Warszawa, maj 2012 r.

Transkrypt

1 SPRAWOZDANIE Z WDRAśANIA PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI w 2011 ROKU Warszawa, maj 2012 r.

2 SPIS TREŚCI 1. Informacje wstępne Przegląd realizacji programu operacyjnego w okresie objętym sprawozdaniem Realizacja i analiza postępów Analiza jakościowa System realizacji Programu Informacja nt. podziału wykorzystania funduszy wg kategorii interwencji Pomoc w podziale na grupy docelowe Pomoc zwrócona lub ponownie wykorzystana Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej Rekomendacje Instytucji Zarządzającej PO KL i innych instytucji Instrumenty inŝynierii finansowej Realizacja załoŝeń Strategii EUROPA Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego Informacja na temat zgodności z przepisami wspólnotowymi Czynności kontrolne zapewniające zgodność realizacji PO KL z przepisami wspólnotowymi Zasada równości szans Zasada partnerstwa Napotkane znaczące problemy oraz podjęte środki zaradcze Zmiany w kontekście realizacji Programu Zmiany społeczno-gospodarcze Zmiany legislacyjne Zasadnicze modyfikacje w rozumieniu art. 57 Rozporządzenia nr 1083/ Komplementarność pomocy z innymi instrumentami wsparcia Wpływ działalności KM/PKM, instytucji i grup na zapewnienie koordynacji i komplementarności wsparcia Informacje na temat stosowanych mechanizmów i narzędzi słuŝących zapewnieniu koordynacji i komplementarności wsparcia oraz ich oceny Cross-financing Koordynacja i komplementarność jako przedmiot badań ewaluacyjnych Przykłady projektów komplementarnych Komplementarność PO KL z Europejskim Funduszem Dostosowania do Globalizacji Mechanizmy unikania podwójnego finansowania działań realizowanych w ramach polityki spójności z działaniami realizowanymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej Kontrole krzyŝowe w zakresie odpowiedzialności Instytucji Zarządzającej Monitorowanie i ocena Monitorowanie Ewaluacja

3 2.7.3 Krajowy System Informatyczny (KSI SIMIK 07-13) Podsystem Monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego 2007 (PEFS 2007) Komitet Monitorujący PO KL Krajowa rezerwa wykonania pomocy Informacja o zakresie zmian dokonanych w ramach przeglądu śródokresowego PO KL Postęp wdraŝania Programu wg Priorytetów PRIORYTET I Zatrudnienie i integracja społeczna PRIORYTET II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących PRIORYTET III Wysoka jakość systemu oświaty PRIORYTET IV Szkolnictwo wyŝsze i nauka PRIORYTET V Dobre rządzenie PRIORYTET VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich PRIORYTET VII Promocja integracji społecznej PRIORYTET VIII Regionalne kadry gospodarki PRIORYTET IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach PRIORYTET X Pomoc techniczna Programy współfinansowane z EFS - spójność i koncentracja wsparcia Europejska Strategia Zatrudnienia Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia Krajowy Program Reform Programy EFRR/Fundusz Spójności: DuŜe projekty Pomoc techniczna Promocja i informacja Streszczenie sprawozdania w jęz. angielskim

4 SPRAWOZDANIE ROCZNE Z WDRAśANIA PROGRAMU OPERACYJNEGO 1. Informacje wstępne PROGRAM OPERACYJNY Cel: Cel 1 Konwergencja Kwalifikowany obszar: kraj Okres programowania: Numer programu (CCI): CCI 2007 PL 051 PO 001 SPRAWOZDANIE ROCZNE/ KOŃCOWE Z WDRAśANIA PROGRAMU Nazwa programu: Program Operacyjny Kapitał Ludzki Rok sprawozdawczy: 2011 Data zaakceptowania sprawozdania przez Komitet Monitorujący: 4

5 2. Przegląd realizacji programu operacyjnego w okresie objętym sprawozdaniem 2.1 Realizacja i analiza postępów Analiza jakościowa Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) realizuje cel główny Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO), wpisując się przede wszystkim w drugi cel horyzontalny, tj. poprawę jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej. PO KL realizuje ten cel za pośrednictwem celu głównego Programu, jakim jest: wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej. Ponadto, PO KL przyczynia się do realizacji celu pierwszego NSRO dotyczącego poprawy jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowy mechanizmów partnerstwa, celu czwartego NSRO obejmującego wsparcie przedsiębiorstw i podnoszenie kwalifikacji ich pracowników, celu piątego NSRO odnoszącego się do przeciwdziałania marginalizacji regionów (w zakresie rozwoju społecznego) oraz celu szóstego NSRO, zakładającego wsparcie obszarów wiejskich. Cel główny PO KL osiągany będzie poprzez realizację poniŝszych celów strategicznych: 1. podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo, 2. zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego, 3. poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce, 4. upowszechnienie edukacji społeczeństwa na kaŝdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy, 5. zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa, 6. wzrost spójności terytorialnej. PO KL finansowany jest w 85% z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz w 15% ze środków krajowych. Na realizację Programu przewidziano EUR, w tym wkład finansowy EFS stanowi EUR. Alokacja wykorzystywana jest w ramach dziesięciu Priorytetów realizowanych równolegle na poziomie centralnym (Priorytety I-V, X) oraz regionalnym (Priorytety VI-IX): Priorytet I: Zatrudnienie i integracja społeczna, Priorytet II: Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących, Priorytet III: Wysoka jakość systemu oświaty, Priorytet IV: Szkolnictwo wyŝsze i nauka, Priorytet V: Dobre rządzenie, Priorytet VI: Rynek pracy otwarty dla wszystkich, Priorytet VII: Promocja integracji społecznej, Priorytet VIII: Regionalne kadry gospodarki, Priorytet IX: Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Priorytet X: Pomoc techniczna. W 2011 r. odnotowano wyraźny postęp rzeczowy w realizacji wszystkich obszarów wsparcia w ramach Programu. Przede wszystkim warto wskazać na kontynuację wzrostu wykonania wskaźników w komponencie regionalnym PO KL, niemniej postęp w realizacji wskaźników w komponencie centralnym takŝe jest wyraźny. 5

6 Pozytywnie naleŝy ocenić postęp rzeczowy osiągnięty w obszarze zatrudnienia. Warto zauwaŝyć, iŝ realizacja większości wskaźników w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich dawno juŝ przekroczyła wartości docelowe. Dotychczas ponad 124,5 tys. osób otrzymało środki na podjęcie działalności gospodarczej, co w pełni realizuje cel załoŝony na lata W projektach poświęconych aktywizacji zawodowej wdraŝanych regionalnie udział zakończyło blisko 708 tys. osób, natomiast na poziomie centralnym 64,6 tys. osób. Z kolei w Priorytecie I Zatrudnienie i integracja społeczna obserwujemy zadowalający postęp. Wśród odbiorców wsparcia EFS w Priorytecie I wskazać naleŝy na znaczący wzrost liczby więźniów (o 25%) oraz Romów (o 19%), którzy zakończyli udział w projektach. Wsparcie kierowane do pracowników Publicznych SłuŜb Zatrudnienia równieŝ przełoŝyło się na postęp w realizacji wskaźników monitorujących udział w szkoleniach w systemie pozaszkolnym oraz wzrost kwalifikacji tej grupy docelowej. Znaczny postęp rzeczowy odnotowano równieŝ w obszarze adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw. Do końca 2011 r. wsparciem objęto blisko 113 tys. przedsiębiorstw zarówno w komponencie centralnym jak i regionalnym. Ponadto, udział w projektach wdraŝanych na szczeblu regionalnym (Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki) zakończyło 452 tys. pracujących osób dorosłych oraz blisko 271 tys. pracowników przedsiębiorstw biorących udział w projektach w komponencie centralnym (Priorytet II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących). Biorąc pod uwagę obszar zdrowia odnotowano istotny wzrost liczby pielęgniarek i połoŝnych, które dzięki wsparciu EFS ukończyły studia pomostowe o 12 tys. osób w porównaniu do 2010 r. Ponadto, wzrosła liczba lekarzy deficytowych specjalizacji, którzy ukończyli cykl kursów w ramach realizacji programu specjalizacji, tj wsparciem objęto 29 onkologów, 191 kardiologów oraz 96 lekarzy medycyny pracy. W odniesieniu do sektora integracji społecznej, podczas przeglądu śródokresowego PO KL licznym zmianom poddano mierniki postępu rzeczowego w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej, w celu dostosowania wsparcia kierowanego do podmiotów ekonomii społecznej do realnych potrzeb regionów. Dotychczas wsparcie od instytucji wspierających ekonomię społeczną otrzymało blisko 6,3 tys. podmiotów ekonomii społecznej. Na uwagę zasługuje dwukrotny, w porównaniu z 2010 r. wzrost liczby osób wspartych w ramach instytucji ekonomii społecznej (77,3 tys.). Istotnemu postępowi w realizacji wsparcia sektora ekonomii społecznej towarzyszy wolniejszy postęp rzeczowy w zakresie integracji społecznej osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Co istotne, blisko 164,9 tys. klientów instytucji pomocy społecznej zakończyło juŝ udział w projektach dotyczących aktywnej integracji, a 198 tys. osób z tej grupy docelowej objęto kontraktami socjalnymi. Ponadto, w wyniku udzielonego wsparcia 16,1 tys. kluczowych pracowników instytucji pomocy społecznej podniosło kwalifikacje na poziomie regionalnym oraz 3,9 tys. pracowników na poziomie centralnym. Z uwagi na fakt, iŝ wypracowanie standardów usług dla instytucji pomocy społecznej przewidziano w kolejnych latach wdraŝania Programu, nadal Ŝadna z tych instytucji nie uczestniczyła w projektach systemowych w tym zakresie. W obszarze edukacji warto zwrócić uwagę na postęp rzeczowy odnotowany w Priorytecie IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. Blisko 3,2 tys. ośrodków wychowania przedszkolnego uzyskało juŝ wsparcie ze środków EFS, a niemal 10,1 tys. szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie ogólne zrealizowało projekty rozwojowe w ramach Priorytetu. Znaczący wzrost odnotowano takŝe w przypadku liczby nauczycieli kształcenia zawodowego, którzy uczestniczyli w doskonaleniu zawodowym w krótkich formach (3,4 tys.). W zakresie kształcenia zawodowego blisko 2,6 tys. szkół i placówek wdroŝyło programy rozwojowe, z czego ok. 1,3 tys. współpracowało z przedsiębiorstwami. Ponadto, w 2011 r. po raz pierwszy odnotowano wzrost liczby szkół podstawowych, które zrealizowały projekty dot. indywidualizacji nauczania (178 szkół). W obszarze szkolnictwa wyŝszego na uwagę zasługuje znaczny postęp rzeczowy w zakresie podnoszenia atrakcyjności kształcenia na kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych. Dodatkowe zajęcia wyrównawcze w ramach projektów realizowanych w Priorytecie IV Szkolnictwo wyŝsze i nauka oferowało 78 uczelni, zaś wsparciem objęto 45 tys. studentów I roku na kierunkach zamawianych. Ponadto, do końca 2011 r. w zakresie podniesienia kwalifikacji kadr sektora B+R szkolenia zakończyło ponad 5,4 tys. pracowników. 6

7 Analiza postępu w realizacji celu głównego i celów strategicznych Programu PoniŜszy opis realizacji celów Programu opiera się o informacje zawarte w załączniku nr 1 do sprawozdania. Cel główny Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej Pomimo obserwowanego w kraju i w całej Unii Europejskiej spowolnienia gospodarczego poziom zatrudnienia w Polsce nieznacznie wzrósł w porównaniu z 2010 r. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata wzrósł z o ok. 0,4 p.p., przy czym odnotowany przyrost zatrudnienia męŝczyzn (o 0,7 p.p.), podobnie jak w okresie , był wyŝszy niŝ w przypadku kobiet (0,1 p.p.). RóŜnica w poziomie zatrudnienia wg płci wzrosła tym samym z 12,6% w 2010 r. do 13,2% w 2011 r. W 2011 r. niewielki wzrost poziomu zatrudnienia odnotowano równieŝ na poziomie średniej dla państw członkowskich UE-27 (o 0,2 p.p.), która wyniosła 64,3%. NajwyŜsze wzrosty odnotowano w państwach nadbałtyckich (Estonia, Litwa, Łotwa). Poziom zatrudnienia osób w wieku produkcyjnym (wg definicji EUROSTAT) przedstawiono na wykresie poniŝej. 68% 66% 64% 62% 60% 58% 56% 54% 52% 50% 48% Rys. 1 Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata w latach ,0% 50,6% 63,6% 66,3% 66,1% 65,6% 66,3% 59,2% 59,3% 59,3% 59,7% 52,4% 52,8% 53,0% 53,1% 60,0% 56,5% wartość docelowa ogółem kobiety mężczyźni Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe poziom zatrudnienia w Polsce mógłby ulec obniŝeniu, gdyby nie środki pochodzące z transferów z budŝetu Unii Europejskiej w ramach funduszy strukturalnych. Jak wskazuje Raport Polska 2011 Gospodarka Społeczeństwo Regiony widoczny jest pozytywny wpływ polityki spójności na rynek pracy, choć największych efektów naleŝy spodziewać się dopiero w okresie Rys. 2 Wpływ środków z funduszy europejskich na wskaźnik zatrudnienia (odchylenia od scenariusza bez środków UE w p.p.) 63,5% Źródło: Raport Polska 2011 Gospodarka Społeczeństwo Regiony, MRR 7

8 W zaleŝności od zastosowanego modelu makroekonomicznego wpływ polityki spójności na poziom zatrudnienia kształtował się w 2010 r. w granicach między 0,7 a 2,8 p.p. Według modeli MaMoR3 i Hermin wykorzystanie funduszy strukturalnych przyczyniło się do wzrostu wskaźnika zatrudnienia osób w wieku lata o 0,7-1,2 pp, a w latach efekt ten ma wynosić 1,6-1,7 pp. W przypadku modelu EUImpactMod szacowany wpływ był znacznie wyŝszy wynosząc 2,8 p.p., a najbardziej widoczne efekty powinny wystąpić w 2013 r. przekładając się na wzrost zatrudnienia aŝ o 5,2 p.p. Jeśli chodzi o poziom zagroŝenia ubóstwem, rok 2010 był kolejnym rokiem (od 2008 r.), gdy odnotowano wzrost odsetka osób zagroŝonych ubóstwem po uwzględnieniu transferów socjalnych. Wskaźnik zagroŝenia ubóstwem relatywnym wzrósł o 0,5 p.p. do 17,6%, przy czym podobne przyrosty odnotowano w przypadku kobiet (o 0,3 p.p.) i męŝczyzn (0,5 p.p.). Poziom zagroŝenia ubóstwem w Polsce był wyŝszy od średniej dla wszystkich państw członkowskich UE, który w 2010 r. wyniósł 16,4% (wzrost o 0,1 p.p.). Na wykresie poniŝej przedstawiono odsetek osób zagroŝonych ubóstwem w Polsce na tle średniej dla państw członkowskich UE. Rys. 3 Wskaźnik zagroŝenia ubóstwem relatywnym po transferach socjalnych (%) ,1 17,3 16,9 17,1 16,5 16,5 16,4 16,3 16,4 17, UE 27 Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie EUROSTAT Cel strategiczny 1 Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata w 2011 r. kształtował się na poziomie 24,9% i był wyŝszy dla męŝczyzn (29,6%) niŝ dla kobiet (20,1%). NaleŜy podkreślić, iŝ w porównaniu do 2010 r. odsetek pracujących osób w tej grupie wiekowej obniŝył się o 1,7 p.p. Spadek odnotowano zarówno w przypadku kobiet (o 2 p.p.), jak i męŝczyzn (o 0,7 p.p.). NaleŜy jednocześnie podkreślić, iŝ poziom zatrudnienia osób młodych znacznie odbiega od średniej dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Według danych za 2011 r. wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata wyniósł 33,6%, tj. o blisko 9 p.p. więcej niŝ w Polsce. 8

9 Rys. 4 Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku w państwach Unii Europejskiej w 2011 r ,9 57,5 63, ,6 UE-27 Austria 26,0 20,1 29,3 24,7 31,5 40,4 Belgium Bulgaria Cyprus Czech Republic Denmark Estonia Finland 29,9 47,9 16,3 18,3 28,2 19,4 27,2 19,7 20,7 France Germany Greece Hungary Ireland Italy Latvia Lithuania Luxembourg 44,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych EUROSTAT 24,9 27,2 23,8 20,2 31,5 21,9 40,5 Malta Netherlands Poland Portugal Romania Slovakia Slovenia Spain Sweden United Kingdom Lepszą sytuację zaobserwowano w przypadku osób w wieku lata. W tej grupie wiekowej odsetek zatrudnienia kształtował się na poziomie 77,2%, co w porównaniu z rokiem poprzednim stanowi wzrost o 0,4 p.p. Jednak w przypadku kobiet wartość wskaźnika obniŝyła się o 0,3 p.p. (71,4%), podczas gdy wśród męŝczyzn wzrosła o 0,4 p.p. (83%). Niemniej, najwyŝszy wzrost poziomu zatrudnienia zaobserwowano wśród osób w wieku lata. Zgodnie z danymi za 2011 r. wskaźnik zatrudnienia osób w tym przedziale wiekowym kształtował się na poziomie 36,9% (wzrost o 2,9 p.p.). Podobnie, jak w przypadku powyŝszych mierników, poziom zatrudnienia męŝczyzn był wyŝszy niŝ kobiet odpowiednio 47,8% i 27,3%. Na uwagę zasługuje stosunkowo wysoki wzrost zatrudnienia kobiet w porównaniu z 2010 r. o 3,1 p.p. Sytuacja męŝczyzn na rynku pracy równieŝ uległa poprawie. W 2011 r. zanotowano wzrost o 2,5 p.p. w stosunku do poprzedniego roku. Niemniej, w porównaniu do państw UE-27, sytuacja osób w wieku 55 plus na polskim rynku pracy w dalszym ciągu znacząco odbiega od średniej dla wszystkich krajów członkowskich UE, która w 2011 r. kształtowała się na poziomie 47,4% (tj. wzrost o 1,1 p.p. w stosunku do 2010 r.). PoniŜszy wykres obrazuje wartości wskaźnika zatrudnienia wg wieku w latach w porównaniu do wartości docelowej określonej w Programie. 90% 80% 70% 60% 50% Rys. 5 Wskaźnik zatrudnienia wg wieku w latach ,4 40% 30% 75% 78% 78% 77% 77% 80% 20% 10% 35% 26% 27% 27% 26% 25% 30% 32% 32% 34% 37% 35% 0% docelowa Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL) 9

10 Warto równieŝ zwrócić uwagę na niewielki wzrost wskaźnika obciąŝenia powiatowych urzędów pracy, mierzącego liczbę klientów przypadających na jednego doradcę zawodowego. Według stanu na koniec 2011 r. na jednego doradcę przypadało osób bezrobotnych, podczas gdy w 2010 r. wskaźnik ten wynosił klientów na doradcę. Tym samym w 2011 r. zanotowano wzrost miernika o 1,4% w stosunku do roku poprzedniego. Niemniej, w porównaniu do 2007 r., w którym rozpoczęto realizację PO KL, obciąŝenie urzędów pracy zmniejszyło się blisko o 50%. Jednocześnie naleŝy zaznaczyć, iŝ wartość docelowa określona na poziomie Programu (1 770 klientów) została zrealizowana. Cel strategiczny 2 Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego W 2011 r. odnotowano nieznaczny wzrost poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych (o 0,3 p.p.) w porównaniu z 2010 r. Na uwagę zasługują dość znaczne rozbieŝności w poziomie zatrudnienia według płci. Relatywnie wysokiemu wzrostowi poziomu zatrudnienia niepełnosprawnych kobiet o 0,6 p.p. towarzyszył wzrost poziomu zatrudnienia męŝczyzn zaledwie o 0,2 p.p. Brak danych na poziomie UE-27 uniemoŝliwia porównanie sytuacji niepełnosprawnych w kraju do innych państw członkowskich. 30,0% Rys. 6 Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w latach ,0% 27,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 23,0% 20,8% 20,5% 20,0% 19,6% 18,3% 19,1% 18,5% 19,0% 17,4% 15,8% 15,0% 22,2% 22,7% 22,0% 22,2% 21,1% 0,0% ogółem kobiety mężczyźni docelowa Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) Pomimo osiągnięcia zakładanego poziomu długookresowego bezrobocia (3%), naleŝy wskazać na wzrost natęŝenia zjawiska w stosunku do roku poprzedniego (o 0,5 p.p.). miernika w 2011 r. wynosiła 3% (wg BAEL). Na uwagę zasługuje zwiększenie rozpiętości między poziomem bezrobocia długotrwałego kobiet i męŝczyzn z 0,4 p.p. w 2010 r. do 0,6 p.p. w 2011 r. Warto podkreślić, iŝ w 2011 r. stopa bezrobocia długookresowego kobiet wyniosła 3,4%. Natomiast według danych EUROSTAT w 2011 r. stopa bezrobocia długookresowego w kraju wyniosła 3,6% (wzrost o 0,6 p.p. w porównaniu do 2010 r.) i była niŝsza od średniej dla UE-27 o 0,5 p.p. (4,1%) 1. Jeśli chodzi o wskaźnik dot. osób w wieku lat Ŝyjących w gospodarstwach domowych, w których Ŝadna dorosła osoba nie pracuje, moŝna mówić o spadku poziomu miernika w stosunku do 2010 r. (o 0,3 p.p.). W 2011 r. 10% osób Ŝyło w gospodarstwach domowych bez osób pracujących. Podobnie jak w latach poprzednich, odsetek ten jest wyŝszy dla kobiet (11%) niŝ męŝczyzn (8,9%). Ze względu na brak danych z krajów członkowskich dotyczących natęŝenia zjawiska w 2011 r. warto wskazać, iŝ w 2010 r. odsetek osób w wieku lat Ŝyjących w gospodarstwach domowych, w których Ŝadna dorosła osoba nie pracuje w kraju (10,3%) był zbliŝony do średniej dla krajów UE-27 (10,4%). NaleŜy równieŝ podkreślić, iŝ w Polsce poziom miernika w 2009 r. wzrósł zaledwie o 0,1 p.p., podczas gdy w państwach UE-27 wzrósł o 0,3 p.p. Jednocześnie, odnotowano znaczący spadek wartości wskaźnika obciąŝenia dla instytucji pomocy społecznej, mierzonego liczbą klientów przypadających na jednego pracownika socjalnego. W 2011 r. 1 Wg EUROSTAT stopa bezrobocia długookresowego obliczana jest jako udział bezrobotnych poszukujących pracy 12 miesięcy lub dłuŝej w liczbie ludności aktywnej zawodowo 10

11 wskaźnik spadł do poziomu 166 osób w porównaniu z 210 w 2007 r. oraz wartością bazową wskaźnika Wskaźnik osiągnął poziom wartości docelowej (180 osób). Cel strategiczny 3 Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce W 2011 r. odnotowano znaczny spadek udziału osób w wieku lata uczących się i dokształcających w ogólnej liczbie ludności w tym wieku, który wyniósł 4,5%. W odniesieniu do roku 2010 nastąpił spadek o 0,8 pkt. proc. Tym samym wskaźnik osiągnął najniŝszy poziom w całym okresie pomiaru. Spadek poziomu upowszechnienia kształcenia ustawicznego odnotowano zarówno w przypadku kobiet (o 0,9 pkt. proc.), jak i męŝczyzn (o 0,8 pkt. proc.). Na niski poziom wskaźnika w Polsce wpływa wiele czynników, w tym m.in. archaiczny model uczenia zdominowany przez podejście szkolne. ZauwaŜalny jest równieŝ niski poziom zaangaŝowania pracodawców w organizowanie szkoleń dla pracowników, co wynika m.in. z faktu, iŝ tego typu wsparcie jest udzielane w formie pomocy publicznej. Brak danych dotyczących kształcenia ustawicznego w 2011 r. w krajach członkowskich uniemoŝliwia porównanie do średniej UE-27. Niemniej warto zwrócić uwagę, iŝ w 2010 r. dystans między Polską a średnią w krajach członkowskich wyniósł 3,8 pkt. proc. Rys. 7 Udział osób w wieku lat uczących się i dokształcających w ogólnej liczbie ludności w tym wieku w latach ,0% 5,9% 5,5% 5,0% 4,5% 4,0% 5,5% 5,1% 4,7% 5,2% 5,1% 4,7% 4,7% 4,2% 4,3% 5,3% 4,8% 5,0% 4,5% 4,0% 3,5% ogółem kobiety mężczyźni Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) Analizując udział osób dorosłych w kształceniu ustawicznym warto przyjrzeć się wynikom badania przeprowadzonego w ramach projektu Bilans kapitału ludzkiego realizowanego w Priorytecie II PO KL. Jak pokazują wyniki badania Kształcenie po szkole. Uczenie się dorosłych, inwestycje w kadry w przedsiębiorstwach, instytucje szkoleniowe, co piąta osoba w wieku lata uczestniczyła w jakiejkolwiek formie edukacji (łącznie z samokształceniem) w ciągu 12 m-cy przed badaniem, pomimo Ŝe wskaźnik kształcenia ustawicznego w ostatnich 4 tygodniach kształtuje się od lat na poziomie ok. 5%. W ciągu roku przed badaniem 14% Polaków uczestniczyło w kursach i szkoleniach, co oznacza, Ŝe tymi formami dokształcania objęto 3,4 mln osób, z czego 2,65 mln pracujących oraz 290 tys. bezrobotnych. Samodzielnie uczyło się z kolei blisko 12% osób w wieku lata (2,8 mln), natomiast 80% osób w tej grupie nie dokształcało się w Ŝaden sposób. Jak podkreślają autorzy badania, dokształcały się głównie osoby dobrze wykształcone, a najrzadziej osoby z niŝszym wykształceniem i gorszymi kompetencjami. Badany w okresie do 4 tygodni wskaźnik uczestnictwa w kształceniu ustawicznym pokazuje, Ŝe aŝ 9,9% osób z wykształceniem wyŝszym uczestniczyło w kształceniu formalnym lub pozaformalnym, podczas gdy w przypadku osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i poniŝej udział ten wyniósł odpowiednio 0,4% oraz 2,6%. Biorąc pod uwagę zaangaŝowanie pracodawców w rozwój kadr, w 2010 r. 54% z nich prowadziło jakiekolwiek działania na rzecz rozwoju kadr. W ramach grupy podmiotów objętych badaniem częściej szkolą podmioty większe (niezaleŝnie od branŝy szkoli ok. 86% duŝych instytucji), instytucje państwowe (89%) oraz podmioty rozwijające się (92%). Warto jednak podkreślić, iŝ mimo, Ŝe firmy mikro i małe rzadziej inwestują w rozwój swoich kadr niŝ duŝe instytucje, to odsetek objętych pracowników tych firm jest większy. 11

12 Analizując relację bezrobotnych zarejestrowanych, którzy opuścili rejestr w związku z podjęciem niesubsydiowanego zatrudnienia w danym roku w stosunku do przeciętnej liczby osób bezrobotnych w danym roku, odnotowano wzrost tego wskaźnika do 51,4%, tj. o 3,1 pkt. proc. w stosunku do 2010 r. W przypadku kobiet miernik ukształtował się na poziomie 49,3%, natomiast w przypadku męŝczyzn 54,6%. Dysproporcja w poziomie wskaźnika według płci pozostała na poziomie zbliŝonym do 2010 roku 5,3 pkt. proc. Biorąc pod uwagę strukturę zatrudnienia według sektorów gospodarki, odnotowano niewielki spadek udziału osób zatrudnionych w usługach (o 0,2 pkt. proc.) przy jednoczesnym wzroście udziału osób zatrudnionych w przemyśle (o 0,4 pkt. proc.). Zgodnie ze wskazanymi w Programie kierunkami zmian odnotowano jedynie spadek udziału osób zatrudnionych w rolnictwie (o 0,2 pkt. proc). Warto zauwaŝyć, iŝ struktura zatrudnienia w poszczególnych sektorach nie uległa znaczącym zmianom w porównaniu z 2010 r. W odniesieniu do wartości bazowych, udział zatrudnionych w rolnictwie spadł o 4,7 pkt. proc i jest juŝ bardzo zbliŝony do wartości docelowej (12%). Największe odchylenie od celu odnotowano natomiast w przypadku osób pracujących w usługach o 5,3 pkt. proc. 100% Rys. 8 Struktura pracujących według sektorów gospodarki w latach % 60% 53,4% 54,1% 55,6% 56,9% 56,7% 62,0% 40% 20% 0% 29,2% 31,9% 31,1% 30,2% 30,6% 26,0% 17,4% 14,0% 13,3% 12,9% 12,7% 12,0% wartość bazowa wartość docelowa rolnictwo przemysł usługi Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BAEL) Cel strategiczny 4 Upowszechnienie edukacji społeczeństwa na kaŝdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy W 2011 r. odnotowano dość istotną zmianę struktury wykształcenia ludności w wieku lat. Po raz kolejny od 2008 r. spadł udział osób z wykształceniem średnim do 62%, głównie za sprawę spadku odsetka kobiet legitymujących się dyplomem szkoły średniej (o 0,7 p.p. do 58,8%). Odsetek męŝczyzn z wykształceniem średnim kształtuje się na poziomie zbliŝonym do 2010 r. Jednocześnie w 2011 r. nadal wzrastał, choć w nieco mniejszym stopniu, odsetek osób z wykształceniem wyŝszym, który wyniósł 20,7% (w tym 24,4% kobiety, 16,9% - męŝczyźni). Podobnie jak w okresie , większy przyrost udziału osób z wykształceniem wyŝszym odnotowano w przypadku kobiet. Jeśli chodzi o jakość kształcenia na poziomie szkolnictwa wyŝszego, odsetek kierunków ocenionych przez Państwową Komisję Akredytacyjną jako wyróŝniające 2 podobnie jak w 2010 r. wyniósł 2%. Porównanie danych z rokiem poprzednim jest jednak utrudnione, gdyŝ zgodnie ze Statutem Państwowej Komisji Akredytacyjnej (PKA) oceny wyróŝniające mogą zostać przyznane po dokonaniu oceny wszystkich lub przewaŝającej części uczelni prowadzących dany kierunek studiów w ramach danej kadencji PKA. Niemniej, warto podkreślić fakt, iŝ wyniki ocen z ostatniej kadencji PKA (okres ) poprawiły się o 1 p. p. w porównaniu z ocenami przyznanymi w okresie Ponadto zgodnie z danymi PKA, odnotowano stały wzrost liczby ocen pozytywnych (z 76% w okresie do 87% w latach ) przy spadku liczby ocen warunkowych i negatywnych, co świadczy o coraz wyŝszym poziomie usług edukacyjnych i sukcesywnej poprawie jakości kształcenia w szkolnictwie wyŝszym. Na wykresie poniŝej przedstawiono szczegółowe wyniki ocen przyznanych przez PKA w poszczególnych okresach (kadencjach). 2 PKA dokonując oceny jakości kształcenia przyznaje cztery stopnie ocen, tj. negatywną, warunkową, pozytywną i wyróŝniającą. 12

13 Rys. 9 Wyniki ocen szkół wyŝszych sformułowanych przez PKA w latach % 90% 80% 76% 81% 87% 83% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 18% 13% 11% 7% 2% 4% 2% 4% 3% 3% 2% 4% I kadencja ( ) II kadencja ( ) III kadencja ( ) ogółem ( ) wyróżniająca pozytywna warunkowa negatywna Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PKA Analizując zmiany zachodzące w obszarze szkolnictwa wyŝszego warto zwrócić uwagę na dość znaczny wzrost odsetka absolwentów szkół wyŝszych na kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych. W porównaniu z rokiem akademickim 2009/2010 udział absolwentów kierunków ścisłych zwiększył się o ok. 1,5 p.p. do poziomu 19,1%, przy czym wzrost ten był znacząco wyŝszy w przypadku męŝczyzn (o blisko 3 p.p.) niŝ kobiet (0,8 p.p.). Zaobserwowany poziom wskaźnika był równieŝ najwyŝszy w całym okresie wdraŝania Programu (lata ). Podobnie jak w 2010 r., zaobserwowano natomiast zwiększenie zainteresowania kształceniem zawodowym. Odsetek absolwentów szkół prowadzących kształcenie zawodowe kończących się maturą w relacji do wszystkich szkół ponadgimnazjalnych kończących się maturą wzrósł w stosunku do 2010 r. o 2 p.p., osiągając poziom 32,5%. Ponadto wzrósł odsetek absolwentów szkół ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie zawodowe przekraczając indykatywny poziom docelowy określony w Programie (43,1%). Jednocześnie, nieznacznie spadł udział absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, niemniej, w tym przypadku równieŝ osiągnięto juŝ cel indykatywny (15,6%). Sytuacja osób młodych wchodzących na rynek pracy w 2011 r. uległa pogorszeniu w porównaniu z danymi za 2010 r. Relacja stopy bezrobocia młodzieŝy (15-24 lata) do wskaźnika bezrobocia osób w wieku lata wzrosła z 290% w 2010 r. do blisko 320%. Relatywnie większy wzrost tego miernika odnotowano w przypadku męŝczyzn (o 35 p.p. w porównaniu z 28 p.p. dla kobiet). Nieznacznemu zmniejszeniu uległo zróŝnicowanie tego wskaźnika względem płci (z 20 p.p. do 13 p.p.). Niepokojącym zjawiskiem zaobserwowanym juŝ w 2010 r. jest wzrost odsetka uczniów, którzy uzyskali w ramach egzaminu gimnazjalnego najniŝsze wyniki w części matematyczno-przyrodniczej oraz humanistycznej. Na uwagę zasługuje szczególnie wysoki wzrost udziału tej grupy w przypadku egzaminu w części humanistycznej (o ponad 10 p.p.), który wskazuje na znaczące pogorszenie wyników uczniów w tym obszarze. Zwiększeniu uległ równieŝ odsetek uczniów, którzy otrzymali najniŝsze wyniki w części matematyczno-przyrodniczej, tj. o 1,1 p.p. (do 22,1%). Na poziomie edukacji przedszkolnej odnotowano po raz kolejny bardzo wyraźny wzrost odsetka dzieci w wieku 3-5 lat uczęszczających do ośrodków wychowania przedszkolnego na obszarach wiejskich do 52,1%, tj. o 9 p.p. w porównaniu z 2010 r. Zaobserwowany przyrost był większy niŝ w okresie r., gdy odsetek dzieci objętych edukacją przedszkolną wzrósł o 5,5 p.p. Mapa poniŝej przedstawia wskaźnik upowszechnienia edukacji przedszkolnej na obszarach wiejskich w ujęciu regionalnym. 13

14 Rys. 10 Dzieci w wieku 3-5 lat w wychowaniu przedszkolnym na obszarach wiejskich wg województw w roku szkolnym 2011/2012 wg SIO r. (dane szacunkowe) 37.5% 7.4pp Zachodniopomorskie 50% 10.1pp Pomorskie 42.3% 9.9pp Kujawsko-Pomorskie 38.1% 10.2pp Warmińsko-Mazurskie 12.9pp Podlaskie 40.3% Upowszechnienie edukacji przedszkolnej na obszarach wiejskich (w %) 66,5 do 72,2 54,9 do 60,7 49,1 do 54,9 43,3 do 49,1 37,5 do 43,3 Wzrost upowszechnienia r/r 13 54% 49% 6.2pp 6.3pp Wielkopolskie Lubuskie 48.5% 9.7pp Dolnośląskie 70.5% 4.1pp Opolskie 55.2% 11.7pp Mazowieckie 52.1% 8.3pp 47.7% Łódzkie 10pp Lubelskie 50.9% 8.1pp 72.2% Świętokrzyskie 6.9pp Śląskie 57.6% 50.5% 9.1pp 9.7pp Podkarpackie Małopolskie przyrost Źródło: Opracowanie własne na podstawie szacunków MEN na danych SIO (dane GUS Jak pokazano na mapie, w przypadku aŝ czterech regionów odsetek dzieci uczęszczających do przedszkola jest niŝszy od 43%, a najniŝszy poziom upowszechnienia cechuje województwa zlokalizowane na północy kraju. Udział dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym był najwyŝszy w na Opolszczyźnie i na Śląsku przekraczając 70%. W porównaniu z 2010 r. najwyŝsze wzrost odsetka dzieci korzystających z opieki przedszkolnej odnotowano na Podlasiu i Mazowszu, natomiast najniŝszy w województwie opolskim (4,1 p.p.) i w Wielkopolsce (6,2 p.p.). Wzrost odsetka dzieci uczestniczących w edukacji przedszkolnej wiąŝe się bezpośrednio z realizacją projektów w ramach Priorytetu IX PO KL, w ramach którego wsparciem objęto ponad 19,7% dzieci w wieku 3-5 lat na obszarach wiejskich. Więcej informacji na temat efektów realizacji projektów w zakresie edukacji przedszkolnej moŝna znaleźć w rozdziale poświęconym postępom w realizacji Priorytetu IX PO KL. Cel strategiczny 5 Zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa W ramach celu strategicznego 5 odnotowano wzrost z poziomu 0,93 do 0,97 wskaźnika jakości stanowionego prawa (Regulatory Quality) mierzonego (w skali 0-100) przez Bank Światowy w ramach badania The Worldwide Governance Indicators (WGI). Wskaźnik mierzy poziom regulacji władz danego kraju w obszarze rozwoju przedsiębiorczości. Osiągnięty poziom wskaźnika plasuje Polskę na 79 miejscu wśród 213 państw ujętych w zestawieniu (w zakresie od 0 - najniŝszy do najwyŝszy stopień). Poziom wskaźnika w 2010 r. (brak danych za 2011r.) był niŝszy od średniej dla państw UE (1,26), niemniej plasował się na poziomie powyŝej wartości dla krajów takich jak Włochy (0,85), Portugalia (0,82), Słowenia (0,75), Rumunia (0,66), Grecja (0,65), Bułgaria (0,61) W 2011 r. zaobserwowano zwiększenie poziomu wskaźnika dot. percepcji korupcji z 5,3 do 5,5, co świadczy o zmniejszeniu poziomu postrzeganej korupcji i jednocześnie oznacza przekroczenie wartości docelowej zakładanej w Programie. wskaźnika w 2011 r. uplasowała Polskę na 41 miejscu spośród 180 krajów uwzględnionych w corocznym badaniu Corruption Perceptions Index (CPI) prowadzonym przez Transparency International (awans o 8 miejsc w zestawieniu). Spośród państw UE najwyŝszy poziom wskaźnika odnotowano w Danii i Finlandii (9,4), natomiast niŝszy od poziomu Polski poziom wskaźnika wystąpił w 9 krajach (Litwa, Węgry, Czechy, Łotwa, Słowacja, Włochy, Rumunia, Grecja, Bułgaria). 14

15 Rys. 11 Wybrane wskaźniki monitorowania celu strategicznego 5 w latach ,2 0,77 0,80 4,6 5,0 5,3 5,5 0,93 0,97 b.d wartość docelowa Jakość stanowionego prawa Wskaźnik percepcji korupcji 5 Źródło: Wskaźnik Percepcji Korupcji Transparency International; Jakość stanowionego prawa Bank Światowy Natomiast jeśli chodzi o odsetek środków przekazanych stowarzyszeniom i fundacjom z budŝetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych przez jednostki samorządu terytorialnego, to poziom środków w 2011 r. wyniósł 0,4%, tym samym był niŝszy od wartości osiągniętej w 2010 r. o 0,3 p.p. Cel strategiczny 6 Wzrost spójności terytorialnej Analizując kwestię spójności terytorialnej zaobserwowano wzrost regionalnego zróŝnicowania wskaźnika zatrudnienia mierzonego współczynnikiem zmienności z poziomu 4,1 do 4,6 w 2011 r., przy czym zmiana spowodowana był głównie wzrostem zróŝnicowania zatrudnienia kobiet z 5,1 do 6,2 (poziom wskaźnika w przypadku męŝczyzn pozostał bez zmian: 4,2). Wskaźnik zatrudnienia według województw wahał się w przedziale 54,3% (woj. zachodniopomorskie) do 65,4% (woj. mazowieckie). NaleŜy zauwaŝyć, iŝ w porównaniu z 2010 r. w trzech regionach nastąpił spadek wartości ww. miernika (podkarpackim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim). Największy spadek wartości wskaźnika zatrudnienia odnotowano w woj. warmińsko-mazurskim (o 1 pkt. proc), a największy wzrost w woj. podlaskim (o 1,5 pkt. proc.). Na mapie poniŝej przedstawiono poziom zatrudnienia według województw. Rys. 12 Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata wg województw w 2011 r. (%) Pomorskie 59.1% Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie 55% 54.3% Podlaskie Kujawsko-Pomorskie 60.7% 57% Wielkopolskie Lubuskie Mazowieckie 60.7% 57.8% 65.4% Łódzkie 62.2% Lubelskie Dolnośląskie 59.9% 57.8% Opolskie Świętokrzyskie 58.5% 59.1% Śląskie 58% Małopolskie Podkarpackie 59.8% 57% 60,7 do 65,4 59,8 do 60,7 58 do 59,8 57,8 do 58 54,3 do 57,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL) Jednocześnie naleŝy wskazać na wzrost regionalnego zróŝnicowania stopy bezrobocia (wg BAEL), które z poziomu 12,9 wzrosło do14,5 i oscyluje wokół zakładanego celu (15). Podobnie jak 15

16 w latach poprzednich, regionalne zróŝnicowanie stopy bezrobocia jest niŝsze dla kobiet (15,4) niŝ męŝczyzn (17,1). NajwyŜszą stopę bezrobocia według BAEL odnotowano w województwie świętokrzyskim (13%), podkarpackim (12,5%) oraz zachodniopomorskim (11,8%), natomiast najniŝszą na Mazowszu (7,9%). Stopa bezrobocia dla całego kraju wzrosła w stosunku do 2010 r. o 0,1 pkt. proc. i wynosi 9,7%. Ponadto, w porównaniu z 2010 r. najwyŝszy spadek stopy bezrobocia odnotowano w woj. podlaskim (o 1,1 pkt. proc) i lubuskim (o 1 pkt. proc.). Z kolei największy wzrost wskaźnika wystąpił w woj. świętokrzyskim (o 1 pkt. proc.) i podkarpackim (o 0,9 pkt. proc.). Na mapie poniŝej przedstawiono stopę bezrobocia według województw. Rys. 13 Stopa bezrobocia wg województw w 2011 r. (%) Zachodniopomorskie 11.8% Lubuskie 9.5% Dolnośląskie 10.6% Pomorskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie 8.7% Opolskie 9.3% 8.4% 11% Łódzkie 9.3% Śląskie Warmińsko-Mazurskie 9.2% Małopolskie Mazowieckie Świętokrzyskie 9.4% 9.7% 13% 7.9% Podlaskie Lubelskie 10.3% Podkarpackie 12.5% 9.2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS (BDL) 12,5 do 13 10,1 do 12,4 9,1 do 10 8,1 do 9 0 do 8 Ponadto warto wskazać na wzrost w 2011 r. regionalnego zróŝnicowania przedsiębiorczości mierzonego liczbą jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności. Poziom regionalnego zróŝnicowania zwiększył się z 16,5 do 18,8 w 2011 r. Porównując ze średnią na poziomie kraju (90,6) najwyŝszy poziom przedsiębiorczości odnotowano w woj. zachodniopomorskim (111,3), pomorskim (110,8) i mazowieckim (109,5) Z kolei uwagę zwraca niski poziom przedsiębiorczości w regionach wschodniej Polski tj. woj. podkarpackim (65,5), lubelskim (68,2), świętokrzyskim (70,1) i podlaskim (74,9). W porównaniu z 2010 r. wartość ww. wskaźnika spadła we wszystkich regionach, w tym najbardziej w woj. śląskim (20,2), małopolskim i warmińsko-mazurskim (po 18). Na mapie poniŝej przedstawiono poziom przedsiębiorczości według województw. Rys. 14 Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności wg województw w 2011 r. Pomorskie 110,8 Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie ,3 Podlaskie Kujawsko-Pomorskie 74,9 88,4 Lubuskie Wielkopolskie Mazowieckie 99 99,7 109,5 Łódzkie 83,3 Lubelskie Dolnośląskie 68,2 104,1 Opolskie Świętokrzyskie 70,1 97,3 Śląskie 79,8 Małopolskie Podkarpackie 92 65,5 104,1 do 111,3 99 do 104,1 83,3 do do 83,3 65,5 do 78 16

