komponentem ponadnarodowym zaplanowanym do realizacji na etapie opracowania wniosku o dofinansowanie oraz projekty z komponentem ponadnarodowym zgłaszanym jako zmiana do wniosku o dofinansowanie projektu, wskazano Tematy projektów innowacyjnych, wskazano role punktów kontaktowych w zakresie innowacyjności i ponadnarodowości na poziomie Instytucji Zarządzającej i Instytucji Pośredniczących, Jednocześnie dwukrotnie w 29 r. zmienił się cały System Realizacji PO KL (w kwietniu i grudniu), przy czym dokument pn. Zasady dokonywania wyboru projektów podlegał nowelizacji trzykrotnie, natomiast nie nowelizowano Zasad systemu sprawozdawczości PO KL. PoniŜej opisano główne zmiany wprowadzone w ramach poszczególnych nowelizacji. Zasady finansowania PO KL Marzec 29 W związku ze zmianą niektórych regulacji prawnych oraz uwag zgłaszanych przez poszczególne instytucje zaangaŝowane w realizację PO KL wynikających z nabytych dotychczas doświadczeń we wdraŝaniu PO KL, Instytucja Zarządzająca stwierdziła konieczność doprecyzowania szeregu zapisów Zasad, w tym m.in.: 1. Określono, Ŝe odsetki bankowe od przekazanych beneficjentowi transz dotacji rozwojowej stanowią jego dochód i nie są wykazywane we wniosku o płatność. 2. Doprecyzowano zapisy dotyczące środków, z jakich wkład własny moŝe pochodzić oraz wskazano sposób postępowania w przypadku przekroczenia poziomu 15% wkładu własnego pochodzącego ze środków publicznych. 3. Wyodrębniono w ramach kosztów bezpośrednich zadanie Zarządzanie projektem, w ramach którego beneficjent powinien ująć wszystkie wydatki związane z obsługą projektu, rezygnując jednocześnie z dotychczasowego sposobu ujmowania kosztów personelu w ramach poszczególnych zadań merytorycznych. 4. Wprowadzono definicje kwot odzyskanych, kwot wycofanych oraz doprecyzowano zapisy dotyczące sposobu postępowania w przypadku odzyskiwania środków podlegających zwrotowi, w tym poprzez pomniejszenie wydatków lub wezwanie do zwrotu. Ponadto doprecyzowano zapisy 19
dotyczące wydawania decyzji o zwrocie środków zgodnie z art. 211 ustawy o finansach publicznych (UFP). Rejestr dłuŝników zastąpiono prowadzonym w KSI (SIMIK 7-13) rejestrem obciąŝeń na projekcie. 5. Odstąpiono od obowiązku sporządzania poświadczenia i deklaracji wydatków w dotychczas obowiązującej formie. Poświadczenie powinno zostać wprowadzone do KSI (SIMIK 7-13), a następnie przygotowywana jest wersja papierowa, na którą składa się: poświadczenie sporządzone zgodnie z wzorem określonym w załączniku nr 8 do Zasad, oraz załączona karta informacyjna deklaracji wydatków, stanowiąca wydruk z KSI SIMIK 7-13. Grudzień 29 W związku z wejściem w Ŝycie z dniem 1 stycznia 21 r. ustawy z dnia 27 sierpnia 29 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 124) powodującym zmianę systemu przepływów finansowych w ramach programów operacyjnych finansowanych ze środków europejskich zaistniała konieczność aktualizacji Zasad finansowania PO KL. Wprowadzone zmiany uwzględniały m.in.: 1. Przekazywanie środków w ramach PO KL (rozdział 1) konieczność dostosowania zapisów do nowej ustawy o finansach publicznych. 2. Kwalifikowalność wydatków w ramach PO KL (rozdział 2) zgodnie ze zmianami w Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL. 3. Przeredagowano i doprecyzowano zapisy dotyczące rozliczania wydatków, w szczególności ze względu na konieczność dostosowania ich do wymogów nowej ustawy o finansach publicznych. 4. W celu uproszczenia procesu certyfikacji wydatków Instytucja Zarządzająca PO KL zrezygnowała ze składania przez Instytucje Pośredniczące II stopnia (IP 2) Poświadczeń i deklaracji wydatków do Instytucji Pośredniczących (IP) w ramach Komponentu Regionalnego. Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach PO KL Grudzień 29 W związku z wejściem w Ŝycie z dniem 1 stycznia 21 r. ustawy z 27 sierpnia 29 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 124) oraz koniecznością uwzględnienia dotychczasowych doświadczeń płynących z wdraŝania projektów systemowych, dokonano następujących zmian w przedmiotowym dokumencie: 1. Doprecyzowano zasady zatrudnienia w spółdzielniach socjalnych tworzonych przez osoby prawne zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 26 r. o spółdzielniach socjalnych; 2. Doprecyzowano zasady współpracy z publicznymi słuŝbami zatrudnienia w związku z wejściem w Ŝycie nowelizacji ustawy z 2 kwietnia 24 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; 3. Doprecyzowano zasady tworzenia programów aktywności lokalnej oraz programów integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych; 4. Zmieniono zasady finansowania projektów systemowych oraz wzór instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu (w związku z wejściem w Ŝycie ustawy o finansach publicznych). Projekty systemowe Powiatowych Urzędów Pracy w ramach PO KL Lipiec 29 Wprowadzone zmiany wynikały z nowelizacji ustawy z dnia 2 kwietnia 24 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 11 z późń. zm.) i dotyczyły rozliczania korekt i nieprawidłowości powstałych w projektach PO KL wysokości wkładu własnego z Funduszu Pracy. Grudzień 29 W związku z wejściem w Ŝycie ustawy z dnia 27 sierpnia 29 r. o finansach publicznych (Dz.U. 29 nr 157 poz. 124) wprowadzono m.in. zapisy mówiące, iŝ zobowiązania powstałe w związku z realizacją projektu w roku poprzednim a zapłacone w roku kolejnym są uwzględniane we wniosku o 2