17 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS (BDL) W kontekście spójności terytorialnej naleŝy równieŝ wskazać na regionalne zróŝnicowanie wyników gimnazjalnych w zakresie przeciętnego wyniku egzaminu gimnazjalnego, które w 2011 r. wzrosło do poziomu 5,0 w części humanistycznej (o 1,7 pkt. proc.) i poziomu 3,2 w części matematycznoprzyrodniczej (o 0,3 pkt. proc). Najlepsze wyniki egzaminu w części humanistycznej odnotowano w woj. mazowieckim (27,3 pkt.), podkarpackim (27 pkt.) i małopolskim (26,7 pkt.) natomiast najniŝsze w woj. pomorskim (23,4 pkt.). W porównaniu z 2010 r. we wszystkich regionach odnotowano spadek wyników egzaminu, w tym największy w woj. pomorskim (o 5,75 pkt.) oraz woj. dolnośląskim i woj. opolskim (po 5,60 pkt.). Z kolei w części matematyczno-przyrodniczej najwyŝsze wyniki odnotowano w woj. małopolskim (24,9 pkt.), woj. mazowieckim (24,5 pkt.) oraz podkarpackim (24,4 pkt.). NajniŜszy średni poziom egzaminu gimnazjalnego w części matematyczno-przyrodniczej odnotowano natomiast w woj. zachodniopomorskim (22,3 pkt.). W porównaniu z 2010 r. największy spadek odnotowano w woj. pomorskim (o 0,85 pkt.) oraz woj. kujawsko-pomorskim (o 0,68 pkt.). Jednocześnie w trzech regionach nastąpił nieznaczny wzrost wyników egzaminu (woj. podkarpackim, woj. świętokrzyskim, woj. wielkopolskim) 17

18 Rys. 15 Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w części humanistycznej wg województw w 2011 r. (pkt.) ,3 27,0 26,7 26, ,4 25,3 25,2 24,9 24,7 24,6 24,3 24,1 23,8 23,7 23,7 23,4 25, Mazowieckie Podkarpackie Małopolskie Lubelskie Śląskie Świętokrzyskie Łódzkie Podlaskie Dolnośląskie Opolskie Kujawsko-pomorskie Lubuskie Warmińsko-mazurskie Zachodniopomorskie Wielkopolskie Pomorskie część humanistyczna Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z egzaminu gimnazjalnego 2011, Centralna Komisja Egzaminacyjna Rys. 16 Średnie wyniki egzaminu gimnazjalnego w części matematyczno-przyrodniczej wg województw w 2011 r. (pkt) Małopolskie 24,9 Mazowieckie 24,5 Podkarpackie 24,4 24,2 23,8 23,8 23,4 23,4 23,4 23,0 23,0 22,9 22,9 22,8 22,7 Podlaskie Łódzkie Lubelskie Śląskie Świętokrzyskie Wielkopolskie Dolnośląskie Lubuskie Opolskie Pomorskie Warmińsko-mazurskie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie 22,3 23,6 część matematyczno-przyrodnicza Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania z egzaminu gimnazjalnego 2011, Centralna Komisja Egzaminacyjna Analiza postępów w procesie kontraktacji i wydatkowania WdraŜanie PO KL przebiega sprawnie. MoŜna zauwaŝyć zrównowaŝoną dynamikę wdraŝania PO KL w poszczególnych półroczach, począwszy od II półrocza 2008 r. zarówno w kontekście kontraktowania, wydatkowania jak i certyfikowania wydatków do KE. W 2011 r. nastąpił wzrost stopnia kontraktacji o 10,2 pkt. proc., natomiast poziom wydatkowania o 13,4 pkt. proc. Niewielki wzrost poziomu zakontraktowanych środków w porównaniu do poprzednich lat wynika z prowadzonego w 2011 r. przeglądu śródokresowego Programu. Szczegółowe dane dotyczące postępu finansowego zostały zaprezentowane w załączniku 2. 18

19 Rys. 17 Dynamika stanu wdraŝania PO KL (w okresie od II półrocza 2008 r. do 31 grudnia 2011 r.) wykorzystanie alokacji (%) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% II półrocze ,3% 1,9% 0,0% I półrocze ,2% 4,4% 2,3% II półrocze ,1% 10,0% 7,7% I półrocze ,5% 16,1% 13,1% II półrocze ,3% 25,9% 21,0% I półrocze ,6% 66,5% 33,3% 25,9% II półrocze ,3% 32,5% wartość środków publicznych w ramach podpisanych umów/ wydanych decyzji wartość wydatków kwalifikowalnych objętych wnioskami o płatność (z wyłączeniem wydatków prywatnych) wartość wydatków certyfikowanych do KE Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Do końca 2011 r. w ramach całego Programu pozytywną ocenę formalną uzyskało ponad 130 tys. wniosków o dofinansowanie o wartości ogółem blisko 29 mld EUR, co stanowi 246% wszystkich środków finansowych przeznaczonych na lata Największym zainteresowaniem ze strony beneficjentów cieszą się: Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach i Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki, w ramach których zostało złoŝonych najwięcej wniosków o dofinansowanie, odpowiednio 43,9 tys. i 30,5 tys. Biorąc pod uwagę proces kontraktacji w PO KL do końca 2011 r. zawarto blisko 30,5 tys. umów o dofinansowanie realizacji projektów o łącznej wartości środków publicznych ponad 7,8 mld EUR (w tym 6,7 mld EUR EFS), co stanowi 66,5% alokacji przeznaczonej na lata W 2011 r. zawarto umowy z beneficjentami o wartości ok. 1,7 mld EUR. W komponencie centralnym zostało zawartych ponad 2,4 tys. umów/decyzji na kwotę środków publicznych ogółem blisko 2,6 mld EUR (w tym 2,2 mld EUR EFS). Stopień wykorzystania alokacji na lata wyniósł 70,4%. Do końca 2011 r. najwyŝszy poziom zakontraktowanych środków w odniesieniu do alokacji osiągnięto w Priorytecie IV Szkolnictwo wyŝsze i nauka (78%) oraz Priorytecie II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących (72%). Natomiast najniŝszy stopień wykorzystania alokacji w zakresie zakontraktowanych środków odnotowano w Priorytecie V Dobre rządzenie (60%). Warto zwrócić uwagę na znaczący wzrost stopnia wykorzystania alokacji w porównaniu z 2010 r. w Priorytecie III Wysoka jakość systemu oświaty ze względu na realokację środków z Priorytetu III do Priorytetu IX podczas przeglądu śródokresowego. Biorąc pod uwagę komponent regionalny (Priorytety VI-IX) do końca 2011 r. zawarto blisko 28 tys. umów o dofinansowanie realizacji projektów o łącznej wartości środków publicznych ogółem ponad 4,9 mld EUR (w tym 4,2 mld EUR EFS). Stopień wykorzystania alokacji na lata pod względem wartości zawartych umów wyniósł 64%. Najsprawniej przebiega wdraŝanie Priorytetu VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, w ramach którego podpisano umowy na kwotę blisko 1,8 mld EUR środków publicznych, co stanowi 73% alokacji. NajniŜszy stopień wykorzystania alokacji w zakresie zakontraktowanych środków (56,4%) odnotowano natomiast w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej. 19

20 Rys. 18 Poziom zakontraktowanych środków w stosunku do alokacji wg Priorytetów (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Priorytet I 68,1% Priorytet II 72,4% Priorytet III 68,7% Priorytet IV 77,7% Priorytet V 59,8% Priorytet VI 73,1% Priorytet VII 56,4% Priorytet VIII 63,4% Priorytet IX 66,5% 60,0% stopień wykorzystania alokacji - umowy średni poziom kontraktacji w PO KL Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Porównując poziom kontraktacji na koniec 2010 r. i 2011 r. naleŝy zauwaŝyć, iŝ najwyŝszy kwotowy wzrost wystąpił w Priorytecie IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach o 296 mln EUR oraz Priorytecie VIII Regionalne kadry gospodarki o 285 mln EUR, najniŝszy zaś w Priorytecie I Zatrudnienie i integracja społeczna o ok. 40 mln EUR. JeŜeli chodzi natomiast o poziom wykorzystanej alokacji w odniesieniu do kontraktacji najwyŝszy przyrost nastąpił w Priorytecie III Wysoka jakość systemu oświaty (19 pkt. proc ), Priorytecie IV Szkolnictwo wyŝsze i nauka (15 pkt. proc) i Priorytecie VIII Regionalne kadry gospodarki (14 pkt. proc). Rys. 19 Przyrost wykorzystania alokacji w ramach PO KL (pkt. proc.) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Priorytet I 31,9% 14,7% 16,5% 5% Priorytet II 22,5% 35,3% 6,2% 8% Priorytet III 12,7% 15,4% 21,7% 19% Priorytet IV 12,5% 33,7% 16,3% 15% Priorytet V 12,2% 20,1% 16,2% 11% Priorytet VI 16,1% 24,0% 30,0% 3% Priorytet VII 8,1% 15,1% 20,8% 12% Priorytet VIII 6,5% 18,8% 24,6% 14% Priorytet IX 6,0% 20,2% 28,8% 5% przed 2009 r. w 2009 r. w 2010 r. w 2011 r. Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Jeśli chodzi o stopień zakontraktowanych środków w poszczególnych regionach najwyŝszy poziom wykorzystania dostępnej alokacji występuje w Małopolsce (73%) oraz w województwach: łódzkim (72%) i pomorskim (70%). Natomiast najniŝszy poziom wykorzystania alokacji odnotowano w województwach: opolskim (51%) i wielkopolskim (56%). Zmniejszenie poziomu zakontraktowanych 20

21 środków w porównaniu do 2010 r. w niektórych regionach wynika z wprowadzonych zmian podczas przeglądu śródokresowego związanych ze zwiększeniem wartości alokacji w regionie, w szczególności dotyczy to województwa opolskiego, warmińsko-mazurskiego i zachodniopomorskiego. Rys. 20 Poziom zakontraktowanych środków w stosunku do alokacji w ramach komponentu regionalnego PO KL (%) Zachodniopomorskie 59.9% Pomorskie 69.9% Warmińsko-Mazurskie 59.6% Podlaskie Kujawsko-Pomorskie 61.6% 62.6% Wielkopolskie Lubuskie 56.1% 69.5% Dolnośląskie 68.8% Opolskie 50.5% Mazowieckie 62.9% Łódzkie 71.8% Lubelskie 65.3% Świętokrzyskie 66.3% Śląskie 61.0% Małopolskie Podkarpackie 73.0% 64.1% 68 do do do do 56 Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Analiza struktury beneficjentów pod względem formy prawnej pozwala zidentyfikować udział głównych grup podmiotów w dotychczas udzielonym wsparciu. Wśród głównych grup podmiotów korzystających ze wsparcia PO KL naleŝy wymienić jednostki samorządu terytorialnego, organizacje non-profit, przedsiębiorstwa, uczelnie oraz jednostki administracji rządowej. Najliczniej korzystały z niego jednostki samorządu terytorialnego, które zawarły 41% ogółu umów o dofinansowanie o wartości 12,8 mln PLN w części wydatków kwalifikowanych. Tak wysokie zaangaŝowanie samorządów w realizację PO KL wynika przede wszystkim z duŝego udziału instytucji rynku pracy oraz pomocy społecznej w realizacji Programu. W dalszej kolejności najwięcej umów zawarły organizacje non-profit (25,2%) i przedsiębiorstwa (24,5%) oraz uczelnie, szkoły i jednostki naukowe (8,3%). Stosunkowo najrzadziej ze wsparcia EFS korzystały organy administracji rządowej, które podpisały 1,4% ogółu umów zawartych do końca 2011 r. PoniŜszy diagram prezentuje strukturę beneficjentów w projektach PO KL według głównych kategorii form prawnych. Rys. 21 Struktura beneficjentów według głównych kategorii form prawnych (%) organy władzy, administracji rządowej 1,4% inne 0,3% uczelnie, szkoły i jednostki naukowe 8,3% przedsiębiorstwa 24,5% jednostki samorządu terytorialnego 40,4% organizacje non-profit 25,2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) 21

22 Przyglądając się aktywności poszczególnych podmiotów objętych ww. kategoriami w wykorzystaniu środków PO KL, zauwaŝamy, iŝ co czwarta umowa o dofinansowanie projektu podpisana była przez gminną jednostkę samorządową (27,2% umów). W dalszej kolejności ze wsparcia EFS najliczniej korzystały stowarzyszenia (16,1% umów), osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (10%) oraz powiatowe jednostki samorządowe (9,7%). PoniŜszy wykres przedstawia udział głównych grup beneficjentów we wsparciu PO KL wg formy prawnej na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie. Rys. 22 Udział głównych grup beneficjentów w ogólnej liczbie beneficjentów według formy prawnej (%) 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 27,2% 10,0% 16,1% 5,0% 10,0% 9,7% 9,4% 6,7% 4,9% 0,0% gminne samorządowe jedn. org. stowarzyszenia i organizacje społ. os. fiz. prowadzące dział. gosp. powiatowe samorządowe jedn. org. spółki z o. o. fundacje uczelnie wyższe Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Analizując strukturę beneficjentów Programu pod względem kategorii form prawnych, naleŝy zwrócić szczególną uwagę na grupę przedsiębiorstw korzystających ze wsparcia EFS. Do końca 2011 r. wartość umów podpisanych z przedsiębiorstwami stanowiła ponad 19% ogólnej wartości umów, a co druga umowa o dofinansowanie (55%) podpisana przez beneficjenta - przedsiębiorcę zawarta była przez mikroprzedsiębiorstwo (4,1 tys. umów). O połowę mniej umów o dofinansowanie zawarły małe przedsiębiorstwa (2 tys.) i w dalszej kolejności duŝe oraz średnie firmy. PoniŜszy diagram kołowy przedstawia strukturę beneficjentów - przedsiębiorstw na podstawie liczby podpisanych umów o dofinansowanie. Rys. 23 Struktura beneficjentów przedsiębiorstw, którzy podpisali umowy o dofinansowanie realizacji projektów w ramach PO KL (%) średnie przedsiębiorstwa 7% duże przedsiębiorstwa 12% małe przedsiębiorstwa 26% mikroprzedsiębiorstwa 55% Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) 22

23 Do końca 2011 r. w ramach całego PO KL uznano za kwalifikowalne na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność wydatki o wartości ponad 4,6 mld EUR w części środków publicznych (w tym 3,9 mld EUR EFS). Tym samym poziom wykorzystania alokacji na lata w ramach zatwierdzonych wniosków o płatność w Programie wyniósł 39,3%. W ramach komponentu centralnego uznano za kwalifikowalne w części środków publicznych wydatki w wysokości ponad 1 mld EUR (w tym 889 mln EUR EFS), co stanowi 28,7% realizacji alokacji na lata dla tego komponentu. Niemniej naleŝy wskazać, iŝ wraz z zaawansowaniem realizacji wieloletnich projektów systemowych, poziom wydatkowania środków EFS w komponencie centralnym sukcesywnie wzrasta. NajwyŜszy stopień wykorzystania alokacji na lata odnotowano w Priorytecie II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących (38%), najniŝszy zaś w Priorytecie I Zatrudnienie i integracja społeczna (23%). W komponencie regionalnym (Priorytety VI-IX) od początku realizacji Programu zatwierdzono wnioski o płatność na kwotę blisko 3,4 mld EUR (w tym 2,9 mld EUR EFS), co stanowi 44,4% alokacji Podobnie, jak w przypadku kontraktacji, zdecydowanie najwyŝszy poziom wydatkowania osiągnięto w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich ponad 1,5 mld EUR tj. 63% realizacji alokacji NajniŜszy stopień wykorzystania alokacji odnotowano natomiast w Priorytecie IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach (32,4%). Rys. 24 Poziom wydatkowanych środków w stosunku do alokacji wg Priorytetów (%) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 63,0% 37,8% 28,9% 22,5% 25,3% 25,9% 39,8% 35,6% 39,3% 32,4% 10% 0% Priorytet I Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX stopień wykorzystania alokacji - wydatkowanie średni poziom wydatkowania w PO KL Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Porównując poziom wydatkowania na koniec 2010 r. i 2011 r. naleŝy zauwaŝyć, iŝ najwyŝszy wzrost procesu wydatkowania środków wystąpił w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich o 1,2 mld EUR, najniŝszy zaś w Priorytecie I Zatrudnienie i integracja społeczna o ponad 37 mln EUR. JeŜeli chodzi natomiast o poziom wykorzystanej alokacji w odniesieniu do wydatkowania najwyŝszy przyrost nastąpił w Priorytecie III Wysoka jakość systemu oświaty (15 pkt. proc ), Priorytecie IV Szkolnictwo wyŝsze i nauka (14,1 pkt. proc) i Priorytecie VIII Regionalne kadry gospodarki (14,4 pkt. proc). 23

24 Rys. 25 Przyrost wykorzystania alokacji wg Priorytetów (pkt. proc.) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Priorytet I 5,0% 9,0% 8,5% 7,8% Priorytet II 10,5% 26,4% 12,5% 14,1% 12,3% 17,5% 15,0% 18,5% Priorytet III 11,9% 8,8% 7,3% 4,8% 7,6% 3,0% 2,9% Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII 12,9% 14,4% 11,3% 16,9% 15,4% 15,5% 8,9% 5,3% 5,4% 1,1% 0,5% 0,2% Priorytet VIII Priorytet IX przed 2009 r. w 2009 r. w 2010 r. w 2011 r. Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Jeśli chodzi o stopień wydatkowanych środków w poszczególnych regionach najwyŝszy poziom wykorzystania dostępnej alokacji odnotowano w województwie łódzkim (50%) oraz województwie świętokrzyskim (49,5%), natomiast najniŝszy poziom wykorzystania alokacji wyróŝnia województwo wielkopolskie (35,7%) i mazowieckie (37%). Rys. 26 Poziom wydatkowania w stosunku do alokacji w ramach komponentu regionalnego PO KL (%) Zachodniopomorskie 48.1% Pomorskie 49.3% Warmińsko-Mazurskie 47.2% Podlaskie Kujawsko-Pomorskie 43.8% 44.8% Wielkopolskie Lubuskie 35.7% 44.5% Dolnośląskie 47.2% Opolskie 41.1% Mazowieckie 37.1% Łódzkie 49.9% Lubelskie 47.6% Świętokrzyskie 49.5% Śląskie 42.4% Małopolskie Podkarpackie 44.2% 48.6% 47 do do do do 39 Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) 24

25 Certyfikacja wydatków W 2011 r. do Instytucji Zarządzającej PO KL wpłynęły Poświadczenia i deklaracje wydatków od instytucji niŝszego szczebla na łączną kwotę 1,81 mld EUR (w tym EFS: 1,54 mld EUR). Do końca grudnia 2011 r. Instytucja Zarządzająca PO KL zatwierdziła w ramach ww. Poświadczeń wydatki na łączną kwotę 1,76 mld EUR (w tym EFS: 1,49 mld EUR) oraz przekazała do Instytucji Certyfikującej przedmiotową kwotę zatwierdzonych wydatków w ramach dwunastu Poświadczeń i deklaracji wydatków. Wydatki te zostały w całości certyfikowane do Komisji Europejskiej. Tym samym, zatwierdzony przez Radę Ministrów cel certyfikacji środków w ramach PO KL na 2011 r. w wysokości 1,28 EUR został osiągnięty w 137 %. W ramach Komponentu Centralnego PO KL najwyŝszą wartość certyfikowanych wydatków osiągnięto w ramach Priorytetu IV Szkolnictwo wyŝsze i nauka, tj. 122 mln EUR, podczas gdy w ramach Komponentu Regionalnego PO KL najwięcej wydatków certyfikowano w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, zatwierdzając wydatki w kwocie 479 mln EUR. Rys. 27 Poziom certyfikacji w stosunku do alokacji PO KL wg Priorytetów 70% 60% 50% 40% 58% 50% 30% 28% 20% 20% 36% 23% 26% 24% 34% 31% 28% 36% 35% 10% 0% Priorytet I Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Priorytet X PO KL Wydatki certyfikowane do KE Cel 2011 Cel 2012 Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Płatności z Komisji Europejskiej Instytucją właściwą do otrzymywania płatności dokonywanych przez Komisję Europejską jest Ministerstwo Finansów. Wszystkie zaliczki zostały przekazane na wyodrębniony rachunek bankowy prowadzony w EUR (ostatnia zaliczka wpłynęła w kwietniu 2009 r.), a następnie po ich przewalutowaniu na PLN zostały przekazane na centralny rachunek dochodów budŝetu państwa. Tym samym, środki na finansowanie PO KL pochodzą ze źródeł krajowych i są ujmowane w załączniku do ustawy budŝetowej na dany rok. W ramach przedłoŝonych do Komisji Europejskiej Poświadczeń i deklaracji wydatków w ramach PO KL w 2011 r. na rachunek programowy wpłynęły refundacje z Komisji Europejskiej (6 transz) w łącznej wysokości 1,63 mld EUR. 25

26 2.1.2 System realizacji Programu Zmiany w dokumentach programowych W 2011 r. równolegle do prac nad przeglądem śródokresowym PO KL dokonano zmian następujących dokumentów programowych, (zmiany weszły w Ŝycie od 1 stycznia 2012 r.): Program Operacyjny Kapitał Ludzki (zmiany opisano w punkcie Zmiany dokonane w ramach przeglądu śródokresowego Programu). Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Zakres zmian wprowadzony w SzOP obejmuje zmiany wprowadzone w Programie Operacyjnym w ramach przeglądu śródokresowego. Dodatkowo wprowadzone zmiany dotyczą następujących najwaŝniejszych kwestii: 1) Priorytet I: utworzono nowe Działanie 1.4 Wsparcie inŝynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej i Działanie 1.5 Wspieranie rozwiązań na rzecz godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego; 2) Priorytet II: w Działaniu 2.3 utworzono nowe Podziałanie Rozwój kwalifikacji kadr słuŝący podniesieniu jakości zarządzania w ochronie zdrowia projekty konkursowe; 3) Priorytet III: wyodrębniono w ramach alokacji dla Priorytetu III rezerwę środków do dyspozycji MEN, utworzono nowe Działanie 3.5 Kompleksowe wspomaganie rozwoju szkół; 4) Priorytet IV: utworzono nowe Działanie 4.3 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni w obszarach kluczowych w kontekście celów strategii Europa 2020; 5) Priorytet VI: wygaszono z dniem 1 stycznia 2012 r. realizację Działania 6.3, 6) Priorytet VII: wygaszono z dniem 1 stycznia 2012 r. realizację Działania 7.3 oraz utworzono nowe Działanie 7.4 Osoby niepełnosprawne na rynku pracy projekty konkursowe, 7) Priorytet VIII: w Działaniu 8.1 zakończono z dniem 1 stycznia 2012 r. realizację Poddziałania 8.1.4, 8) Priorytet IX: wygaszono z dniem 1 stycznia 2012 r. realizację Działania 9.3 oraz utworzono nowe Działania 9.6: Upowszechnienie uczenia się dorosłych. Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Zmiany dokumentu dotyczyły następujących kwestii: 1) podwójne finansowanie - wprowadzono doprecyzowanie, iŝ opłacanie w ramach umowy cywilnoprawnej zadań personelu projektu, które mieszczą się w zakresie ich obowiązków słuŝbowych wynikających ze stosunku pracy jest podwójnym finansowaniem; 2) przejrzystość i konkurencyjność wydatków - wprowadzono jednoznaczny zapis, Ŝe z moŝliwości realizacji zamówienia wyłączone są podmioty powiązane osobowo lub kapitałowo z beneficjentem oraz zdefiniowano w szczególności ww. powiązania; 3) zasada konkurencyjności - doprecyzowano, Ŝe sumowaniu podlegają toŝsame przedmiotowo zamówienia (tj. dostawy, usługi i roboty budowlane tego samego rodzaju i o tym samym przeznaczeniu), w odniesieniu do których istnieje moŝliwość ich udzielenia w tym samym czasie, jak i wykonania przez jednego wykonawcę; 4) konstruowanie budŝetu - wzmocniono w Wytycznych konieczność naleŝytego szacowania kosztów w ramach projektu przez beneficjenta; 5) oszczędności w ramach projektu - wprowadzono zapisy, iŝ oszczędności, które wynikają z przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub z zastosowania zasady konkurencyjności, przekraczające 10% środków alokowanych na dane zadanie, powinny obniŝać wysokość dofinansowania; 6) kwalifikowalność uczestników - w celu umoŝliwienia realizacji projektów PO KL w oparciu o nowoczesne technologie wprowadzono zapis, iŝ jest moŝliwe sporządzanie deklaracji uczestnictwa w projekcie w formie elektronicznej pod pewnymi warunkami; 26

27 7) kwoty ryczałtowe - rozszerzono moŝliwość stosowania kwot ryczałtowych na wszystkie Działania/Poddziałania PO KL dla projektów o wartości nieprzekraczającej 100 tys. zł; 8) stawki jednostkowe - wprowadzono moŝliwość stosowania stawek jednostkowych na terenie całego kraju dla kursów z języka angielskiego, niemieckiego i francuskiego. Wprowadzono równieŝ stawki jednostkowe w zakresie kursów komputerowych prowadzących do uzyskania kompetencji na poziomie równowaŝnym ECDL; 9) zatrudnianie personelu - wprowadzono zapisy odnośnie warunków kwalifikowania wydatków związanych z zatrudnieniem osoby zaangaŝowanej w realizację zadań w więcej niŝ jednym projekcie oraz wynagradzania w formie dodatków; 10) instrumenty inŝynierii finansowej - ze względu na planowane dodanie instrumentów inŝynierii finansowej w ramach przeglądu śródokresowego Programu, do Wytycznych wprowadzono nowy podrozdział poświęcony temu zagadnieniu; Zasady dokonywania wyboru projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki NajwaŜniejsze zmiany wprowadzone w dokumencie obejmują: 1) wprowadzenie moŝliwości składania wniosków o dofinansowanie wyłącznie drogą elektroniczną, o ile Instytucja Organizująca Konkurs (IOK) dopuści w dokumentacji konkursowej taki tryb złoŝenia wniosku; 2) wprowadzenie do Planów działania (począwszy od Planów działania na 2013 r. i lata następne) obowiązku przedstawienia przez Instytucję Pośredniczącą informacji, co do planowanych do osiągnięcia rezultatów (wskaźników monitorowania) poszczególnych konkursów; 3) doprecyzowanie w celu usprawnienia procesu oceny merytorycznej projektów systemowych zapisów dotyczących moŝliwości dokonywania oceny projektów systemowych przez ekspertów, o których mowa w art. 31 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju; 4) wprowadzenie zapisu dotyczącego obowiązku powoływania w ramach projektów systemowych Grupy Sterującej, w skład której wchodzą projektodawca, partnerzy projektu (o ile projekt przewidziany jest do realizacji w partnerstwie), przedstawiciel/e instytucji będącej stroną umowy o dofinansowanie (IP lub IP2) oraz o ile jest to zasadne przedstawiciele środowisk reprezentujących grupy docelowe, do których kierowane będzie wsparcie w ramach projektu; 5) wprowadzenie zapisów dotyczących ogólnych zasad przeprowadzania konkursu, w którym do dofinansowania wybrany zostanie tylko jeden projekt; 6) rozszerzenie kompetencji przewodniczącego Komisji Oceny Projektów (wprowadzono zapis, Ŝe w przypadku stwierdzenia, iŝ ocena została dokonana w sposób wadliwy lub niepełny przewodniczący KOP moŝe podjąć decyzję o skierowaniu wniosku do negocjacji w kwestionowanym zakresie); 7) w zakresie dotyczącym procedury odwoławczej: uspójnienie treści z wydanym przez IZ PO KL komunikatem dotyczącym niedopuszczalności wniesienia skargi do WSA w sytuacji pozostawienia środka odwoławczego bez rozpatrzenia, doprecyzowanie dotyczące sposobu przeprowadzania ponownej oceny w wyniku uwzględnienia środka odwoławczego (wskazano, iŝ wynik powtórnej oceny nie powinien być co do zasady mniej korzystny niŝ uzyskany podczas pierwotnej oceny wniosku), doprecyzowanie kwestii dotyczących sposobu sporządzania odpowiedzi na środki odwoławcze oraz umieszczania podsumowania dotyczącego wyniku wydanego rozstrzygnięcia; 8) zmianę wzorów Kart oceny merytorycznej wynikającą z przyjęcia przez Komitet Monitorujący PO KL zmian w ogólnych kryteriach wyboru projektów. 27

28 Instrukcja wypełniania wniosku o dofinansowanie w ramach PO KL 1) Wprowadzenie zapisów dotyczących powoływania w ramach projektu Grupy Sterującej (zgodnie z zapisami wprowadzonymi w Zasadach dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL). 2) Dostosowanie zapisów do wprowadzonej w Zasadach dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL moŝliwości składania wniosku o dofinansowanie drogą elektroniczną. 3) Doprecyzowanie zgodnie z wcześniejszymi interpretacjami Instytucji Zarządzającej PO KL informacji dotyczących oceny potencjału finansowego projektodawcy oraz części dotyczącej szczegółowego budŝetu projektu. Zakres realizacji projektów partnerskich określony przez Instytucję Zarządzającą PO KL NajwaŜniejsze zmiany wprowadzone w dokumencie obejmowały: 1) podkreślenie, Ŝe zgodnie z Zasadami finansowania PO KL idea partnerstwa nie dopuszcza moŝliwości zlecania świadczenia usług, czy zakupu towarów pomiędzy beneficjentem (liderem) a partnerami, w tym takŝe angaŝowania pracowników/ współpracowników partnerów przez beneficjenta (lidera); 2) doprecyzowanie zapisów dotyczących składu powoływanej w ramach projektu partnerskiego realizowanego w trybie systemowym Grupy Sterującej; 3) doprecyzowanie zapisów stanowiących, Ŝe partnerstwa w rozumieniu dokumentu nie stanowi ukonstytuowany juŝ podmiot zrzeszający instytucjonalnie organizacje i instytucje; 4) doprecyzowanie katalogu sytuacji, w których nie moŝe zostać zawarte partnerstwo z powodu powiązań istniejących między podmiotami, które mają wejść w skład potencjalnego partnerstwa; 5) podkreślenie, Ŝe złoŝenie wniosku o dofinansowanie projektu w partnerstwie nie oznacza, Ŝe w momencie złoŝenia wniosku między liderem a jego partnerami musi być zawarta umowa partnerska (umowa musi być zawarta najpóźniej przed podpisaniem umowy o dofinansowanie); 6) doprecyzowanie zapisów minimalnego zakresu umowy partnerskiej wynikające z uwzględnienia uwag zgłoszonych w ramach konsultacji społecznych dokumentu. Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych w zakresie indywidualizacji nauczania realizowanych przez organy prowadzące szkoły w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki NajwaŜniejsze zmiany wprowadzone w dokumencie dotyczą następujących zagadnień: 1) uwzględnienia w zapisach przedmiotowego dokumentu regulacji wynikających z Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 roku w sprawie zasad organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U z późn, zm.), w tym zwłaszcza dostosowanie liczby godzin poszczególnych zajęć do zapisów ww. aktu prawnego oraz wskazanie, iŝ liczebność grup zajęciowych powinna być zgodna z Rozporządzeniem; 2) wydłuŝenia, w uzasadnionych przypadkach okresu realizacji projektów dotyczących indywidualizacji do 2014 roku, celem wdroŝenia załoŝeń projektowych w pełnym roku szkolnym 2013/2014; 3) doprecyzowania kwestii przeprowadzenia postępowań na zakup usług edukacyjnych i doposaŝenie bazy dydaktycznej szkół; 4) wprowadzenia na poziom Programu, w wyniku przeglądu śródokresowego, nowego wskaźnika pomiaru stopnia realizacji celu, odnoszącego się do programów indywidualizacji; 5) zaktualizowania i doprecyzowania zapisów modelowego wniosku o dofinansowanie (załącznik nr 3 do dokumentu); 28

29 6) aktualizacji tabeli finansowej (załącznik nr 1), w związku z przekazaniem przez MEN dodatkowych środków z Pomocy technicznej, niewykorzystanych w latach , na obsługę projektów systemowych dotyczących programów indywidualizacji. Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie i Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki NajwaŜniejsze zmiany dotyczą: 1) określenia zasad związanych z realizacją nowego typu operacji wprowadzonego do Poddziałania w wyniku przeglądu środokresowego i związanego z finansowaniem studiów dla pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej; 2) doprecyzowania zapisów dotyczących realizacji typu operacji związanego z opracowaniem, realizacją i monitoringiem wieloletniego regionalnego planu działań na rzecz promocji i upowszechniania ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej i jej otoczenia w regionie; 3) rozszerzenia definicji osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej (uznano, Ŝe są to równieŝ osoby korzystające ze świadczeń i usług PCPR wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej) oraz podstaw prawnych działania PCPR (oprócz ustawy o pomocy społecznej, wskazano ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy); 4) doprecyzowania wymogów organizacyjnych dla ośrodków realizujących jednocześnie zadania gminy i powiatu w zakresie pomocy społecznej; 5) wprowadzenia zapisów dotyczących zasiłków, stanowiących wkład własny przy realizacji projektów systemowych OPS i PCPR w taki sposób, by uwzględniały świadczenia pienięŝne i niepienięŝne udzielane przez PCPR w oparciu o ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; 6) rozszerzenia zapisów dotyczących instrumentów aktywizacji społecznej (umoŝliwiono zatrudnianie nie tylko asystentów rodziny, ale równieŝ koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, konsultantów rodzinnych, mediatorów) oraz instrumentów aktywizacji zawodowej (oprócz skierowania do pracy w spółdzielni socjalnej umoŝliwiono równieŝ odbywanie staŝy zawodowych w spółdzielniach socjalnych, wskazując Ŝe tego rodzaju formy wsparcia powinny dotyczyć w szczególności uczestników warsztatów terapii zajęciowych oraz wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych i innych tego typu placówek przygotowujących się do aktywizacji zawodowej i wejścia na rynek pracy); 7) ujednolicenie zasad kwalifikowania wydatków zgodnie ze zmienionymi Wytycznymi w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL. Zasady finansowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki W konsekwencji zmian Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL odpowiednio dostosowano zapisy Zasad finansowania PO KL. Ponadto: 1) skrócono termin weryfikacji kaŝdej kolejnej wersji wniosku o płatność do 15 dni roboczych, pozostawiając termin 20 dni roboczych w przypadku pierwszej przedłoŝonej wersji wniosku o płatność; 2) ujednolicono metody zwalniania beneficjentów z załączania wyciągów bankowych lub innych równowaŝnych dokumentów składanych wraz z wnioskiem o płatność; 3) dopuszczono, za zgodą Instytucji Pośredniczącej/ Instytucji WdraŜającej (Instytucji Pośredniczącej II stopnia) składanie wniosku o płatność wyłącznie w wersji elektronicznej, pod warunkiem opatrzenia go podpisem potwierdzonym profilem zaufanym epuap lub bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy waŝnego kwalifikowanego certyfikatu. 29

30 Projekty systemowe Powiatowych Urzędów Pracy w ramach Programu Kapitał Ludzki Zmiany w dokumencie wynikają bezpośrednio z potrzeby zachowania spójności ze zaktualizowanymi Wytycznymi w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, jak równieŝ konieczności doprecyzowania zagadnień budzących wątpliwości w trakcie wdraŝania tych projektów przez powiatowe urzędy pracy, w ramach następujących kwestii: wprowadzono zapisy dotyczące zawieszenia projektów w przypadku braku alokacji na Poddziałanie 6.1.3; wprowadzono obowiązek weryfikacji wykonania wskaźnika efektywności zatrudnieniowej przez Wojewódzkie Urzędy Pracy przy podziale środków na powiaty, oraz moŝliwość obniŝenia środków dla powiatów w przypadku niewykonania ww. wskaźnika; doprecyzowano zapisy dotyczące sposobu postępowania w przypadku umorzenia przez starostę naleŝności uczestnikowi projektu. Zasady kontroli Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki W związku z wynikami audytów Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Obrachunkowego dotyczącymi, m.in. systemu kontroli w ramach PO KL, a takŝe zmianą Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL Instytucja Zarządzająca PO KL dokonała aktualizacji Zasad kontroli w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Główne zmiany wprowadzone w dokumencie dotyczyły: 1) wprowadzenia zapisów zobowiązujących Instytucje Pośredniczące (IP)/Instytucje Pośredniczące II stopnia (IP2) do wzmocnienia weryfikacji na miejscu podwójnego finansowania wydatków związanych z zatrudnianiem personelu projektu oraz wydatków objętych cross-financingiem; 2) wprowadzenia zapisu, iŝ kontrole na miejscu powinny rekompensować braki i słabości występujące na etapie wyboru projektów; 3) zamieszczenia zapisu obligującego IP/IP2 do objęcia szczególnym nadzorem projekty systemowe ze względu na ich znaczną wartość oraz strategiczny charakter (wzmocnienie kontroli budŝetów projektów - koszów zarządzania, usług zleconych oraz cross-financingu); 4) określenia definicji błędu systemowego i wskazanie na konieczność weryfikacji w toku kontroli prawidłowości funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli PO KL pod kątem wystąpienia błędu systemowego; 5) wprowadzenia warunkowego zmniejszenia próby projektów do kontroli w przypadku, gdy populacja przekracza 700 projektów w ciągu roku. Decyzja o obniŝeniu próby projektów do kontroli przez daną instytucję będzie podejmowana przez instytucję nadrzędną, która weźmie pod uwagę moŝliwości kadrowe instytucji, liczbę przeprowadzonych kontroli doraźnych oraz liczbę wdraŝanych Działań; 6) doprecyzowania zapisów dotyczących przygotowania analizy ryzyka przez IP/IP2 (wprowadzenie obowiązku stosowanie wag dla poszczególnych czynników ryzyka) oraz wprowadzenie obowiązku przekazywania do IZ informacji na temat stopnia wykonania kontroli projektów równieŝ przez Instytucje Pośredniczące II stopnia w celu umoŝliwienia IZ monitorowania kontroli projektów w ramach całego systemu wdraŝania PO KL; 7) doprecyzowania wzorów list sprawdzających w zakresie kontroli, m.in. personelu projektu, zasady konkurencyjności oraz zasady efektywnego zarządzania finansami, zgodnie ze zmianami wynikającymi z Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków PO KL. Zasad systemu sprawozdawczości Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. W ramach nowelizacji Zasad systemu sprawozdawczości PO KL dokonano zmian wynikających z przeglądu śródokresowego Programu, w tym m.in. uwzględniono nowe wskaźniki określone w Programie w związku z rozszerzeniem realizowanego zakresu wsparcia. W wybranych wskaźnikach doprecyzowano sposób ich pomiaru tak, aby zapewnić wysoką jakość gromadzonych danych oraz dostępność źródeł ich pomiaru. Modyfikacji podlegały równieŝ nazwy wybranych wskaźników zgodnie ze zmianami uzgodnionymi w ramach przeglądu 30

31 śródokresowego. Zmiany weszły w Ŝycie 1 stycznia 2012 r. Do najwaŝniejszych zmian wprowadzonych w Zasadach systemu sprawozdawczości PO KL naleŝą: 1) odesłanie do algorytmu opracowanego przez Ministerstwo Finansów i Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wykorzystywanego w celach analityczno-sprawozdawczych do przeliczania alokacji; 2) monitorowanie wskaźnika efektywności zatrudnieniowej w ramach załącznika nr 2 do wniosku o płatność oraz w sprawozdaniach z realizacji Działania/Priorytetu; 3) zmiana częstotliwości przekazywania informacji dotyczących kontroli oraz informacji dot. problemów wraz z opisem podjętych środków zaradczych; 4) usunięcie załącznika nr 8 Informacja o zaliczkach przekazanych na rzecz beneficjentów w sprawozdaniu z realizacji Działania/Priorytetu; 5) uwzględnienia w Informacji kwartalnej z realizacji PO KL danych dot. instrumentów inŝynierii finansowej w związku wprowadzeniem preferencyjnych poŝyczek w Działaniu 1.4 i Działaniu 6.2; 6) wprowadzenie modyfikacji wskaźników w załączniku nr 2 do wniosku o płatność, w formularzach sprawozdań z realizacji Działania/Priorytetu oraz w Podręczniku wskaźników PO KL. Zasady realizacji Pomocy technicznej w ramach PO KL NajwaŜniejsze zmiany wprowadzone w dokumencie: 1) powiększenie alokacji Pomocy technicznej o środki przyznane w ramach Krajowej Rezerwy Wykonania (KRW); 2) zwiększenie % alokacji PT przeznaczonej na kod interwencji 85 koszty funkcjonowania instytucji oraz koszty wdraŝania Programu z 85 % do 90%, jednocześnie obniŝając % alokacji na kod interwencji 86 ewaluacja, informacja, komunikacja - z 15% do 10%; 3) dopuszczenie kwalifikowalności wydatków dotyczących przygotowania przyszłych operacji i dokumentów programowych dla okresu programowania po 2013 r; 4) rezygnacja z przesyłania wraz ze sprawozdaniami zbiorczej informacji nt. dokonanych w ramach Rocznych Planów Działania (RPD) odstępstw; 5) w zakresie współpracy ponadnarodowej w ramach PT uaktualnione zapisy Zasad obligują instytucje do przedkładania wraz z RPD PT PO KL /zmianą RPD PT PO KL oprócz listu intencyjnego, krótkiej charakterystyki planowanych działań określającej: cel współpracy, uzasadnienie planowanej współpracy, zadania zamierzone do zrealizowania oraz wstępnie planowany podział kosztów na poszczególne zadania pomiędzy wszystkimi stronami przyszłej umowy; 6) w zakresie audytu zewnętrznego przewidziano moŝliwość zastąpienia audytu zewnętrznego RPD PT PO KL audytem wewnętrznym oraz dostosowano zapisy do znowelizowanej ustawy o finansach publicznych, która rozszerzyła katalog osób świadczących usługi audytu wewnętrznego;. 7) doprecyzowanie zapisów dotyczących wydawania decyzji o zwrocie środków wydatkowanych w ramach realizowanych RPD PT PO KL; w przypadku środków wydatkowanych przez IP komponentu regionalnego instytucją odpowiedzialną za wydawanie decyzji jest IZ; 8) dodanie zapisów dot. terminów sprawozdawczości, które dotychczas były uwzględnione w Zasadach systemu sprawozdawczości PO KL. Dodatkowo, w ramach Sprawozdań z realizacji Priorytetu X Pomoc techniczna, instytucje zobowiązane zostały do przedstawiania informacji nt. aktualnego stanu wdraŝania rekomendacji sformułowanych w ramach przeprowadzonych badań ewaluacyjnych oraz przedstawienia charakterystyki działań podjętych w ramach zapewnienia zgodności realizowanego Priorytetu z zasadami polityk horyzontalnych. 31

32 Zmiany systemu instytucjonalnego W ramach przeglądu śródokresowego Programu dokonano zmian instytucjonalnych w ramach Priorytetu III i Priorytetu IV PO KL W ramach Priorytetu III wyodrębniono Instytucję Pośredniczącą II stopania dla Poddziałania 3.3.2, Poddziałania oraz Poddziałania 3.4.3, której zadania pełni Ośrodek Rozwoju Edukacji. W dniu 13 lipca 2011 r. Instytucja Zarządzająca PO KL zaakceptowała zakres delegowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zadań do Ośrodek Rozwoju Edukacji. Porozumienie w sprawie dofinansowania ww. Poddziałań pomiędzy MEN a ORE zostało podpisane w dniu 25 lipca 2011 r. Ponadto, funkcja Instytucji Pośredniczącej dla Priorytetu IV PO KL została przeniesiona z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa WyŜszego do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. W dniu 31 sierpnia 2011 r. zostało podpisane trójstronne porozumienie w sprawie realizacji Priorytetu IV pomiędzy Instytucją Zarządzającą PO KL a Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa WyŜszego. W związku z coroczną aktualizacją Opisu Systemu Zarządzania i Kontroli (OSZiK) wynikającą z zapisów zarządzenia nr 14 Dyrektora Generalnego Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie trybu zmiany i przekazywania Instytucji Audytowej opisów systemów zarządzania i kontroli IZ PO KL dokonała zmian w przedmiotowym dokumencie, dostosowując jego zapisy do obowiązującego w 2011 r. Systemu Realizacji PO KL. W treści OSZiK uwzględniono zmiany wynikające z włączenia w realizację PO KL w 2011 r. nowej Instytucji Pośredniczącej w Priorytecie IV PO KL: Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz nowej Instytucji Pośredniczącej II stopnia w Priorytecie III PO KL: Ośrodka Rozwoju Edukacji. W sierpniu 2011 r. zmieniony został fragment OSZiK IZ PO KL w części dotyczącej Ministerstwa Edukacji Narodowej, pełniącego w ramach PO KL funkcję Instytucji Pośredniczącej. Przedmiotowe zmiany dotyczyły podziału odpowiedzialności za wdraŝanie Priorytetu III PO KL w strukturach MEN, tj. oddelegowania części dotychczasowych zadań IP do nowoutworzonej IP2. Natomiast w II połowie 2011 r. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) przejęło od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa WyŜszego (MNISW) odpowiedzialność za wdraŝanie IV Priorytetu PO KL, co równieŝ znalazło odzwierciedlenie w treści OSZiK Prace nad kryteriami wyboru projektów Prace nad kryteriami szczegółowymi dostępu i strategicznymi w Planach działania na 2012 r. NaleŜy podkreślić, Ŝe prowadzone w 2011 r. prace nad kryteriami szczegółowymi dostępu i strategicznymi w Planach działania na 2012 r. prowadzone były równorzędnie z przeglądem śródokresowym Programu. Przegląd miał na celu wprowadzenie do PO KL zmian ukierunkowujących wsparcie na obszary najbardziej istotne z punktu widzenia osiągnięcia zakładanych celów i oczekiwanych efektów Programu, jak równieŝ odniesienie się do nowych wyzwań strategicznych określonych zwłaszcza w celach i priorytetach strategii Europa Wyniki przeglądu śródokresowego miały zatem wpływ na ostateczny kształt Planów działania na rok Instytucja Zarządzająca PO KL przedstawiła Instytucjom Pośredniczącym w kwietniu 2011 r. ogólne zalecenia w zakresie Planów działania na 2011 r. wraz z informacjami dotyczącymi zalecanego przebiegu konsultacji społecznych. Zalecenia wynikały z analizy sytuacji społeczno gospodarczej w obszarach objętych wsparciem Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach PO KL, jak równieŝ z dotychczasowego postępu finansowo rzeczowego w realizacji PO KL. W przypadku konieczności zastosowania kryteriów wyboru projektów o charakterze administracyjnotechnicznym obowiązywały ustalenia poczynione w odniesieniu do tego typu kryteriów w ramach procesu przygotowywania Planów działania na rok IZ PO KL podkreśliła równieŝ konieczność większej koncentracji działań IP PO KL w obszarach, w których dotychczasowy postęp finansowo-rzeczowy nie jest wystarczający. IZ PO KL, weryfikując propozycje Planów działania na 2012 r. przedstawione przez IP, dokonała analizy zgłoszonych propozycji pod kątem zapewnienia równomiernego postępu w realizacji wszystkich celów PO KL. 32

33 Jednocześnie IZ PO KL przekazała IP PO KL następujące zalecenia dotyczące kryteriów szczegółowych w poszczególnych Priorytetach PO KL: Priorytet VI premiowanie kompleksowych projektów skierowanych do osób poniŝej 25 roku Ŝycia, wchodzących po raz pierwszy na rynek pracy (Poddziałania i oraz Działanie 6.2); premiowanie projektów skierowanych do osób niepełnosprawnych, uwzględniających specyfikę tej grupy docelowej oraz zakładających kompleksowe podejście do problemu niepełnosprawności (Działania 6.1 i 6.2); premiowanie udziału osób niepełnosprawnych powinno mieć formę bądź zaplanowania wyodrębnionych konkursów (lub wyodrębnionej alokacji w ramach konkursów ogólnych) kierowanych tylko do tej grupy docelowej lub ustanowienie wysoko punktowanych kryteriów strategicznych; premiowanie projektów skierowanych do osób powyŝej 50 roku Ŝycia, uwzględniających specyfikę tej grupy docelowej w odniesieniu do oferowanych instrumentów oraz form wsparcia (Poddziałania i oraz Działanie 6.2); objęcie kaŝdego uczestnika projektu Indywidualnym Planem Działania (Poddziałania i 6.1.3); uwzględnienie specyfiki zróŝnicowań wewnątrzregionalnych oraz ich wpływu na sytuację na regionalnym rynku pracy (szczegółowe kryteria wyboru projektów powinny odpowiadać na problemy oraz wyzwania, przed którymi stoją lokalne rynki pracy, stymulować aktywność gmin i powiatów, które w najmniejszym stopniu korzystają ze wsparcia EFS oraz wykorzystywać wyniki badań i analiz prowadzonych przez regionalne obserwatoria rynku pracy) (Działania 6.1, 6.2); premiowanie projektów kompleksowych, uwzględniających róŝne typy wsparcia, które przewidują moŝliwość zatrudnienia uczestników projektu przez beneficjenta lub partnera po zakończeniu udziału w projekcie (Poddziałania i 6.1.3). Priorytet VII zwiększanie udziału (liczby) OPS i PCPR uczestniczących w projektach systemowych w 2012 r. w stosunku do lat poprzednich (Działanie 7.1); ukierunkowanie wsparcia na tereny o wysokim wskaźniku ubóstwa i liczbie osób korzystających z pomocy społecznej, w tym na obszary wiejskie (Działanie 7.2); ukierunkowanie wsparcia na grupy docelowe szczególnie naraŝone na wykluczenie w danym regionie, w szczególności zapewnienie udziału osób niepełnosprawnych w projektach zarówno systemowych (Poddziałania i 7.1.2), jak i konkursowych (Działanie 7.2) oraz dostosowanie wsparcia do potrzeb osób niepełnosprawnych; ukierunkowanie wsparcia na wzmacnianie potencjału istniejących ośrodków otoczenia ekonomii społecznej w celu budowania trwałej infrastruktury wsparcia ekonomii społecznej. Tworzenie nowych ośrodków wsparcia moŝliwe jest tylko na obszarach, na których takie ośrodki nie funkcjonują, przy czym naleŝy dokładnie wskazać minimalny zasięg działania OWES np. subregion X. JeŜeli IP zamierza wyłonić kilka ośrodków po jednym w poszczególnych subregionach, niezbędne jest wydzielenie alokacji dla poszczególnych ośrodków (Poddziałanie 7.2.2); wzmacnianie potencjału istniejących Centrów Integracji Społecznej, Klubów Integracji Społecznej i Zakładów Aktywności Zawodowej. Tworzenie nowych podmiotów integracji społecznej będzie moŝliwe tylko na terenach, na których takie podmioty nie funkcjonują, a istnieje potrzeba ich powołania wynikająca np. z liczby osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym na danym obszarze (Poddziałanie 7.2.1); zwiększenie liczby projektów realizowanych w partnerstwie pomiędzy róŝnego rodzaju instytucjami zajmującymi się pomocą i integracją społeczną oraz instytucjami rynku pracy (wszystkie działania). 33

34 Priorytet VIII ukierunkowanie wsparcia na firmy, które dotychczas nie skorzystały z dofinansowania szkoleń (kryterium dostępu), preferowanie udziału w szkoleniach osób w wieku 50+, preferowanie udziału w szkoleniach osób z wykształceniem co najwyŝej średnim (Poddziałanie 8.1.1); ukierunkowanie wsparcia na szkolenia, które kończą się powszechnie uznawanymi certyfikatami. IZ PO KL zasugerowała podejście kompetencyjne czyli preferowanie tych szkoleń, które kończą się dokumentem potwierdzającym uzyskanie konkretnych kwalifikacji, a nie wyłącznie zaświadczeniem potwierdzającym uczestnictwo w szkoleniu (kryterium dostępu) (Poddziałanie 8.1.1); preferowanie udziału w szkoleniach osób niepełnosprawnych (Poddziałanie 8.1.1); preferowanie projektów outplacementowych, które przewidują szeroki i kompleksowy katalog wsparcia dostosowywanego do indywidualnych potrzeb uczestników projektów. Zachęcanie projektodawców do zastosowania kompleksowego i zindywidualizowanego podejścia jest szczególnie istotne z uwagi na trudną sytuację osób zwalnianych z pracy z przyczyn nie leŝących po stronie pracownika. Zapewnienie tego wymogu powinno być zagwarantowane poprzez kryteria dostępu lub wysoko punktowane kryteria strategiczne (Poddziałanie 8.1.2); ukierunkowanie wsparcia na wspólne przedsięwzięcia organizacji pracodawców i związków zawodowych (kryterium dostępu) (Poddziałanie 8.1.3); preferowanie projektów obejmujących współpracę B+R i biznesu (staŝe i szkolenia praktyczne; tymczasowe zatrudnienie w MŚP wysoko wykwalifikowanego personelu) dotyczące konkretnych przedsięwzięć (kryterium strategiczne) (Poddziałanie 8.2.1). Przedmiotowe zalecenia nie dotyczyły trzeciego typu operacji w Poddziałaniu szkoleń skierowanych do pracujących osób dorosłych, jak równieŝ tworzenia, rozwoju i aktualizacji Regionalnych Strategii Innowacji w Poddziałaniu Przedmiotowe wyłączenie związane było ze zmianami planowanymi do wprowadzenia w PO KL w ramach prowadzonego równolegle przeglądu śródokresowego. Priorytet IX kontynuacja i rozszerzanie działań na rzecz zapewnienia trwałości ośrodków edukacji przedszkolnej oraz ukierunkowanie wsparcia w ramach Poddziałania na obszary odznaczające się niskim poziomem upowszechnienia edukacji przedszkolnej; zapewnienie odpowiedniego wsparcia szkołom, do których uczęszczają uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (w szczególności w Poddziałaniu i Działaniu 9.2), w tym równieŝ ukierunkowanie wsparcia na potrzeby uczniów zdolnych; koncentracja wsparcia w ramach Działania 9.2 na szkoły prowadzące kształcenie zawodowe w kierunkach i branŝach istotnych (strategicznych) ze względu na rozwój gospodarczy regionu. Rekomendacja stanowi odpowiedź na niski postęp rzeczowy w Działaniu 9.2, niską kontraktację oraz niewielkie zainteresowanie beneficjentów powyŝszym Działaniem; współpraca ze środowiskiem przedsiębiorców w celu opracowania i realizacji załoŝeń programu rozwojowego, w tym ukierunkowanie działań na organizację staŝy i praktyk zawodowych w przedsiębiorstwach. (Działanie 9.2); wykorzystanie ICT w procesie kształcenia (Poddziałanie 9.1.2, Działanie 9.2 i Działanie 9.4), zgodnie z diagnozą zawartą w dokumencie Perspektywa uczenia się przez całe Ŝycie; doskonalenie zawodowe nauczycieli w krótkich formach w ramach Działania 9.4, trwające co najmniej 40 godzin szkoleniowych (nie dotyczy to studiów podyplomowych oraz studiów wyŝszych). PowyŜsze zalecenie wynika z niskiego poziomu realizacji celu dotyczącego doskonalenia zawodowego nauczycieli (w tym nauczycieli kształcenia zawodowego i nauczycieli na obszarach wiejskich) w zakresie krótkich form; upowszechnienie usług poradnictwa w zakresie kariery edukacyjnej i zawodowej (dotyczy to zwłaszcza uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych). KaŜdy program rozwojowy szkoły powinien obligatoryjnie obejmować elementy poradnictwa zawodowego i edukacyjnego, skierowanego zwłaszcza do uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. 34

35 Zmiana w zakresie ogólnych kryteriów wyboru projektów W trakcie XVIII posiedzenia Komitetu Monitorującego PO KL, które odbyło się w dniach 5-6 grudnia 2011 r. w Poznaniu przyjęto uchwałę w sprawie zatwierdzenia ogólnego kryterium horyzontalnego wyboru projektów PO KL dotyczącego stosowania uproszczeń w rozliczaniu środków Europejskiego Funduszu Społecznego, o których mowa w rozporządzeniu (WE) nr 1081/2006. Przyjęcie ogólnego kryterium horyzontalnego było związane z nowelizacją rozporządzenia (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1784/1999 i wprowadzeniem moŝliwości stosowania uproszczonych form rozliczania wydatków w projektach finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego. Pierwsze przepisy wprowadzające moŝliwość stosowania uproszczonych form rozliczania wydatków bezpośrednich w ramach PO KL obowiązywały juŝ od 1 stycznia 2010 r., a kolejne uproszczenia w zakresie rozliczania kosztów szkoleń językowych stawkami jednostkowymi wprowadzono w 2011 r. W Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL, które obowiązują od dnia 1 stycznia 2012 r. przewiduje się poszerzenie dotychczasowych i wprowadzenie kolejnych mechanizmów ryczałtowego rozliczania wydatków w celu usprawnienia realizacji projektów PO KL. Zgodnie z brzmieniem ww. kryterium w przypadku, gdy w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL): 1) całkowita wartość projektu nie przekracza 100 tys. zł, a w przypadku projektów systemowych w ramach Poddziałania i wartość ta dotyczy jednego roku realizacji projektu, rozliczenie kosztów projektu następuje w oparciu o kwoty ryczałtowe w rozumieniu art. 11 ust. 3 lit. b pkt iii) rozporządzenia (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1784/1999 oraz Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL; 2) projekt obejmuje usługi szkoleń językowych i/lub szkoleń komputerowych w zakresie wskazanym odpowiednio w załączniku nr 2 i/lub w załączniku nr 3 do Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL, rozliczenie kosztów usługi szkoleń językowych i/lub szkoleń komputerowych następuje w oparciu o stawki jednostkowe w rozumieniu art. 11 ust. 3 lit. b pkt ii) rozporządzenia (WE) nr 1081/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1784/1999 oraz Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL (kryterium nie ma zastosowania w przypadku projektów realizowanych przez beneficjentów będących jednostkami sektora finansów publicznych). Kryterium nie ma zastosowania w przypadku projektów realizowanych przez beneficjentów będących jednostkami sektora finansów publicznych. Wyniki przeprowadzonych ewaluacji Przeprowadzone na zlecenie Instytucji Zarządzającej PO KL w 2011 r. badania ewaluacyjne, pozwoliły na uzyskanie szeregu wniosków i rekomendacji, które następnie znalazły swoje odzwierciedlenie w ramach propozycji kryteriów wyboru projektów, zapewniając tym samym wykorzystanie wyników badań i prowadzenie procesu wdraŝania EFS w oparciu o dowody płynące z oceny dotychczasowej interwencji publicznej. PoniŜej przedstawiono przykłady wykorzystania wyników badań do tworzenia kryteriów wyboru projektów: Metaewaluacja projektów systemowych realizowanych w Działaniu 7.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (data zakończenia badania: maj 2011 r.) 1) Dla nowych projektów w Poddziałaniu PO KL, rekomendowano wprowadzenie kryteriów dostępu, dotyczących umoŝliwienia realizacji wspólnych szkoleń dla pracowników PUP i OPS w ramach prac zespołów interdyscyplinarnych; 2) Dla nowych projektów w Poddziałaniu 7.1.1, i PO KL rekomendowanp wprowadzenie kryteriów dostępu, dotyczących diagnozy potrzeb uczestników projektów systemowych; 3) Dla realizowanych juŝ projektów w Poddziałaniu 7.1.3, ze względu na brak moŝliwości wprowadzenia nowych kryteriów dostępu, zarekomendowano IP wprowadzenie (w zaleŝności od potrzeb) w Planach działania na 2012 r. zapisów zobowiązujących ROPS do: prowadzenia działań informacyjno-promocyjnych nt. projektu systemowego ROPS, 35

36 diagnozowania potrzeb pracowników OPS/PCPR w zakresie specjalistycznego doradztwa i podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników oraz dostosowania form i tematyki wsparcia do zdiagnozowanych potrzeb, określania priorytetów, w oparciu o strategię wojewódzką w zakresie polityki społecznej (o której mowa w ustawie o pomocy społecznej - art. 21) oraz diagnozę potrzeb i wyzwań związanych np. z aktywizacją os. niepełnosprawnych, ekonomią społeczną, osobami starszymi itp., zaplanowania modułów szkoleniowych lub innych form wsparcia wśród pracowników OPS/PCPR dla rozwoju umiejętności identyfikacji potrzeb i projektowania wsparcia aktywizacyjnego dla klientów pomocy społecznej, wzmocnienia działań z zakresu wspólnych szkoleń dla pracowników PUP i OPS w ramach zespołów interdyscyplinarnych. Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL. Raport końcowy z II i III etapu ewaluacji (data zakończenia badania: maj 2011 r.) 1) Wyniki badania wskazują, Ŝe wsparcie psychologiczne zwiększa efekty projektu w przypadku niektórych osób bezrobotnych, ale jest mało adekwatne w przypadku osób pracujących i osób z wykształceniem wyŝszym. W związku z tym rekomendowano IP zachowanie wsparcia psychologicznego, połączonego z większą elastycznością i selektywnością w jego stosowaniu. W ramach obecnego systemu wyboru projektów stosowane jest juŝ kryterium ogólne odnoszące się do opisu potrzeb, barier i oczekiwań uczestników projektu oraz do trafności doboru zadań i działań w związku z przeprowadzoną diagnozą. IZ PO KL zwróciła się do IP przypominając o konieczności stosowania tego kryterium w kontekście trafnego doboru tematyki szkoleń do potrzeb grup docelowych i ich sytuacji na rynku pracy. 2) W opinii ewaluatora preferowane powinny być projekty zawierające elementy pośrednictwa pracy oraz posiadające wskaźniki rezultatu dot. liczby zatrudnionych po projekcie. IZ PO KL w Zaleceniach dla Instytucji Pośredniczących w zakresie formułowania i stosowania szczegółowych kryteriów wyboru projektów na 2011 rok zwróciła uwagę na potrzebę zapewnienia efektywności zatrudnieniowej realizowanego wsparcia, w tym poprzez zatrudnienie uczestników projektu przez beneficjenta lub partnera po zakończeniu udziału w projekcie (Poddziałanie 6.1.1, 6.1.3, 7.2.1). Jednocześnie podkreślono, Ŝe efektywność zatrudnieniowa powinna być osiągana poprzez dąŝenie do premiowania rozwiązań sprzyjających wspieraniu długofalowego zatrudnienia (przy czym subsydiowanie zatrudnienia jest rozwiązaniem doraźnym, które nie sprzyja budowaniu trwałych miejsc pracy). W ramach obecnego systemu wyboru projektów stosowane jest juŝ kryterium ogólne odnoszące się do opisu potrzeb, barier i oczekiwań uczestników projektu oraz do trafności doboru zadań i działań w związku z przeprowadzoną diagnozą. 3) W związku ze zdiagnozowaną w badaniu moŝliwością wystąpienia tzw. creamingu w Poddziałaniu 7.2.1, IZ rekomendowała w ramach Zaleceń dla Instytucji Pośredniczących w zakresie formułowania i stosowania szczegółowych kryteriów wyboru projektów, stosowanie kryteriów premiujących udział w projektach tych grup społecznych, które są w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy. 4) W związku z rekomendacją wskazującą, iŝ naleŝy podnieść jakość weryfikacji pomysłów biznesowych i biznesplanów przez ekspertów, IZ zaleciła IP aby w Działaniu 6.2, w ramach wymogów formułowanych wobec biznesplanów osób ubiegających się o udzielenie dotacji znalazła się analiza rynkowa działalności przyszłego przedsiębiorstwa pod kątem zapotrzebowania i moŝliwej skali zbytu na towary lub usługi planowane do wytwarzania w ramach planowanej działalności. Tym samym, kwestia ta będzie w większym stopniu brana pod uwagę podczas oceny biznesplanów, co przyczyni się do odrzucania tych biznesplanów, które nie uwzględniły w stopniu wystarczającym analizy popytu na towary lub usługi planowane do wytwarzania lub w opinii oceniającego przedstawiona analiza nie jest realistyczna. Badanie zrealizowane we współpracy z OECD pn. Zatrudnienie i rozwój lokalny w kontekście zmian klimatycznych (data zakończenia badania: wrzesień 2011 r.) Główne rekomendacje wskazują, Ŝe istnieje potrzeba wykreowania nowych lub dostosowania istniejących lokalnych i krajowych strategii na rzecz ekologicznego rozwoju, zbudowania silnego 36

37 partnerstwa, określenia niezbędnych umiejętności i lepszego ukierunkowania podnoszenia kwalifikacji i programów edukacyjnych do potrzeb zmieniającej się gospodarki i rynku pracy. Konieczne jest wzmocnienie systemu wsparcia dla mikro i małych firm, promowanie tych, które planują rozpoczęcie działalności gospodarczej przyjaznej środowisku, doradztwo dla potencjalnych, nowych przedsiębiorców i kształtowanie postaw aktywnych wśród młodych ludzi, wchodzących po raz pierwszy na rynek pracy. W raporcie OECD wskazano na moŝliwe tematy szkoleń oraz grupę docelową odbiorców wsparcia. W związku z powyŝszym rekomendowano odzwierciedlenie tych ustaleń w kształcie kryteriów i konkursów zaplanowanych na 2012 r. 1) w odniesieniu do Priorytetu II: Osobny konkurs poświęcony tematyce zarządzania zrównowaŝonym rozwojem w przedsiębiorstwie i uwzględnienia w jego ramach kryteriów (dostępu) odnoszących się do szkoleń z zakresu: moŝliwych do wprowadzenia w firmie rozwiązań ekologicznych (i źródeł ich finansowania), dla pracowników i kadry zarządzającej, budowania ekologicznej marki produktu i wizerunku firmy, ekoinnowacji, zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie, zastosowania technologii przyjaznych środowisku i odnawialnych źródeł energii, audytu energetycznego, audytu ekologicznego, marketingu ekologicznego a takŝe doradztwa zakresie: zielonych zamówień/zakupów, opracowania programu lub planu lub koncepcji wdraŝania konkretnych działań ekologicznych w firmie. 2) w odniesieniu do Priorytetu IV: Kryteria dla programów rozwojowych uczelni i studiów zamawianych: przeprowadzenie dla studentów kierunków związanych z ochroną środowiska szkoleń z zakresu ekonomii i prowadzenia małej firmy, przeprowadzenie dla studentów kierunków inŝynieryjnych szkoleń z ochrony środowiska naturalnego i rozwiązań proekologicznych w procesie produkcji, kierunki i specjalności studiów objęte zamawianiem, obejmujące swoim programem: ekoinnowacje, odnawialne źródła energii, zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwach, technologie przyjazne dla środowiska naturalnego. 3) w odniesieniu do Priorytetu VIII: Kryteria tematyki szkoleń (do wyboru IP spośród poniŝszych tematów): kursy zawodowe dla dekarzy, elektryków i hydraulików w zakresie fotowoltaiki, szkolenia dla elektryków i mechatroników w zakresie budowy i serwisu urządzeń wiatrowych, szkolenia dla instalatorów urządzeń słuŝących do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, szkolenia z proekologicznych rozwiązań w zakresie systemów grzewczych i elektrycznych, systemów opartych na odnawialnych źródłach energii i biopaliwach, zaopatrzenia w wodę, oczyszczania ścieków, oszczędzania energii, przetwarzania odpadów. Kryteria doboru grupy docelowej (do wyboru IP spośród poniŝszych): osoby zatrudnione w branŝy budowlanej oraz architekci, a prowadzone doradztwo lub szkolenia dotyczy systemów dociepleń, wentylacji, pozyskiwania energii słonecznej i wiatrowej, wykorzystywania surowców wtórnych w procesie budowania, audytu energetycznego lub ekologicznego, osoby zatrudnione w branŝy turystycznej a prowadzone doradztwo lub szkolenia dotyczą ekoturystyki, turystyki przyrodniczej i kulturowej, audytu ekologicznego, 37

38 osoby zatrudnione w branŝy energetycznej a prowadzone doradztwo lub szkolenia dotyczą pozyskiwania energii słonecznej, wiatrowej, wodnej, geotermalnej, z biomasy, audytu energetycznego lub ekologicznego, szkolenie trenerów z zakresu gospodarki niskoemisyjnej i korzyści z wprowadzania rozwiązań ekologicznych. Wszystkie Instytucje Pośredniczące II stopnia dla Priorytetu VIII PO KL zostały zobowiązane do uwzględnienia potrzeb zielonej gospodarki w Planach działania na 2012 r. poprzez: kryteria dostępu (wyodrębniona alokacja przypisana do spełniających je projektów), kryteria strategiczne (o punktacji istotnie wpływającej na decyzje o dofinansowaniu), lub wyodrębniony, specjalnie dedykowany temu zagadnieniu konkurs. Badanie realizowane przez OECD pn. Rozwój umiejętności i szkolenia w małych i średnich przedsiębiorstwach (MŚP) (data zakończenia badania: grudzień 2010 r.) Wyniki realizacji tego projektu badawczego zostały wykorzystane zarówno przy tworzeniu kryteriów wyboru projektów jak i modyfikacji kształtu dokumentów programowych PO KL w wyniku przeglądu śródokresowego. 1) w odniesieniu do Priorytetu II: rezygnacja z podejścia terytorialnego (przedsiębiorstwa działające w więcej niŝ jednym regionie) na rzecz podejścia tematycznego lista obszarów o kluczowym znaczeniu dla gospodarki i zarządzania przedsiębiorstwem np. HR, zarządzenie środowiskowe, zarządzenie kryzysowe itp., wprowadzenie do PO KL i SzOP typów operacji wypracowanie i wdraŝanie narzędzi wsparcia dla przedsiębiorców w obszarze zdiagnozowanych potrzeb dotyczących obszaru zarządzania przedsiębiorstwem oraz zasobami ludzkimi, pilotaŝowe uruchomienie projektów wspierających partnerów społecznych w procesie diagnozowania potrzeb pracowników i przedsiębiorstw typ operacji w SzOP "opracowanie i upowszechnienie mechanizmów udziału partnerów społecznych w procesie diagnozowania potrzeb szkoleniowych pracowników i przedsiębiorstw oraz współzarządzania Funduszami Szkoleniowymi przedsiębiorstw. 2) w odniesieniu do Priorytetu VIII: koncentracja na wsparciu szkoleniowo doradczym dla MMSP w zakresie bezpośrednio wynikającym z potrzeb danego przedsiębiorstwa, dopasowane do potrzeb, ogólne i specjalistyczne szkolenia dla kadr zarządzających i pracowników MMSP w regionie, rezygnacja ze szkoleń dla pracowników własnej inicjatywy - pozostawienie tylko pomocy dla przedsiębiorstw "z pomocą publiczną" 3) w odniesieniu do Planów działania na 2012: odejście od narzucania w formie kryteriów dostępu tematyki szkoleń i charakteru grupy docelowej na rzecz diagnozowania potrzeb przez przedsiębiorstwa i ewentualne promowanie określonej tematyki i grupy przez kryteria strategiczne, promowanie projektów zamkniętych, pozwalających na lepsze dopasowanie formy i tematyki szkoleń do potrzeb firmy korzystającej Prace nad przygotowaniem/ zmianą programów pomocowych W 2011 roku została przeprowadzona nowelizacja rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej w ramach PO KL (Dz. U. z 2010 r. Nr 239, poz. 1598). Celem nowelizacji było uzupełnienie katalogu wydatków objętych pomocą de minimis, o nową formę wsparcia: preferencyjną poŝyczkię (instrumenty inŝynierii finansowej). W rozporządzeniu został określony katalog podmiotów, które mogą udzielać pomocy ze 38

39 środków utworzonych przez siebie instrumentów inŝynierii finansowej (podmiotami tymi mogą być zarówno fundusze poŝyczkowe, jak równieŝ inne podmioty posiadające odpowiedni potencjał organizacyjny, w tym m.in. banki oraz instytucje kredytowe lub finansowe). W rozporządzeniu wskazano równieŝ, iŝ pomoc ma zastosowanie wyłącznie do poŝyczek, które udzielane są na zasadach bardziej korzystnych niŝ poŝyczki oferowane na rynku, tj. poniŝej obowiązującej stopy referencyjnej. Nowelizacja rozporządzenia weszła w Ŝycie 20 października 2011 r. W dniu 2 listopada 2011 r. weszła w Ŝycie nowelizacja rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Dz.U. z 2011 roku Nr 233 poz.1383). Nowelizacja miała na celu rozszerzenie zakresu udzielania pomocy finansowej, w tym pomocy publicznej i pomocy de minimis w ramach Priorytetu II Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. W rozporządzeniu zostały wprowadzone zmiany dotyczące działań realizowanych przez Punkty Konsultacyjne (częściowej odpłatności za usługi doradcze ponoszonej przez przedsiębiorców); moŝliwość dokapitalizowania zakładowych funduszy szkoleniowych w MMSP; wprowadzono równieŝ nowy rodzaj wsparcia z przeznaczeniem na projekty innowacyjne, realizowane na podstawie wytycznych, o których mowa w art. 35 ust. 3 pkt 4c ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju Realizacja projektów ponadnarodowych i innowacyjnych w PO KL KOMPONENT CENTRALNY Konkursy ogłoszone w 2011 r. W 2011 r. ogłoszono kolejne nabory wniosków na projekty innowacyjne i współpracy ponadnarodowej: a) Projekty innowacyjne: - Priorytet I konkurs na projekty innowacyjne ogłoszony w temacie: Współpraca podmiotów działających w obszarze zatrudnienia oraz integracji i pomocy społecznej z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania wchodzenia na rynek pracy osobom zagroŝonym wykluczeniem społecznym. - Priorytet II - konkurs na projekty innowacyjne w 2 tematach: 1) Metody utrzymania aktywności zawodowej pracowników w grupie wiekowej 50+, 2) Wykorzystanie zarządzania wiedzą lub zarządzania zmianą w polskich przedsiębiorstwach. - Priorytet IV - konkurs na projekty innowacyjne w 3 tematach: 1) Nowe modele kształcenia przez całe Ŝycie, w tym integrowanie funkcjonujących modeli kształcenia ustawicznego, 2) Projekty otwierające wyŝsze uczelnie na działania i innowacje społeczne oraz na dostęp do gromadzonej w ramach uczelni wiedzy, 3) Prowadzenie monitoringu losów absolwentów w celu podniesienia jakości kształcenia i lepszego dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy i wymogów rynku pracy. - Priorytet V - konkurs na projekty innowacyjne w temacie: Wspieranie rozwoju narzędzi związanych z kontraktowaniem usług społecznych (outsourcing) przez administrację publiczną. W ramach ww. konkursów (za wyjątkiem Priorytetu V) przewidziano moŝliwość realizacji projektu we współpracy z partnerem zagranicznym. Łączna alokacja przewidziana na konkursy to kwota ponad 39,2 mln EUR, w tym środki na komponent ponadnarodowy. b) Projekty współpracy ponadnarodowej wdraŝane w ramach Działań / Poddziałań PO KL: Priorytet II - konkurs na projekty współpracy ponadnarodowej w ramach Poddziałania na łączną alokację w wysokości 8,4 mln EUR, Priorytet V konkurs na projekty współpracy ponadnarodowej w ramach Poddziałania na łączną alokację w wysokości 1,7 mln EUR. Wyniki konkursów ogłoszonych w latach W 2011 r. zakończono proces wyboru projektów złoŝonych do dofinansowania w ramach konkursów na projekty innowacyjne i współpracy ponadnarodowej ogłoszonych w latach

40 a) Projekty innowacyjne: w Priorytecie I w ramach konkursu z 2010 r. podpisano 8 umów o dofinansowanie projektów przewidujących wypracowanie nowych rozwiązań słuŝących zintegrowaniu prac publicznych i niepublicznych jednostek działających na rzecz osób wykluczonych społecznie oraz wypracowaniu mechanizmów współpracy pracowników socjalnych z pracownikami innych instytucji publicznych oraz organizacji świadczących usługi na rzecz klientów pomocy społecznej. Zakres projektów realizowanych na łączną kwotę ponad 4,2 mln EUR obejmuje m.in. stworzenie programu zindywidualizowanego wsparcia jednego klienta w ramach dwóch instytucji, modelu współpracy opartego na realizacji wspólnie wypracowanego standardu usługi społecznej finansowanej równocześnie ze środków pomocy społecznej i środków urzędu pracy wykonywanej wyłącznie przez organizacje pozarządowe. Połowa z powyŝszych projektów jest realizowana we współpracy z partnerami zagranicznymi pochodzącymi z Austrii, Czech, Francji i Niemiec; w Priorytecie II w ramach konkursu z 2010 r. podpisano 4 umowy o dofinansowanie, w tym 2 na projekty dotyczące wsparcia pracodawców i pracowników przedsiębiorstw przechodzących procesy adaptacyjne i modernizacyjne poprzez opracowanie narzędzia do oceny ryzyka psychospołecznego i tworzenie spółek pracowniczych, 1 na projekt w zakresie zarządzania róŝnorodnością poprzez stworzenie tzw. Diversity Index i 1 na projekt w obszarze flexicurity przewidujący wsparcie MŚP. Łączna wartość projektów to kwota 3 mln EUR; w Priorytecie III podpisano 7 kolejnych umów w ramach konkursu ogłoszonego w 2009 r. przewidującego wypracowanie nowych rozwiązań słuŝących zwiększeniu zainteresowania uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych kontynuacją kształcenia na kierunkach o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy poprzez m.in. tworzenie programów nauczania z zakresu nauk ścisłych i przedsiębiorczości (na łączną kwotę blisko 12,1 mln EUR). 1 z powyŝszych projektów jest realizowany we współpracy z brytyjskim partnerem; w Priorytecie V rozstrzygnięto konkurs z 2009 r. na projekty w temacie dotyczącym monitorowania jakości usług publicznych, m.in. poprzez wspieranie tworzenia wskaźników typu quality of governance, quality of life o zasięgu krajowym, wspieranie upowszechniania tzw. indeksów dobrej gminy oraz benchmarking podpisano 11 umów o dofinansowanie projektu na łączną kwotę ponad 10,4 mln EUR, w tym 5 jest realizowanych we współpracy zagranicznej z partnerami z Danii, Finlandii, Słowacji, Węgier, Wielkiej Brytanii i Włoch. Zakres projektów przewiduje opracowanie m.in. kompleksowego systemu pomiaru realizacji polityki równościowej w ramach usług publicznych i modelowych standardów równości, jakie powinny być przestrzegane w ramach świadczonych usług publicznych przez administrację samorządową, systemu opartego na wskaźnikach jakościowych i ilościowych pozwalającego na długoterminowe monitorowanie jakości usług medycznych świadczonych przez szpitale, uniwersalnego systemu analiz procesów zarządczych w małych gminach. b) Projekty współpracy ponadnarodowej wdraŝane w ramach Działań / Poddziałań PO KL: w Priorytecie V w ramach konkursu z 2010 r. dla Poddziałania wybrano 1 projekt z komponentem ponadnarodowym realizowany we współpracy z partnerem szwajcarskim w zakresie wsparcia dialogu społecznego w firmach ochrony oraz sieciach super- i hipermarketów (całkowita wartość projektu: ok. 360 tys. EUR). Projekty innowacyjne zakończone w 2011 r. Na obecnym etapie projekty znajdują się w fazie przed walidacją produktu finalnego i oczekują na rozpoczęcie działań upowszechniająco-włączających. KOMPONENT REGIONALNY Konkursy ogłoszone do końca 2011 r. W komponencie regionalnym ogłoszono 69 konkursów na projekty innowacyjne (w większości z nich uwzględniono równieŝ moŝliwość wdraŝania komponentu ponadnarodowego) i 40 konkursów na projekty współpracy ponadnarodowej wdraŝane w ramach Działań/Poddziałań PO KL na łączną alokację ok. 170,5 mln EUR, w tym ok. 118,3 mln EUR na projekty innowacyjne z moŝliwym komponentem ponadnarodowym oraz ok. 52,2 mln EUR na projekty współpracy ponadnarodowej w ramach Działań/Poddziałań PO KL: 40

41 Priorytet VI ok. 45,4 mln EUR, w tym ok. 37 mln EUR na projekty innowacyjne z moŝliwym komponentem ponadnarodowym (17 konkursów) oraz ponad 8,4 mln EUR na projekty współpracy ponadnarodowej realizowane w ramach Działań/Poddziałań PO KL (8 konkursów), Priorytet VII ok. 35,8 mln EUR, w tym ok. 23,8 mln EUR na projekty innowacyjne z moŝliwym komponentem ponadnarodowym (17 konkursów) oraz ok. 12 mln EUR na projekty współpracy ponadnarodowej realizowane w ramach Działań/Poddziałań PO KL (9 konkursów), Priorytet VIII ok. 44,7 mln EUR, w tym ok. 29,8 mln EUR na projekty innowacyjne z moŝliwym komponentem ponadnarodowym (19 konkursów) oraz ok. 14,9 mln EUR na projekty współpracy ponadnarodowej realizowane w ramach Działań/PoddziałańPO KL (12 konkursów), Priorytet IX ok. 44,5 mln EUR, w tym ok. 27,7 mln EUR na projekty innowacyjne z moŝliwym komponentem ponadnarodowym (16 konkursów) oraz ok. 16,8 mln EUR na projekty współpracy ponadnarodowej realizowane w ramach Działań/Poddziałań PO KL (11 konkursów). a) Projekty innowacyjne Rozwiązania planowane do wypracowania w Priorytecie VI w ramach projektów innowacyjnych dotyczyć będą: nowych metod aktywizacji zawodowej i społecznej grup docelowych wymagających szczególnego wsparcia (10 konkursów 3 w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, mazowieckim, podkarpackim, śląskim, świętokrzyskim, zachodniopomorskim), wydłuŝenia wieku aktywności zawodowej (6 konkursów w województwach: łódzkim, małopolskim, opolskim, pomorskim, wielkopolskim), godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego (3 konkursy w województwach: lubelskim, małopolskim), wspierania powrotu migrantów na polski rynek pracy (1 konkurs w województwie warmińskomazurskim), zielonych miejsc pracy (1 konkurs w województwie podlaskim), komplementarności działań publicznych i niepublicznych instytucji rynku pracy (1 konkurs w województwie podlaskim). W Priorytecie VII w ramach ogłoszonych konkursów poszukiwane będą rozwiązania w następujących obszarach: współpracy z przedsiębiorcami w zakresie wsparcia osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym (7 konkursów w województwach: dolnośląskim, lubelskim, lubuskim, opolskim, łódzkim, małopolskim), wczesnej interwencji socjalnej i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzieŝy (6 konkursów w województwach: łódzkim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim), aktywizacji zawodowej i społecznej grup docelowych wymagających szczególnego wsparcia (4 konkursy w województwach: lubelskim, opolskim, śląskim, wielkopolskim), zapewnienia trwałości funkcjonowania instytucji ekonomii społecznej (3 konkursy w województwach: kujawsko-pomorskim, świętokrzyskim, wielkopolskim), aktywizowania osób pozostających bez zatrudnienia w ekonomii społecznej lub przedsiębiorczości (2 konkursy w województwach: małopolskim, warmińsko-mazurskim), zwiększenia oferty istniejących, wykreowania nowych instytucji działających na rzecz integracji społecznej osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym (2 konkursy w województwach: dolnośląskim, pomorskim), 3 W przypadku informacji na temat liczby konkursów innowacyjnych, w których pojawiają się poszczególne zagadnienia moŝliwe są sytuacje, gdzie dany temat występuje w danym konkursie łącznie z innym tematem. Przypis odnosi się do tematyki wszystkich konkursów dla projektów innowacyjnych. 41

42 przeciwdziałania dyskryminacji (1 konkurs w województwie śląskim). Działania innowacyjne w obszarze adaptacyjności koncentrować się będą na następujących kwestiach: utrzymaniu aktywności zawodowej pracowników w grupie wiekowej 50+ (5 konkursów w województwach: lubelskim, mazowieckim, opolskim, podkarpackim, zachodniopomorskim), idei flexicurity (4 konkursy w województwach: mazowieckim, pomorskim, śląskim, wielkopolskim), współpracy przedsiębiorców z sektorem nauki (4 konkursy w województwach: lubelskim, łódzkim, śląskim, zachodniopomorskim), zwiększeniu zaangaŝowania partnerów społecznych i gospodarczych na rzecz wzmocnienia potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw (4 konkursy w województwach: kujawsko-pomorskim, podlaskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim), społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (3 konkursy w województwach: dolnośląskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim), innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej (2 konkursy w województwach: śląskim, warmińsko-mazurskim), świadczeniu w jednym miejscu kompleksowych usług informacyjnych, doradczych i finansowych dla przedsiębiorców i osób zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej (2 konkursy w województwach: warmińsko-mazurskim, wielkopolskim), zapewnieniu udziału w podwyŝszaniu kwalifikacji w formach pozaszkolnych pracowników o niŝszych kwalifikacjach (2 konkursy w województwach: lubuskim, świętokrzyskim), zielonej gospodarki (1 konkurs w województwie opolskim), zarządzaniu róŝnorodnością (1 konkurs w województwie kujawsko-pomorskim). W Priorytecie IX celem projektów innowacyjnych będzie poszukiwanie nowych rozwiązań w następującym zakresie: modernizacji kształcenia zawodowego (6 konkursów w województwach: lubelskim, lubuskim, łódzkim, mazowieckim, śląskim, zachodniopomorskim), kształcenia przez całe Ŝycie (4 konkursy w województwach: kujawsko-pomorskim, podlaskim, pomorskim, śląskim), ukierunkowania procesu dydaktycznego na efekty uczenia się (3 konkursy w województwach: dolnośląskim, świętokrzyskim, wielkopolskim), doradztwa edukacyjnego / zawodowego ukierunkowanego na rozwijanie kompetencji ogólnych i zawodowych (3 konkursy w województwach: kujawsko-pomorskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim), zwiększania zainteresowania uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych kontynuacją kształcenia na kierunkach kluczowych (3 konkursy w województwach: kujawsko-pomorskim, opolskim, podlaskim), wspierania uczniów o indywidualnych potrzebach edukacyjnych (1 konkurs w województwie świętokrzyskim), udoskonalenia metod kształcenia i programów nauczania oraz aktywizacji edukacyjnozawodowej nietypowych grup docelowych (1 konkurs w województwie dolnośląskim), motywowania nauczycieli do innowacyjności (1 konkurs w województwie wielkopolskim). b) Projekty współpracy ponadnarodowej wdraŝane w ramach Działań / Poddziałań PO KL: Oprócz projektów innowacyjnych z komponentem ponadnarodowym przewidziano równieŝ konkursy zakładające współpracę ponadnarodową w ramach standardowych typów operacji. W 2011 r. w komponencie regionalnym tego typu konkursy zostały ogłoszone w następujących obszarach: 42

43 Priorytet VI: 6 konkursów w ramach Poddziałania w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, 1 konkurs w ramach Poddziałania w województwie lubelskim, 1 konkurs w ramach Działania 6.2 w województwie opolskim, Priorytet VII: 7 konkursów w ramach Poddziałania w województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, mazowieckim, podkarpackim, śląskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, 2 konkursy w ramach Podziałania w województwach: lubelskim, świętokrzyskim, Priorytet VIII: 4 konkursy w ramach Poddziałania w województwach: łódzkim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim, 4 konkursy w Poddziałaniu w województwach: kujawsko-pomorskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, 3 konkursy w Poddziałaniu w województwach: dolnośląskim, małopolskim, opolskim, 1 konkurs w Poddziałaniu w województwie warmińsko-mazurskim, Priorytet IX: 7 konkursów w Działaniu 9.2 w województwach: lubelskim, łódzkim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim, świętokrzyskim, wielkopolskim, 2 konkursy w Poddziałaniu w województwach: podkarpackim, śląskim, 2 konkursy w Działaniu 9.4 w województwach: dolnośląskim, warmińsko-mazurskim. Wyniki konkursów ogłoszonych w latach W 2011 r. zakończono proces wyboru projektów złoŝonych do dofinansowania w ramach konkursów na projekty innowacyjne i współpracy ponadnarodowej ogłoszonych w latach : a) Projekty innowacyjne: W przypadku Priorytetu VI w 2011 r. przyjęto do dofinansowania 17 projektów na łączną kwotę ok. 6,2 mln EUR w województwie dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, łódzkim, małopolskim, podkarpackim, podlaskim, pomorskim, śląskim (część z nich jest realizowana w partnerstwie z podmiotami zagranicznymi z Francji, Hiszpanii, Luksemburga, Niemiec, Włoch). Projekty odnoszą się do 5 obszarów: 1) wydłuŝenia wieku aktywności zawodowej, 2) godzenia Ŝycia zawodowego i prywatnego, 3) aktywizacji zawodowej i społecznej grup wymagających szczególnego wsparcia, 4) wspierania zawodów niszowych, 5) aktywizowania osób pozostających bez zatrudnienia w ekonomii społecznej lub przedsiębiorczości: w ramach pierwszego tematu realizowane będą projekty mające na celu wypracowanie instrumentów m.in. w zakresie 1) profilowania bezrobotnych i 2) przygotowania instytucji rynku pracy do świadczenia efektywnego wsparcia osób powyŝej 50 roku Ŝycia, w ramach drugiego tematu powstaną rozwiązania dotyczące m.in. 1) prowadzenia usług i stosowania instrumentów rynku pracy w formie mobilnej w celu objęcia działaniami aktywizacyjnymi bezrobotnych kobiet zamieszkujących na obszarze wiejskim czy 2) wykorzystania coachingu do wspierania godzenia Ŝycia rodzinnego i zawodowego, w trzecim temacie projekty będą się koncentrowały na wsparciu osób niepełnosprawnych m.in. poprzez 1) stworzenie modelu zatrudnienia wspomaganego osób dotkniętych schorzeniami specjalnymi w umiarkowanym i znacznym stopniu oraz osób z dysfunkcją narządów mowy i słuchu, 2) rozwiązań w zakresie podnoszenia kwalifikacji osób niesłyszących, 3) opracowanie narzędzi diagnostycznych, 4) wykorzystanie gier symulacyjno-strategicznych w działaniach szkoleniowych. Poza wsparciem osób niepełnosprawnych planowane jest wypracowanie m.in. elektronicznej aplikacji on-line pozwalającej kompleksowo zbadać cechy osobowości i ich kombinacji w kontekście podjęcia zatrudnienia a takŝe zaadaptowanie na grunt polski modelu couveuse inkubatora pozwalającego na prowadzenie działalności gospodarczej na próbę, w czwartym temacie realizowany będzie jeden projekt mający na celu wypracowanie modelowych rozwiązań doradczych, szkoleniowych i współpracy w zakresie promocji zatrudnienia w zawodach ginących, mało popularnych i niszowych, w ostatnim temacie zakłada się stworzenie instrumentów m.in. w zakresie 1) wsparcia przedsiębiorczości młodych osób kończących naukę poprzez m.in. stworzenie programu warsztatu inicjującego pomysły biznesowe, metodologię staŝu menedŝerskiego realizowanego w doświadczonych firmach i opartego o zbudowanie relacji początkujący/potencjalny przedsiębiorca czy programu i scenariusza symulacji biznesowej - narzędzia szkoleniowego słuŝącego przećwiczeniu decyzji związanych z prowadzeniem firmy w symulowanych warunkach biznesowych, 2) ułatwienia wychowankom MłodzieŜowego Ośrodka Socjoterapii 43

44 wejścia na rynek pracy poprzez opracowanie treningu alternatyw Ŝyciowych połączonego z przygotowaniem zawodowym oraz przygotowaniem z zakresu zakładania i funkcjonowania spółdzielni socjalnych, 3) wsparcia studentów ostatniego roku uczelni wyŝszych w wejściu na rynek pracy i aktywnej roli akademickich biur karier w tym zakresie. W Priorytecie VII 24 projekty wybrane do dofinansowania na łączną kwotę ponad 9,6 mln EUR dotyczą 5 tematów: 1) zapewnienia trwałości podmiotów ekonomii społecznej, 2) wczesnej interwencji socjalnej, 3) aktywizacji zawodowej i społecznej grup wymagających szczególnego wsparcia, 4) zwiększenia oferty istniejących, wykreowania nowych instytucji działających na rzecz integracji społecznej osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym, 5) aktywizowania osób pozostających bez zatrudnienia w ekonomii społecznej lub przedsiębiorczości. Projekty realizowane będą w 10 województwach (dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, łódzkim, mazowieckim, podlaskim, pomorskim, świętokrzyskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim), część z nich realizowana będzie we współpracy z partnerem zagranicznym (z Estonii, Hiszpanii, Luksemburga, Niemiec, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Włoch). Planowane do wypracowania rozwiązania dotyczyć będą m.in. następujących kwestii: w ramach tematu dotyczącego trwałości podmiotów ekonomii społecznej: 1) funduszu poŝyczkowo-poręczeniowego, 2) lokalnego i regionalnego modelu ekonomii społecznej i 3) współpracy podmiotów ekonomii społecznej z administracją, w temacie dotyczącym wczesnej interwencji socjalnej: 1) wykorzystania innowacyjnych metod terapeutycznych, coachingu, mentoringu, tutoringu i metody biograficznej w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu osób młodych, 2) instrumentów wspierających wychowanków z domów dziecka, wychowanków opieki zastępczej, osób przebywających w świetlicach środowiskowych, ośrodków wychowawczych, 3) systemu elektronicznego wsparcia dla niesłyszącej młodzieŝy umoŝliwiającego kontakt z pracownikami instytucji rynku pracy i pracodawcami, w zakresie aktywizacji zawodowej i społecznej grup wymagających szczególnego wsparcia wypracowane rozwiązanie dotyczyć będzie utrzymania aktywności społecznej i zawodowej kobiet po mastektomii, w obszarze dotyczącym zwiększenia oferty istniejących instytucji działających na rzecz integracji społecznej osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym powstaną rozwiązania m.in. w zakresie poprawy sytuacji osób bezdomnych, w ramach tematu dotyczącego aktywizowania osób pozostających bez zatrudnienia w ekonomii społecznej lub przedsiębiorczości powstaną instrumenty adresowane do uczniów i nauczycieli szkół zawodowych, ogólnokształcących i techników w zakresie nauczania przedsiębiorczości, w tym społecznej. W Priorytecie VIII przyjęto do dofinansowanie 17 projektów o łącznej wartości ok. 8,1 mln EUR. Projekty, w tym część wdraŝana przy współpracy zagranicznej z partnerami z Belgii, Danii, Finlandii, Norwegii, Szwajcarii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, będą realizowane na terenie 6 województw (dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, śląskiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego). Planuje się wypracowanie m.in. następujących rozwiązań w ramach poszczególnych tematów: społeczna odpowiedzialność biznesu: regionalnego programu wsparcia CSR dla MŚP. przedsiębiorczość akademicka / rozwiązania w zakresie wykorzystania wyników badań naukowych przez przedsiębiorców: 1) modelu laboratorium współpracy nauki i biznesu, 2) narzędzia diagnozującego potencjał środowiska akademickiego w zakresie prac B+R, 3) oprogramowania dla inicjowania, generowania i wdraŝania projektów badawczo-rozwojowych jednostek naukowych i przedsiębiorstw, 4) matrycy do diagnozy potrzeb marketingowych słuŝącej nauczaniu studentów i doktorantów oraz przedsiębiorców z MMŚP w zakresie marketingu innowacyjnych dóbr przemysłowych i usług, 5) internetowej giełdy przedsiębiorczości akademickiej, 6) modelu tworzenia i działania Studenckich Centrów Innowacji i Transferu Technologii wykorzystujących vouchery wiedzy, wsparcie managerów innowacji, interdysplinarnych grup i udostępnienie laboratoriów, zwiększenie zaangaŝowania partnerów społecznych i gospodarczych na rzecz wzmocnienia potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw: uniwersalnego modelu wspierania aktywności 44

45 partnerów społecznych i gospodarczych w procesie budowania moŝliwości adaptacyjnych przedsiębiorstw poprzez zarządzanie procesem dialogu społecznego, aktywizacja osób 50+: metodyki zarządzania wiekiem, wsparcie pracodawców oraz pracowników przedsiębiorstw przechodzących procesy adaptacyjne i modernizacyjne: 1) modelu zarządzania działalnością gospodarczą dla przedsiębiorstw społecznych, 2) modelu walidacji dla MMŚP sektora komunalnego, świadczenie w jednym miejscu kompleksowych usług informacyjnych, doradczych i finansowych: kompleksowego narzędzia wsparcia merytoryczno-finansowego dla osób zamierzających prowadzić działalność gospodarczą zorganizowanego wokół platformy internetowej, flexicurity: modelu współpracy międzysektorowej wspierającego godzenie Ŝycia zawodowego i prywatnego opartego o ideę flexicurity. Najmniejsza (10) liczba projektów została przyjęta do dofinansowania w ramach Priorytetu IX na łączną kwotę 3,8 mln EUR. Ich realizacja została przewidziana przez województwa: kujawskopomorskie, łódzkie, opolskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie. Część z nich będzie wdraŝana we współpracy z partnerami zagranicznymi z Belgii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Rozwiązania planowane do wypracowania dotyczą m.in.: w ramach tematu w zakresie ukierunkowania procesu dydaktycznego na efekty uczenia się: 1) metody wdraŝania coachingu talentów i modelu współpracy uczniów, rodziców, nauczycieli, szkoły i biznesu, 2) pomiaru kompetencji uczniów w zakresie wytypowanych umiejętności poŝądanych u osoby przedsiębiorczej w oparciu o interaktywny program komputerowy automatycznie generujący propozycje zindywidualizowanej ścieŝki kształcenia dla ucznia zgodnie z programem nauczania, w temacie odnoszącym się do modernizacji kształcenia zawodowego: 1) programu szkolnego doradztwa zawodowego dla uczniów szkół zawodowych w ujęciu modułowym, 2) aplikacji Wirtualna firma techników ekonomistów oraz techników handlowców, 3) podstaw metodologicznych dla funkcjonowania aplikacji analityczno-prognostycznej monitorującej określone trendy zmian na lokalnym i regionalnym rynku pracy, w przypadku tematu w zakresie wspierania uczniów o indywidualnych / specjalnych potrzebach edukacyjnych: wsparcia działań ukierunkowanych na zmianę postaw u nieletnich sprawców zachowań przestępczych, w obszarze doradztwa edukacyjnego / zawodowego ukierunkowanego na rozwijanie kompetencji ogólnych i zawodowych: modelu doradztwa edukacyjno-zawodowego dla nauczycieli w zakresie wspomagania edukacyjnego i zawodowego uczniów o specjalnych potrzebach, w zakresie motywowania nauczycieli do innowacyjności: 1) nowych treści oraz metod nauczania i uczenia się z wykorzystaniem interaktywnego programu szkolenia stymulującego wprowadzenie metody projektowej oraz 2) interaktywnej platformy edukacyjnej umoŝliwiającej nauczycielom wspólne tworzenie ścieŝek edukacyjnych. b) Projekty współpracy ponadnarodowej wdraŝane w ramach Działań / Poddziałań PO KL 4 : W Priorytecie VI wszystkie wdraŝane projekty realizowane są w ramach Poddziałania w województwie dolnośląskim (3 projekty o łącznej wartości ok. 481 tys. EUR, realizowane we współpracy z Czechami i Niemcami). Współpraca z partnerami dotyczy m.in. kwestii przeciwdziałania długotrwałemu bezrobociu, budowania partnerstwa międzysektorowego na poziomie lokalnym, umiejętności organizowania i planowania międzynarodowych projektów społecznych. W Priorytecie VII większość projektów (7) jest realizowana w ramach Poddziałania 7.2.1, 1 projekt jest wdraŝany w Poddziałaniu Łączna wartość projektów to kwota ok. 2,8 mln EUR, będą one realizowane w województwach: kujawsko-pomorskim, łódzkim, śląskim i świętokrzyskim we współpracy ze stroną brytyjską, czeską, duńską, holenderską, niemiecką i szwedzką. Podejmują m.in. 4 Wskazano projekty wybrane w ramach konkursów na projekty ponadnarodowe, a takŝe projekty rozszerzone o komponent ponadnarodowy w trakcie realizacji projektu. 45

46 następującą tematykę we współpracy z partnerami zagranicznymi: 1) metody integracji zawodowej i społecznej osób młodych, w tym zagroŝonych wykluczeniem społecznym wychowanków ośrodka socjoterapii, 2) metoda grupowego wsparcia osób starszych na rynku pracy, 3) aktywizacja Romów, 4) reintegracja społeczno-zawodowa kobiet w wieku 45+ osadzonych w zakładzie karnym z wykorzystaniem couchingu i trenera pracy, 5) wykorzystanie streetworkingu do wsparcia osób bezdomnych, 6) franczyza społeczna. Współpraca ponadnarodowa w Priorytecie VIII koncentruje się w Poddziałaniu (7 projektów), 1 projekt wdraŝany jest w Poddziałaniu Łączna wartość projektów to kwota ok. 1,9 mln EUR. Ich realizacja będzie przebiegać w województwach: łódzkim i opolskim, partnerami będą przedstawiciele Austrii, Czech, Niemiec, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Włoch. Zakres współpracy jest powiązany ściśle z charakterem Poddziałania i zakłada dzielenie się doświadczeniem m.in. w zakresie sfery B+R, tworzenia firm spin off i spin out, powołania asystentów innowacji. W ramach Poddziałania przewidziane w projekcie działania będą dotyczyły dostosowania kwalifikacji i umiejętności pracujących osób dorosłych do potrzeb regionalnej gospodarki w zakresie zarządzania energetyką odnawialną. W Priorytecie IX realizowany jest wyłącznie 1 projekt w ramach Działania 9.2 w województwie podkarpackim we współpracy z Węgrami (wartość projektu to kwota ok. 44 tys. EUR). Działania ponadnarodowe w projekcie koncentrują się na wdroŝeniu nowych form i metod nauczania w zakresie pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie i wykluczonymi społecznie ze względu na niepełnosprawność oraz pochodzenie społeczne. Projekty systemowe w 2011 r. Wszystkie projekty systemowe przyjęte do dofinansowania w 2011 r. są realizowane w Priorytecie VI: 1 projekt innowacyjny upowszechniający zakładający wdroŝenie w małopolskich instytucjach rynku pracy i integracji społecznej metody pracy trenera zatrudnienia wspieranego (wartość projektu: 481 tys. EUR), 2 projekty ponadnarodowe w ramach Poddziałania projekt w województwie łódzkim w zakresie flexicurity we współpracy z Danią (wartość projektu: ok. 914 tys. EUR), 1 projekt w województwie podlaskim we współpracy z Hiszpanią i Wielką Brytanią w zakresie zielonych miejsc pracy (wartość projektu: ok. 432 tys. EUR). Projekty innowacyjne zakończone w 2011 r. W 2011 r. zakończono realizację 1 projektu w województwie dolnośląskim, w ramach którego wypracowano narzędzie umoŝliwiające wzmocnienie współpracy między lokalnymi podmiotami (władzami samorządowymi, przedsiębiorcami, organizacjami pozarządowymi, urzędami pracy, mediami itd.) na rzecz aktywizacji zawodowej osób po 50 roku Ŝycia. W ramach rozwiązania wypracowano m.in. model tworzenia partnerstwa działającego na rzecz osób 50+ do wykorzystania przez wszystkich aktorów działających na lokalnym rynku pracy, szereg scenariuszy wydarzeń i zbiór dobrych praktyk dotyczących zarządzania wiekiem, które mogą zostać wykorzystane w celu promowania aktywnej polityki w zakresie aktywizacji starszych osób na rynku pracy i ich potencjału oraz programy szkoleń skierowanych bezpośrednio do osób nieaktywnych zawodowo 50+ jak i pracodawców. Z uwagi na charakter wypracowanych narzędzi moŝliwych do łatwego wykorzystania przez kaŝdą społeczność lokalną działania upowszechniająco-włączające skoncentrowane były na zapoznaniu przedstawicieli róŝnych organizacji z wypracowanymi materiałami i zbudowaniu zrozumienia umoŝliwiającego zastosowanie rozwiązania w praktyce, w tym m.in. poprzez prezentację modelu na spotkaniach dyrektorów PUP, Wojewódzkiej Rady Zatrudnienia, konwentu starostów oraz posiedzeniu sejmiku województwa Informacja nt. podziału wykorzystania funduszy wg kategorii interwencji Informacja finansowa w zakresie wykorzystania alokacji w PO KL wg kategorii interwencji została przedstawiona w załączniku nr 3. Biorąc pod uwagę kody interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego najwyŝsza wartość alokacji PO KL została zagospodarowana w obszarze Poprawa jakości kapitału ludzkiego (nr kodów 72-74) ponad 2,3 mld EUR, co stanowi 23% alokacji PO KL Wysoki poziom kontraktacji osiągnięto równieŝ w ramach tematu Poprawa dostępu do zatrudnienia i jego trwałości (nr kodów 65-70) - blisko 1,9 mld EUR, co stanowi 19% alokacji W obszarze Zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, firm, przedsiębiorstw i przedsiębiorców (nr kodów 62-64) 46

47 osiągnięto wartość 1,1 mld EUR (11% alokacji), w obszarze Poprawa integracji społecznej osób w niekorzystnej sytuacji (nr kodu 71) zakontraktowano 707 mln EUR (7% alokacji), a w obszarze Wzmacnianie zdolności instytucjonalnych na poziomie krajowym, regionalnym, lokalnym (kod nr 81) 291 mln EUR. Natomiast najmniej umów o dofinansowanie realizacji projektów zostało podpisanych w obszarze Stymulowanie reform w zakresie zatrudnienia oraz integracji społecznej (nr kodu 80) w wysokości ponad 425 tys. EUR. Biorąc pod uwagę obszar realizacji zdecydowanie większa wartość środków została przyznana na realizację projektów, w których nie wskazywano obszaru (nr kodu 00) blisko 6,5 mld EUR, kwota ta stanowi 65% alokacji PO KL Jeśli chodzi o drugi przewidziany w Programie obszar realizacji (nr kodu 05 - obszary wiejskie) zakontraktowano ponad 126 mln EUR, co stanowi 1% alokacji Pomoc w podziale na grupy docelowe Uczestnicy projektów realizowanych w ramach Programu Do końca 2011 r. udział w projektach współfinansowanych ze środków EFS rozpoczęło ponad 4,6 mln osób, w tym 2,6 mln kobiet. Podobnie jak w poprzednich latach, najwięcej osób (73%) skorzystało ze wsparcia wdraŝanego regionalnie (blisko 3,4 mln osób, tym 2 mln kobiet), pozostałe osoby (ponad 1,2 mln, w tym 639 tys. kobiet) uczestniczyły w projektach realizowanych w komponencie centralnym. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ do końca 2011 r. swój udział w projektach PO KL zakończyło ponad 3,4 mln osób (w tym 1,9 mln kobiet), co stanowiło 74% ogółu uczestników, którzy rozpoczęli udział w projektach. Rys. 28 Liczba osób, które rozpoczęły udział w projektach PO KL wg Priorytetów (tys.) tys. osób Priorytet I Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V 183 Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX stan na koniec stan na koniec 2009 stan na koniec 2010 stan na koniec 2011 Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Ponadto dotychczas udział w projektach przerwało 146,5 tys. osób (w tym 77,5 tys. kobiet), co stanowiło zaledwie 3% wszystkich osób, które przystąpiły do projektów PO KL. W związku z powyŝszym odsetek osób przerywających udział w projektach nie wydaje się być niepokojący, a ponadto jak wskazuje wykres poniŝej odsetek osób przerywających udział w projekcie zasadniczo maleje. Tym samym skala rezygnacji z udziału w projektach nie ma wpływu na realizację projektów w przyszłości. 47

48 Rys. 29 Odsetek osób, które przerwały udział w projektach PO KL w latach (%) 8 6 5,9% % 4 3,4% 3% 3,1% Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Uczestnicy projektów w podziale na płeć Analizując uczestników w podziale na płeć warto zwrócić uwagę, iŝ w projektach rozpoczęło udział blisko 2,6 mln kobiet, co stanowi 56% wszystkich uczestników. Udział kobiet w ogóle uczestników Programu wydaje się być wysoki zwaŝywszy na strukturę ludności w wieku produkcyjnym w Polsce, gdzie kobiety stanowią 48% społeczeństwa. Nadreprezentacja kobiet w projektach PO KL z jednej strony potwierdza gorsze połoŝenie kobiet na rynku pracy, a co za tym idzie większą potrzebę wsparcia tej grupy. Z drugiej strony warto przypomnieć, iŝ kobiety wykazują większą aktywność w zakresie podnoszenia kwalifikacji. Wyniki badania ewaluacyjnego przeprowadzonego na zlecenie Instytucji Zarządzającej 5 wskazują, iŝ to kobiety częściej niŝ męŝczyźni poszukują samodzielnie projektów, w których mogłyby uczestniczyć. Jednocześnie moŝna przypuszczać, iŝ na udział kobiet w ogólnej liczbie uczestników projektów realizowanych w szczególności w komponencie regionalnym w pewnym stopniu wpływa struktura zatrudnienia w instytucjach pomocy społecznej, publicznych słuŝbach zatrudnienia (Priorytet VII) oraz w administracji publicznej (Priorytet V). PowyŜsze potwierdzają dane przedstawione na wykresie. Rys. 30 Struktura uczestników projektów PO KL wg płci wg Priorytetów (%) 100% 90% 80% 70% 58% 52% 46% 57% 32% 40% 31% 45% 45% 60% 50% 40% 30% 20% 42% 48% 54% 43% 68% 60% 69% 55% 55% 10% 0% Priorytet I Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX kobiety mężczyżni Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Uczestnicy projektów według statusu na rynku pracy Analizując strukturę uczestników ze względu na status na rynku pracy naleŝy podkreślić, iŝ najwięcej uczestników objętych wsparciem stanowiły osoby nieaktywne zawodowo blisko 1,9 mln osób 5 Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL, PAG Uniconsult, Warszawa 2010/

49 (w tym 948,6 tys. kobiet), tj. 41% ogółu uczestników projektów PO KL. Wysoki odsetek osób nieaktywnych zawodowo stanowiły osoby uczące lub kształcące się 85% z tej grupy docelowej. Do projektów realizowanych w ramach Programu przystąpiło 1,7 mln osób zatrudnionych (w tym 1 mln kobiet) oraz 1,1 mln osób bezrobotnych (w tym 646,9 tys. kobiet). PoniŜszy wykres obrazuje strukturę osób objętych wsparciem do końca 2011 r. według statusu na rynku pracy. Rys. 31 Struktura osób rozpoczynających udział w projektach PO KL wg statusu na rynku pracy (%) Zatrudnieni; 36,6% Bezrobotni; 22,8% Osoby nieaktywne zawodowo; 40,5% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Według stanu na koniec grudnia 2011 r. osoby bezrobotne stanowiły 23% ogółu uczestników projektów. NaleŜy podkreślić, iŝ 34% tej grupy stanowiły osoby długotrwale bezrobotne (358,2 tys. osób, w tym 245,6 tys. kobiet). Największa liczba uczestników ze statusem osoby bezrobotnej charakteryzuje Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich 737,2 tys. osób (w tym 646,9 tys. kobiet), tj. 70% wszystkich bezrobotnych uczestników Programu. Natomiast najmniej osób bezrobotnych uzyskało wsparcie w Priorytecie III Wysoka jakość systemu oświaty 472 osoby (w tym 325 kobiet). Jeśli chodzi o osoby nieaktywne zawodowo, najwięcej uczestników z tej grupy uzyskało wsparcie w projektach realizowanych w obszarze edukacji (tj. Priorytet III i IX PO KL). Do końca 2011 r. 76% osób naleŝących do tej grupy uczestniczyło w projektach realizowanych w ramach Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach (1,1 mln osób, w tym 579,2 tys. kobiet) oraz Priorytetu III Wysoka jakość systemu oświaty (273,4 tys. osób, w tym 136,6 tys. kobiet). NaleŜy pokreślić, iŝ tak wysoki udział osób nieaktywnych zawodowo wynika z faktu, iŝ wsparcie w obszarze edukacji kierowane jest w szczególności do osób będących w trakcie procesu kształcenia. Natomiast najmniej osób nieaktywnych zawodowo uzyskało wsparcie w ramach Priorytetu V Dobre rządzenie 0,1% (2,5 tys. osób, w tym 1,6 tys. kobiet). Najwięcej osób zatrudnionych, uczestniczyło w projektach realizowanych w obszarze adaptacyjności przedsiębiorstw i pracowników (tj. w ramach Priorytetu II i VIII PO KL). Do końca grudnia 2011 r. blisko 61% osób pracujących wspartych w ramach PO KL uczestniczyło w projektach realizowanych w Priorytecie VIII Regionalne kadry gospodarki 34% (579,5 tys. osób, w tym 317,5 tys. kobiet) oraz w Priorytecie II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących 26% (446 tys. osób, w tym 214,8 tys. kobiet). NaleŜy podkreślić, iŝ najwyŝszy odsetek uczestników projektów PO KL pozostających w zatrudnieniu stanowili pracownicy administracji publicznej 30% (503,5 tys. osób, w tym 376,5 tys. kobiet) oraz duŝych przedsiębiorstw 21% (355,7 tys. osób, w tym 175,3 tys. kobiet). Natomiast najniŝszy udział w projektach PO KL charakteryzował zatrudnionych w organizacjach pozarządowych 2% (39,6 tys. osób, w tym 27,8 tys. kobiet) oraz samozatrudnionych 3% (49,7 tys. osób, w tym 21,6 tys. kobiet). PoniŜszy wykres obrazuje strukturę osób zatrudnionych, które przystąpiły do projektów do końca 2011 r. 49

50 Rys. 32 Struktura osób zatrudnionych, które przystąpiły do projektów do końca 2011 r. (%) Zatrudnieni w organizacjach pozarządowych; 2,3% Inni; 6,7% Rolnicy; 4,5% Samozatrudnieni; 2,9% Zatrudnieni w administracji publicznej; 29,8% Zatrudnieni w mikroprzedsiębiorstwach; 10,3% Zatrudnieni w małych przedsiębiorstwach; 12,4% Zatrudnieni w dużych przedsiębiorstwach; 21,1% Zatrudnieni w średnich przedsiebiorstwach; 10,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Biorąc pod uwagę strukturę uczestników ze względu na status na rynku pracy w poszczególnych regionach, najliczniejszą grupą korzystającą ze wsparcia były osoby nieaktywne zawodowo. Szczególnie w województwach: małopolskim, kujawsko-pomorskim, opolskim oraz podlaskim, w których ponad 45% ogółu uczestników stanowią osoby nieaktywne zawodowo, zaś najmniej osób z tej grupy uczestniczyło w projektach realizowanych na obszarze województwa świętokrzyskiego i podkarpackiego (po 30% ogółu uczestników). Jeśli chodzi o osoby bezrobotne ta grupa uczestników dominuje na Podkarpaciu oraz Warmii i Mazurach odpowiednio 41% i 40% ogółu uczestników. Natomiast najmniejszy udział osób bezrobotnych w realizowanych projektach zaobserwowano na Podlasiu i Pomorzu po 23% ogółu uczestników. Jeśli chodzi o osoby zatrudnione, najliczniej uczestniczyły one w projektach realizowanych w województwie pomorskim (35% ogółu uczestników), świętokrzyskim (34%) oraz wielkopolskim (32%). Natomiast najmniejszy udział zatrudnionych w ogóle osób, które przystąpiły do Programu, odnotowano w województwie warmińsko-mazurskim (21%) i kujawsko-pomorskim (23%). Rys. 33 Struktura osób rozpoczynających udział w projektach PO KL wg statusu na rynku pracy wg województw (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 26,7% 22,9% 31,2% 26,5% 29,0% 25,3% 20,7% 31,1% 28,5% 28,8% 29,5% 27,4% 34,8% 34,1% 32,2% 28,1% 39,2% 30,4% 44,4% 49,8% 37,8% 44,8% 40,2% 50,8% 40,7% 29,6% 42,0% 47,7% 47,6% 40,8% 38,6% 42,0% 28,9% 27,3% 30,9% 40,8% 28,7% 30,8% 24,0% 26,8% 23,9% 22,9% 23,2% 32,0% 36,2% 40,1% 27,0% 33,2% Bezrobotni Osoby nieaktywne zawodowo Zatrudnieni Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) 50

51 Struktura beneficjentów według grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy Jeśli chodzi o wsparcie udzielone migrantom w ramach PO KL, do końca 2011 r. udział w projektach rozpoczęło 640 osób z tej grupy (323 kobiety), w tym najwięcej w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej (465 osób). Spośród wszystkich regionów, podobnie jak w latach poprzednich, najwięcej migrantów uczestniczyło w projektach realizowanych w województwie mazowieckim. Ponadto, do końca okresu sprawozdawczego w ramach Programu wsparciem objęto ponad 7,9 tys. osób (4,4 tys. kobiet) naleŝących do mniejszości narodowych i etnicznych. Ponad połowa tej grupy (61%) przystąpiła do projektów w ramach Priorytetu I Zatrudnienie i integracja społeczna (4,8 tys. osób), natomiast w komponencie regionalnym największą liczbę uczestników odnotowano w województwie podlaskim (ponad 1,3 tys. osób). Biorąc pod uwagę pozostałe obszary wsparcia, największy udział tej grupy docelowej występuje w komponencie regionalnym w Priorytecie IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, gdzie liczba osób naleŝących do mniejszości etnicznych i narodowych wyniosła 2,4 tys. osób. Blisko połowa osób z tej grupy biorących udział w projektach w obszarze edukacji pochodziła z województwa podlaskiego (1,2 tys.). Ponadto, PO KL obejmuje wsparciem działania ukierunkowane na osoby niepełnosprawne. Dotychczas udział w projektach PO KL rozpoczęło blisko 152,8 tys. osób niepełnosprawnych (83 tys. kobiet), co stanowi ponad 3% uczestników. Większość osób niepełnosprawnych (90%) skorzystało ze wsparcia oferowanego w ramach komponentu regionalnego. Na wykresie poniŝej przedstawiono informacje nt. uczestnictwa osób niepełnosprawnych w projektach w poszczególnych Priorytetach. W największym stopniu uczestnictwo osób niepełnosprawnych widoczne jest w obszarze integracji społecznej (Priorytet VII), co związane jest ze specyfiką oferowanego wsparcia oraz tematyką realizowanych projektów, które skierowane są przede wszystkich do osób wykluczonych lub zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Stosunkowo wysoki udział osób niepełnosprawnych występuje równieŝ w obszarze zatrudnienia (Priorytet VI), gdzie realizowane są projekty aktywizujące zawodowo osoby bezrobotne i nieaktywne na rynku pracy. W związku z celami określonymi na poziomie Priorytetu VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich, regiony korzystają z narzędzia w postaci kryteriów wyboru projektów celem zwiększenia udziału ww. grupy wśród uczestników projektów i tym samym zaktywizowania jak największej liczby osób niepełnosprawnych. W komponencie regionalnym najwięcej osób niepełnosprawnych rozpoczęło uczestnictwo w projektach w województwach: mazowieckim (16 tys. osób) i śląskim (13 tys. osób), natomiast najmniej w województwie lubuskim (3,7 tys. osób). Rys. 34 Odsetek niepełnosprawnych uczestników projektów wg Priorytetów (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 6,6% Priorytet I 58,0% 20,6% 9,4% 2,9% 0,02% 0,4% 0,08% 2,0% 3,3% Priorytet II Priorytet III Priorytet IV Priorytet V Priorytet VI Priorytet VII Priorytet VIII Priorytet IX Priorytety PO KL Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Warto równieŝ wskazać, iŝ do końca okresu sprawozdawczego ponad 1,5 mln osób z terenów wiejskich przystąpiło do udziału w projektach, co stanowi 33% wszystkich uczestników projektów. W grupie osób rezydujących na wsi, blisko połowa przystąpiła do projektów wdraŝanych w ramach Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. Natomiast jeśli weźmiemy pod uwagę poszczególne regiony, to spośród wszystkich uczestników projektów z terenów wiejskich, 11% pochodziło z województwa małopolskiego, a 10% z województwa kujawsko-pomorskiego. 51

52 Uczestnicy projektów wg wieku W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki szczególną uwagę zwraca się na dwie grupy wiekowe: osoby młode w wieku lata oraz osoby w wieku lata, które zostały wskazane jako grupy znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy. Rys. 35 Uczestnicy projektów PO KL wg grup wiekowych osoby młode (15-24 lata) kobiety osoby w wieku (55-64 lata) mężczyźni Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Projekty realizowane w ramach PO KL skierowane do osób młodych słuŝą m.in. podnoszeniu poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych. Wg stanu na koniec 2011 r. wsparcie w ramach PO KL uzyskało ponad 1,6 mln osób młodych w wieku lata (w tym 839,6 tys. kobiet), co stanowi 35% ogółu uczestników projektów. Najwięcej osób młodych uzyskało wsparcie w obszarze edukacji, tj. w Priorytecie IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach 734 tys. osób oraz w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich 333 tys. osób, najmniej zaś w Priorytecie V Dobre rządzenie 7,6 tys. osób. W komponencie regionalnym najwięcej osób młodych rozpoczęło uczestnictwo w projektach w województwach: kujawsko-pomorskim (128 tys. osób), małopolskim (124 tys. osób), natomiast najmniej w województwach lubuskim (38 tys. osób) i opolskim (48 tys. osób). Rys. 36 Udział osób w wieku lata w ogólnej liczbie uczestników projektów komponentu regionalnego PO KL wg wojwództw (%) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 43,3% 42,9% 41,5% 41,3% 41,0% 40,2% 39,1% 38,6% 37,5% 36,9% 36,7% 35,3% 33,6% 33,5% 32,9% lubuskie kujawsko-pomorskie warmińsko-mazurskie małopolskie dolnośląskie lubelskie opolskie pomorskie wielkopolskie śląskie podkarpackie świętokrzyskie zachodniopomorskie łódzkie mazowieckie podlaskie Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) 32,0% 52

53 Jeśli chodzi o osoby w wieku lata, stanowiły one zaledwie 4% wszystkich uczestników projektów. Do końca 2011 r. udział w projektach rozpoczęło nieco ponad 200,4 tys. osób, w tym 104 tys. kobiet. Warto natomiast wspomnieć, iŝ spośród wszystkich osób starszych 55% stanowili pracownicy, tj. 111 tys. osób. Najwięcej uczestników projektów w wieku lata uzyskało wsparcie w Priorytecie VII Promocja integracji społecznej 46,4 tys. osób, w tym 28 tys. kobiet oraz w Priorytecie VIII Regionalne kadry gospodarki 38,5 tys. osób, w tym 19,1 tys. kobiet, najmniej zaś w Priorytecie III Wysoka jakość systemu oświaty 3,3 tys. osób. Analizując poszczególne regiony, najwięcej osób w wieku od 55 do 64 lat rozpoczęło uczestnictwo w projektach w województwach: mazowieckim (15,4 tys. osób), śląskim (12,7 tys. osób) oraz wielkopolskim (11,4 tys. osób), natomiast najmniej w województwach: lubuskim (3,7 tys. osób) oraz podkarpackim (blisko 4,7 tys. osób). Rys. 37 Udział osób w wieku lata w ogólnej liczbie uczestników projektów komponentu regionalnego PO KL wg wojwództw (%) 6% 5% 4% 3% 2% 4,9% 4,9% 4,7% 4,6% 4,4% 4,4% 4,3% 4,0% 4,0% 4,0% 3,9% 3,7% 3,5% 3,4% 3,1% 2,6% 1% 0% wielkopolskie dolnośląskie łódzkie mazowieckie opolskie warmińsko-mazurskie lubuskie śląskie zachodniopomorskie pomorskie lubelskie świętokrzyskie kujawsko-pomorskie podlaskie małopolskie podkarpackie Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Uczestnicy projektów wg wykształcenia Analizując poziom wykształcenia osób, które rozpoczęły udział w projektach od początku realizacji Programu, najliczniejszą grupę stanowiły osoby posiadające wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub niŝsze 1,8 mln osób (w tym 893,7 tys. kobiet), co stanowi 38,6% wszystkich uczestników projektów i w znacznym stopniu związane jest ze specyfiką wsparcia w Priorytecie IX. Liczną grupę stanowiły równieŝ osoby z wykształceniem ponadgimnazjalnym 26% wszystkich uczestników, tj. blisko 1,2 tys. osób (w tym 648,1 tys. kobiet) oraz z wykształceniem wyŝszym 25,7% wszystkich osób 1,2 tys. osób (w tym 778,8 tys. kobiet). Najmniej osób posiadało wykształcenie pomaturalne 447,2 tys. osób (w tym 278,8 tys. kobiet), co stanowi 9,7% wszystkich uczestników projektów. Strukturę wykształcenia uczestników w poszczególnych Priorytetach przedstawia poniŝszy wykres. 53

54 Rys. 38 Struktura uczestników projektów wg wykształcenia wg Priorytetów PO KL (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 21% 8% 29% 42% 51% 20% 26% 3% Priorytet I Priorytet II 12% 1% 2% 85% Priorytet III 29% 26% 40% 76% 13% 10% 5% 1% Priorytet IV Priorytet V 20% 17% 9% 11% 58% 13% Priorytet VI 38% 34% Priorytet VII 47% 18% 31% 3% Priorytet VIII 10% 3% 7% 81% Priorytet IX podstawowe, gimnazjalne i niższe ponadgimnazjalne pomaturalne wyższe Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Na wykresie poniŝej przedstawiono poziom wykształcenia uczestników projektów realizowanych w Priorytetach VI-IX Programu wg województw. Warto podkreślić, iŝ zróŝnicowanie regionalne wykształcenia uczestników projektów powiązane jest ze strukturą wykształcenia populacji w regionach. 100% Rys. 39 Struktura uczestników projektów komponentu regionalengo PO KL wg wykształcenia wg województw (%) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 21% 14% 25% 18% 21% 18% 23% 19% 22% 23% 21% 20% 14% 25% 22% 21% 6% 7% 8% 7% 9% 9% 8% 26% 11% 9% 9% 8% 8% 9% 8% 9% 8% 26% 29% 24% 26% 33% 21% 29% 27% 28% 30% 30% 30% 37% 28% 36% 44% 54% 34% 45% 41% 50% 40% 48% 32% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie 48% 45% 42% 30% 46% 40% 43% pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie podstawowe, gimnazjalne i niższe ponadgimnazjalne pomaturalne wyższe Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Pomoc zwrócona lub ponownie wykorzystana W 2011 roku nie wystąpiły zdarzenia dotyczące wykorzystania zwróconej pomocy (art. 57 rozporządzenia nr 1083/2006). W odniesieniu do wykorzystania pomocy anulowanej zgodnie z 98(2) rozporządzenia nr 1083/2006, szczegółowe informacje w tej kwestii przedstawiono w rozdziale Czynności kontrolne zapewniające zgodność realizacji PO KL z politykami wspólnotowymi. 54

55 2.1.6 Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej Kierując się zaleceniami Komisji przekazanymi w trakcie przeglądu śródokresowego, w trakcie konsultacji Planów działania na 2011 r. jak równieŝ odpowiadając na rekomendacje sformułowane po spotkaniu rocznym dotyczącym realizacji PO KL w 2010 r., Instytucja Zarządzająca PO KL podjęła działania w następujących obszarach: Efektywność zatrudnieniowa W ramach kryteriów szczegółowych we wszystkich Planach działania w obszarze zatrudnienia i integracji społecznej w komponencie regionalnym PO KL przyjętych do realizacji na 2011 r. zaplanowano osiągnięcie wymaganego poziomu efektywności zatrudnieniowej projektów. Oczekiwane wartości wskaźników efektywności zatrudnieniowej ustalono na podstawie wyników badania ewaluacyjnego Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Ponadto, w ramach kolejnego etapu badania PAG Badanie osiągniętych wartości wskaźników komponentu regionalnego PO KL zaplanowano wykonanie analizy przyczyn zróŝnicowania efektywności zatrudnieniowej ze względu na płeć (raport będzie dostępny w 2012 r.) Koncentracja wsparcia na grupach docelowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy (osoby powyŝej 50 roku Ŝycia, osoby niepełnosprawne, osoby młode) Kryteria szczegółowe ukierunkowujące wsparcie pod kątem tych grup docelowych zostały uwzględnione we wszystkich Planach działania na 2012 rok. DuŜy nacisk został połoŝony równieŝ na lepsze dopasowanie wsparcia do potrzeb poszczególnych grup docelowych. Ponadto, w celu zwiększenia liczby osób niepełnosprawnych biorących udział w projektach oraz zapewnienia kompleksowości wsparcia adresowanego do tej grupy osób Instytucja Zarządzająca PO KL zdecydowała o wyodrębnieniu Działania 7.4 adresowanego do osób niepełnosprawnych i ich otoczenia w ramach komponentu regionalnego PO KL. W trakcie prac nad Planami działania na 2012 rok IZ PO KL wymagała od Instytucji Pośredniczących zaplanowania konkursów w ramach nowego Działania (wszystkie IP zaplanowały takie konkursy na 2012 r.). Działania na rzecz zwiększenia uczestnictwa osób niepełnosprawnych zostały podjęte takŝe w ramach Priorytetu VI w ramach prac nad Planami działania na 2012 r. (konkurs z wyodrębnioną alokacją na projekty ukierunkowane na wsparcie osób niepełnosprawnych lub wprowadzenie kryteriów wyboru projektów premiujących projekty przewidujące udział osób niepełnosprawnych). Natomiast opracowanie oraz wdroŝenie programu wsparcia dla osób młodych w ramach PO KL zostało zaplanowane na 2012 rok. W związku z pogarszajacą się sytuacją osób młodych na rynku pracy i komunikatem KE Inicjatywa,,Szanse dla młodzieŝy Instytucja Zarządzająca PO KL opracowała w 2012 r. dokument Poprawa sytuacji osób młodych na rynku pracy w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Udział instytucji pomocy społecznej w projektach EFS i partnerstwo IPS z PSZ W trakcie prac nad Planami działania dla Priorytetu VII na 2012 r. Instytucja Zarządzająca PO KL zaleciła wprowadzenie w Poddziałaniu kryteriów dostępu zapewniających wzmocnienie działań informacyjno-promocyjnych dotyczących form wsparcia oferowanych w ramach projektów systemowych ROPS, a takŝe ukierunkowanie tych działań na podmioty, które nie przystąpiły do realizacji lub przerwały realizację projektów systemowych. Ponadto, zgodnie z zaleceniami IZ PO KL, część województw wprowadziła w ramach Poddziałania kryteria wyboru projektów dotyczące budowania w ramach projektów systemowych ROPS mechanizmów współpracy między PSZ a ośrodkami pomocy i integracji społecznej. Zmiany umoŝliwiające realizację wspólnych szkoleń dla kadr pomocy społecznej i kadr prowadzących pracę z rodziną oraz dla pracowników publicznych słuŝb zatrudnienia zostały wprowadzone równieŝ w odpowiednich dokumentach programowych PO KL. Wpływ interwencji EFS na jakość edukacji i poprawę jakości szkolnictwa wyŝszego W trakcie prac nad Planami działania na 2012 rok dla Priorytetu IX IZ PO KL zaleciła realizację działań zmierzających do intensyfikacji współpracy szkół ze środowiskiem przedsiębiorców w celu opracowania i realizacji załoŝeń programu rozwojowego, w tym ukierunkowanie działań na organizację staŝy i praktyk zawodowych w przedsiębiorstwach (Działanie 9.2). Ponadto, w Priorytecie IV wprowadzono wymóg, aby uczelnie realizujące programy rozwojowe obowiązkowo nawiązywały 55

56 współpracę z pracodawcami w zakresie tworzenia programu kształcenia i jego realizacji (staŝe i praktyki) oraz wprowadzały do programów kształcenia elementy przedsiębiorczości. Jednocześnie, do Planu działania na 2012 r. wprowadzone zostały kryteria premiujące np. projekty przewidujące kształcenie z zakresu przedsiębiorczości z wykorzystaniem praktycznych elementów kształcenia oraz kryteria promujące wspieranie międzynarodowej mobilności studentów (np. poprzez organizację staŝy w zagranicznych ośrodkach akademickich). Badanie losów zawodowych absolwentów W odpowiedzi na wniosek Komisji Europejskiej dot. prowadzenia badania zróŝnicowania zatrudnialności absolwentów szkół wyŝszych w podziale na płeć, Instytucja Pośrednicząca dla Priorytetu IV PO KL wyjaśniła, iŝ prowadzenie monitoringu losów absolwentów naleŝy do zadań ustawowych realizowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa WyŜszego. MNiSW gromadzi i analizuje dane otrzymywane od uczelni, które zgodnie z art. 13a ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyŝszym monitorują kariery zawodowe swoich absolwentów w celu dostosowania kierunków studiów i programów kształcenia do potrzeb rynku pracy, w szczególności po trzech i pięciu latach od dnia ukończenia studiów. Dokonanie analizy przyczyn niŝszej zdawalności studentów kierunków matematycznotechnicznych i przyrodniczych uwzględniającej poziom nauczania na etapie szkoły średniej oraz jakość kadry akademickiej Rekomendacja została przekazana do MNiSW w celu uwzględnienia jej w przyszłych badaniach ewaluacyjnych tej instytucji. Zapewnienie trwałości instytucji przedszkolnych W trakcie przeglądu śródokresowego wprowadzono obowiązek zapewnienia finansowania ze środków organu prowadzącego (wkład własny w wysokości 15%) w celu zapewnienia trwałości instytucji przedszkolnych. Ponadto, w ramach Poddziałania rekomendowano koncentrację działań na tych obszarach lub istniejących ośrodkach edukacji przedszkolnej, które nie otrzymały dotąd środków EFS oraz wprowadzenie kryterium dostępu dot. zapewnienia funkcjonowania ośrodka przedszkolnego po zakończeniu realizacji projektu. Lepsze dostosowanie projektów realizowanych w Priorytecie VIII do potrzeb mikro, małych i średnich przedsiębiorstw W ramach przeglądu śródokresowego Instytucja Zarządzająca skoncentrowała wsparcie szkoleniowe na mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach zarówno w II jak i VIII Priorytecie PO KL (duŝe przedsiębiorstwa zostały wykluczone ze wsparcia). Ponadto, w trakcie prac nad Planami działania na 2012 rok dla Priorytetu VIII zastosowano odpowiednie kryteria wyboru projektów (dostępu i strategiczne) mające na celu dostosowanie oferty szkoleniowej pod kątem treści i formy kształcenia do moŝliwości finansowych, organizacyjnych i technicznych konkretnych przedsiębiorstw. Koncentracja Punktów Konsultacyjnych na realnie świadczonych usługach W odpowiedzi na stanowisko Komisji Europejskiej w dokumentach programowych w ramach przeglądu śródokresowego zastosowano równieŝ nowe podejście do systemu usług świadczonych przez Punkty Konsultacyjne w Priorytecie II PO KL. Działania realizowane przez Punkty Konsultacyjne mają dotyczyć realnie świadczonych usług oraz koncentrować się w większym stopniu na przedsiębiorcach niŝ na osobach zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Ocena Regionalnych Strategii Innowacji pod kątem ich wkładu w realizację strategii inteligentnej specjalizacji oraz doświadczeń z ich wdraŝania na potrzeby analizy moŝliwości kontynuacji tej formy wsparcia w nowym okresie programowania Rekomendacja została przekazana do tych IP szczebla regionalnego, które planują przeprowadzenie ewaluacji dotyczących RSI, w celu uwzględnienia jej w badaniach ewaluacyjnych. Szczegółowe informacje nt. działań podejmowanych w ww. obszarach zostały szerzej opisane w pkt. 3 Postęp wdraŝania Programu wg Priorytetów. 56

57 2.1.7 Rekomendacje Instytucji Zarządzającej PO KL i innych instytucji Rekomendacje IZ w zakresie dalszego przebiegu realizacji Programu W 2011 roku zakończył się proces przeglądu śródokresowego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki dokonany na podstawie art. 33 rozporządzenia Rady nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. Przegląd śródokresowy umoŝliwił wprowadzenie do PO KL zmian mających na celu ukierunkowanie wsparcia na obszary najbardziej istotne z punktu widzenia osiągnięcia zakładanych celów i oczekiwanych efektów Programu a takŝe uwzględnienie nowych wyzwań strategicznych określonych w celach i priorytetach strategii Europa W ramach przeglądu wytyczone zostały równieŝ kluczowe obszary wsparcia, kierunkujące interwencje EFS w kolejnych latach wdraŝania Programu, obejmujące m.in. 1) pilotaŝowe wprowadzenie w ramach Priorytetu I oraz VI systemu preferencyjnych poŝyczek adresowanych do podmiotów ekonomii społecznej oraz osób fizycznych planujących rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej (instrumenty inŝynierii finansowej) wdraŝanego równolegle z obecnie funkcjonującym system bezzwrotnych dotacji, 2) koncentracja wsparcia w obszarze uczenia się przez całe Ŝycie (life-long learning) w ramach jednej osi priorytetowej, pozwalająca na kompleksowe kształcenie osób dorosłych w formach szkolnych i pozaszkolnych, bez względu na ich status na rynku pracy (Priorytet IX), 3) wprowadzenie rozwiązań pozwalających na zwiększenie zainteresowania przedsiębiorstw i ich pracowników podnoszeniem kwalifikacji osób pracujących w kierunkach zgodnych ze strategiami rozwoju przedsiębiorstw, m.in. poprzez aktywne włączenie partnerów społecznych i zwiększenie ich roli w zarządzaniu funduszami szkoleniowymi (Priorytet VIII), 4) koncentracja dotychczasowych działań na rzecz lokalnych inicjatyw na obszarach wiejskich (Działanie 6.3, 7.3 i 9.5) w ramach jednego Działania (9.5) w celu zwiększenia znaczenia partnerstwa lokalnego w rozwoju zasobów ludzkich na terenach wiejskich. Realizacja rekomendacji przyjętych przez Komitet Monitorujący PO KL Instytucja Zarządzająca PO KL oraz Instytucje Pośredniczące PO KL, realizują corocznie szereg badań ewaluacyjnych, z których wynikają rekomendacje, będące przedmiotem dyskusji i uchwały Komitetu Monitorującego PO KL (w przypadku badań IZ oraz IP szczebla centralnego) lub Podkomitetów Monitorujących PO KL (w przypadku badań IP szczebla regionalnego). Jednocześnie warto zauwaŝyć, Ŝe zgodnie z zapisami wytycznych Krajowej Jednostki Oceny, pn. Zintegrowany System Zarządzania i WdraŜania Rekomendacji (ZSZWiR), obowiązującymi od dnia 1 sierpnia 2009 r., rekomendacje z badań ewaluacyjnych są klasyfikowane w podziale na: operacyjne (charakter operacyjno-techniczny, wdroŝeniowy), kluczowe (istotne z punktu wdraŝania całego programu operacyjnego) lub horyzontalne (wykraczające poza zakres przedmiotowy programu operacyjnego). Ze względu na charakter rekomendacji wynikających z badań, klasyfikowane są one wg moŝliwych statusów jakie nadawane są im przed zatwierdzeniem przez KM/PKM. Statusy te obejmują: rekomendacja do wdroŝenia w całości, rekomendacja do wdroŝenia w części, rekomendacja w części wdroŝona, rekomendacja wdroŝona w całości, rekomendacja odrzucona. W stosunku do rekomendacji przyjętych przez Komitet i Podkomitety Monitorujące, corocznie prowadzony jest przegląd, mający na celu ustalenie stanu realizacji danej rekomendacji i określenie czy zostały juŝ zrealizowane działania, które były postulowane przez niezaleŝnych ewaluatorów Programu lub jego części. Wyniki przeglądu są równieŝ przekazywane do zatwierdzenia członkom Komitetu Monitorującego w formie uchwały. Do końca 2011 r. w bazie prowadzonej przez IZ PO KL, zawierającej rekomendacje z badań zleconych przez IZ PO KL, zgromadzono 471 rekomendacji z 18 badań ewaluacyjnych, sfinansowanych dotychczas z pomocy technicznej EFS w ramach PO KL oraz SPO RZL (260 rekomendacji w ramach SPO RZL oraz w ramach PO KL). Z tej liczby 314 rekomendacji (ok. 68%) zostało juŝ wdroŝonych w całości, a 77 wdroŝonych w części (ok. 16 %). W przedmiotowej bazie znajduje się równieŝ 38 rekomendacji odrzuconych (8 % ogółu). Do wdroŝenia w całości 57

58 pozostaje nadal 29 rekomendacji (ok.6 % ogółu), a do wdroŝenia w części zakwalifikowano 5 rekomendacji (niespełna 1 % ogółu). Dane te obrazuje poniŝszy wykres. Rys. 40 Stan wdraŝania rekomendacji z badań ewaluacyjnych, zrealizowanych na zlecenie IZ PO KL ,8% Stan wdraŝania rekomendacji z badań IZ 80% 70% % % Rekomendacja wdroŝona w całości 16,6% 77 Rekomendacja w części wdroŝona 6,3% 29 Rekomendacja do wdroŝenia w całości 1,1% 5 Rekomendacja w części do wdroŝenia 8,2% 38 Rekomendacja odrzucona 40% 30% 20% 10% 0% Liczba rekomendacji Udział % Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Pomocy technicznej (wg stanu na 31/12/11) Wśród rekomendacji zgromadzonych w bazie IZ PO KL znajduje się obecnie 35 rekomendacji operacyjnych oraz 9 kluczowych. Zgodnie z zapisami ZSZWiR, rekomendacje horyzontalne są gromadzone i monitorowane przez KJO, która prowadzi dla nich odrębną bazę. Spośród najwaŝniejszych rekomendacji z badań ewaluacyjnych IZ PO KL, które zostały wdroŝone od ostatniego przeglądu rekomendacji w 2011 r. moŝna wymienić następujące: 1) naleŝy podjąć działania zmierzające do promocji systemu akredytacji i to zarówno wśród świadczeniodawców jak i świadczeniobiorców Ministerstwo Edukacji Narodowej, w porozumieniu z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa WyŜszego podjęło działania, mające na celu stworzenie i wdroŝenie programów kształcenia kadry uczącej w trybie e-learning w ramach Działania PO KL; 2) upowszechnienie edukacji przedszkolnej powinno stać się w Polsce jednym z najwaŝniejszych priorytetów polityki społeczno edukacyjnej, w tym lokalnych polityk edukacyjnych - IZ PO KL podjęła działania na rzecz zapewnienia dostępności i trwałości edukacji przedszkolnej. Wsparcie w przedmiotowym obszarze zostało skierowane w szczególności do 30% gmin o najniŝszym stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej, wprowadzono równieŝ powszechny wymóg wkładu własnego ze strony organu prowadzącego w wysokości 15% wartości projektu. Na poziomie Planów Działania kryteriów dostępu, odnoszących się do zapewnienia przez organy prowadzące funkcjonowania ośrodka wychowania przedszkolnego po zakończeniu realizacji projektu przez okres co najmniej równy z okresem realizacji projektu. Ponadto działania projektowe będą skierowanie do ośrodków wychowania przedszkolnego, które nie korzystały dotąd ze wsparcia EFS. Dodatkowo w br. planowane jest badanie trwałości edukacji przedszkolnej, którego celem jest wypracowanie rekomendacji równieŝ na nową perspektywę finansową; 3) konieczne jest zapewnienie adekwatnych programów i kierunków kształcenia kadry uczącej w trybie e-learning oraz przeznaczanie środków finansowych na tworzenie kierunków studiów przy współpracy z uczelniami wyŝszymi - W Planie Działania dla Priorytetu III zawarto zapisy dotyczące stworzenia koncepcji nowego systemu akredytacji placówek doskonalenia nauczycieli, w ramach którego zostaną m.in. opracowane zasady przeprowadzania akredytacji na poziomie centralnym oraz wyszczególnione zadania, które będą mogły być podejmowane jedynie przez placówki posiadające akredytację. Wszystkie placówki i ośrodki, którym została przyznana akredytacja zostały umieszczone w bazie danych, a informacja o samej bazie upowszechniona przez MEN; 58

59 4) doprowadzenie do automatyzacji weryfikacji i zliczania danych, a takŝe wyliczania wskaźników - W celu zautomatyzowania procesu sprawozdawczości uruchomiony został w KSI SIMIK Moduł wskaźników dla PO KL. Ponadto powołano Zespół ds. uproszczeń systemu sprawozdawczości PO KL, który wypracował zakres zmian zgodny z oczekiwaniami instytucji zaangaŝowanych w realizację PO KL. Przeprowadzona w styczniu 2011 nowelizacja Zasad systemu sprawozdawczości uwzględniła wypracowane propozycje uproszczeń; 5) wprowadzenie istotnych korekt w systemie wskaźników - w ramach przeglądu śródokresowego PO KL, który zakończył się w grudniu 2011, wprowadzono zmiany w obszarze monitorowania i sprawozdawczości, w tym dotyczące wskaźników. Wśród głównych zmian naleŝy wymienić usunięcie wskaźników, które okazały się nieefektywne, jak równieŝ wprowadzenie nowych, monitorujących nowo-wprowadzone typy operacji w ramach PO KL. Ponadto dokonano modyfikacji definicji wskaźników i ich wartości docelowych, uwzględniając aktualne moŝliwości realizacji załoŝonych wartości wskaźników. Zgodnie z uwagą ewaluatora, przemianowano wskaźniki oddziaływania na wskaźniki kontekstowe, które mają obrazować kontekst społecznogospodarczy realizacji PO KL; 6) linia demarkacyjna pomiędzy poszczególnymi Działaniami realizowanymi na rzecz obszarów wiejskich powinna być wyraźna i nie wywoływać wątpliwości lub Działania powinny być połączone w jedno realizowane w Priorytecie IX PO KL - Zgodnie z treścią jednej z rekomendacji, inicjatywy lokalne zostały przeniesione do Działania 9.5, a realizacja Działania 6.3 oraz 7.3 została zakończona; 7) włączenie partnerów do GSE / RGSE i zapewnienie im znaczącego wpływu na podejmowane w nich decyzje - do GSE PO KL, której prace są koordynowane przez IZ, zostali włączeni partnerzy społeczni, oddelegowani przez KM PO KL. Partnerzy są zapraszani na wszystkie posiedzenia GSE PO KL i otrzymują wszelką korespondencję skierowaną do członków Grupy; 8) identyfikacja i upowszechnianie dobrych przykładów wykorzystania rekomendacji z ewaluacji z korzyścią dla działalności IP/IP2 IZ PO KL zebrała, przeanalizowała i przedstawiła na forum GSE PO KL dobre praktyki z zakresu wykorzystania wyników ewaluacji; 9) opracowanie i upowszechnianie standardów w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi w instytucjach realizujących PO KL oraz wdroŝenie modelu komunikacji międzyinstytucjonalnej - IZ przekazała do IP wskazówki zawierające zestawienie dobrych praktyk i rozwiązań stosowanych w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi, a takŝe opis modelu komunikacji międzyinstytucjonalnej zaproponowanego w ramach badania ewaluacyjnego, wraz z informacją na temat zasad jego działania; 10) naleŝy podnieść jakość weryfikacji przez ekspertów pomysłów biznesowych i biznesplanów uczestników projektów oraz wprowadzić dostępność pomocy szkoleniowo-doradczej dla rozwiązywania problemów występujących w działalności gospodarczej po zakończeniu projektu - IZ wystosowała pismo do IP, w którym zaleciła postępowanie określone w sposobie wdroŝenia rekomendacji; 11) naleŝy zwiększyć i zróŝnicować ofertę wsparcia finansowego dla samozatrudnienia. NaleŜy podwyŝszyć górny pułap i wprowadzić ofertę finansowania zwrotnego (mikropoŝyczek), ale uzaleŝnić ją ściśle od jakości i oceny ryzyka dofinansowanego przedsięwzięcia (inwestycji, działań marketingowych i promocyjnych, itp.) - Wprowadzono odpowiednie zmiany w PO KL - poszerzono katalog dostępnych form wsparcia w Działaniu 6.2 o instrumenty zwrotne (mikropoŝyczki) Instrumenty inŝynierii finansowej W wyniku przeglądu śródokresowego PO KL dokonanego w 2011 r. wprowadzony został nowy instrument wsparcia w postaci preferencyjnych poŝyczek adresowanych do podmiotów ekonomii społecznej (Priorytet I) oraz osób fizycznych planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej (Priorytet VI). Wsparcie oferowane w ramach instrumentów inŝynierii finansowej ma na celu zmniejszenie istniejącej luki kapitałowej na etapie zakładania działalności gospodarczej oraz wyrównywanie szans nowoutworzonych przedsiębiorstw i podmiotów ekonomii społecznej w dostępie do zewnętrznych źródeł finansowania. PoŜyczki udzielane będą na preferencyjnych zasadach, zaś jedynym kosztem uzyskania poŝyczki będzie jej oprocentowanie ustalane na poziomie poniŝej obowiązującej stopy referencyjnej. 59

60 W ramach Priorytetu I przewidziano realizację projektu systemowego, w ramach którego planowane jest wsparcie dla podmiotów ekonomii społecznej prowadzących działalność gospodarczą w formie preferencyjnych poŝyczek, a takŝe doradztwa biznesowego stanowiącego pomoc w efektywnym wykorzystaniu przyznanej poŝyczki zgodnie z załoŝeniami biznesplanu. Projekt realizowany będzie przez Bank Gospodarstwa Krajowego, pełniący rolę beneficjenta systemowego, który na podstawie umowy o dofinansowanie projektu otrzyma środki na utworzenie funduszu powierniczego, z którego będzie zasilał fundusze poŝyczkowe utworzone przez Pośredników finansowych. Pośrednicy finansowymi będą odpowiedzialni za dystrybucję poŝyczek i świadczenie usług doradczych. Zostaną oni wybrani przez beneficjenta systemowego na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych. Szczegółowe kryteria wyboru Pośredników finansowych a takŝe kryteria dla poŝyczkobiorców i ogólne warunki udzielania poŝyczek (m.in. maksymalna kwota poŝyczki, maksymalny okres spłaty) zanim zostaną określone w dokumentacji przetargowej będą podlegały ocenie Komitetu Sterującego, powołanego w celu opiniowania wszystkich istotnych dokumentów związanych z wdraŝaniem projektu oraz monitorowaniem jego realizacji. Na realizację projektu zostanie przeznaczona kwota 30 mln zł. Zakłada się, Ŝe wsparcie poŝyczkowe uzyska 250 podmiotów ekonomii społecznej. Podmiotami odpowiedzialnymi za dystrybucję poŝyczek w ramach Priorytetu VI PO KL będą pośrednicy finansowi wybierani w konkursie, zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.). Podstawowym zadaniem Pośredników finansowych jest prowadzenie funduszu poŝyczkowego, udzielanie poŝyczek oraz zapewnianie wsparcia doradczo-szkoleniowego w zaleŝności od zdiagnozowanych potrzeb uczestników projektu. PoŜyczkobiorcą moŝe być osoba fizyczna, która w okresie 12 miesięcy od dnia rekrutacji do projektu nie posiadała zarejestrowanej działalności gospodarczej. PoŜyczkobiorca ma obowiązek utrzymania działalności gospodarczej przez minimalny okres 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy poŝyczki. Maksymalna wysokość poŝyczki będzie wynosić do zł na osobę, zaś poŝyczka moŝe być przyznana maksymalnie na okres do 60 miesięcy. PoŜyczkobiorca będzie mógł skorzystać równieŝ z 12-miesięcznej karencji w spłacie rat kapitałowych przez cały okres spłaty poŝyczki. Podstawą wdraŝania projektów inŝynierii finansowej jest dokument Zasady wdraŝania instrumentów inŝynierii finansowej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki przyjęty 20 marca 2012 r. Pierwsze konkursy obejmujące instrumenty inŝynierii finansowej zostały zaplanowane w końcu pierwszego i drugim kwartale 2012 roku Realizacja załoŝeń Strategii EUROPA 2020 W marcu 2010 roku Komisja Europejska wydała komunikat w sprawie opublikowania dokumentu Europa 2020 Strategii na rzecz inteligentnego i zrównowaŝonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Strategia Europa 2020 jest nowym, długookresowym programem rozwoju społecznogospodarczego Unii Europejskiej, który zastąpił realizowaną od 2000 r., zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię Lizbońską. Dokument ten zawiera więc długookresową wizję rozwoju społecznogospodarczego dla Unii Europejskiej i jej państw członkowskich odnosząc się zarówno do potrzeby przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego znacznie spowolnionego przez globalny kryzys gospodarczo finansowy w latach jak i określając długofalowe filary, na których do 2020 r. opierać ma się polityka społeczno-gospodarcza Unii Europejskiej. Punktem wyjścia strategii Europa 2020 była ówczesna sytuacja gospodarcza, której kryzys uwidocznił strukturalne słabości europejskiej gospodarki, jedynie częściowe osiągnięcie celów wytyczonych w Strategii Lizbońskiej do 2010 r. oraz róŝne punkty startowe w rozwoju społeczno-gospodarczym państw członkowskich UE. W kontekście wspólnych celów rozwojowych w strategii Europa 2020 podkreślona została potrzeba wspólnego działania państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdraŝania reform umoŝliwiających stawienie czoła wyzwaniom związanym z globalizacją, starzeniem się społeczeństw, czy rosnącą potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów. W celu osiągnięcia powyŝszych załoŝeń zaproponowano trzy podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety: wzrost inteligentny (ang. smart growth), czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach; wzrost zrównowaŝony (ang. sustainable growth), czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej; 60

61 wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. inclusive growth), czyli wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Na podstawie celów zawartych w Strategii Europa 2020 na poziomie krajowym w ramach Krajowego Programu Reform sformułowano następujące wskaźniki umoŝliwiające monitorowanie postępów w realizacji ww. priorytetów: osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób w wieku lat na poziomie 71%; zwiększenie wielkości nakładów na inwestycje w badania i rozwój do poziomu 1,7% PKB; zmniejszenie do 4,5% odsetka młodzieŝy przedwcześnie kończącej edukację; zwiększenie do 45% odsetka osób z wykształceniem wyŝszym w wieku 30-34; obniŝenie o 1,5 mln liczby osób zagroŝonych ubóstwem i/lub deprywacją materialną i/lub Ŝyjących w gospodarstwach domowych bez osób pracujących lub o niskiej intensywności pracy. W celu skutecznej realizacji nowej strategii wzmocnieniu ulec ma system koordynacji polityki makroekonomicznej i zarządzania procesem wdraŝania reform strukturalnych w UE. Wiodącą rolę w tym procesie przewidziano dla Rady Europejskiej. Na system ten składają się m.in. Zintegrowane Wytyczne, przyjmowane na poziomie UE oraz Rekomendacje Krajowe, skierowane do poszczególnych państw członkowskich. KE będzie monitorowała postępy na podstawie dwóch dotychczasowych instrumentów, które zachowają swoją odrębność, ale będą przygotowywane równocześnie, tj. sprawozdania z realizacji programu Europa 2020 i sprawozdania z realizacji Paktu Stabilności i Wzrostu. Jako jeden z instrumentów realizacji celów strategii Europa 2020 dokument ten wskazuje fundusze strukturalne. W szczególności wskazanie to dotyczy Europejskiego Funduszu Społecznego, którego zakres wsparcia określony na lata w rozporządzeniu 1083/2006/WE w znacznym stopniu pozostaje zbieŝny z trzema spośród pięciu celów wskaźników strategii Europa 2020: w obszarach zatrudnienia, edukacji i zmniejszania skali ubóstwa. Jednocześnie Europejski Fundusz Społeczny został wskazany jako źródło finansowania działań słuŝących realizacji trzech spośród czterech wytycznych dla polityki zatrudnienia państw członkowskich UE wydanych jako Decyzja Rady w czerwcu 2010 r. Wytyczne dla polityki zatrudnienia państw członkowskich stanowią drugą część zintegrowanych wytycznych dotyczących strategii Europa 2020 (obok pierwszej części obejmującej wytyczne dla polityki gospodarczej) i obejmują: Wytyczną 7: Zwiększenie współczynnika aktywności zawodowej i ograniczanie bezrobocia strukturalnego Wytyczną 8: Rozwijanie zasobów wykwalifikowanej siły roboczej odpowiadającej potrzebom rynku pracy, promowanie jakości zatrudnienia i uczenia się przez całe Ŝycie Wytyczną 9: Poprawa wydajności systemów kształcenia i szkolenia na wszystkich poziomach oraz zwiększenie liczby osób podejmujących studia wyŝsze Wytyczną 10: Promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa. Fundusze strukturalne, a zwłaszcza Europejski Fundusz Społeczny, zostały wskazane jako potencjalne źródło finansowania przez państwa członkowskie UE realizacji Wytycznych 7, 8 i 10. Przegląd śródokresowy umoŝliwił wprowadzenie zmian do PO KL, mających na celu odniesienie się do nowych wyzwań strategicznych określonych zwłaszcza w celach i priorytetach strategii Europa W ramach przeglądu śródokresowego Instytucja Zarządzająca dokonała weryfikacji zbieŝności celów i zakresu wsparcia przewidzianego w ramach PO KL z celami i działaniami przewidzianymi do realizacji w ramach strategii Europa W wyniku powyŝszej weryfikacji stwierdzono, iŝ PO Kapitał Ludzki w kształcie zaproponowanym przez Polskę w 2007 r. i potwierdzonym decyzją Komisji Europejskiej pozostaje zgodny z celami strategii Europa 2020 i stanowi instrument jej realizacji w zakresie moŝliwym do finansowania ze względu na szczególne zasady kwalifikowalności działań Europejskiego Funduszu Społecznego. Zgodność ta dotyczy zwłaszcza celów wskaźników strategii Europa 2020 w obszarach zatrudnienia, przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i ubóstwu oraz edukacji. W wielu innych obszarach np. innowacyjności gospodarki czy transferu wiedzy pomiędzy sferą gospodarki i nauki oddziaływanie Europejskiego Funduszu Społecznego ma charakter częściowy tj. towarzyszy mu współdziałanie innych instrumentów polityk wspólnotowych i krajowych 61

62 np. interwencje Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, 7. Programu Ramowego Komisji Europejskiej czy środków krajowych. W jeszcze innych kwestiach np. zrównowaŝonego rozwoju, czy rozwoju społeczeństwa informacyjnego oddziaływanie PO Kapitał Ludzki przybiera charakter polityk horyzontalnych tzn. choć EFS nie moŝe bezpośrednio podejmować interwencji w tych obszarach, realizacja PO Kapitał Ludzki przyczynia się pośrednio do dostępu w realizacji ww. działań. NaleŜy równieŝ zwrócić uwagę, iŝ pespektywa czasowa realizacji PO Kapitał Ludzki jest znacznie krótsza niŝ horyzont osiągnięcia celów wytyczonych w strategii Europa Tym samym cele PO Kapitał Ludzki nie muszą być toŝsame z celami wskaźnikami strategii Europa2020, gdyŝ zostaną osiągnięte do 2015 r., podczas gdy do 2020 r. realizację celów wskaźników strategii Europa 2020 wspierać będzie interwencja Europejskiego Funduszu Społecznego w kolejnym okresie programowania polityki spójności czyli w latach W ramach przeglądu śródokresowego PO KL przeprowadzonego w 2011 roku Instytucja Zarządzająca dokonała weryfikacji zbieŝności celów i zakresu wsparcia przewidzianego w ramach PO KL z celami i działaniami przewidzianymi do realizacji w ramach strategii Europa W wyniku wprowadzonych zmian zakres wsparcia został dostosowany w szerszym zakresie do nowych wyzwań strategicznych określonych w celach i priorytetach strategii Europa Zestawienie celów PO KL w rozbiciu na poszczególne priorytety Programu z priorytetami przewidzianymi do realizacji w Strategii Europa 2020 zawarte jest w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki. Natomiast szczegółowe informacje dotyczące realizacji strategii Europa 2020 w ramach poszczególnych Priorytetów PO KL zawarto w rozdziale Postęp wdraŝania Programu wg Priorytetów PO KL w kontekście realizacji celów Strategii Europa 2020 Warto przyjrzeć się jak wygląda sytuacja w Polsce pod względem celów Strategii Europa 2020 w zakresie wskaźników dotyczących inteligentnego rozwoju (smart growth) oraz rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu (inclusive growth). Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata w Polsce w 2011 r. wynosił 64,8% (cel 71%) w stosunku do średniej dla UE-27 na poziomie 68,6%. Rys. 41 Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata w 2011 r. w latach w UE i w Polsce (%) % ,9 70,3 69,0 68,6 68,6 65,0 64,9 64,6 64,8 62, Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat W Polsce oraz w pozostałych państwach członkowskich występuje niŝsze zatrudnienie kobiet (57,6%) niŝ męŝczyzn (72,2%). W Polsce dysproporcja ta wynosi 14,6 p.p. na niekorzyść kobiet (12,7 p.p. w UE-27). PoniŜej przedstawiono sytuację w kontekście zatrudnienia osób w wieku lata w poszczególnych województwach. 62

63 Rys. 42 Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata w 2011 r. wg województw 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% ŁÓDZKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE ŚLĄSKIE LUBELSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE LUBUSKIE ogółem mężczyźni kobiety cel dla Polski WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE OPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE 71% Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS (BAEL) Warto zauwaŝyć, iŝ w województwie mazowieckim osiągnięto docelowy poziom zatrudnienia 71%. Natomiast najmniej korzystnie sytuacja przedstawia się w województwie zachodniopomorskim (58,3%) oraz warmińsko-mazurskim (59,8%). NajniŜsze zatrudnienie kobiet występuje w regionie warmińskomazurskim (50,8%), natomiast męŝczyzn w zachodniopomorskim (66,2%). Jednocześnie w części województw występuje poziom zatrudnienia męŝczyzn przekraczający określony cel (łódzkie, mazowieckie, małopolskie, wielkopolskie, opolskie, pomorskie, podlaskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie). Jeśli chodzi o osoby Ŝyjące w gospodarstwach domowych o małej intensywności pracy, to w Polsce wartość miernika wyniosła w 2010 r. 7,3% w stosunku do 10% w UE-27. Natomiast wskaźnik zagroŝenia ubóstwem po transferach socjalnych wynosił 17,6% i był wyŝszy od średniej dla wszystkich krajów członkowskich o 1.2 p.p. Jednocześnie wartość trzeciego podwskaźnika dotyczącego osób w szczególnie trudnej sytuacji materialnej wyniosła 14,2% znacząco przekraczając średni poziom dla UE-27 (8,1%). PowyŜsze wskazuje na wciąŝ stosunkowo powszechnie występujące w Polsce zjawisko zagroŝenia ubóstwem. Jednocześnie warto przyjrzeć się sytuacji w Polsce w obszarze edukacji. W 2010 r. odsetek osób w wieku lata posiadających wykształcenie wyŝsze w Polsce wyniósł 35,3% (cel 45%) i był wyŝszy od średniej dla wszystkich państw członkowskich (33,6%). Podobnie jak w całej UE, społeczeństwo polskie charakteryzuje wyŝszy odsetek osób w wykształceniem wyŝszym wśród kobiet (Polska: 40,8%, UE-27: 37,2%) niŝ męŝczyzn (Polska: 29,8%, UE-27: 30%). Ponadto w Polsce odsetek osób w wieku przedwcześnie kończących edukację jest wyŝszy od celu (4,5%) i wynosi 5,4%. Na terenie całej UE-27 edukację przedwcześnie kończy 14,1% osób w wieku lata Postęp finansowy PO KL w odniesieniu do obszarów strategii Europa 2020 Projekty realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki przyczyniają się do realizacji strategii Europa 2020 w obszarach: zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, firm, przedsiębiorstw i przedsiębiorców (kod nr: 62, 63, 64); poprawa dostępu do zatrudnienia i jego trwałości (kody nr: 65, 66, 67, 68, 69, 70); poprawa integracji społecznej osób w niekorzystnej sytuacji (kod nr: 71); poprawa jakości kapitału ludzkiego (kody nr: 72, 73, 74); stymulowanie reform w zakresie zatrudnienia oraz integracji społecznej (kod nr: 80) oraz wzmacnianie zdolności instytucjonalnych na poziomie krajowym, regionalnym lokalnym (kod nr 81). 63

64 W ramach wszystkich ww. obszarów interwencji wdraŝanych w Programie do końca 2011 r. zakontraktowano blisko 6,6 mld EUR, co stanowi 66% alokacji PO KL na lata NaleŜy podkreślić, iŝ najwięcej środków zakontraktowano w obszarach: poprawa jakości kapitału ludzkiego ponad 2,3 mld EUR, poprawa dostępu do zatrudnienia i jego trwałości blisko 1,9 mld EUR oraz zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, firm, przedsiębiorstw i przedsiębiorców ponad 1,1 mld EUR. Rys. 43 Udział wartości podpisanych umów w ramach PO KL wg obszarów realizacji strategii Europa 2020 (%) stymulowanie reform w zakresie zatrudnienia oraz integracji społecznej; 0,004% wzmacnianie zdolności instytucjonalnych na poziomie krajowym, regionalnym lokalnym; 3% zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, firm, przedsiębiorstw i przedsiębiorców; 11% poprawa jakości kapitału ludzkiego; 23% poprawa integracji społecznej osób w niekorzystnej sytuacji; 7% poprawa dostępu do zatrudnienia i jego trwałości ; 19% Źródło: Obliczenia własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Jednocześnie biorąc pod uwagę cele Strategii Europa 2020 w kategorii Rozwój inteligentny - rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji (smart growth) do końca 2011 r. w ramach PO KL zakontraktowano blisko 4,5 mld EUR. Natomiast w ramach kategorii Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu - wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną (inclusive growth) realizowane są projekty na kwotę 6,1 mld EUR. NaleŜy zaznaczyć, iŝ projekty przyczyniające się do realizacji trzeciego celu Strategii Europa 2020 tj. Rozwój zrównowaŝony - wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej (suistainable growth) nie są realizowane w ramach PO KL. Szczegółowe informacje dotyczące postępu finansowego Programu w odniesieniu do realizacji celów Strategii UE 2020 zawarto w załączniku nr 5 do sprawozdania Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego (SUE RMB) powołana została do Ŝycia w październiku 2009 r. (Rada Europejska zatwierdziła wtedy konkluzje ws. Strategii oraz wezwała wszystkie zainteresowane podmioty do szybkiego podjęcia działań zapewniających jej pełną realizację) i obejmuje makroregion, w którego skład wchodzi 8 państw członkowskich Unii Europejskiej: Dania, Estonia, Litwa, Łotwa, Finlandia, Niemcy, Polska, Szwecja. Strategia stanowi zintegrowane ramy, które umoŝliwiają diagnozę potrzeb i podjęcie konkretnych działań zmierzających do osiągnięcia czterech celów istotnych z punktu widzenia regionu: stworzenie warunków dla zrównowaŝonego środowiska, rozwój dobrobytu w regionie, wzrost dostępności i atrakcyjności regionu oraz zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony w regionie. Jest równieŝ postrzegana jako pilotaŝowy model operacyjny dla innych makroregionalnych dokumentów o charakterze strategicznym dotyczących wybranych regionów Unii Europejskiej (na przykład dla Strategii UE dla Regionu Dunaju). 64

65 Strategia opiera się na regule trzech nie : Ŝadnych nowych instytucji, Ŝadnej szczegółowej legislacji, Ŝadnych dodatkowych środków finansowych. Ostatnie z powyŝszych nie oznacza, Ŝe finansowanie działań w ramach Strategii odbywa się w zakresie istniejących funduszy, w tym funduszy strukturalnych na lata oraz na dotychczasowych zasadach. Struktura SUE RMB została określona w trzech dokumentach: (1) komunikacie Komisji Europejskiej do Rady i Parlamentu Europejskiego, (2) związanym z nim Planie działania definiującym cztery cele strategiczne oraz zawarte w ich ramach piętnaście obszarów priorytetowych, a takŝe uzupełniające je działania horyzontalne, które mają przyczynić się do rozwoju spójności terytorialnej regionu oraz (3) dokumencie roboczym słuŝb Komisji Europejskiej, w którym przedstawiono kontekst, podejście i treść Strategii. W załoŝenia SUE RMB pośrednio wpisuje się część wsparcia udzielanego w ramach następujących Priorytetów PO KL: Obszar Priorytetowy SUE RMB Priorytet PO KL Cel nr 2 SUE RMB: Przekształcenie regionu Morza Bałtyckiego w obszar dobrobytu Obszar Priorytetowy 7: Wykorzystanie całego potencjału regionu w dziedzinie badań naukowych i innowacji Obszar Priorytetowy 8: WdraŜanie Karty małych przedsiębiorstw : wspieranie przedsiębiorczości, wzmacnianie MŚP i zwiększenie efektywnego wykorzystywania zasobów ludzkich Priorytet IV PO KL Nauka i szkolnictwo wyŝsze Priorytet II PO KL Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących Priorytet VIII PO KL Regionalne kadry gospodarki Cel nr 3 SUE RMB: Przekształcenie regionu Morza Bałtyckiego w miejsce dostępne i atrakcyjne Obszar Priorytetowy 12 Utrzymanie i zwiększenie atrakcyjności regionu Morza Bałtyckiego, zwłaszcza dzięki edukacji, młodzieŝy, turystyce, kulturze i zdrowiu Priorytet III PO KL Wysoka jakość systemu oświaty Priorytet IX PO KL Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Podejmowane działania Przedstawiciel Instytucji Zarządzającej PO KL bierze udział w posiedzeniach Zespołu ds. koordynacji wdraŝania SUE RMB w Polsce umiejscowionego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, pełniącym funkcję Narodowego Punktu Kontaktowego. Zespół stanowi ciało koordynujące zarządzanie SUE RMB w Polsce, a takŝe pełni funkcję głównej platformy dyskusji nt. moŝliwości usprawnienia funkcjonowania Strategii. W 2011 r. odbyło się jedno spotkanie inaugurujące prace Zespołu (w dniu 18 listopada). Na spotkaniu przyjęty został regulamin Zespołu oraz omówione zostały rezultaty prac Task Force ds. wskaźników w SUE RMB oraz Task Force ds. ról i odpowiedzialności poszczególnych aktorów zaangaŝowanych we wdraŝanie Strategii. Przedstawicie IZ PO KL biorą udział w cyklicznych spotkaniach nieformalnej Sieci Współpracy Państw Bałtyckich. Spotkania dotyczą wdraŝanych lub planowanych przedsięwzięć ponadnarodowych współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w większości państw Regionu Morza Bałtyckiego (Niemcy, Polska, Łotwa, Litwa, Estonia, Finlandia i Szwecja). Spotkania odbywają się kolejno w państwach zaangaŝowanych we współpracę. Dotychczas w ramach Sieci odbyło się 10 spotkań oraz 2 seminaria. W 2011 r. odbyły się trzy spotkania: w styczniu w Helsinkach, we wrześniu w Wilnie oraz w grudniu w Hamburgu. Uczestnicy spotkań (w tym równieŝ przedstawiciele IZ PO KL) zaprezentowali na spotkaniach aktualny stan wdraŝania SUE RMB w kontekście społecznym w Polsce oraz moŝliwości realizacji projektów ponadnarodowych w ramach PO KL. Dalsze uczestnictwo przedstawicieli strony polskiej w spotkaniach przyczyni się do efektywniejszego wdraŝania projektów współpracy ponadnarodowej. Planowane jest takŝe omawianie kwestii związanych z wdraŝaniem SUE RMB oraz wymiana doświadczeń i pogłębianie współpracy w tym zakresie. W pierwszej połowie 2011 r. szwedzka Instytucja Zarządzająca Europejskim Funduszem Społecznym wyszła z inicjatywą sformalizowania współpracy w ramach Sieci poprzez podpisanie przez wszystkich jej członków listu intencyjnego oraz realizację na jego podstawie projektu 65

66 pn. Baltic Sea Network ESF", którego liderem byłaby strona szwedzka. Nowy kształt współpracy zakłada skupienie działań na kwestiach związanych z SUE RMB. Inicjatywa szwedzka została wskazana jako dobra praktyka w zakresie wdraŝania Strategii w raporcie Komisji Europejskiej z dnia 22 czerwca 2011 r. dotyczącym postępów w realizacji SUE RMB. WdraŜanie PO KL a SUE RMB W ramach PO KL wnioski aplikacyjne adekwatne dla SUE RMB mogą być premiowane poprzez przyznawanie im w ramach oceny merytorycznej dodatkowych punktów za spełnianie odpowiednio sformułowanych kryteriów strategicznych. IZ PO KL zachęca instytucje zaangaŝowane we wdraŝanie PO KL do ustanawiania kryteriów strategicznych premiujących projekty adekwatne dla Strategii. W zaleceniach dotyczących Planów działania na 2012 r, przekazanych do IP PO KL w kwietniu 2011 r. IZ PO KL podkreśliła, Ŝe w związku z planowanym w okresie polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej przeglądem wdraŝania Strategii Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego IZ PO KL zaleca uwzględnienie ww. Strategii w pracach nad Planami działania na rok 2012 (np. poprzez premiowanie projektów przyczyniających się do realizacji celów Strategii). Rekomendacja IZ PO KL uwzględniona została przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego: w Planie działania dla Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki PO KL na 2012 r. w województwie pomorskim w Poddziałaniu Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjności (projekty konkursowe) wprowadzono kryterium strategiczne o wadze 10 punktów: Projekt dotyczy wyłącznie promowania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw w zakresie środowiska naturalnego zgodnie z zapisami Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego; w Planie działania dla Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki PO KL na 2012 r. w województwie pomorskim w Poddziałaniu Wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw (projekty konkursowe) wprowadzono kryterium strategiczne o wadze 5 punktów: Projekt zakłada realizację wsparcia z wykorzystaniem rozwiązań wypracowanych przez jednostki naukowo-badawcze, uczelnie z państw regionu Morza Bałtyckiego (Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Szwecja); w Planie działania dla Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach na 2012 r. w województwie pomorskim w Poddziałaniu Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie róŝnic w jakości usług edukacyjnych przewidziano realizację projektu systemowego: Pomorskie dobry kurs na edukację. Kształtowanie kompetencji kluczowych uczniów w regionie poprzez edukację morską. Projekt realizowany będzie w latach przez Departament Edukacji i Sportu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Kryterium dostępu określone w ww. Planie działania dla tego projektu brzmi Projekt przyczynia się do realizacji załoŝeń i celów zawartych w Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego. Postęp finansowy Projekty wdraŝane w PO KL wpisują się w cele obszarów priorytetowych SUE RMB. Narastająco, w odniesieniu do 8 obszaru priorytetowego SUE RMB WdroŜenie Small Business Act: promocja przedsiębiorczości, wzmocnienie MŚP oraz podniesienie poziomu efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich w PO KL zatwierdzono do realizacji ponad 4,2 tys. projektów o wartości ogółem blisko 7 mld EUR, w tym dofinansowanie ze środków publicznych 6,7 mld EUR. Natomiast realizacja celów 12 obszaru priorytetowego Utrzymanie i wzmocnienie atrakcyjności Regionu Morza Bałtyckiego w szczególności poprzez edukację, turystykę i poziom zdrowotności odbywa się w PO KL poprzez wdraŝanie blisko 4 tys. projektów o wartości ogółem 4,9 mld EUR, w tym dofinansowanie ze środków publicznych 4,3 mld EUR. Szczegółowe informacje dotyczące postępu finansowego Programu w odniesieniu do realizacji Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego zawarto w załączniku nr 6 do sprawozdania. Przykłady projektów W ramach PO KL istnieje moŝliwość realizacji projektów współpracy ponadnarodowej (na projekty tego typu oraz na projekty innowacyjne przeznaczone zostało do 5% całej alokacji 66

67 finansowej na Program). Projekty ponadnarodowe wdraŝane we współpracy z partnerami z regionu Morza Bałtyckiego w ramach wymienionych poniŝej Priorytetów PO KL w największym stopniu przyczyniają się do osiągnięcia celów SUE RMB. Przykładem projektu przyczyniającego się do osiągnięcia celów SUE RMB jest projekt innowacyjny Od nauki do biznesu. Projekt wsparcia spin off zrealizowany w ramach Poddziałania PO KL Wsparcie dla sfery nauki przedsiębiorstw w województwie opolskim w latach Projekt wpisuje się w 8 obszar priorytetowy SUE RMB WdraŜanie Karty małych przedsiębiorstw : wspieranie przedsiębiorczości, wzmacnianie MŚP i zwiększenie efektywnego wykorzystywania zasobów ludzkich. W partnerstwie wykorzystany został model 1 współpracy wymiana informacji i doświadczeń. Projekt realizował Opolski Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o. z partnerem niemieckim: jednostką naukową Technologie- und Gründerzentrum Bautzen GmbH. Współpraca z partnerem zagranicznym umoŝliwiła skorzystanie z gotowych rozwiązań i dobrych praktyk, podniesienie świadomości i wiedzy z zakresu funkcjonowania transferu wiedzy i przedsiębiorczości akademickiej w UE oraz stworzenie sieci współpracy. W ramach projektu odbyły się szkolenia i doradztwo dla pracowników naukowych jednostek naukowych oraz jednostek naukowych oraz pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni, doktorantów, studentów i absolwentów uczelni zamierzających rozpocząć własna działalność typu spin-off. Kolejnym przykładem projektu realizującego cele SUE RMB jest projekt innowacyjny pt. Wielkopolski system monitorowania i prognozowania realizowany w latach w województwie wielkopolskim przez Politechnikę Poznańską we współpracy z partnerem fińskim: Central Ostrobothnia University of Applied Sciences z Kokkola. Projekt otrzymał dofinansowanie w ramach Priorytetu IX PO KL Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach i wpisuje się w 12 obszar Priorytetowy SUE RMB Utrzymanie i zwiększenie atrakcyjności regionu Morza Bałtyckiego, zwłaszcza dzięki edukacji, młodzieŝy, turystyce, kulturze i zdrowiu. Głównym celem projektu jest dostosowanie informacji o potrzebach wielkopolskiego rynku pracy do podaŝy programów kształcenia zawodowego w regionie. Rozwiązania projektowe kierowane są zarówno do podmiotów na terenie Wielkopolski działających w obszarze związanym z analizą regionalnego rynku pracy, jak i pracodawców i uczniów kształcących się w szkołach o profilu zawodowym. W wyniku współpracy ponadnarodowej przewidziane jest uwzględnienie w projektowanym systemie wybranych rozwiązań organizacyjnych funkcjonujących w Finlandii. Dodatkowo naleŝy zwrócić uwagę na fakt, Ŝe Krajowa Instytucja Wspomagająca powołana przez Instytucję Zarządzającą PO KL w celu realizacji zadań dotyczących zagadnień innowacyjności i współpracy ponadnarodowej zorganizowała dotąd III Ponadnarodowe Fora Partnerskie. We wszystkich trzech forach udział wzięli przedstawiciele z ośmiu krajów UE: Polski, Szwecji, Finlandii, Czech, Niemiec, Estonii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Jest to nowa forma wspierania wnioskodawców i beneficjentów projektów współpracy ponadnarodowej w znalezieniu partnerów ponadnarodowych do wspólnej realizacji projektów. Wybór tematów dokonywany jest na podstawie fiszek projektowych przysłanych przez uczestników. Większość wnioskodawców i beneficjentów, którzy wzięli udział w jednym z forów znalazła partnerów. Niektórzy z nich w trakcie trwania forów podpisali listy intencyjne. Organizacja kolejnego forum planowana jest na koniec kwietnia 2012 r. 2.2 Informacja na temat zgodności z przepisami wspólnotowymi Czynności kontrolne zapewniające zgodność realizacji PO KL z przepisami wspólnotowymi Zgodnie z systemem kontroli PO KL w ramach działań kontrolnych przeprowadzanych zarówno przez Instytucję Zarządzającą, jak i Instytucje Pośredniczące oraz Instytucje Pośredniczące II stopnia przewidywana jest weryfikacja prawidłowości realizowanych działań pod kątem zgodności z przestrzeganiem polityk wspólnotowych, tj. w szczególności sprawdzenie prawidłowości stosowania ustawy Prawo Zamówień Publicznych, udzielania pomocy publicznej oraz równości szans. Kontrola realizacji PO KL dokonywana przez IZ PO KL obejmuje sprawdzenie prawidłowości, skuteczności, efektywności i zgodności z prawem oraz systemem zarządzania i kontroli funkcjonowania instytucji, do których IZ PO KL delegowała realizację niektórych zadań (Instytucje Pośredniczące i Instytucje Pośredniczące II stopnia w ramach Priorytetu V PO KL). 67

68 Kontrola systemowa obejmuje kontrolę dokumentacji oraz kontrolę na miejscu. Kontrola dokumentacji W 2011 r. IZ PO KL przeprowadzała na bieŝąco weryfikację dokumentów dotyczących realizacji Programu, obejmującą przede wszystkim poświadczenia wydatków od IP i IP II stopnia w ramach Priorytetu V do IZ PO KL, sprawozdania okresowe IP z realizacji Priorytetów PO KL oraz sprawozdania okresowe IP II z realizacji Działań w ramach Priorytetu V PO KL, a takŝe informacje kwartalne z realizacji PO KL, raporty i zestawienia o nieprawidłowościach oraz instrukcje wykonawcze w przypadku ich aktualizacji przez poszczególne IP/IP2 w ramach Priorytetu V. Kontrole na miejscu Zakres przedmiotowy kontroli systemowych na miejscu przeprowadzanych przez IZ PO KL obejmował, m.in.: weryfikację prawidłowości sprawowania przez IP nadzoru nad IP II stopnia w zakresie powierzonych zadań, sprawdzenie prawidłowości przestrzegania procedur naboru i oceny wniosków o dofinansowanie realizacji projektu, zgodnie z kryteriami wyboru projektów oraz procesu zawierania i podpisywania umów/aneksów do umów o dofinansowanie projektu, kontrolę prawidłowości realizacji obowiązków w zakresie rozliczeń finansowych, w tym poprawności kwalifikowania wydatków oraz jakości i terminowości składanych dokumentów finansowych, weryfikację prawidłowości realizacji obowiązków w zakresie kontroli (systemowej oraz kontroli na miejscu realizacji projektu), badanie prawidłowości oraz terminowości realizacji obowiązków w zakresie monitorowania wdraŝania Priorytetu/Działania, w tym opracowywania i przekazywania sprawozdań z realizacji Priorytetu/Działania, weryfikację realizacji obowiązków w zakresie raportowania nieprawidłowości, weryfikację poprawności realizacji zadań z zakresu promocji i informacji, sprawdzenie przestrzegania zasad archiwizacji dokumentów, realizację obowiązków w zakresie wprowadzania danych do KSI SIMIK 07 13, realizację obowiązków w zakresie zabezpieczenia i przetwarzania danych osobowych w systemie PEFS 2007 zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, weryfikację zapewnienia ścieŝki audytu dla realizowanych procesów. W 2011 r. IZ PO KL, zgodnie z załoŝeniami Rocznego Planu Kontroli (RPK), przeprowadziła planowe kontrole na miejscu w 9 najbardziej ryzykownych Instytucjach Pośredniczących, wyłonionych w oparciu o przeprowadzoną analizę ryzyka, tj. w następujących instytucjach: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Departament Polityki Regionalnej IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 3 (system działa w sposób częściowo poprawny, potrzebne są znaczne usprawnienia), Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 2 (system funkcjonuje w sposób poprawny, ale wymagane są usprawnienia), Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Departament Europejskiego Funduszu Społecznego IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 2 (system funkcjonuje w sposób poprawny, ale wymagane są usprawnienia), Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Departament Europejskiego Funduszu Społecznego IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 3 (system działa w sposób częściowo poprawny, potrzebne są znaczne usprawnienia), 68

69 Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Departament Europejskiego Funduszu Społecznego IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 2 (system funkcjonuje w sposób poprawny, ale wymagane są usprawnienia), Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Departament Europejskiego Funduszu Społecznego IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 2 (system funkcjonuje w sposób poprawny, ale wymagane są usprawnienia), Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 2 (system funkcjonuje w sposób poprawny, ale wymagane są usprawnienia), Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Polityki Regionalnej IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 2 (system funkcjonuje w sposób poprawny, ale wymagane są usprawnienia), Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, Departamencie ds. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki IZ PO KL oceniła instytucję w kategorii nr 2 (system funkcjonuje w sposób poprawny, ale wymagane są usprawnienia). Jednocześnie, zgodnie z zapisami RPK na 2011 r., IZ PO KL dokonała rozszerzenia zakresu kontroli systemowej w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Mazowieckiego (IP) przeprowadzając czynności kontrolne w podległej IP Mazowieckiej Jednostce WdraŜania Programów Unijnych pełniącej funkcję Instytucji Pośredniczącej II stopnia (kontrola częściowa systemowa). IZ PO KL oceniła wdraŝanie systemu przez ww. instytucję w kategorii nr 3 system działa w sposób częściowo poprawny, potrzebne są znaczne usprawnienia. W wyniku przeprowadzonych kontroli systemowych Instytucja Zarządzająca nie stwierdziła błędów systemowych, niemniej jednak zdiagnozowała główne problemy w procesie zapewnienia właściwej ścieŝki audytu w ramach realizowanych procesów, dokonywania wyboru projektów do dofinansowania, wykonywania kontroli na miejscu oraz zapewnienia właściwego nadzoru IP nad IP2. Do kluczowych uchybień i nieprawidłowości naleŝy zaliczyć: a) w zakresie przebiegu procedury wyboru wniosków o dofinansowanie, m.in.: nierówne traktowanie beneficjentów w zakresie oceny spełnienia szczegółowych kryteriów dostępu oraz nierzetelne weryfikowanie złoŝonych wniosków w zakresie spełnienia kryteriów dostępu oraz kryteriów strategicznych (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Mazowieckiej Jednostki WdraŜania Programów Unijnych, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego), niezachowanie przez oceniających niezaleŝności i bezstronności przy dokonywaniu oceny merytorycznej wniosków, w tym ustalanie wspólnego stanowiska w zakresie budŝetu projektu (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego), nieterminowe przeprowadzanie oceny formalnej oraz merytorycznej wniosków o dofinansowanie realizacji projektu (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędy Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie, Mazowieckiej Jednostki WdraŜania Programów Unijnych oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego), niewłaściwe przeprowadzanie negocjacji z beneficjentem, w tym nieuwzględnianie uwag negocjacyjnych danego oceniającego (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Mazowieckiej Jednostki WdraŜania Programów Unijnych oraz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie), niewłaściwe przeprowadzanie procedury odwoławczej, w tym brak sporządzania Deklaracji bezstronności i poufności w trakcie rozpatrywania środków odwoławczych, brak stosowania list sprawdzających w trakcie rozpatrywania środków odwoławczych oraz brak formułowania rzetelnych uzasadnień zamieszczanych w pismach informujących Wnioskodawców o wyniku procedury odwoławczej (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, 69

70 Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego), niedokonanie weryfikacji, czy beneficjent podlega wykluczeniu na podstawie art. 207 ustawy o finansach publicznych, przed zawarciem umowy o dofinansowanie (dotyczy: Mazowieckiej Jednostki WdraŜania Programów Unijnych, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie), nieprawidłowe oraz nieterminowe realizowanie procesu zawierania umów o dofinansowanie realizacji projektu (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko- Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Mazowieckiej Jednostki WdraŜania Programów Unijnych, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego); b) w zakresie kontroli, m.in.: niewykonanie min. 30% kontroli projektów w ramach Działania w danym roku oraz niski poziom realizacji wizyt monitoringowych (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Mazowieckiej Jednostki WdraŜania Programów Unijnych, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego), nieuzasadnione wydłuŝenie procedury kontradyktoryjnej oraz procesu wydawania zaleceń pokontrolnych (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego), niska jakość sporządzanych dokumentów oraz brak spójności zapisów poszczególnych dokumentów opisujących przebieg kontroli (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego), niedokonanie weryfikacji wszystkich obszarów podlegających kontroli (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego), niewydanie zaleceń pokontrolnych do wszystkich uchybień/nieprawidłości opisanych w Informacji pokontrolnej, przy jednoczesnym braku potwierdzenia usunięcia stwierdzonych uchybień (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie); c) w zakresie zachowania ścieŝki audytu: brak zapewnienia właściwej ścieŝki audytu umoŝliwiającej prześledzenie pełnego procesu w ramach poszczególnych weryfikowanych obszarów (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie, Urzędu Marszałkowski Województwa Małopolskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego). Ponadto w wyniku przeprowadzanych kontroli najwaŝniejsze błędy zdiagnozowano równieŝ w następujących procesach: 70

71 a) w zakresie płatności i rozliczenia działania, m.in.: nieterminowe weryfikowanie wniosków o płatność (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Mazowieckiej Jednostki WdraŜania Programów Unijnych, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego), opóźnienia w odzyskiwaniu od beneficjentów wydatków niekwalifikowalnych (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko- Mazurskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego), brak posiadania dokumentów potwierdzających dokonanie weryfikacji kompletności i poprawności danych przekazywanych przez IP2 (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego). b) w zakresie nieprawidłowości, m.in.: nieterminowe przekazywanie do IZ dokumentacji dotyczącej nieprawidłowości (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego), wprowadzanie błędnych, bądź nieaktualnych informacji do rejestru nieprawidłowości prowadzonego przez IP (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego oraz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie), niezgodne z Systemem realizacji PO KL kwalifikowanie wydatków podlegających zwrotowi (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego oraz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie). Jednocześnie w 2011 r. IZ PO KL zleciła firmie zewnętrznej wykonanie kontroli Rocznego Planu Działania Pomocy Technicznej. Zgodnie z załoŝeniami Rocznego Planie Kontroli IZ PO KL na rok 2011 r. kontrole RPD PT PO KL przeprowadzono w 5 instytucjach, tj. Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podlaskiego, Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego, Urzędzie Marszałkowskim Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urzędzie Marszałkowskim Województwa Mazowieckiego oraz Urzędzie Marszałkowskim Województwa Warmińsko-Mazurskiego. W wyniku kontroli w zakresie Pomocy Technicznej w ramach X Priorytetu PO KL (realizacja RPD PT) stwierdzono następujące uchybienia: brak wskazania w opisach stanowiska poszczególnych pracowników informacji na temat zadań wykonywanych w ramach RPD PT PO KL oraz procentowego zaangaŝowania pracownika w zadania realizowane w ramach RPD PT PO KL (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego), brak wskazania na dokumentacji ze szkoleń logotypów oraz informacji na temat współfinansowania są ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko- Pomorskiego), błędne opisywanie dokumentów księgowych (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko Mazurskiego), 71

72 nieterminowe składanie oraz weryfikowanie wniosków o płatność (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko Pomorskiego), nieterminowe przekazanie do IZ PO KL sprawozdań z realizacji działań w ramach Pomocy Technicznej PO KL (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego), wskazanie błędnej daty dokonania szacowania wartości zamówienia w protokole z przeprowadzanych postępowań (dotyczy: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego). Jednocześnie w związku ze stwierdzonymi w ramach ww. kontroli licznymi uchybieniami i nieprawidłowościami, IZ PO KL kaŝdorazowo wydawała zalecenia pokontrolne, obligując tym samym ww. instytucje do podjęcia stosownych działań zaradczych mających na celu niezwłoczne zniwelowanie stwierdzonych w toku kontroli nieprawidłowości i uchybień oraz do wprowadzenia mechanizmów kontrolnych gwarantujących prawidłową realizację poszczególnych zadań w przyszłości. W przypadku stwierdzenia wydatków niekwalifikowalnych związanych z błędami popełnionymi na etapie oceny wniosków o dofinansowanie IZ wzywała jednostki kontrolowane do zwrotu środków. Ponadto, w związku z wagą uchybień/nieprawidłowości stwierdzonych w toku kontroli systemowej w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Kujawsko-Pomorskiego, kontroli systemowej w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubuskiego oraz kontroli systemowej w Mazowieckiej Jednostce WdraŜania Programów Unijnych, IZ PO KL zobowiązała ww. instytucje do opracowania szczegółowego planu naprawczego. NaleŜy zaznaczyć, iŝ w kaŝdym przypadku stwierdzenia nieprawidłowości IZ PO KL kaŝdorazowo wydaje zalecenia pokontrolne, których wdroŝenie jest ściśle monitorowane poprzez analizę i weryfikowanie informacji na temat ich wdroŝenia przez instytucje kontrolowane. Dodatkowo w przypadku wykrycia powaŝnych nieprawidłowości IZ obliguje jednostki kontrolowane do opracowania szczegółowych planów naprawczych, a takŝe rozwaŝa w takich przypadkach blokadę certyfikacji środków. Ponadto IZ w ramach ponownie przeprowadzonych kontroli na miejscu sprawdza wdroŝenia zaleceń wydanych przez IZ we wcześniejszych kontrolach. Jednocześnie IZ PO KL prowadzi tabelę monitoringową zawierającą zestawienie zaleceń opracowanych dla danej instytucji, w której zawarte są informacje o sposobie ich wdroŝenia. W 2011 r. nie zaistniała konieczność przeprowadzenia przez IZ kontroli doraźnych w instytucjach zaangaŝowanych we wdraŝanie PO KL. Kontrole projektów systemowych IZ PO KL, zgodnie z Zasadami kontroli w ramach PO KL, dokonuje weryfikacji prawidłowości realizacji następujących projektów: projektów systemowych realizowanych przez IP w ramach Działań wdraŝanych przez komórki pełniące funkcję IP oraz projektów systemowych realizowanych przez IP II stopnia w ramach Priorytetu V PO KL, projektów realizowanych przez beneficjentów systemowych w ramach Działania 5.3 PO KL (Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Sprawiedliwości, Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury oraz Ministerstwo Rozwoju Regionalnego), projektów innych beneficjentów, w szczególnie uzasadnionych przypadkach. W 2011 r. IZ PO KL przeprowadziła kontrolę na miejscu 3 projektów systemowych realizowanych przez Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Ministerstwo Rozwoju Regionalnego tj.: projekt systemowy Uproszczenie procedur związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej poprzez ich elektronizację i wdroŝenie idei jednego okienka w ramach Działania 5.3 PO KL, wartość projektu: 10,5 mln EUR IZ PO KL oceniła projekt w kategorii nr 3 (projekt jest realizowany w sposób częściowo poprawny, potrzebne są znaczne usprawnienia), 72

73 projekt systemowy Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w ramach Działania 5.3 PO KL, wartość projektu: 6,5 mln EUR IZ PO KL oceniła projekt w kategorii nr 2 (projekt jest realizowany w sposób poprawny, ale potrzebne są usprawnienia), projekt systemowy Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdraŝaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych, wartość projektu: 6,7 mln EUR w przypadku kontroli przedmiotowego projektu IZ PO KL jest w trakcie realizacji procedury kondardyktoryjnej; w związku z powyŝszym, w sprawozdaniu nie wskazano informacji na temat uchybień oraz nieprawidłowości stwierdzonych w toku przedmiotowej kontroli, oraz 5 projektów systemowych realizowanych przez IP w ramach Działań wdraŝanych przez komórki pełniące funkcję IP, tj: projekt systemowy Diagnoza trendów rozwojowych województwa kujawsko-pomorskiego realizowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w ramach Działania 8.1 PO KL, wartość projektu: 84,2 tys. EUR IZ PO KL oceniła projekt w kategorii nr 2 (projekt jest realizowany w sposób poprawny, ale potrzebne są usprawnienia), projekt systemowy Opracowanie koncepcji funkcjonowania Mazowieckiej Sieci Ośrodków Doradczo Informacyjnych w zakresie innowacji realizowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w ramach Poddziałania PO KL, wartość projektu: 240,2 tys. EUR IZ PO KL oceniała projekt w kategorii nr 1 (projekt jest realizowany prawidłowo, potrzebne są niewielkie usprawnienia), projekt systemowy Stypendia naukowe dla doktorantów kształcących się na kierunkach uznanych za szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju Województwa Lubuskiego realizowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w ramach Poddziałania PO KL, wartość projektu 1,2 mln EUR IZ PO KL oceniła projekt w kategorii nr 2 (projekt jest realizowany w sposób poprawny, ale potrzebne są usprawnienia), projekt systemowy DrINNO2 budowanie potencjału społecznego wysokiej klasy specjalistów w województwie warmińsko-mazurskim realizowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego w ramach Poddziałania PO KL, wartość projektu: 523,2 tys. EUR IZ PO KL oceniła projekt w kategorii nr 2 (projekt jest realizowany w sposób poprawny, ale potrzebne są usprawnienia), projekt systemowy Podkarpackie Obserwatorium Rynku Pracy realizowany przez Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie w ramach Poddziałania PO KL, wartość projektu: 817,7 tys. EUR IZ PO KL oceniła przedmiotowy projekt w kategorii nr 3 (projekt jest realizowany w sposób częściowo poprawny, ale potrzebne są znaczne usprawnienia). Zakres przedmiotowy kontroli projektów systemowych na miejscu przeprowadzanych przez IZ PO KL obejmował, m. in. prawidłowość rozliczeń finansowych, kwalifikowalność ponoszonych wydatków, postęp rzeczowy realizowanego projektu, poprawność dokumentacji dotyczącej personelu projektu, sposób rekrutacji uczestników projektu, czy poprawność udzielania zamówień publicznych / zasady konkurencyjności. W wyniku przedmiotowych kontroli Zespół kontrolujący nie stwierdził błędów systemowych, niemniej jednak zdiagnozował następujące problemy zagraŝające prawidłowej realizacji projektu: a) w zakresie personelu projektu, m.in.: znaczne zawyŝanie kosztów zarządzania projektem (dotyczy projektu realizowanego przez: Ministerstwo Gospodarki oraz Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie), nieefektywne zatrudnianie personelu projektu oraz wynagradzanie pracowników projektu, w tym: finansowanie wynagrodzeń pracowników projektu za okres, w którym nie byli oddelegowani do realizacji projektu oraz finansowanie w ramach projektu wynagrodzeń pracowników, którzy w godzinach pracy na rzecz projektu wykonywali inne obowiązki niezwiązane z jego realizacją (dotyczy projektu realizowanego przez: Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie), 73

74 brak dokumentacji potwierdzającej prawidłowość zatrudnienia personelu projektu, w tym brak sporządzania zakresów obowiązków wszystkich pracowników oddelegowanych do realizacji projektu, a takŝe brak informacji o współfinansowaniu wynagrodzenia z EFS (dotyczy projektu realizowanego przez: Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Sprawiedliwości); b) w zakresie uczestników projektu, m.in.: brak wskazania w deklaracjach uczestnictwa w projekcie wszystkich elementów określonych w Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL (dotyczy projektu realizowanego przez: Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego), niezasadne przyznawanie wsparcia uczestnikom projektu, którzy nie spełniali kryteriów określonych przez beneficjenta (dotyczy projektu realizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego), brak zachowania bezstronności przy dokonywaniu oceny wniosków uczestników o otrzymanie wsparcia (dotyczy projektu realizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego); c) w zakresie rozliczeń finansowych, m.in.: niegospodarne i nieefektywne dokonywanie zakupów w ramach projektu oraz podwójne sfinansowanie wydatków (dotyczy projektu realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie), rozliczanie w ramach projektu wydatków, które nie zostały ujęte we wniosku o dofinansowanie realizacji projektu (dotyczy projektu realizowanego przez Ministerstwo Gospodarki), finansowanie w ramach projektu pozaprojektowej działalności Beneficjenta/Partnera (dotyczy projektu realizowanego przez Ministerstwo Gospodarki), brak moŝliwości prześledzenia całej ścieŝki audytu w ramach sporządzania przez beneficjenta wniosków o płatność (dotyczy projektu realizowanego przez Ministerstwo Gospodarki, Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego). Ponadto Zespół kontrolujący zdiagnozował następujące uchybienia: naruszenie ustawy prawo zamówień publicznych, naruszenia kryteriów określonych dla stosowania zasady konkurencyjności oraz naruszenia wewnętrznych procedur w sprawie udzielania zamówień publicznych poniŝej 14 tysięcy euro (dotyczy projektu realizowanego przez: Ministerstwo Gospodarki, Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Ministerstwo Sprawiedliwości, Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego oraz Wojewódzkie Urząd Pracy w Rzeszowie), nieprawidłowe sporządzanie wniosków o dofinansowanie realizacji projektu, m.in. błędne ujmowanie w kosztach bezpośrednich kosztów pośrednich, brak odzwierciedlania wszystkich zaplanowanych działań w harmonogramie projektu, błędne wskazywanie opisu i uzasadnienia dla kosztów bezpośrednich związanych, m.in. z zatrudnieniem personelu projektu w części wniosku obowiązkowej jedynie dla cross-financingu i kosztów pośrednich (dotyczy projektu realizowanego przez: Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie), nieznaczne opóźnienia w realizacji projektu względem harmonogramu projektu (dotyczy projektu realizowanego przez: Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Sprawiedliwości, Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego oraz Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego). Jednocześnie w związku ze stwierdzeniem w toku kontroli poszczególnych projektów systemowych wydatków niekwalifikowalnych IZ PO KL wezwała beneficjentów do zwrotu przedmiotowych wydatków. Ponadto w przypadku kontroli projektu realizowanego przez Ministerstwo Gospodarki IZ PO KL zobligowała Beneficjenta do opracowania szczegółowego planu naprawczego. W 2011 r. nie przeprowadzano kontroli trwałości projektu w rozumieniu art. 57 rozporządzenia nr 1083/2006. W 2011 r. nie zaistniała równieŝ koniczność przeprowadzenia przez IZ kontroli doraźnych projektów. 74

75 Zgodność realizowanego programu z prawodawstwem w zakresie zamówień publicznych Beneficjenci środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Społecznego będący organami państwowymi, samorządowymi lub innymi instytucjami prawa publicznego przy dokonywaniu zakupów w realizowanych projektach są związani przepisami ustawy Prawo Zamówień Publicznych. W wyniku audytów Komisji Europejskiej stwierdzono w niektórych przypadkach naruszenie przepisów ww. ustawy przez beneficjentów, głównie w zakresie stosowania trybu z wolnej ręki. W związku z powyŝszym, w celu wzmocnienia mechanizmów kontrolnych w przedmiotowym zakresie IZ PO KL włączyła dokument pn. Zasady dotyczące przeprowadzania postępowań o udzielenie zamówienia publicznego finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego do zaktualizowanych Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL, obowiązujących od dnia 1 stycznia 2011 r. Włączenie Zasad w skład Systemu Realizacji PO KL ma na celu zminimalizowanie ryzyka występowania nieprawidłowości związanych z udzielaniem zamówień publicznych w projektach realizowanych w ramach PO KL. Działania kontrolne podjęte przez inne instytucje oraz przeprowadzone audyty W 2011 r. miały miejsce następujące działania kontrole instytucji zewnętrznych: 1) Instytucja Audytowa audyt roczny systemu i operacji w ramach PO KL W 2011 r. Instytucja Audytowa przeprowadziła audyt systemu oraz audyt operacji na próbie wybranych instytucji i projektów. W 2011 r. Instytucja Audytowa (IA) przekazała sprawozdanie końcowe z audytu systemu oraz audytu operacji na próbie wybranych instytucji i projektów. W wyniku prac audytowych system zarządzania i kontroli w ramach Programu Operacyjnego Kapitału Ludzkiego został oceniony w kategorii nr 2 zgodnie z wytyczną COCOF nr 08/0019/01-EN Guidance dokument on a common methodology for the assessment of management and control systems in the Member States ( programming period). Najistotniejsze ustalenia audytu systemu dotyczyły, m.in.: braku mechanizmów weryfikujących potencjał ekonomiczno-finansowy wnioskodawców, nieosiągnięcia poziomu 30% kontroli projektów na miejscu w danym roku w ramach Działań przez poszczególne IP/IP2 oraz stosowanie nieprawidłowej metodologii w ramach przeprowadzanej analizy ryzyka, braku przeprowadzenia części kontroli krzyŝowych, nieprawidłowej realizacji procesów związanych z działaniem systemu LSI. W wyniku audytu operacji stwierdzono, Ŝe przyjęty próg istotności nie został przekroczony (poziom błędu wyniósł 0,54 %). NajwaŜniejsze ustalenia audytu operacji dotyczyły, m.in: rozliczania we wnioskach o płatność zawyŝonych wydatków dotyczących realizacji poszczególnych działań w projekcie, naruszenia określonej w Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL zasady konkurencyjności, m.in.: poprzez brak wysyłania zapytań ofertowych do co najmniej trzech wykonawców, naruszenia zapisów ustawy Prawo zamówień publicznych, m.in.: w zakresie nieprawidłowego dzielenia zamówień. 2) NajwyŜsza Izba Kontroli (NIK) - wykonanie budŝetu 2010 r. w części 34 Rozwój Regionalny W 2011 r. NajwyŜsza Izba Kontroli (NIK) przeprowadziła w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego kontrolę pod kątem wykonania budŝetu 2010 r. w części 34. W wyniku przeprowadzonej kontroli NIK w stosunku do IZ PO KL wskazał na konieczność pełnej realizacji zadania Budowa Podsystemu Monitorowania EFS, tj. budowy Hurtowni danych PEFS. Niemniej jednak, mając na uwadze uwarunkowania techniczne budowy ww. Hurtowni, szacowany czas oraz wysokie koszty przedsięwzięcia IZ PO KL jeszcze przed otrzymaniem raportu NIK dokonała ponownej analizy zasadności i racjonalności wydatków przeznaczonych na ten cel i podjęła decyzję o wycofaniu się z realizacji przedsięwzięcia o nazwie Budowa Hurtowni danych 75

76 PEFS 2007 zobowiązując się tym samym do dokonania modernizacji obecnie funkcjonujących narzędzi wspierających proces monitorowania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 3) Komisja Europejska kontrola projektów (mini DAS) W odpowiedzi na ostateczne ustalenia z audytu przeprowadzonego przez Dyrekcję Generalną ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych oraz Równości Szans w Komisji Europejskiej (KE) w okresie września 2009 r., strona polska w 2011 r. zmodyfikowała odpowiednio przepisy prawa krajowego oraz dokumenty obowiązujące w ramach Systemu Realizacji PO KL. Dokonano m.in. zmiany przepisów prawa krajowego, która miała na celu wyeliminowanie moŝliwości pokrywania ze środków EFS podlegającego zwrotowi podatku od towarów i usług (VAT). W dniu 3 sierpnia 2011 r. IZ PO KL przekazała do wiadomości KE rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 lipca 2011 r. w sprawie dokonywania z Funduszu Pracy refundacji kosztów wyposaŝenia lub doposaŝenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego oraz przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 155, poz. 922), obowiązujące od 31 lipca 2011 r. Środki uzyskane z tytułu naliczonej autokorekty w wysokości 2,6 mln zł zostały pozostawione do wykorzystania na inne projekty w ramach Priorytetu VI. Ponadto: zmieniono Zasady dotyczące przeprowadzania postępowań o udzielenie zamówienia publicznego ze środków EFS oraz Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL - w celu zapewnienia przestrzegania przez zamawiających zasady konkurencyjności i przejrzystości na kaŝdym etapie postępowania; zmieniono dokumenty w Systemie Realizacji PO KL - w celu zapewnienia wyeliminowania podwójnego finansowania zadań wykonywanych w ramach projektów ze środków EFS i budŝetu państwa. WyŜej wymienione dokumenty zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2011 r. Pismem z dnia 28 listopada 2011 r. KE poinformowała IZ PO KL o uznaniu za zamknięte wszystkich rekomendacji z tego audytu. 4) Komisja Europejska audyt systemu w zakresie Priorytetów I i II PO KL W dniu 16 marca 2011 r. strona polska otrzymała końcowy, ostateczny raport KE z audytu przeprowadzonego w dniach października oraz listopada 2009 r. Audyt obejmował sprawdzenie systemu w zakresie Priorytetów I i II PO KL, za których wdraŝanie odpowiada Departament WdraŜania EFS w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej (MPIPS) oraz kontrolę projektów na miejscu, w tym projektów realizowanych i nadzorowanych przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich (CRZL) pełniące funkcję Instytucji Pośredniczącej II stopnia. W wyniku prowadzonej w II półroczu 2010 r. procedury kontradyktoryjnej, w końcowej wersji raportu KE uznała część wyjaśnień strony polskiej, podtrzymując jednak opinię w sprawie niewłaściwego przeprowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego w kilku kontrolowanych projektach. W odpowiedzi na zawarte w raporcie ustalenia, strona polska w dniu 16 maja 2011 r. przekazała do KE wyjaśnienia i informacje o wdroŝeniu rekomendacji. W ramach działań naprawczych IZ PO KL dokonała zmian w Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL, m.in. związanych z naleŝytym zarządzaniem finansowym, oraz w Systemie Realizacji PO KL, w tym: Zasad dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL - m.in. wprowadzono mechanizmy weryfikacji poprawności oceny wniosków o dofinansowanie, Zasad kontroli w ramach PO KL w celu zwiększenia efektywności kontroli i wzmocnienia nadzoru nad jednostkami kontrolowanymi, Zasad dot. prowadzenia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego finansowanych ze środków EFS w zakresie zamówień powyŝej 14 tys. euro. Zmienione dokumenty obowiązują od 1 stycznia 2011 r. Dodatkowo, środki uwolnione do końca 2011 r. w związku z naliczeniem autokorekty w ramach Priorytetu I w wysokości 87,5 mln zł, zostały przeznaczone na finansowanie projektów konkursowych w zakresie zapewnienia opieki nad dziećmi do lat 3 w ramach tego Priorytetu. 76

77 W dniu 27 lipca 2011 r. KE poinformowała IZ PO KL o akceptacji sposobu wdroŝenia działań naprawczych oraz poprosiła o dodatkowe informacje dotyczące stanu wdroŝenia części rekomendacji, które nie zostały zamknięte. Informacje w tym zakresie zostały przekazane do KE w sierpniu 2011 r. W efekcie powyŝszego, do końca 2011 r. prawie wszystkie rekomendacje zostały uznane przez KE za zamknięte. 5) Komisja Europejska audyt systemu i projektów W dniu 30 czerwca 2011 r. wpłynęła polska wersja projektu raportu z audytu KE przeprowadzonego w dniach 27 września 19 października 2010 r. w zakresie funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli ustanowionego w wybranych do kontroli instytucjach (IZ PO KL, Instytucja Certyfikująca, Instytucja Audytowa i wybrane Instytucje Pośredniczące) oraz prawidłowości realizacji 8 projektów z terenu województwa mazowieckiego, świętokrzyskiego oraz województwa podlaskiego. Najistotniejsze ustalenia dotyczyły słabości w wyborze projektów i weryfikacji ich budŝetów prowadzących do wyboru nieefektywnych kosztowo projektów, zawierających zawyŝone koszty zarządzania projektem oraz naruszenia zasady naleŝytego zarządzania finansowego. Strona polska w dniu 30 sierpnia 2011 r. przekazała do KE swoje stanowisko w odniesieniu do ustaleń sformułowanych we wstępnej wersji raportu. Środki uwolnione z tytułu naliczenia autokorekty w związku z ustaleniami audytu KE (437,5 mln zł na koniec 2011 r.) pozostają do zakontraktowania w ramach nowych konkursów ogłaszanych w ramach Programu. IZ PO KL jeszcze przed otrzymaniem oficjalnego raportu z ww. audytu w ramach aktualizacji Systemu Realizacji PO KL podjęła odpowiednie środki, aby zapobiec wystąpieniu w przyszłości uchybień wykrytych przez słuŝby audytowe. W dniu 8 grudnia 2011 r. strona polska otrzymała ostateczny raport z ww. audytu w wersji angielskiej, z którego wynika, iŝ KE uznała prawie wszystkie rekomendacje za zamknięte. Do zakończenia okresu sprawozdawczego do IZ PO KL nie wpłynęła oficjalna polska wersja wyników z przedmiotowego audytu. 6) Komisja Europejska audyt systemu W dniach października 2011 r. słuŝby audytowe KE przeprowadziły na próbie dwóch instytucji organizujących konkursy (Dolnośląski Wojewódzki Urząd Pracy we Wrocławiu oraz Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi) audyt systemu zarządzania i kontroli PO KL. Przedmiotem badania był sposób dokonywania przez IOK oceny wniosków o dofinansowanie realizacji projektu w oparciu o zapisy obowiązującego od stycznia 2011 r. zaktualizowanego Systemu Realizacji PO KL oraz Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL. Zmiany w ww. dokumentach wynikały m.in. z wdroŝenia rekomendacji z poprzednich audytów KE. Do zakończenia bieŝącego okresu sprawozdawczego IZ PO KL nie otrzymała raportu zawierającego wstępne ustalenia z przedmiotowej kontroli. 7) Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO) kontrola dotycząca wykonania budŝetu ogólnego Unii Europejskiej w ramach realizacji PO KL (2009) Strona polska w 2011 r. kontynuowała rozpoczęty w 2010 r. proces monitorowania wdroŝenia rekomendacji wynikających z audytu ETO przeprowadzonego w dniach od 16 listopada do 4 grudnia 2009 r. na próbie 8 projektów, a takŝe w wybranych dwóch Instytucjach Pośredniczących, IZ oraz IC - w zakresie systemu zarządzania i kontroli (DAS 2009). Kontynuowane były czynności związane z odzyskiwaniem kwot nieprawidłowo wydatkowanych w projekcie, w którym stwierdzono wielokrotną deklarację wydatków na personel oraz finansowanie własnej działalności firmy (raport końcowy ETO z dnia 30 września 2010 r.). W październiku 2011 r. IZ PO KL wydała negatywne rozstrzygnięcie złoŝonego przez beneficjenta odwołania, o którym mowa w art. 207 ust 12 ustawy o finansach publicznych, podtrzymujące częściowo decyzję Instytucji Pośredniczącej II stopnia zawierającą wezwanie do zwrotu środków uznanych za niekwalifikowane. Beneficjent w listopadzie 2011 r. odwołał się od decyzji IZ PO KL do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA). IZ PO KL odniosła się do przedmiotowej skargi w grudniu 2011 r., jednak do zakończenia okresu sprawozdawczego WSA nie zajął stanowiska w przedmiotowej sprawie. 77

78 8) Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO) kontrola dotycząca wykonania budŝetu ogólnego Unii Europejskiej w ramach realizacji PO KL (2010) ETO pismem z dnia 16 lutego 2011 r. skierowanym do NajwyŜszej Izby Kontroli oraz przekazanym do wiadomości IZ PO KL poinformował o braku zastrzeŝeń w obszarze funkcjonowania instytucji i realizacji projektów, które podlegały kontroli ETO w dniach 20 września - 7 października 2010 r. (IZ PO KL, Instytucja Audytowa oraz 6 projektów realizowanych w ramach Priorytetu II, IV, VI i VIII w województwach kujawsko-pomorskim, wielkopolskim i lubelskim). 9) Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO) audyt systemów zarządzania ustanowionych przez Instytucję Zarządzającą i Komitet Monitorujący Europejskiego Funduszu Społecznego dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007PL051PO001 (2011) W dniach 9-19 maja 2011 r. ETO przeprowadził audyt systemów zarządzania ustanowionych przez Instytucję Zarządzającą i Komitet Monitorujący Europejskiego Funduszu Społecznego dla Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007PL051PO001 w ramach zadania audytowego: Czy Komisja Europejska i Kraje Członkowskie ustanowiły system zarządzania będący w stanie ocenić skuteczność wydatków na aktywne starzenie?. Czynności sprawdzające dotyczyły poprawności funkcjonowania systemu zarządzania w oparciu o działania skierowane do osób starszych w ramach PO KL. Kontrola realizowana była na przykładzie IZ PO KL oraz 4 losowo wybranych projektów nadzorowanych przez IP i IP II z województw kujawskopomorskiego oraz mazowieckiego. Do dnia zakończenia bieŝącego okresu sprawozdawczego IZ PO KL nie otrzymała ustaleń z przeprowadzonej kontroli. 10) Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO) kontrola dotycząca wykonania budŝetu ogólnego Unii Europejskiej w ramach realizacji PO KL (2011) W dniach 27 czerwca - 14 lipca 2011 r. ETO przeprowadził pierwszą część kontroli dotyczącej wykonania budŝetu ogólnego Unii Europejskiej DSA 2011, EFS 2007PL051PO001- Program Operacyjny Kapitał Ludzki Kontrolą zostało objętych 12 projektów realizowanych w ramach komponentu centralnego (Priorytet II, III, IV) oraz regionalnego (Priorytet VI i XI) w województwach łódzkim, małopolskim, mazowieckim oraz podlaskim. W dniach 6 września - 22 listopada 2011 r. ETO przeprowadził drugą część ww. kontroli. Kontrolą zostało objętych kolejne 12 projektów realizowanych w ramach komponentu centralnego (Priorytet III, IV) oraz regionalnego (Priorytet VI, VII, VIII, XI) w województwach dolnośląskim, lubelskim, mazowieckim, świętokrzyskim, śląskim oraz wielkopolskim. W listopadzie 2011 r. miało miejsce spotkanie podsumowujące kontrolę ETO. Zgodnie z informacjami przekazanymi w ramach niniejszego spotkania raport zawierający wstępne ustalenia z audytu zostanie przekazany w I połowie 2012 r Zasada równości szans W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w szczególny sposób brana jest pod uwagę specyficzna sytuacja grup defaworyzowanych na rynku pracy. W celu zwiększenia stopnia uczestnictwa tych osób w Ŝyciu społecznym w PO KL realizowane jest: zwiększanie poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych jako grupy znajdującej się w szczególnej sytuacji na rynku pracy; ułatwianie dostępu do edukacji i podnoszenia lub zdobywania nowych kwalifikacji zawodowych przez osoby niepełnosprawne; rozwój usług wspierających, ułatwiających włączenie do rynku pracy (np. transportowych, opiekuńczych czy zapewnienie udziału asystentów i trenerów pracy); poszerzanie dostępu do doradztwa, poradnictwa zawodowego, informacji i konsultacji; tworzenie przyjaznego systemu wsparcia oraz rozwijanie instrumentów o charakterze aktywizacyjnym. 78

79 W ramach powyŝszych działań w 2011 roku zostały przyjęte do realizacji m.in. projekty ogólnokrajowe i regionalne z zakresu aktywizacji zawodowej i społecznej, identyfikujące i promujące najlepsze rozwiązania, a takŝe wdraŝanie instrumentów aktywnej integracji, podnoszące kwalifikacje osób niepełnosprawnych i tworzące warunki do ich zatrudnienia. Ponadto, w wyniku dokonania przez Instytucję Zarządzającą PO KL przeglądu śródokresowego, została podjęta decyzja o wydzieleniu w Priorytecie VII działania dedykowanego tylko i wyłącznie osobom niepełnosprawnym (Działanie 7.4 Niepełnosprawni na rynku pracy). Działanie to przewiduje realizację wsparcia w zakresie programów aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych, w ramach których dla kaŝdego z uczestników przygotowywane i realizowane będą indywidualne plany działania, opracowane w oparciu o analizę predyspozycji zawodowych, obejmujące co najmniej dwie formy wsparcia, a takŝe działania edukacyjne i integracyjne, mające na celu adaptację pracownika w środowisku pracy. W 2011 roku Instytucja Zarządzająca PO KL zorganizowała równieŝ cykl spotkań informacyjnych Pełno spraw dla niepełnosprawnych, w ramach których osoby niepełnosprawne miały okazję uzyskać informację na temat: działań finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego (warsztaty aktywizacji, doradztwo, pośrednictwo zawodowe i pracy, staŝe, szkolenia, kursy, środki finansowe na załoŝenie własnej działalności gospodarczej), aktualnie realizowanych projektów dla osób niepełnosprawnych. Uczestnicy spotkania mogli równieŝ wziąć udział w konsultacjach indywidualnych z ekspertami z Centralnego Punktu Informacyjnego. Inną grupą defaworyzowaną, którą w sposób szczególny wspiera PO KL, jest społeczność romska. Z badań dot. społeczności romskiej wynika, Ŝe tylko około 30% badanych Romów miało kontakty z urzędami pracy i zaledwie 25% badanych wyraziło chęć uczestniczenia w kursach przygotowania zawodowego, mimo bardzo niskiego poziomu wykształcenia 6. Romowie są takŝe mniejszością etniczną, która w małym stopniu bierze aktywny udział w Ŝyciu publicznym. Kwestię problemu dyskryminacji i potrzeby zwiększenia asymilacji społeczności romskiej, stanowiącej największą mniejszość w Europie, dostrzega równieŝ Komisja Europejska. W kwietniu 2011 roku został wydany dokument Unijne ramy dotyczące krajowych strategii integracji Romów do 2020 r., mający na celu ukierunkowanie wsparcia na rzecz zmnniejszenia wykluczenia i dyskryminiacji społeczności romskiej w następujących obszarach: dostęp do edukacji: zapewnienie, aby wszystkie romskie dzieci ukończyły co najmniej szkołę podstawową; dostęp do zatrudnienia: ograniczenie nierówności w zatrudnieniu między Romami a resztą społeczeństwa; dostęp do opieki zdrowotnej: zmniejszenie róŝnic w zakresie stanu zdrowia między Romami a resztą społeczeństwa; dostęp do zakwaterowania i podstawowych usług: likwidacja przepaści między odsetkiem Romów mających dostęp do zakwaterowania i mediów komunalnych (takich jak woda, energia elektryczna i gaz) a odsetkiem reszty społeczeństwa. Podjęcie powyŝszych działań przez państwa członkowskie pozwoli na zminimalizowane wykluczenia niniejszej grupy społecznej, jak równieŝ przyczyni się do postępów w osiąganiu celów strategii Europa 2020 w zakresie zatrudnienia, włączenia społecznego i edukacji. W odpowiedzi na niniejsze problemy i wyzwania w PO KL w ramach Poddziałania realizowane są projekty obejmujące działania z zakresu zatrudnienia, edukacji, integracji społecznej i zdrowia, przyczyniające się do aktywizacji społeczno - zawodowej społeczności romskiej. Zgodnie z danymi na koniec 2011 roku, ze wsparcia skorzystało Romów, w tym 1507 kobiet i męŝczyzn. Zasada równości szans kobiet i męŝczyzn W 2011 roku bardzo waŝnym elementem realizacji zasady równości szans płci nadal było podnoszenie świadomości i wiedzy na temat tej polityki horyzontalnej, zgodnie z zapisami opracowanego przez IZ PO KL dokumentu Agenda działań na rzecz równości szans płci w ramach PO KL Przykładami inicjatyw zrealizowanych na podstawie jej zapisów były: 6 Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Warszawa, str

80 konkurs dobre praktyki EFS - w ramach konkursu została wydzielona kategoria polityki horyzontalne zasada równości szans kobiet i męŝczyzn. Pozwoliło to na zidentyfikowanie i wyróŝnienie dobrych praktyk z zakresu stosowania zasady równości szans płci; przygotowano podręcznik inspirujących rozwiązań (polskich i zagranicznych) z zakresu równości szans płci w celu dostarczenia potencjalnym projektodawcom pomysłów ciekawych i skutecznych sposobów na włączenie tej polityki horyzontalnej do projektów; przygotowano dokument pomocniczy Analiza trudności projektodawców związanych z wdraŝaniem zasady równości szans płci, identyfikujący najczęściej pojawiające się błędy i problemy na etapie aplikowania o środki; przeprowadzono konkurs, wybrano i zrealizowano spot telewizyjny, promujący zasadę równości szans płci wśród społeczeństwa polskiego. Spot reklamowy został pokazany w metrze warszawskim, Internecie, kinach i telewizji. Kampania miała na celu przede wszystkim podniesienie świadomości ogółu społeczeństwa, a w szczególności pracowników i pracodawców w Polsce na temat potrzeby przestrzegania zasady równości szans płci w miejscu pracy zwłaszcza na etapie rekrutacji. Spot dostępny jest na stronie odbyło się spotkanie Grupy roboczej ds. równości szans płci w lutym 2011 roku, na którym zaprezentowane m.in. róŝne spoty reklamowe przygotowane w ramach projektów współfinansowanych z EFS promujące zasadę równości szans płci; udzielano na bieŝąco informacji nt. zasady równości szans płci poprzez m.in. specjalnie do tego stworzony adres mailowy rownoscplci@mrr.gov.pl, utworzony w czerwcu 2009 r. przez IZ PO KL. Mając na uwadze konieczność zwiększenia oddziaływania polityki równości szans płci nie tylko na etapie programowania, ale równieŝ realizacji konkretnych projektów, IZ PO KL podjęła działania zmierzające do rozszerzenia zakresu monitoringu o kwestie faktycznej realizacji zasady gender poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów do dokumentów systemu realizacji PO KL w zakresie finansowania, kontroli i monitoringu. Zmiany weszły w Ŝycie od 1 stycznia 2011 r. Ponadto, w 2011 roku Instytucja Zarządzająca PO KL kontynuowała współpracę z Europejską siecią na rzecz równości szans płci, która skupia dwanaście Instytucji Zarządzających EFS z całej UE. Sieć ma na celu wymianę dobrych praktyk w zakresie praktycznego wdraŝania zasady, jak równieŝ wypracowanie standardów równościowych dla nowego okresu programowania polityki spójności. W ramach prac sieci w 2011 roku zostało wydzielonych pięć grup roboczych, które zajmą się wypracowywaniem standardów równościowych w ramach następujących tematów: ewaluacja, szkolenia, trwałość rezultatów, budowanie świadomości, wpływ równości szans płci na politykę. IZ PO KL bierze czynny udział w pracach grupy ds. ewaluacji. Głównym celem niniejszej grupy jest stworzenie standardów/modelu ewaluacyjnego dot. najwaŝniejszych działań równościowych, o których trzeba pamiętać podczas przeprowadzania ewaluacji. Niniejsze standardy zostaną przekazane do wykorzystania dla wszystkich IZ EFS z krajów członkowskich. Ponadto, grupa zbierze dobre praktyki z ostatnich lat, dotyczące równościowej ewaluacji. Realizacją Agendy działań na rzecz równości szans płci było równieŝ przeprowadzenie przez IZ PO KL Badania wskaźnika gender index w instytucjach zaangaŝowanych w realizację PO KL. W okresie lipiec-listopad 2011 roku, na zlecenie IZ PO KL firma GHK Polska Sp. z o.o. przeprowadziła badanie, które miało na celu dokonanie pomiaru poziomu przestrzegania zasady równości szans płci w 2010 roku w następujących obszarach (tzw. siedem wskaźników obszarowych GI): rekrutacja, dostęp do awansów, ochrona przed zwolnieniami, dostęp do szkoleń, wynagrodzenia, godzenie obowiązków zawodowych z rodzinnymi, ochrona przed molestowaniem seksualnym i mobbingiem. Istotnym elementem była równieŝ identyfikacja dobrych praktyk stosowanych przez instytucje w zakresie godzenia Ŝycia zawodowego z rodzinnym. Badaniem objęto 33 instytucje zaangaŝowane we wdraŝanie PO KL. Wyniki badania w odniesieniu do poszczególnych obszarów wskazują na szereg istotnych zjawisk występujących w przebadanych instytucjach. W zakresie rekrutacji, tylko jedna z przebadanych instytucji przyznała, Ŝe podczas rozmowy kwalifikacyjnej padają pytania o stan rodzinny. Jednak zgodnie z otrzymanymi informacjami, co dziesiąty pracownik spotkał się z pytaniami o stan cywilny podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Pracownice proszone były takŝe o podanie liczby posiadanych dzieci, określenie kto będzie się opiekował dziećmi podczas jej nieobecności w domu, a takŝe o plany dotyczące urodzenia dziecka. Jednocześnie, fakt iŝ wiek kobiet, którym zadawano tego typu pytania (31-40 lat) oraz fakt, iŝ z pytaniami zazwyczaj spotykały się osoby zatrudnione w danej instytucji ponad 3 lata (4%) rodzi nadzieję, Ŝe ten proceder powoli odchodzi z praktyki rekrutacyjnej instytucji publicznych. 80

81 Analiza równego dostępu do awansów na podstawie informacji przekazanych przez działy kadr badanych instytucji wskazuje, iŝ kobiety stanowią 58% ogółu osób na stanowiskach kierowniczych. Z drugiej strony, pomimo silnej feminizacji badanych instytucji, to męŝczyźni przewaŝają na stanowiskach kierowniczych wyŝszego szczebla. Relacja ta ulega odwróceniu dopiero wśród kierowników niŝszego szczebla. Odnośnie warunków w obszarze ochrony przed zwalnianiem, niewielki odsetek badanych pracowników spotkało się z sytuacją, w której osoba po urlopie wychowawczym nie powróciła na dotychczasowe stanowisko. Z kolei 97% przypadków pracownic i pracowników powracających z dłuŝszych urlopów związanych z opieką nad dziećmi lub chorobą własną powróciło na to samo stanowisko, co przed urlopem. Jednak nieliczne przypadki braku powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko nie muszą wiązać się z dyskryminacją, mogą wynikać ze zmian organizacyjnych i wiązać się paradoksalnie z awansem stanowiskowym powracającego pracownika. W obszarze wynagrodzeń informacje z działów kadr instytucji wskazują na nieco niŝsze w przypadku kobiet niŝ męŝczyzn przeciętne roczne wynagrodzenia w roku Zdaniem 16% kobiet i tylko 6% męŝczyzn kryterium płci ma wpływ na wysokość zarobków. W zakresie rozwiązań pozwalających na łączenie obowiązków zawodowych z rodzinnymi badane instytucje najczęściej oferują elastyczny czas pracy dla rodziców lub pracę w niepełnym wymiarze, dofinansowują wypoczynek dzieci pracowników lub oferują wydłuŝony, płatny urlop macierzyński. Nie prowadzą jednak ani Ŝłobków ani przedszkoli, nie opłacają teŝ opiekunek do dzieci na czas nagłego wyjazdu słuŝbowego młodych mam. Zdecydowana większość pracownic i pracowników zatrudnionych jest w pełnym wymiarze czasu pracy. Z informacji pochodzących z działów kadr wynika, Ŝe 13 instytucji niezaleŝnie od szkoleń prowadzonych w ramach PO KL przeprowadziła wśród swoich pracowników szkolenia równego traktowania ze względu na płeć w miejscu pracy w celu ochrony przed molestowaniem i mobbingiem. W większości instytucji jest wyznaczona osoba lub jednostka organizacyjna, do której moŝna składać skargi na nierówne traktowanie lub molestowanie. Mimo to, prawie połowa pracowników nie wie, czy w ich miejscu pracy są ustalone procedury, jak ma postępować osoba, która czuje się upokorzona, gnębiona lub molestowana seksualnie, a ponad co drugi pracownik nie wie, do kogo ma się zwrócić w razie zetknięcia się z molestowaniem seksualnym w miejscu pracy. Niewiedza dot. procedur wynikać moŝe w duŝej mierze z faktu niezetknięcia z gorszym traktowaniem. Choć z jednej strony w badanych instytucjach stosowanych jest wiele rozwiązań korzystnych z punktu widzenia równości szans płci, to z drugiej, ograniczeniem ich efektywności jest niewystarczające zrozumienie tej tematyki oraz stosunkowo niska aktywność w inicjowaniu antydyskryminacyjnych rozwiązań przez same urzędy, jeŝeli nie zostało to odgórnie nakazane. W efekcie, w Ŝadnej z badanych instytucji kwestie równości szans płci w miejscu pracy nie były w sposób świadomy kompleksowo monitorowane. Zaobserwowano równieŝ, Ŝe wiedza pracowników dotycząca gender mainstreaming często wynikała z realizacji obowiązków słuŝbowych dotyczących wdraŝania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, natomiast wiedza pracowników niezaangaŝowanych we wdraŝanie PO KL była słabsza. Związane jest to z faktem, Ŝe instytucjom trudno jest wygospodarować własne środki na promocję, czy szkolenie pracowników w tej tematyce, natomiast takie szkolenia odbywają się w ramach PO KL Zasada partnerstwa Zasada partnerstwa jest realizowana w procesie ewaluacji w wymiarze partnerstwa instytucjonalnego tj. odbywa się: a) w formie konsultacji i angaŝowania partnerów społeczno-gospodarczych w proces ewaluacji - począwszy od planowania RPDE na poszczególne lata, poprzez odbiór i prezentacje wyników badań oraz akceptację rekomendacji ewaluacyjnych w formie uchwały na posiedzeniach KM (PKM) PO KL bądź w formie obiegowej. W roku 2011 zostały zatwierdzone przez KM następujące uchwały: Uchwała nr 73 Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki z dnia 10 lutego 2011 r. w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badania ewaluacyjnego Ocena systemu zarządzania i wdraŝania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

82 Uchwała nr 76 Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki z dnia 27 kwietnia 2011 r. w sprawie weryfikacji rekomendacji przyjętych dotychczas przez Komitet Monitorujący PO KL; Uchwała nr 80 Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki z dnia 20 września 2011 r. w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badania ewaluacyjnego Metaewaluacja projektów systemowych realizowanych w Działaniu 7.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki; Uchwała nr 81 Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki z dnia 20 września 2011 r. w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badania ewaluacyjnego Badania osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL (rekomendacje po II i III etapie ewaluacji). Uchwała nr 84 Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki z dnia 20 września 2011 r. w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badań ewaluacyjnych Instytucji Pośredniczącej dla I i II Priorytetu PO KL; Uchwała nr 85 Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki z dnia 20 września 2011 r. w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badań ewaluacyjnych Instytucji Pośredniczącej dla III Priorytetu PO KL; Uchwała nr 86 Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki z dnia 20 września 2011 r. w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badania ewaluacyjnego Ocena zakresu wykorzystania materiałów informacyjno-promocyjnych (gadŝetów) w projektach realizowanych przez beneficjentów w ramach POKL. b) przez angaŝowanie partnerów społeczno-gospodarczych i organizacji pozarządowych w przygotowanie załoŝeń badań ewaluacyjnych, konsultacje RPDE, szkolenia z zakresu ewaluacji (w formie spotkań podczas posiedzeń Grupy Sterującej Ewaluacją PO KL); c) poprzez udział partnerów społeczno-gospodarczych, władz samorządowych i organizacji pozarządowych w badaniach ewaluacyjnych realizowanych przez OECD, w formie spotkań grup eksperckich, warsztatów i wywiadów indywidualnych podczas wizyt studyjnych międzynarodowych ekspertów OECD a takŝe podczas konferencji podsumowujących niniejsze projekty badawcze. Dodatkowo, podczas piętnastego posiedzenia Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki (11 lutego 2011r.) IZ PO KL przedstawiła stan wdroŝenia rekomendacji wynikających z badania ewaluacyjnego pn. Ocena realizacji zasady partnerstwa w ramach SPO RZL i PO KL. Przegląd rekomendacji z realizacji zasady partnerstwa jest jednym z przykładów wdraŝania i realizowania zasady partnerstwa w PO KL. 2.3 Napotkane znaczące problemy oraz podjęte środki zaradcze W 2011 r. Instytucja Zarządzająca PO KL przeprowadziła we współpracy z Komisją Europejską przegląd śródokresowy, który pozwolił na podjęcie środków zaradczych w celu zwiększenia efektywności wsparcia udzielanego we wszystkich obszarach wdraŝania PO KL. Zakres zmian przeprowadzonych w ramach przeglądu został opisany w rozdziale Dodatkowo, w opisie kaŝdego z Priorytetów, zawartym w części 3 niniejszego sprawozdania, opisano szczegółowo problemy we wdraŝaniu istotne dla danego Priorytetu. W związku z powyŝszym, problemy merytoryczne zidentyfikowane przez Instytucję Zarządzającą PO KL jak równieŝ przez poszczególne Instytucje Pośredniczące lub Instytucje Pośredniczące II stopnia zostały zawarte w dalszej części sprawozdania. Odnosząc się do problemów horyzontalnych właściwych dla całego Programu, naleŝy zauwaŝyć, Ŝe Instytucja Zarządzająca PO KL na bieŝąco identyfikuje problemy wdroŝeniowe i wprowadza środki zaradcze. Corocznie nowelizowany jest System realizacji PO KL. Zmiany wprowadzone w 2012 r., opisane w rozdziale 2.1.2, mają na celu doprecyzowanie przepisów zarówno dla instytucji uczestniczących w systemie wdraŝania programu jak i beneficjentów, w celu zminimalizowania ryzyka występowania nieprawidłowości w Programie. NiezaleŜnie od powyŝszego, problemem, który wystąpił horyzontalnie przy wdraŝaniu Programu w 2011 r., były pojawiające się czasowo zaburzenia płynności finansowej Instytucji Pośredniczących wynikające z opóźnień w uruchomianiu rezerwy celowej. Spowodowało to 82

83 opóźnienia w dokonywaniu wypłat transz dla beneficjentów. Instytucje Pośredniczące zobowiązane zostały do dokonywania przesunięć środków będących w dyspozycji danego dysponenta, pomiędzy programami operacyjnymi, działaniami i projektami. Niemniej jednak, czasowe braki środków, w szczególności z budŝetu państwa, uniemoŝliwiły niektórym beneficjentom zachowanie płynności finansowej w projektach. 2.4 Zmiany w kontekście realizacji Programu Zmiany społeczno-gospodarcze W tej części sprawozdania zawarto informacje na temat głównych zmian społeczno-gospodarczych w Polsce mogących mieć wpływ na realizację projektów w ramach PO KL.. Tendencje w gospodarce Polski w 2011 roku W 2011 r. polska gospodarka rozwijała się w dość wysokim - biorąc pod uwagę niekorzystne uwarunkowania zewnętrzne - tempie 4,3% 7, wyŝszym niŝ w 2010 r. (3,9%). W Unii Europejskiej nastąpiło w tym czasie spowolnienie tempa wzrostu z 2,0% w 2010 r. do 1,5% 8 w 2011 r ,5 1,4 UE-27 Strefa euro -6,8 Grecja Portugalia Rys. 44 PKB w UE-27 w 2011., zmiany r/r, w % 4,2 4,3 5,3 5,8 7,5 0,2 0,3 0,7 0,9 0,9 1,0 1,1 1,2 1,7 1,7 1,7 1,8 1,9 2,1 2,5 2,7 3,0 3,1 3,3-1,5 0,5 Cypr Włochy Słowenia Hiszpania Irlandia Wielka Brytania Dania Luksemburg Niderlandy Francja Republika Czeska Źródło: Interim Forecast, KE, luty 2012 r. Węgry Bułgaria Belgia Malta Rumunia Finlandia Niemcy Austria Słowacja Szwecja Polska Łotwa Litwa Estonia Relatywnie wysoka dynamika polskiego PKB w 2011 r. na poziomie 104,3% była w głównej mierze wynikiem rosnącego popytu krajowego (wzrost o 3,8% w porównaniu z 2010 r.). Handel zagraniczny miał dodatni wpływ na tempo wzrostu gospodarczego. Motorem popytu krajowego było zarówno spoŝycie (wzrost o 2,1%, w tym spoŝycie indywidualne o 3,1%), jak i akumulacja (wzrost o 10,0%) ,3 3,6 Rys. 45 Popyt krajowy, zmiany r/r-1 w% 6,2 6,8 5,1 1,6 3,9 4, Źródło: GUS Spozycie indywidualne Nakłady brutto na środki trwałe PKB Po dwóch kolejnych latach spadku, w 2011 r. zwiększyły się (o 8,5%) nakłady brutto na środki trwałe; wyŝszą aktywnością inwestycyjną charakteryzowały się zarówno przedsiębiorstwa, jak i sektor publiczny. Stopa inwestycji wzrosła z 19,9% w 2010 r. do 20,3% 9 w 2011 r. dodana brutto 7 Wskaźnik monitorujący cele strategiczne NSRO Dane za 2011 r. dla UE ogółem i krajów członkowskich Interim Forecast, KE, luty 2012 r. 9 Wskaźnik monitorujący cele strategiczne NSRO

84 (WDB) wzrosła o 4,0% tj. w nieco większym stopniu niŝ rok wcześniej. Wzrost WDB powyŝej średniego nastąpił między innymi w przemyśle (6,3%), budownictwie (11,8%), transporcie i gospodarce magazynowej (5,1%) oraz handlu i naprawach pojazdów samochodowych (4,6%). W 2011 r. nasiliły się zjawiska inflacyjne, zarówno w odniesieniu do cen konsumpcyjnych, jak i cen producentów. Średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2011 r. na poziomie 4,3% był większy zarówno od notowanego w 2010 r. (2,6%), jak i od załoŝonego w ustawie budŝetowej na 2011 r.(2,3%). NaleŜy zaznaczyć, Ŝe wskaźnik inflacji w 2011 r. był najwyŝszy od 2001 r., kiedy to wynosił 5,5%. Przyspieszenie dynamiki cen w skali roku nastąpiło między innymi w grupie towarów Ŝywnościowych oraz związanych z mieszkaniem i transportem, czyli w grupach wydatków mających znaczący udział w budŝetach domowych; było ono zauwaŝalne zwłaszcza w ostatnich miesiącach minionego roku. Dane Eurostatu dotyczące inflacji mierzonej zharmonizowanym indeksem cen konsumpcyjnych HICP 10 wskazują, Ŝe w 2011 r. Polska naleŝała do grupy krajów o najwyŝszym wzroście cen w UE: roczny wskaźnik inflacji w grudniu 2011 r. wynosił 4,5% dla Polski 11, przy średniej 3,0% dla całej UE-27. Pod tym względem wyprzedzała nas tylko Słowacja (4,6%) oraz Wielka Brytania (4,8%) 12. O znacznym przyspieszeniu wzrostu cen w 2011 r. świadczy fakt, Ŝe w grudniu 2010 r. analogiczny wskaźnik dla Polski wynosił 2,9% przy średniej unijnej 2,7%. Wzrost cen mierzony wskaźnikiem HICP obliczonym metodą średniej ruchomej w okresie 12 miesięcy 2011 r. w relacji do 2010 r. wyniósł 3,9% dla Polski, przy średniej 3,1% dla UE Rys. 46 Wskaźnik inflacji HICP w 2011 r. 4,8 1,4 1,7 2,1 2,1 2,3 2,4 2,5 2,5 2,7 2,7 2,9 3,1 3,1 3,1 3,3 3,4 3,5 3,5 3,6 3,6 3,7 3,9 3,9 4,1 4,1 4,2 Szwecja Irlandia Republika Czeska Słowenia Francja Malta Niderlandy Niemcy Dania Strefa euro Włochy Grecja Hiszpania UE-27 Finlandia Bułgaria Belgia Cypr Austria Portugalia Luksemburg Polska Źródło: Eurostat, Euroindicators 9/2012 z 17 I 2012; dane za XII 2011 r. lub ostatnie dostępne. Węgry Litwa Słowacja Łotwa Wielka Brytania RównieŜ ceny produkcji sprzedanej w przemyśle rosły szybciej niŝ przed rokiem (7,6% wobec 2,1% w 2010 r.). W duŝej mierze był to rezultat wysokiego wzrostu światowych cen surowców, w tym ropy naftowej oraz osłabienia złotego, zwłaszcza w II półroczu. Odnotowano takŝe niewielki wzrost cen produkcji budowlano-montaŝowej, o 1,0%, wobec nieznacznego spadku w 2010 r. W 2011 r. dynamika cen towarów eksportowanych i importowanych (liczonych w złotych) była wyŝsza niŝ w 2010 r., przy czym wzrost cen transakcyjnych w eksporcie był niŝszy niŝ w imporcie, co spowodowało, Ŝe wskaźnik terms of trade w okresie styczeń listopad 2011 r. pogorszył się do poziomu 97,9 (w 2010 r. wynosił 99,0). Ludność, sytuacja na rynku pracy Z danych statystycznych dotyczących ludności wynika, Ŝe w końcu listopada 2011 r. ludność Polski wynosiła 38,2 mln osób, tj. nieznacznie więcej niŝ w tym samym okresie 2010 r. 13 Polska weszła w okres, w którym wszystkie czynniki demograficzne oddziałują negatywnie na przyrost ludności. Rok 2011 był kolejnym, w którym malała liczba urodzeń 14, na skutek czego przyrost naturalny wyniósł tylko 15 tys. wobec średniego poziomu przyrostu na poziomie tys. w latach 10 Wskaźnik HICP (Harmonised Index od Consumer Prices) jest wskaźnikiem mierzącym inflację cen konsumpcyjnych, obliczanym w sposób zharmonizowany dla krajów członkowskich UE przez Eurostat dla celów porównań międzynarodowych. 11 Roczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w XII 2011 r. obliczony przez GUS wynosił 4,6%. 12 Dla Wielkiej Brytanii wskaźnik HICP dotyczy wzrostu cen w XI 2011 r. 13 Wstępne wyniki spisu ludności mieszkań wykazały, Ŝe w dniu 31 marca 2011 r. w Polsce mieszkało 38,3 mln osób, tj. o 0,3% więcej niŝ w końcu 2010 r. 14 W Polsce odnotowuje się od wielu lat w miarę stabilny poziom zgonów, w związku z czym decydujący wpływ na przyrost naturalny ma przede wszystkim liczba urodzeń. 84

85 Ponadto, w 2011 r. liczba zawieranych małŝeństw była o 21 tys. mniejsza, a liczba rozwodów - o 3 tys. większa niŝ rok wcześniej. Od roku 2010 nie następuje przyrost ludności w wieku produkcyjnym, co zmniejsza presję na rynek pracy, ale stwarza zagroŝenia o charakterze długookresowym. Saldo migracji zagranicznych na stałe szacuje się na tym samym poziomie, co w 2010 r. Pozytywne tendencje obserwowane w sferze realnej w 2011 r. wpłynęły na niewielkie zwiększenie liczby pracujących w gospodarce narodowej. W sektorze przedsiębiorstw wzrost przeciętnego zatrudnienia wynosił 3,2% r/r.; relatywnie wysoki jego wzrost (powyŝej 7% w skali roku) wystąpił w budownictwie oraz niektórych rodzajach usług (zakwaterowanie i gastronomia, obsługa rynku nieruchomości, działalność profesjonalna, naukowa i techniczna). Mimo wzrostu ilości miejsc pracy, sytuacja na rynku pracy pozostawała nadal trudna, przede wszystkim w odniesieniu do poziomu bezrobocia, którego nie udało się ograniczyć. Stopa bezrobocia według BAEL wyniosła w grudniu 2011 r. 9,9% 15 tj. dokładnie tyle, co średnia unijna i była o 0,3 pkt. proc. wyŝsza niŝ przed rokiem. Rys. 47 Stopa bezrobocia w UE w XII 2011 r. (BEAL, w %, sa) ,1 4,9 5,2 Austria Niderlandy Luksemburg 5,5 6,5 6,8 7,0 7,2 7,5 7,6 7,8 8,2 8,4 Niemcy Malta Republika Czeska Rumunia Belgia Szwecja Finlandia Dania Słowenia Wielka Brytania 8,9 9,3 9,9 9,9 9,9 10,4 10,9 11,2 11,3 13,4 Włochy Cypr UE-27 Francja Polska Strefa euro Węgry Bułgaria Estonia Słowacja 13,6 14,5 14,8 15,3 19,2 22,9 Portugalia Irlandia Łotwa Litwa Grecja Hiszpania Źródło: Eurostat, Euroindicators 16/2012 z 31 I 2012; dane za grudzień 2011 lub ostatnie dostępne. Z danych GUS z badania BAEL za IV kwartał 2011 r. wynika, Ŝe zbiorowość aktywnych zawodowo w Polsce wyniosła prawie 18 mln osób tj. o 1,3% więcej (227 tys.) niŝ przed rokiem, na skutek czego zwiększył się współczynnik aktywności zawodowej w porównaniu z analogicznym okresem lat ubiegłych (do 56,3%, wobec 55,8% w IV kwartale 2010 r.). Liczba pracujących w gospodarce narodowej (16,2 mln) była wyŝsza o 0,8% tj. o 126 tys., natomiast liczba bezrobotnych (1,8 mln) przewyŝszała o 6,1% (tj. o 101 tys.) wielkość z analogicznego kwartału poprzedniego roku. Oznacza to zbyt małą skalę tworzenia miejsc pracy w gospodarce w relacji do zmian w poziomie aktywności zawodowej Polaków. Wzrost liczby pracujących miał miejsce przede wszystkim w sektorze prywatnym, a w przekroju rodzajów działalności w sektorze II (przemysł i budownictwo). Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata wzrósł z 59,3% w 2010 r. do 59,7% 16 w 2011 r. Jednocześnie wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lata wzrósł z 34,0% w 2010 r. do 36,9% 17 w 2011 r. natomiast obniŝył się w odniesieniu do najmłodszych uczestników rynku pracy. Stopa bezrobocia wzrastała w ostatnich latach najszybciej w grupie lata 18. W tej grupie wiekowej co czwarty młody człowiek bezskutecznie poszukiwał pracy. Stopa bezrobocia rejestrowanego zwiększyła się nieznacznie w porównaniu z końcem 2010 r., do 12,5%. Prawie 84% osób bezrobotnych nie posiadało prawa do zasiłku z tego tytułu. Do urzędów pracy zgłoszono znacznie mniej ofert pracy niŝ rok wcześniej. W przekroju województw w 2011 r. 15 Według wstępnych danych Eurostatu za XII 2011 r., dane wyrównane sezonowo (sa). 16 Wskaźnik monitorujący cele strategiczne NSRO Wskaźnik monitorujący cele strategiczne NSRO Według wstępnych danych Eurostatu, w XII 2011 r. stopa bezrobocia w grupie lata zwiększyła się w Polsce do 27,7% wobec 24,3% w XII 2010 r. 85

86 miały miejsce dosyć niewielkie wahania stopy bezrobocia rejestrowanego, za wyjątkiem woj. dolnośląskiego, gdzie nastąpiła największa poprawa sytuacji na rynku pracy i zmniejszenie stopy bezrobocia rejestrowanego o 0,6 pkt. proc., a takŝe woj. łódzkiego, gdzie miał miejsce największy jej wzrost o 0,5 pkt. proc. NajwyŜszą stopę bezrobocia rejestrowanego odnotowano w woj. warmińskomazurskim (20,1%), najniŝszą w woj. wielkopolskim (9,2%) i woj. mazowieckim (9,9%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wyniosło w 2011 r. 3399,52 zł 19 i było realnie wyŝsze o 1,2% niŝ w 2010 r. (w 2010 r. wzrost wynagrodzenia realnego w gospodarce narodowej wyniósł 1,4%, a w 2009 r. - 2,0%). W sektorze przedsiębiorstw przeciętne wynagrodzenie realne w 2011 r. zwiększyło się o 0,9% w skali rocznej wobec wzrostu o 0,8% w 2010 r. i o 1,1% w 2009 r. Niskie na tle lat ubiegłych tempo wzrostu realnych dochodów z tytułu pracy stwarza zagroŝenie zmniejszania się korzystnego dotychczas wpływu spoŝycia indywidualnego na wzrost PKB. Na wzrost wynagrodzeń hamująco wpływała ogólna sytuacja gospodarcza i pogarszająca się koniunktura, co zmuszało podmioty gospodarcze do utrzymywania dyscypliny płacowej, ale takŝe rosnąca aktywność zawodowa i konkurencja na rynku pracy Zmiany legislacyjne W dniu 1 października 2011 r. weszły w Ŝycie zmiany przepisów w ramach reformy szkolnictwa wyŝszego i nauki (nowelizacja m.in.: ustawy Prawo o szkolnictwie wyŝszym, wejście w Ŝycie m.in.: ustawy o zasadach finansowania nauki, ustawy o instytutach badawczych, ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju). Zmiany wprowadzone w ramach reformy szkolnictwa wyŝszego i nauki zwiększyły autonomię programową szkół wyŝszych poprzez uzyskanie moŝliwości tworzenia przez te podmioty autorskich kierunków studiów z uwzględnieniem w tym procesie elementów Krajowych Ram Kwalifikacji. Nowe przepisy wprowadziły takŝe zmiany w zakresie finansowania szkół wyŝszych poprzez wprowadzenie mechanizmów pozwalających róŝnicować finansowanie szkół wyŝszych w oparciu o jakość kształcenia i prowadzone badania. Ponadto przepisy stworzyły lepsze warunki do współpracy szkół wyŝszych z gospodarką przedstawiciele otoczenia społeczno-gospodarczego, w tym w szczególności przedsiębiorcy uzyskali moŝliwość współpracy z uczelniami w zakresie tworzenia programów nauczania i ich realizacji. Wprowadzone zmiany miały wpływ na realizację wsparcia w ramach PO KL głównie w kontekście potrzeby dostosowania zapisów dokumentów programowych do zmian terminologicznych wprowadzonych nowymi przepisami. Ustawa z dnia 19 marca 2009 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 56, poz. 458 i Nr 219, poz.1705) wprowadziła od dnia 1 września 2011 r. obowiązek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego przez dzieci pięcioletnie oraz od dnia 1 września 2012 r. obowiązek szkolny dla dzieci sześcioletnich (Ministerstwo Edukacji Narodowej podjęło jednak decyzję o przesunięciu obowiązku szkolnego dla sześciolatków o dwa lata - na wrzesień 2014 roku, co teŝ znalazło odzwierciedlenie w ustawie zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw). PowyŜsze zmiany mają wpływ na realizację projektów w ramach Poddziałania 9.1.1, które odnoszą się do edukacji przedszkolnej. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach Od 1 września 2011 r. organizacja i udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieŝy ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych, w gimnazjach, szkołach specjalnych, oddziałach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych i placówkach regulowana jest przepisami ww. rozporządzenia. Celem wprowadzenia rozporządzenia jest przybliŝenie pomocy psychologiczno-pedagogicznej do dziecka/ucznia. Rozporządzenie zastąpiło obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Edukacji 19 Komunikat Prezesa GUS z 9 II 2012 r. 86

87 Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Zapisy rozporządzenia odnoszą się przede wszystkim do projektów realizowanych w ramach Poddziałania Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie róŝnic w jakości usług edukacyjnych Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, w tym zwłaszcza programów indywidualizacji procesu nauczania i wychowania uczniów klas I- III szkoły podstawowej w kontekście wdraŝania nowej podstawy kształcenia ogólnego, które realizowane są w trybie systemowym. Projekty, które szkoły wdraŝają dzięki środkom uzyskanym w ramach PO KL, są uzupełnieniem bieŝącej oferty szkół, które juŝ teraz zobowiązane są otoczyć indywidualnym wsparciem kaŝdego ucznia i wspierać go w jego osobistym rozwoju. W dniu 2 listopada 2011 r. weszła w Ŝycie nowelizacja rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 20 czerwca 2008 r. w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Nowelizacja ta miała na celu dalsze udzielanie pomocy finansowej (w tym pomocy publicznej i pomocy de minimis) w ramach Priorytetu II Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). W rozporządzeniu zostały wprowadzone zmiany dotyczące punktów konsultacyjnych (częściowej odpłatności za usługi doradcze ponoszonej przez przedsiębiorców), moŝliwość dokapitalizowania zakładowych funduszy szkoleniowych w MMSP, wprowadzenia nowego rodzaju wsparcia z przeznaczeniem na projekt innowacyjny, realizowany na podstawie wytycznych, o których mowa w art. 35 ust. 3 pkt 4c ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. 2.5 Zasadnicze modyfikacje w rozumieniu art. 57 Rozporządzenia nr 1083/2006 W 2011 r. zasadnicze modyfikacje w rozumieniu art. 57 rozporządzenia nr 1083/2006 nie wystąpiły. 2.6 Komplementarność pomocy z innymi instrumentami wsparcia Komplementarność wsparcia realizowanego w ramach PO KL ze wsparciem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójności, przewidzianym w programach krajowych (Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej) oraz w 16 Regionalnych Programach Operacyjnych, a takŝe ze wsparciem Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejskiego Funduszem Rybołówstwa (EFR) została zapewniona na etapie programowania wsparcia. Tam, gdzie istnieje ryzyko pokrywania się obszarów wsparcia, mają zastosowanie szczegółowe zasady komplementarności między EFS, EFRR, EFRROW i EFR zawarte w dokumencie krajowym pn. Linia demarkacyjna pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej Wpływ działalności KM/PKM, instytucji i grup na zapewnienie koordynacji i komplementarności wsparcia Komitet Koordynacyjny NSRO i działająca przy KK NSRO Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności Koordynacja funkcjonowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności z instrumentami strukturalnymi Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej (wdraŝanie, monitoring, okresowe oceny) jest zapewniona w ramach Komitetu Koordynacyjnego NSRO (KK NSRO), dzięki udziałowi w nim oprócz przedstawicieli Instytucji Zarządzających PO/RPO takŝe Instytucji Zarządzającej Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata oraz Instytucji Zarządzającej PO ZrównowaŜony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeŝnych obszarów rybackich W 2011 r. działalność kontynuowała powołana w 2009 r. uchwałą Komitetu Koordynacyjnego NSRO Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności. W 2011 r. odbyło się 5 posiedzeń Grupy, 87

88 podczas których poruszane były m.in. kwestie linii demarkacyjnej. Podczas posiedzeń zaprezentowane zostały wyniki następujących badań ewaluacyjnych: Komplementarność działań realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata , wyniki ewaluacji ex-post NPR na lata Ocena komplementarności interwencji w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka z innymi programami finansowanymi z funduszy Unii Europejskiej. Komplementarność wewnętrzna oraz zewnętrzna projektów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata z projektami innych programów krajowych realizowanych w perspektywie , Ocena średniookresowa PROW Ocena realizacji zasady komplementarności w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Woj. Zachodniopomorskiego na lata Grupa zaangaŝowała się takŝe w organizację seminarium dotyczącego komplementarności dla wszystkich instytucji zaangaŝowanych w realizację NSRO, a takŝe dla przedstawiciele IZ PROW oraz IZ RYBY Seminarium zostało podzielone na dwie edycje pierwsza z nich odbyła się w dn. 8-9 czerwca 2011 r., druga w dn czerwca 2011 r. Zakres programu seminarium, jego adresaci, metody pracy oraz cele seminarium były szeroko konsultowane zarówno podczas spotkań Grupy roboczej, jak i powołanego ad hoc Zespołu zadaniowego ds. seminarium. Dla uczestników seminarium przygotowany został pakiet materiałów szkoleniowych pt. Projekty komplementarne mogą więcej. Seminarium stanowiło forum wymiany doświadczeń związanych z urzeczywistnianiem zasady komplementarności przy planowaniu, wdraŝaniu, monitorowaniu i ewaluacji interwencji Funduszy Europejskich. Pozwoliło na zidentyfikowanie kwestii problematycznych oraz zgłoszenie róŝnorakich wątpliwości związanych z zagadnieniem komplementarności, których wyjaśnienie ma praktyczne znaczenie dla właściwego uwzględniania zasady komplementarności przy realizacji programów operacyjnych. Podkomitety Monitorujące Zapewnieniu komplementarności wsparcia PO KL z programami współfinansowanymi z innych niŝ EFS źródeł finansowania słuŝyło zaangaŝowanie w pracę Podkomitetów Monitorujących PO KL przedstawicieli instytucji odpowiedzialnych za wdraŝanie innych programów operacyjnych, w szczególności regionalnych programów operacyjnych. We wszystkich województwach PKM to główne miejsce wymiany informacji o działaniach podejmowanych przez róŝne instytucje zaangaŝowane w realizację NSRO. Tematy będące przedmiotem dyskusji i analiz Podkomitetów Monitorujących PO KL najczęściej nie są jednak bezpośrednio skoncentrowane na problematyce komplementarności. Mimo Ŝe temat komplementarności nie jest tematem dominującym, jest on obecny najczęściej podczas omawiania wyników raportów ewaluacyjnych i w trakcie prac nad Planami działania. Przykładem moŝe być Podkomitet Monitorujący PO KL w województwie dolnośląskim. Tematyka komplementarności była w 2011 roku obecna podczas posiedzeń PKM PO KL na Dolnym Śląsku w szczególności podczas prac nad opracowaniem Planów działania na 2012 rok. Ponadto, na forum PKM PO KL dla województwa dolnośląskiego w 2011 r. zaprezentowano wyniki badania ewaluacyjnego pt. Komplementarność wsparcia PO KL z innymi programami UE aktualna ocena realizacji zasady komplementarności oraz propozycja rozwiązań w celu zwiększenia efektów realizacji tej zasady i przyjęto rekomendacje z tego badania. Krajowe i regionalne grupy W części województw zdecydowano się na powołanie odrębnych grup lub gremiów, których celem jest m.in. wypracowanie odpowiednich mechanizmów i narzędzi pozwalających zapewnić komplementarność podejmowanych działań. Na przykład w województwie opolskim działa Zespół ds. koordynacji funduszy unijnych w województwie opolskim, który czuwa nad całością działań koordynacyjnych i zapewnieniem realizacji spójnej polityki na poziomie województwa opolskiego w zakresie wykorzystania funduszy unijnych. W województwie pomorskim natomiast funkcjonuje Kolegium Dyrektorów ds. Polityki Strukturalnej, w skład którego wchodzą Dyrektorzy Departamentów i Kierownicy Biur w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego. Kolegium 88

89 stanowi ciało doradcze Zarządu Województwa Pomorskiego w sprawach dotyczących wieloletnich programów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej i środków krajowych, które są realizowane na terenie województwa pomorskiego. Do jego zadań naleŝy m.in. koordynacja działań w regionie na rzecz efektywnego wykorzystania środków finansowych w ramach programów. W województwie dolnośląskim w ramach Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego działa natomiast podgrupa ds. koordynacji i komplementarności interwencji współfinansowanych w latach z poszczególnych funduszy strukturalnych i funduszu spójności Informacje na temat stosowanych mechanizmów i narzędzi słuŝących zapewnieniu koordynacji i komplementarności wsparcia oraz ich oceny W ramach PO KL stosowane są mechanizmy i narzędzia zapewniania komplementarności, o których mowa w dokumencie Mechanizmy zapewniania komplementarności w ramach PO KL, w którym IZ PO KL sformułowała zalecenia w zakresie tworzenia i wykorzystania mechanizmów zapewnienia komplementarności działań realizowanych w PO KL z przedsięwzięciami współfinansowanymi ze źródeł finansowych innych niŝ EFS. Na początku 2012 roku IZ PO KL, na prośbę Sekretariatu Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności przeprowadziło analizę mającą na celu zidentyfikowanie najczęściej stosowanych w ramach PO KL mechanizmów komplementarności i ich skuteczności. Podstawą przeprowadzonej przez IZ PO KL analizy były ankiety nadesłane przez 13 z 16 Instytucji Pośredniczących dla komponentu regionalnego PO KL. Wśród mechanizmów zapewniania komplementarności wskazywanych w ankietach najczęściej wymieniane są: 1. Kryteria wyboru projektów Analiza ankiet przekazanych przez IP, wykazała, Ŝe ocena zastosowania kryteriów jako mechanizmu zapewniania komplementarności przez IP była zróŝnicowana, część IP oceniła ten mechanizm jako mało skuteczny, inne jako wysoce skuteczny; dominowały jednak odpowiedzi o umiarkowanej skuteczności kryteriów wyboru projektów jako mechanizmu zapewniania komplementarności. Część IP odniosła się do skuteczności konkretnych kryteriów komplementarności zastosowanych w ramach poszczególnych konkursów. W tym przypadku takŝe okazało się, Ŝe skuteczność kryteriów nie została oceniona jednoznacznie. Te same IP jedne kryteria oceniają jako wysoce skuteczne, inne jako nieskuteczne. Jednocześnie IP wskazywały na brak zainteresowania beneficjentów wypełnieniem tych kryteriów, a takŝe czysto deklaratywne podejście beneficjentów do kryteriów dotyczących komplementarności, co wynika z chęci uzyskania dodatkowych punktów, a nie z kompleksowego podejścia do rozwiązania problemu. Barierą w realizacji tej zasady jest takŝe przyznanie zbyt małej liczby punktów w ramach danego kryterium strategicznego premiującego komplementarność, która powoduje, Ŝe staje się ono mniej istotne dla projektodawców. Problemem jest takŝe zbyt duŝy stopień ich ogólności. NaleŜy więc uznać, Ŝe na skuteczność poszczególnych kryteriów, miały wpływ w szczególności następujące czynniki: stopień szczegółowości zapisów kryteriów, która przekłada się na zrozumienie przez beneficjentów oczekiwań IP co do komplementarności, a takŝe moŝliwość weryfikacji jego spełnienia przez oceniających rodzaj kryterium (dostępu lub strategiczne) oraz waga punktowa przypisana do kryterium komplementarności w przypadku kryteriów strategicznych Na podstawie analizy ankiet IZ PO KL nie udało się jednoznacznie określić, w ramach których obszarów, kryteria komplementarności były najskuteczniejsze, a w których najmniej skuteczne. 2. Systemowy sposób realizacji projektów Ocena tego mechanizmu w postaci systemowego sposobu realizacji projektów podobnie jak ocena kryteriów wyboru projektów jest bardzo zróŝnicowana. Mimo Ŝe mechanizm ten był rzadziej wymieniany przez IP niŝ kryteria wyboru projektów, to został oceniony jako bardziej skuteczny. W opinii części IP realizacja projektów systemowych pozwala skutecznie powiązać działania i zaplanować efekty projektów realizowanych w ramach róŝnych programów operacyjnych. Są one 89

90 bardziej przemyślane, a komplementarność wynika z rzeczywistych potrzeb. Łatwiej teŝ takie projekty planować, koordynować i ewentualnie modyfikować. Jednocześnie IP zwracały w ankietach uwagę na ograniczone moŝliwości zastosowania tego mechanizmu wynikające z preferowania trybu konkursowego jako dominującej formuły wdraŝania PO KL. 3. Instytucjonalne mechanizmy zapewniania komplementarności 1) Koncentracja w jednej instytucji/ komórce organizacyjnej IZ RPO i IP PO KL IP z województw, w których zastosowano ten model wdraŝania funduszy europejskich, wskazywały, Ŝe skoncentrowanie dwóch kluczowych instytucji IZ RPO i IP dla komponentu regionalnego PO KL w jednym departamencie/urzędzie, pozwala na skuteczniejszą realizację funkcji kierunkowania wsparcia, takŝe w aspekcie zapewnienia komplementarności Programów. W opinii IP takie rozwiązanie umoŝliwia efektywniejsze kreowanie polityki rozwoju województwa przy wykorzystaniu funduszy unijnych oraz bieŝący monitoring stanu wdraŝania. Mechanizm został oceniony jako wysoce skuteczny, niemniej IP wskazywały, Ŝe z uwagi na fakt, Ŝe RPO i PO KL to dwa odrębne Programy zarządzane odrębnie i na róŝnym poziomie moŝliwości koordynacji są ograniczone. 2) Podkomitety Monitorujące POKL i Komitety Monitorujące RPO IP wskazywały w ankietach, Ŝe udział przedstawicieli IZ RPO w Podkomitetach Monitorujących PO KL (i odwrotnie) to rozwiązanie zapewniające członkom tych Podkomitetów/Komitetów stały dostęp do informacji dot. stanu wdraŝania PO KL i RPO, daje sposobność zgłaszania uwag i zastrzeŝeń, co do planowanych działań, a takŝe umoŝliwia monitorowanie postępu w realizacji obu Programów. Niemniej IP zwracały uwagę, Ŝe względu na fakt, iŝ są to niezaleŝnie funkcjonujące gremia, to ich posiedzenia odbywają się odrębnie, wszelkie problemy dyskutowane są oddzielnie i dotyczą tylko jednego z Programów Operacyjnych. Z dotychczasowych doświadczeń wynika równieŝ, iŝ tematy będące przedmiotem dyskusji i analiz nie są bezpośrednio skoncentrowane na problematyce komplementarności (KM RPO/ PKM PO KL omawia wiele róŝnorodnych tematów). W związku z tym IP oceniły ten mechanizm zapewniania komplementarności jako umiarkowanie skuteczny. 3) Zespoły i grupy poświęcone tematyce komplementarności Ten sposób zapewniania komplementarności podobnie jak PKM PO KL i KM RPO został oceniony jako umiarkowanie skuteczny. W opinii IP wynika to m.in. z niewielkiej częstotliwości spotkań takich zespołów/grup. W ramach PO KL funkcjonują takŝe mechanizmy, o których mowa w opracowanych przez Grupę roboczą ds. koordynacji i komplementarności i zatwierdzonych przez KK NSRO w 2010 roku Rekomendacjach horyzontalnych dla instytucji zaangaŝowanych we wdraŝanie PO/RPO w ramach NSRO w zakresie koordynacji i komplementarności podejmowanych działań. NaleŜy przy tym zauwaŝyć, Ŝe mechanizmy, o których mowa w Rekomendacjach horyzontalnych, są częściowo toŝsame z rozwiązaniami na rzecz komplementarności, zaproponowanymi w opracowanych przez IZ PO KL Mechanizmach zapewniania komplementarności w ramach PO KL i omówionymi powyŝej. W PO KL wykorzystywane są niŝej wymienione mechanizmy, o których mowa w Rekomendacjach zatwierdzonych przez KK NSRO: 1) Realizacja projektów systemowych dla zapewnienia komplementarności działań podejmowanych w ramach róŝnych programów operacyjnych, w odniesieniu do konkretnej dziedziny, na danym terenie, w odniesieniu do procesu, np. społeczno-gospodarczego. 2) Funkcjonowanie w regionie jednej instytucji koordynatora (np. samorząd województwa) odpowiedzialnego za koordynację projektów/ działań realizowanych lub przewidzianych do realizacji w danym regionie w ramach programów krajowych i regionalnych. Takie rozwiązania przyjęto na przykład w województwie opolskim (w jednym departamencie Urzędu Marszałkowskiego skoncentrowane zostało zarządzanie wdraŝaniem trzech Programów: Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego oraz Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska Rzeczpospolita Polska) czy małopolskim (w jednym departamencie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego usytuowana jest Instytucja Pośrednicząca PO KL i Instytucja Zarządzająca Małopolskim Regionalnym Programem Operacyjnym). 90

91 3) Przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami powinien mieć miejsce podczas spotkań innych grup roboczych (głównie na poziomie regionalnym i międzyregionalnym). W większości województw głównym forum wymiany informacji między instytucjami są Podkomitety Monitorujące PO KL oraz Komitety Monitorujące RPO. W części województw zdecydowano się na powołanie odrębnych grup lub gremiów, których celem jest m.in. wypracowanie odpowiednich mechanizmów i narzędzi pozwalających zapewnić komplementarność podejmowanych działań. Cele i zadania powyŝszych ciał koncentrują się na koordynacji działań w poszczególnych regionach na rzecz efektywnego wykorzystania środków finansowych w ramach programów finansowanych ze środków wspólnotowych oraz identyfikacji, ukierunkowania i wsparcia właściwego przygotowania kluczowych przedsięwzięć rozwojowych w danych regionach moŝliwych do sfinansowania w ramach programów finansowanych ze środków wspólnotowych. Przykładem moŝe być województwo łódzkie, w którym powołano Forum Komplementarności, rekrutujące się z przedstawicieli departamentów Urzędu Marszałkowskiego oraz pozostałych instytucji zajmujących się obsługą poszczególnych programów (POKL, RPO, PROW) w regionie. Głównym zadaniem Forum jest wypracowywanie mechanizmów komplementarności w celu uzyskania synergii interwencji poszczególnych programów wdraŝanych w województwie oraz monitorowanie komplementarności wdraŝania działań poszczególnych programów operacyjnych, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej. 4) Wykorzystanie kryteriów wyboru projektów do zapewnienia komplementarności wsparcia, kryteria umoŝliwiają premiowanie projektów komplementarnych. W ramach PO KL komplementarność jest często wymogiem stawianym wnioskodawcom poprzez kryteria szczegółowe. Zazwyczaj stosowane są kryteria strategiczne, związane z przyznaniem dodatkowej premii punktowej. Kryteria dostępu związane z komplementarnością stosowane są sporadycznie. Kryteria komplementarności są powszechnie stosowane we wszystkich Priorytetach komponentu regionalnego PO KL. PoniŜej wskazano kilka wybranych przykładów kryteriów komplementarności zastosowanych w ramach Planów działania na 2011 rok. Poddziałanie 6.1.1, województwo podlaskie, kryterium strategiczne 10 pkt Projekt jest komplementarny z inwestycjami zrealizowanymi bądź realizowanymi, finansowanymi z innych funduszy europejskich niŝ Europejski Fundusz Społeczny; Pooddziałanie 7.2.1, województwo opolskie, kryterium strategiczne 10 pkt Projekt jest komplementarny ze zrealizowanymi bądź będącymi w realizacji inwestycjami związanymi z przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi finansowanymi w ramach Działania 6.1 i/lub 6.2 Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego; Poddziałanie 8.1.1, województwo pomorskie, kryterium strategiczne, 10 pkt Grupę docelową w projekcie stanowią w 100% mikroprzedsiębiorstwa posiadające siedzibę lub wyodrębnioną formalnie jednostkę (oddział, filia) poza Trójmiastem na obszarach słabych strukturalnie (zgodnie z zapisami dokumentu rejestrowego właściwego ze względu na rodzaj prowadzonej działalności) oraz ich pracownicy (zgodnie z Mapą nr 4 w Załączniku graficznym Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata ). Projekt jest w całości komplementarny z inwestycjami realizowanymi/zrealizowanymi w przedsiębiorstwie, będącym beneficjentem pomocy publicznej, które zostały dofinansowane (beneficjent pomocy publicznej posiada podpisaną umowę o dofinansowanie) z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata w ramach Osi Priorytetowej 1, Działanie 1.1 i 1.2. Poddziałanie 9.2, województwo lubelskie, kryterium strategiczne 10 pkt - Projekt jest komplementarny z inwestycjami współfinansowanymi z innych środków wspólnotowych niŝ EFS w zakresie dostosowywania procesu kształcenia zawodowego do potrzeb uczniów niepełnosprawnych. 5) Przeprowadzanie analiz, np. w oparciu o badania ewaluacyjne, w celu zapewnienia efektywnego stosowania mechanizmów słuŝących do zapewnienia komplementarności wsparcia, a takŝe na potrzeby sporządzania sprawozdań rocznych z przebiegu realizacji programu Cross-financing Cross-financing w ramach PO KL moŝe dotyczyć wyłącznie takich kategorii wydatków, których poniesienie wynika z potrzeby realizacji danego projektu i stanowi logiczne uzupełnienie działań realizowanych w ramach Programu. Musi on być powiązany wprost z głównymi zadaniami 91

92 realizowanymi w ramach danego projektu. Cross-financing jest moŝliwy do zastosowania w projektach realizowanych we wszystkich Priorytetach Programu. wydatków w ramach cross-financingu nie moŝe stanowić więcej niŝ 10% wszystkich wydatków kwalifikowalnych stanowiących budŝet projektu. W przypadku działań dotyczących integracji społecznej, wartość wydatków kwalifikowalnych na finansowanie cross-financingu została podwyŝszona do poziomu 15%, zgodnie z art. 3 ust. 7 rozporządzenia (WE) nr 1081/2006. Dodatkowo dopuszcza się moŝliwość przekroczenia ww. limitów w projektach w ramach Działania 9.2 PO KL. Niemniej jednak, przekroczenie przez beneficjenta Działania 9.2 ww. limitów musi wynikać ze specyfiki projektu i jego załoŝeń. W takim przypadku wszystkie wydatki objęte cross-financingiem powinny być uzasadnione i niezbędne do realizacji celu projektu, co podlega szczegółowej weryfikacji na etapie oceny wniosku o dofinansowanie. W przypadku, gdyby na poziomie Priorytetu PO KL zostało stwierdzone zagroŝenie przekroczenia limitu procentowego cross-financingu odpowiedniego dla danego Priorytetu, Instytucja Pośrednicząca (Instytucja Pośrednicząca II stopnia) mogłaby określić (na przykład w dokumentacji konkursowej) niŝszy dopuszczalny limit procentowy wydatków w ramach cross-financingu na poziomie projektu. Niemniej jednak, na chwilę obecną w ramach PO KL takie zagroŝenie nie występuje. Rodzaje wydatków kwalifikowalnych w ramach wsparcia udzielanego w POKL, objętych crossfinancingiem, dotyczą przede wszystkim: a. zakupu lub leasingu sprzętu i wyposaŝenia oraz b. dostosowywania budynków, pomieszczeń i miejsc pracy. Monitorowanie cross-financingu wspomaga system informatyczny KSI SIMIK w następujący sposób: (1) w systemie na poziomie funkcjonalności umów o dofinansowanie są widoczne informacje o tym, iŝ projekt zakłada wydatki objęte cross-financingiem; (2) w systemie na poziomie funkcjonalności wniosków o płatność widoczna jest informacja o wysokości wydatków objętych cross-financingiem rozliczonych na podstawie zatwierdzonego wniosku o płatność. Na podstawie danych uzyskanych z systemu KSI SIMIK stwierdzono, iŝ średni poziom cross-financingu w zawartych umowach o dofinansowanie projektu podpisanych w 2011 r. wyniósł ok. 3,6% wydatków kwalifikowalnych. Na poziomie poszczególnych Priorytetów poziom cross-financingu przedstawia się następująco: Priorytet Liczba umów zawartych w 2011 r. umów zawartych w 2011 r. (EUR) Średni poziom crossfinancingu % wydatków w ramach crossfinancingu (EUR) Priorytet I ,35% Priorytet II ,63% Priorytet III ,72% Priorytet IV ,14% Priorytet V ,14% Priorytet VI ,94% Priorytet VII ,15% Priorytet VIII ,12% Priorytet IX ,27% Priorytet X ,51% Łączna kwota wydatków objętych cross-financingiem zatwierdzonych w ramach wniosków o płatność i certyfikowanych do KE od początku Programu do końca 2011 r. wyniosła 129 mln EUR, natomiast w roku mln euro, podczas gdy wartość zatwierdzonych wydatków kwalifikowalnych wyniosła odpowiednio 4,2 mld EUR i 1,8 mld euro. Oznacza to, iŝ poziom cross-financingu rozliczonego w ramach podpisanych umów o dofinansowanie nie przekroczył 3% wydatków kwalifikowalnych, zarówno w roku 2011 jak i od początku Programu. 92

93 NaleŜy wspomnieć równieŝ o badaniu ewaluacyjnym zakończonym w 2011 r. Ocena stopnia i sposobu wykorzystania cross-financingu w projektach realizowanych w ramach PO KL. Badanie zostało przeprowadzone w okresie wrzesień-listopad 2011 r. na zlecenie IZ PO KL. Celem badania była analiza sposobu wykorzystania cross-financingu w projektach realizowanych w ramach PO KL, a takŝe ocena przydatności oraz skuteczności stosowania tego mechanizmu dla realizacji projektów, współfinansowanych z EFS. Wyniki badania przedstawiają analizę i ocenę mechanizmu finansowania krzyŝowego m.in. w takich obszarach jak: wysokość i rodzaj poniesionych wydatków, czynniki wpływające na wydatki dokonywane w ramach cross-financingu, adekwatność zakresu i wysokości wydatków moŝliwych do ponoszenia w ramach cross-financingu dla potrzeb beneficjentów, wysokość i rodzaj poniesionych odpisów amortyzacyjnych, wpływ poniesionych wydatków na skuteczność realizacji projektów. NajwaŜniejsze wyniki badania: 1) Cross-financing wystąpił w blisko 2/3 zrealizowanych projektów. Średni poziom wydatków ponoszonych przez beneficjentów w ramach cross-financingu nie jest wysoki. W odniesieniu do wszystkich zrealizowanych projektów wyniósł 3,81% w przypadku cross-financingu planowanego oraz 3,59% w przypadku cross-financingu rozliczonego. Określona na podstawie analizy populacji wartość wydatków poniesionych w ramach cross-financingu stanowi 2,82% całkowitych wydatków rozliczonych w ramach PO KL. W odniesieniu do wszystkich zrealizowanych projektów w ramach PO KL wydatkowano 90% środków w ramach cross-financingu w stosunku do tego, co zostało zaplanowane. 2) Poziom cross-financingu jest najwyŝszy w przypadku szkół i placówek oświatowych, co moŝna zinterpretować tym, Ŝe dla tego typu beneficjentów cross-financing stanowi moŝliwość doposaŝenia instytucji w brakujący sprzęt, w związku z odczuwanymi przez beneficjentów powaŝnymi niedoborami w tym zakresie. NajniŜszy poziom cross-financingu odnotowano w przypadku projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa, w związku z czym moŝna stwierdzić, Ŝe dla tego typu beneficjentów moŝliwość zakupu środków trwałych w ramach crossfinancingu nie stanowi istotnej motywacji w aplikowaniu o środki w ramach PO KL. 3) NajwyŜszy poziom cross-financingu odnotowano w przypadku Priorytetu IX, co moŝe być spowodowane tym, Ŝe znaczna część wsparcia w ramach tego Priorytetu jest adresowana do szkół i organów je prowadzących. Natomiast najniŝszy poziom cross-financingu odnotowano w przypadku Priorytetu II. 4) NajwyŜszy popyt na środki w ramach cross-financingu wystąpił w przypadku projektów o wartości kosztów kwalifikowalnych mieszczących się w przedziale pow. 50 tys. zł do 100 tys. zł. 5) Znaczna część respondentów badania wskazała na potrzebę zwiększenia limitu procentowego wydatków kwalifikowalnych i potrzebę tę wskazywano w szczególności w przypadku projektów, o niewielkiej wartości kosztów kwalifikowalnych. W przypadku tych projektów obecnie obowiązujące limity procentowe pozwalają na dokonywanie jedynie niewielkich zakupów w ramach cross-financingu. Z przeprowadzonej analizy danych administracyjnych wynika, Ŝe w blisko połowie projektów o całkowitej wartości kosztów kwalifikowalnych mieszczącej się w przedziale powyŝej 50 tys. do 100 tys. zł poziom cross-financingu przekroczył 7% wartości kosztów kwalifikowalnych. 6) Wydatki ponoszone w ramach odpisów amortyzacyjnych stanowią znikomą wartość kosztów kwalifikowalnych. Jest to spowodowane m.in. przekonaniem beneficjentów, Ŝe odpisy amortyzacyjne są trudniejsze do rozliczenia niŝ cross-financing, a takŝe przekonaniem, Ŝe odpisy amortyzacyjne są mniej korzystne niŝ cross-financing, poniewaŝ pozwalają na sfinansowanie jedynie części a nie całości wartości środków trwałych (z wyjątkiem jednorazowych odpisów amortyzacyjnych, w ramach których moŝliwe jest sfinansowanie całości wartości środków trwałych), jak w przypadku cross-financingu. 7) Wydatki na adaptację budynków, pomieszczeń oraz miejsc pracy stanowią znikomą część wydatków planowanych i poniesionych w ramach cross-financingu. Zdecydowanie najczęściej ponoszoną kategorią wydatków jest zakup innych niŝ pojazdy i meble środków trwałych, których wartość początkowa jest wyŝsza od 350 zł. Jest to spowodowane tym, Ŝe zakres tej kategorii jest bardzo szeroki i obejmuje szereg róŝnego rodzaju wydatków, w szczególności wydatki związane z zakupem sprzętu informatycznego. 8) Cross-financing odgrywa istotną rolę w wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych. W przypadku wsparcia adresowanego do osób niepełnosprawnych poniesienie wydatków 93

94 w ramach cross-financingu stanowi nierzadko konieczność, bez której spełnienia osoby niepełnosprawne często w ogóle nie mogłyby uczestniczyć w projektach. 9) Za najmocniejszą stronę cross-financingu moŝna uznać to, Ŝe stanowi on uzupełnienie działań miękkich, dzięki czemu moŝliwe jest zapewnienie kompleksowości wsparcia oferowanego w ramach PO KL. Bez moŝliwości wydatkowania środków w ramach cross-financingu realizacja niektórych projektów (w szczególności realizowanych przez projektodawców o niŝszym potencjale instytucjonalnym) w ogóle nie byłaby moŝliwa. Wskazując na silne strony cross-financingu, naleŝy równieŝ podkreślić, Ŝe mechanizm ten odgrywa istotną rolę w zapewnianiu trwałości przedsięwzięć realizowanych w ramach PO KL. Dla przykładu zakupiony w ramach crossfinancingu sprzęt stanowi często bazę umoŝliwiającą podejmowanie przez projektodawców dalszych przedsięwzięć. Za silną stronę tego mechanizmu moŝna uznać równieŝ to, Ŝe katalog wydatków kwalifikowalnych w ramach cross-financingu został określony w sposób przejrzysty. Nie występują istotne trudności w rozliczaniu wydatków kwalifikowalnych w ramach cross-financingu. Za słabą stronę cross-financingu moŝna uznać to, Ŝe znaczna część wydatków (40%) w ramach tego mechanizmu jest związana z zarządzaniem projektem. Jako mechanizm alternatywny wobec cross-financingu wskazano wynajem środków trwałych oraz stosowanie odpisów amortyzacyjnych - w szczególności w przypadku projektów o niŝszej wartości kosztów kwalifikowalnych Koordynacja i komplementarność jako przedmiot badań ewaluacyjnych W 2011 r. realizowane było badanie ewaluacyjne Komplementarność wsparcia PO KL z innymi programami UE - aktualna ocena realizacji zasady komplementarności oraz propozycja rozwiązań w celu zwiększenia efektów realizacji tej zasady. Zleceniodawcą niniejszego badania była IP PO KL z woj. dolnośląskiego. Na podstawie wyników badania sformułowano następujące wnioski: 1) występują braki informacyjne w zakresie pojęcia komplementarności, jak równieŝ stosowania tej zasady na wszystkich etapach tworzenia projektów komplementarnych; 2) w województwie dolnośląskim komplementarność była i jest zapewniana głównie poprzez zastosowanie kryteriów strategicznych w ramach priorytetów komponentu regionalnego PO KL. Mechanizm ten nie jest w pełni skuteczny, gdyŝ w niewielkim stopniu generuje projekty rzeczywiście komplementarne. Na obecnym etapie komplementarność, w przypadku większości projektów jest sferą przypadku, a nie przemyślanej strategii projektodawcy; 3) kryteria komplementarności terytorialnej i przedmiotowej zawarte w Planach działania komponentu regionalnego PO KL pozwalają na osiągnięcie celów strategicznych rozwoju regionu Dolnego Śląska. Uzasadnienie wyboru danego obszaru/środowiska, do którego ma być skierowane wsparcie powinno być poprzedzone badaniami, analizami i prognozami dla danego obszaru; 4) obecnie w niewystarczającym stopniu jest podkreślana waga komplementarności wewnątrzfunduszowej i jednookresowej. Taka komplementarność potencjalnie jest moŝliwa, jeśli chodzi o Priorytet III i IX PO KL. Ze względu na stan wdraŝania komponentu centralnego nie jest realnie moŝliwa na obecnym etapie wdraŝania do zastosowania, konieczne jest jednak monitorowanie sytuacji w kolejnych latach i wykorzystanie efektów Priorytetu III w Priorytecie IX PO KL; 5) obecne dokumenty strategiczne dla regionu są na zbyt duŝym stopniu ogólności i wymagają większego zoperacjonalizowania. Poszczególne dokumenty strategiczne powinny zostać uszczegółowione pod kątem spójności celów i wskazania konkretnych obszarów działań komplementarnych. Uzyskane w trakcie badania informacje oraz analiza zebranego materiału badawczego pozwoliły na przedstawienie propozycji pewnych rozwiązań i rekomendacji nt. sposobu ich wdroŝenia, które powinny przyczynić się do usprawniania realizacji zasady komplementarności na poziomie województwa dolnośląskiego. W 2012 r. planowane są dalsze trzy badania dotyczące zjawiska komplementarności międzyfunduszowej. Wszystkie zaplanowano w IP PO KL woj. opolskiego (m.in. ze względu na fakt, iŝ ten region posiada wspólną dla obu funduszy jednostkę ewaluacyjną). Badania te obejmują: 94

95 Wpływ projektów realizowanych w ramach EFRR i EFS na rozwój społeczno-gospodarczy Opolszczyzny - badanie ma na celu dokonanie oceny dotychczas dofinansowanych projektów w ramach RPO WO i PO KL, jak równieŝ wyznaczenie załoŝeń dla przyszłego ukierunkowania wsparcia perspektywy Ewaluacja działań podejmowanych na rzecz edukacji w ramach EFS i EFRR w województwie opolskim jest to kompleksowa ewaluacja działań na rzecz edukacji podejmowanej w szczególności w ramach Priorytetu IX PO KL oraz Działania 5.1 RPO WO zwłaszcza pod kątem określenia ich wpływu na system kształcenia oraz ocenie trafności, komplementarności, efektywności, skuteczności i oddziaływania projektów na rozwój edukacji w województwie opolskim. Ocena działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w ramach unijnych projektów na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny badanie ma na celu ocenę działań badawczo-rozwojowych oraz innowacyjnych podejmowanych w szczególności w ramach RPO WO i PO KL przez szkoły wyŝsze oraz podmioty sfery B+R na rzecz wzrostu konkurencyjności Opolszczyzny. Przedmiotem ewaluacji będą głównie projekty zakładające współpracę z sektorem przedsiębiorczości Przykłady projektów komplementarnych PoniŜej wskazano przykłady projektów komplementarnych współfinansowanych z PO KL, w ramach których komplementarność została osiągnięta w szczególności dzięki zastosowaniu mechanizmu w postaci projektów systemowych. 1) Obszar B+R komplementarność pomiędzy Priorytetem IV PO KL i Priorytetem I PO IG W ramach Planu działania dla Priorytetu IV na 2011 r. zaplanowano realizację dwóch projektów systemowych (Działanie 4.2) w obszarze komercjalizacji wiedzy naukowej i wyników prac badawczych. Realizacja Działania 4.2 została zaplanowana w trybie konkursowym, niemniej IP dla Priorytetu IV na podstawie doświadczeń z poprzednich lat wdraŝania tego typu działań w trybie konkursowym oraz mając na celu zwiększenie komplementarności realizowanego w PO KL wsparcia z działaniami wdraŝanymi w ramach PO IG, zaproponowała realizację dwóch przedsięwzięć o charakterze systemowym: SKILLS Programy staŝowo-szkoleniowe dla naukowców w najlepszych ośrodkach akademickich na świecie w zakresie zarządzania badaniami i komercjalizacji ich wyników, Propozycja została pozytywnie zaopiniowana przez KM PO KL i w związku z tym projekty zostały uwzględnione w ramach PD na 2011 r. dla Priorytetu IV PO KL. Działania zaplanowane w ramach obydwu projektów są powiązane ze wsparciem udzielanym w ramach I osi Priorytetowej PO IG Badania i rozwój nowoczesnych technologii, poniewaŝ ich grupą docelową są w szczególności osoby z sektora B+R wchodzące w skład zespołów badawczych otrzymujących wsparcie w ramach PO IG. Projekty systemowe PO KL mają na celu przeszkolenie członków zespołów projektowych realizujących zadania badawcze przez jednostki naukowe w zakresie najlepszych światowych doświadczeń w zakresie komercjalizacji badań przez wiodące ośrodki uniwersyteckie. 2) Obszar adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw - komplementarność pomiędzy Priorytetem II i VIII PO KL Interesującym przykładem realizacji zasady komplementarności w obszarze adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw jest projekt systemowy wdraŝany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości Instrument szybkiego reagowania (wartość projektu: 14,7 mln EUR, okres realizacji: ). Celem projektu jest złagodzenie negatywnych skutków zmiany gospodarczej. W jego ramach PARP udziela kompleksowego, długoterminowego wsparcia szkoleniowo-doradczego, w wyniku którego docelowo 210 przedsiębiorstw otrzyma kompleksową pomoc przy opracowaniu i wdraŝaniu Indywidualnych Planów Rozwoju. NaleŜy podkreślić komplementarność wdraŝanego przez PARP projektu z działaniami wspierającymi procesy restrukturyzacyjne dla firm i ich pracowników, podejmowanymi 95

96 w komponencie regionalnym PO KL w ramach Poddziałania Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie. 3) Obszar edukacji komplementarność pomiędzy Priorytetem IX PO KL i Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Dolnośląskiego W zakresie szkolnictwa zawodowego samorząd województwa dolnośląskiego we współpracy ze wszystkimi powiatami przygotował program modernizacji kształcenia zawodowego w regionie realizujący cele i priorytety Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku. Zakłada on w szczególności utworzenie 9 centrów kształcenia zawodowego w 7 branŝach, najbardziej kluczowych dla dolnośląskiego rynku pracy. WyposaŜenie centrów, o wartości 12,5 mln EUR, sfinansowane zostanie w ramach projektu systemowego Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego. Działania te będą wzmocnione poprzez realizację projektu systemowego w Działaniu 9.2 PO KL Modernizacja kształcenia zawodowego na Dolnym Śląsku II, który rozpoczął się w 2011 r. Projekt obejmuje realizację programów rozwojowych we wszystkich dolnośląskich szkołach i placówkach kształcących w branŝach turystycznej, mechanicznej, informatycznej, samochodowej, budowlanej, elektroenergetycznej i mechatroniczno-elektronicznej. Jest komplementarny do projektu inwestycyjnego (RPO) i pozwala w optymalny sposób wykorzystać potencjał zmodernizowanej bazy szkoleniowej. 4) Obszar edukacji komplementarność pomiędzy Priorytetem III a IX PO KL Opracowanie na poziomie ponadregionalnym nowej podstawy programowej w ramach projektu systemowego Doskonalenie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół pod kątem jej zgodności z gospodarką opartą na wiedzy rozpoczęło proces indywidualizacji nauczania na wszystkich poziomach kształcenia. Tym samym, od 2010, bądź teŝ 2011 roku w ramach Priorytetu IX realizowane są projekty systemowe w obszarze indywidualizacji nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkół podstawowych. Przedmiotowe projekty wpisują się równieŝ w nową koncepcję udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz kształcenia specjalnego, polegającą na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb edukacyjnych i rozwojowych uczniów, a takŝe rozwijaniu ich zainteresowań i uzdolnień jak najbliŝej, w środowisku nauczania i wychowania. PowyŜsza koncepcja została wypracowana w ramach projektu realizowanego w Priorytecie III Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jednocześnie, zapewnienie zindywidualizowanego podejścia do potrzeb uczniów w obszarze kształcenia ogólnego stanowi istotę projektu Opracowanie i wdroŝenie kompleksowego systemu pracy z uczniem zdolnym przyjętego do realizacji w ramach Priorytetu III, celem którego jest zapewnienie dziecku/uczniowi szeroko zakreślonego wsparcia i pomocy, zaleŝnych od jego uwarunkowań i moŝliwości. ZałoŜenia wypracowane w Priorytecie III w powyŝszym zakresie znajdują takŝe odzwierciedlenie w projektach wyłonionych do realizacji w trybie konkursowym w Priorytecie IX (Poddziałanie 9.1.2). Poprzez wprowadzenie w Planie działania na 2011 rok kryteriów dostępu, jak i kryteriów strategicznych regionalne Instytucje Pośredniczące miały moŝliwość kierunkowania wsparcia z jednej strony na uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych, z drugiej natomiast na działania zmierzające do upowszechnienia opieki psychologiczno-pedagogicznej. Przykłady kryteriów zastosowanych w ramach 9.1.2: Projekt obejmujący tworzenie w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych Szkolnych Ośrodków Kariery uwzględniających w zadaniach doradztwo i opiekę pedagogicznopsychologiczną dla uczniów wykazujących problemy w nauce lub z innych przyczyn zagroŝonych przedwczesnym wypadnięciem z systemu oświaty. Projekt obejmuje wsparciem szkoły specjalne (placówki oświatowe) i/lub uczniów niepełnosprawnych i/lub uczniów wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Projekt zakłada wsparcie skierowane wyłącznie do uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych W obszarze systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli na poziomie centralnym wypracowywane są rozwiązania zakładające pozostawienie szkołom i nauczycielom swobody doboru programów i środków dydaktycznych do osiągnięcia wyznaczonych efektów uczenia. Z takim modelem funkcjonowania szkoły powiązany jest zmodernizowany system doskonalenia 96

97 nauczycieli opracowany w ramach projektu systemowego wdraŝanego centralnie System doskonalenia nauczycieli oparty na ogólnodostępnym kompleksowym wspomaganiu szkół, który zakłada stworzenie koncepcji zmian systemu doskonalenia nauczycieli w celu kompleksowego wspierania rozwoju szkół i placówek. Natomiast wejście w Ŝycie ww. zmian uzaleŝnione jest od wsparcia czynnych zawodowo nauczycieli, poprzez realizację w Działaniu 9.4 Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty PO KL projektów regionalnych oferujących kursy kwalifikacyjne i doskonalące oraz inne formy podwyŝszania lub uzupełniania kwalifikacji z zakresu nowych zadań. Komplementarność Priorytetu III i IX dotyczy takŝe działań na rzecz modernizacji systemu kształcenia zawodowego. Dla przykładu, celem projektu wdraŝanego w Priorytecie III System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdraŝających modułowe programy kształcenia zawodowego jest wypracowanie systemu wsparcia szkół zawodowych, kadry dydaktycznej, JST i organów nadzorujących przygotowujących się do powszechnego wdraŝania programów modułowych, zgodnie z nowymi kierunkami zmian w kształceniu zawodowym. Z kolei na poziomie regionalnym w ramach Działania 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego wdraŝane kompleksowe programy rozwojowe szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe obejmują zarówno modernizację kształcenia zawodowego, współpracę szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe z pracodawcami i instytucjami rynku pracy, jak i wyrównywanie dysproporcji edukacyjnych pomiędzy osiągnięciami uczniów. Ponadto, ramach projektu Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, realizowanego w Priorytecie III prowadzone są działania zmierzające do zwiększenia liczby osób młody objętych tą formą edukacji. Wśród rezultatów przedmiotowego projektu wskazana została m. in. promocja modelu współpracy szkół prowadzących kształcenie zawodowe z pracodawcami. Jednocześnie, istotnym elementem projektów realizowanych w ramach Działania 9.2 na poziomie regionalnym jest współpraca ze środowiskiem przedsiębiorców w celu opracowania i realizacji załoŝeń programu rozwojowego, w tym ukierunkowanie działań na organizację staŝy i praktyk zawodowych w przedsiębiorstwach. W obszarze uczenia się przez całe Ŝycie, przykładem uzupełniania się działań realizowanych na szczeblu centralnym i regionalnym jest obszar edukacji przedszkolnej. W ramach komponentu regionalnego w Poddziałaniu Zmniejszenie nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej wdraŝane są projekty na rzecz wsparcia/tworzenia przedszkoli na obszarach o niskim stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej. Z kolei dopełnieniem tego typu wsparcia na poziomie ogólnopolskim jest projekt Ogólnopolskie kampanie upowszechniające model uczenia się przez całe Ŝycie, w ramach którego realizowana jest m.in. kampania promująca uczenie się przez całe Ŝycie jako istotny czynnik warunkujący rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy, w tym wczesną edukację (np. spot Rok przedszkolaka). 5) Obszar edukacji komplementarność w ramach Priorytetu IX PO KL (między Działaniami 9.2 i 9.4) a takŝe komplementarność między Priorytetem IX a Małopolskim Regionalnym Programem Operacyjnym W Małopolsce w ramach Działania 9.2 POKL przyjęto do realizacji projekt systemowy Modernizacja szkolnictwa zawodowego w Małopolsce, który ukierunkowany jest na realizację programów rozwojowych w szkołach zawodowych, kształcących w 7 kluczowych dla województwa branŝach. Drugi projekt systemowy wdraŝany w ramach Działania 9.4 PO KL - Modernizacja systemu kształcenia kadry szkół zawodowych w Małopolsce - wsparciem obejmuje kadrę nauczycielską tychŝe szkół. Obok komplementarności wewnątrz-programowej, wskazane projekty są równieŝ komplementarne wobec wsparcia RPO. Część szkół zawodowych, o których mowa wyŝej otrzymała bowiem dofinansowanie na rozwój infrastruktury technicznej w ramach Działania 1.1 (schemat B) Małopolskiego RPO Komplementarność PO KL z Europejskim Funduszem Dostosowania do Globalizacji Działania o charakterze outplacementu, realizowane w ramach PO KL są komplementarne z projektami moŝliwymi do realizacji przy współfinansowaniu z Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG). Co do zasady zakres wsparcia projektów outplacementowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL ma podobny charakter do działań moŝliwych do realizacji z EFG. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe środki EFG mogą być uruchomione na rzecz wsparcia osób tracących pracę w wyniku masowych zwolnień, których liczba w danym zakładzie pracy lub w grupie przedsiębiorstw z tego samego działu gospodarczego przekracza 500 osób. W bezpośrednią 97

98 realizację działań na rzecz zwalnianych pracowników w ramach EFG w Polsce mogą być zaangaŝowane powiatowe urzędy pracy właściwe ze względu na miejsce zamieszkania danych pracowników. Z kolei w przypadku działań typu outplacement, realizowanych w ramach PO KL co do zasady projekty są wyłaniane w trybie konkursowym (co daje moŝliwość ich realizacji przez szeroki katalog podmiotów głównie instytucje prowadzące działalność szkoleniową, doradczą) lub w trybie systemowym przez jednostki samorządu województwa. ZaangaŜowanie róŝnych podmiotów w realizację tego typu wsparcia pozwala zachować komplementarność między tymi dwoma Funduszami. Polska wystąpiła o wkład finansowy Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG) na realizację trzech projektów: a) dwa projekty (SEWS Polska/Leoni Autokabel Polska oraz H.Cegielski-Poznań) realizowane są na obszarze województwa wielkopolskiego przez powiatowe urzędy pracy w: Lesznie, Ostrzeszowie i Rawiczu (SEWS/Leoni) oraz w Poznaniu (HCP); b) jeden projekt (Huta Stalowa Wola) jest realizowany na obszarze województwa podkarpackiego przez powiatowe urzędy pracy w Stalowej Woli, Tarnobrzegu i Nisku Mechanizmy unikania podwójnego finansowania działań realizowanych w ramach polityki spójności z działaniami realizowanymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej Podstawowym mechanizmem zapewniającym rozdzielność finansowania działań realizowanych w ramach polityki spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej są zapisy Linii demarkacyjnej pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej. Linia demarkacyjna stanowi zestaw kryteriów wskazujących dla określonych typów projektów miejsce (program operacyjny) ich realizacji, w celu uniemoŝliwienia wielokrotnego finansowania ze środków róŝnych funduszy UE. Dokument stanowi tabelaryczne zestawienie zidentyfikowanych na etapie programowania wspólnych obszarów interwencji funduszy UE. Poprzez zawarte w nim kryteria demarkacyjne, rozdziela interwencje pomiędzy programami operacyjnymi. Kryteria odnoszą się do zasięgu terytorialnego/ charakteru projektów, wartości (kosztów kwalifikowalnych) projektów, rodzaju beneficjenta. Zapewnieniu stosowania linii demarkacyjnej (przestrzegania zapisanych w niej kryteriów demarkacji) słuŝą następujące narzędzia/ instrumenty koordynacji: Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (Narodową Strategię Spójności) składający się m.in. z przedstawicieli IZ programami operacyjnymi Polityki Spójności oraz Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybołówstwa; Komitety Monitorujące Programy Operacyjne/Regionalne Programy Operacyjne oraz Podkomitety Monitorujące Program Operacyjny Kapitał Ludzki w skład których włączeni będą takŝe przedstawiciele innych IZ PO/RPO; Kontrole krzyŝowe projektów w ramach Komitetu Koordynacyjnego NSRO zostanie powołana grupę robocza, złoŝona z przedstawicieli wszystkich instytucji zarządzających programami finansowanymi ze środków EFRR, EFS, EFRROW i EFR. Zadaniem jej będzie opracowanie propozycji mechanizmów kontroli krzyŝowej dla inwestycji wspieranych w ramach poszczególnych programów (np. odpowiednie pytania we wnioskach o dofinansowanie, kontrole na próbie projektów, wspólny dostęp do baz danych); Oświadczenia beneficjentów o niefinansowaniu składanych projektów z innych źródeł UE Kontrole krzyŝowe w zakresie odpowiedzialności Instytucji Zarządzającej Koordynacja procesów kontrolnych Koordynacja procesów kontrolnych w ramach poszczególnych Programów Operacyjnych jest jednym z obowiązków Instytucji Koordynującej Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (IK NSRO) (dla krajowych Programów Operacyjnych) i Instytucji Koordynującej Regionalne Programy Operacyjne (dla Regionalnych Programów Operacyjnych). IK NSRO w 2011r. rozpoczęła proces aktualizacji Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie procesu kontroli W dokumencie tym 98

99 doprecyzowano wymogi proceduralne procesu prowadzenia kontroli krzyŝowych, mających na celu wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania wydatków z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności, funduszy rolnych oraz funduszu finansującego rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeŝnych obszarów rybackich. Zgodnie z Wytycznymi, IK NSRO prowadzi w trybie comiesięcznym kontrole krzyŝowe wydatków beneficjentów realizujących równolegle projekty w ramach co najmniej dwóch programów operacyjnych NSRO (kontrole krzyŝowe horyzontalne). Weryfikacje prowadzone są na danych gromadzonych w Krajowym Systemie Informatycznym SIMIK Prowadzenie czynności wyjaśniających dokonywane jest w ścisłej współpracy z Instytucjami Zarządzającymi. W trybie kwartalnym natomiast prowadzone są kontrole krzyŝowe międzyokresowe, czyli kontrole beneficjentów realizujących równolegle projekty w ramach dwóch perspektyw finansowych. Weryfikacje te prowadzone są na danych gromadzonych w Krajowym Systemie Informatycznym SIMIK oraz w systemie SIMIK W zakresie procedur prowadzenia kontroli krzyŝowych, Instytucja Koordynująca NSRO współpracowała w minionym roku z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, czego efektem było wypracowanie Aneksu nr 2 do trójstronnego Porozumienia o współpracy, na podstawie którego w sposób bardziej efektywny będzie prowadzony proces wymiany danych między podmiotami systemu wdraŝania PO/RPO i PROW NaleŜy równieŝ wspomnieć o dokonanej w roku 2011 nowelizacji taryfikatora określającego zasady w zakresie nakładania korekt finansowych związanych z nieprawidłowościami stwierdzanymi w zakresie zamówień publicznych. Wspomniana nowelizacja dotyczyła ograniczenia moŝliwości obniŝania zalecanych w dokumencie poziomów korekt i stanowiła odpowiedź na zgłaszane w tym zakresie uwagi Komisji Europejskiej. Instytucja Koordynująca NSRO zakończyła w roku 2011 proces aktualizacji Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie sposobu postępowania w razie wykrycia nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania Konieczność dokonania zmiany ww. Wytycznych była konsekwencją nowelizacji Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006, skutkującej zastąpieniem opracowanego przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Zwalczania Nieprawidłowości Finansowych na Szkodę Rzeczpospolitej Polskiej lub Unii Europejskiej, odpowiadającego za przekazywanie informacji o nieprawidłowościach do Komisji Europejskiej, Systemu informowania o nieprawidłowościach finansowych w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w latach (tzw. SION) Procedurą informowania Komisji Europejskiej o nieprawidłowościach w wykorzystaniu funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w latach (tzw. PION). Znowelizowane Wytyczne uwzględniły równieŝ zmiany w procesie przekazywania informacji o nieprawidłowościach, będące konsekwencją wdroŝenia systemu IMS (Irregularity Management System), słuŝącego przekazywaniu Komisji Europejskiej informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach przez państwa członkowskie UE. Instytucja Koordynująca NSRO, jako uŝytkownik systemu IMS, monitoruje nieprawidłowości zgłaszane Komisji Europejskiej przez poszczególne Instytucje Zarządzające Narodowej Strategii Spójności. Kontrole krzyŝowe w ramach PO KL W 2010 r. Instytucja Zarządzająca zawarła umowę na realizację kontroli krzyŝowych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z wykonawcą wyłonionym w trybie przetargu nieograniczonego. W 2011 r. przeprowadzono kontrole w odniesieniu do ponad 1540 beneficjentów realizujących co najmniej dwa projekty w ramach PO KL. Kontrole prowadzone były co miesiąc w odniesieniu do beneficjentów wylosowanych na podstawie Numerów Identyfikacji Podatkowej. Liczba kontroli została określona w umowie zawartej z wykonawcą. W wyniku ww. kontroli potwierdzono wystąpienie podwójnego finansowania wydatków w stosunku do dziewiętnastu beneficjentów, na łączną kwotę 10,5 tys. EUR. Kontrole były prowadzone zgodnie z metodologią określoną w Procedurze prowadzenia kontroli krzyŝowych Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki opracowaną przez Instytucję Zarządzającą. W 2011 roku kontynuowane były takŝe kontrole krzyŝowe horyzontalne z projektami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) oraz Programu Operacyjnego ZrównowaŜony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeŝnych obszarów rybackich (PO RYBY) na zasadach określonych w dokumencie Zasady kontroli w ramach PO KL. Kontrole krzyŝowe horyzontalne z projektami PROW i PO RYBY mają na celu wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania wydatków na podstawie dokumentów finansowo księgowych przedkładanych równolegle w ramach PO KL oraz ww. programów. W ramach PO KL kontrole krzyŝowe horyzontalne z projektami PROW/PO RYBY prowadzone były podczas kontroli projektów na miejscu w siedzibie beneficjenta. 99

100 2.7 Monitorowanie i ocena Monitorowanie System monitorowania PO KL słuŝy zapewnieniu odpowiedniej jakości wdraŝania Programu. Obowiązek monitorowania PO KL wynika z art. 47 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 roku ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności. Ogólne załoŝenia systemu monitorowania, instytucje odpowiedzialne za realizację procesu sprawozdawczości, zakres przedmiotowy dokumentów sprawozdawczych oraz terminy ich przedkładania zostały zawarte w Zasadach systemu sprawozdawczości Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Ponadto, dokument ten określa rolę Komitetu i Podkomitetów Monitorujących Program w systemie sprawozdawczości. Zasady dostępne są na stronie internetowej System sprawozdawczości stanowi istotny element procesu zarządzania Programem, zapewniający jego sprawne wdraŝanie. Dokumenty sprawozdawcze dostarczają informacji na temat występujących problemów oraz odchyleń od przyjętych załoŝeń i celów, przyczyniając się tym samym do wczesnego reagowania na występujące trudności i nieprawidłowości. Jednocześnie, dokonana analiza danych w ramach sprawozdania stanowi punkt wyjścia do przeprowadzenia badań ewaluacyjnych. Monitorowanie jest prowadzone w oparciu o określone w PO KL wskaźniki finansowe oraz wskaźniki odnoszące się do produktów i rezultatów, kwantyfikujące cele szczegółowe Priorytetów. Ponadto, monitorowany jest przepływ uczestników w projektach PO KL zgodnie z wymogami określonymi w załączniku XXIII do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006. NaleŜy jednocześnie podkreślić, Ŝe postęp rzeczowy projektów, w tym wskaźniki produktu i rezultatu mierzone są na podstawie zatwierdzonych wniosków beneficjenta o płatność. W celu dokładniejszego analizowania sytuacji społeczno-gospodarczej województw w obszarach oddziaływania PO KL, Instytucja Zarządzająca PO KL przygotowuje corocznie dokument Analiza porównawcza województw w kontekście realizacji celów PO KL Celem analizy jest monitorowanie zmian na regionalnych rynkach pracy w kontekście realizacji celu głównego oraz celów strategicznych PO KL. Ponadto, IZ sporządza corocznie analizy regionalne obrazujące sytuację społeczno-gospodarczą w poszczególnych województwach zgodnie z danymi za miniony rok. W 2011 r. w ramach przeglądu śródokresowego dokonano zmian w systemie monitorowania, które obejmowały m.in. modyfikację zakresu i wartości docelowych części wskaźników realizacji PO KL. Ponadto, Instytucja Zarzadzajaca PO KL zweryfikowała metodologię podziału wartości decelowych wskaźników pomiedzy województwa i dokonała ponownej dezagregacji wybranych wskaźnikow komponentu regionalnego PO KL Ewaluacja Zgodnie z danymi przedstawionymi w sprawozdaniach rocznych z realizacji Pomocy Technicznej PO KL, w 2011 r. w całym programie zakończono realizację 61 badań ewaluacyjnych. Najwięcej badań ewaluacyjnych przeprowadzono na poziomie centralnym (badania IZ PO KL oraz IP dla priorytetów I, II i III). Natomiast liczba badań zrealizowanych na poziomie regionalnym jest zróŝnicowana i zaleŝy zarówno od potencjału poszczególnych jednostek ewaluacyjnych jak i występujących potrzeb informacyjnych w zakresie obszarów realizacji PO KL. 100

101 Rys. 48 Liczba i wartość badań ewaluacyjnych zrealizowanych w 2011 r. w PO KL MRR MEN MPiPS Zachodniopomorskie Łódzkie Mazowieckie Podalskie Wielkopolskie Dolnośląskie NCBiR Małopolska Pomorskie Śląskie Podkarpackie Świętokrzyskie MAiC Opolskie Lubelskie Lubuskie KPRM Kujawsko-Pomorskie Warmińsko - Mazurskie Źródło: Sprawozdania roczne z realizacji Pomocy Technicznej PO KL (wg stanu na 31/12/11) W 2011 roku Instytucja Zarządzająca PO KL zakończyła realizację następujących badań ewaluacyjnych 20 : 1) Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (data zakończenia badania: maj 2011 r.) Do końca 2011 r. zrealizowano I, II i III etap badania. Badanie miało na celu zweryfikowanie osiągniętych wartości wskaźników określonych na poziomie Programu dla komponentu regionalnego PO KL (Priorytety VI-VIII). III etap badania był zrealizowany w I i II kwartale 2011 r i polegał głównie na badaniu panelowym, czyli powtórnym dotarciu do uczestników projektów, z którymi przeprowadzono wywiady rok wcześniej (w ramach etapu II) i zbadaniu zmian w ich sytuacji zawodowej. Badaniem panelowym objęto niepracujących uczestników Priorytetów VI i VII oraz pracujących uczestników Priorytetu VIII, którzy zakończyli udział w projektach w okresie od maja do listopada 2009 roku. Powtórne wywiady przeprowadzono z nimi w styczniu 2011 roku, czyli około półtora roku po zakończeniu przez nich udziału w projektach. Głównymi tematami poruszanymi w III etapie ewaluacji były: zmiana sytuacji zawodowej uczestników projektów (mierzona przy wykorzystaniu wskaźników rezultatu), trwałość zdobytego przez uczestników zatrudnienia lub samozatrudnienia oraz jakość zajmowanych przez nich miejsc pracy. W ramach III etapu badania uzyskano następujące wyniki: Efekt zatrudnieniowy półtora roku po zakończeniu udziału w projekcie Odsetek uczestników Priorytetu VI, którzy posiadają pracę, wzrósł z 45 proc. pół roku po udziale w projekcie do 55 proc. półtora roku po udziale w projekcie, czyli o 10 pp. Odsetek uczestników Priorytetu VII, którzy prowadzą działalność gospodarczą, spadł z 20 proc. pół roku po udziale w projekcie do 18 proc. półtora roku po udziale w projekcie, czyli o 2 pp. Odsetek uczestników Priorytetu VII, którzy posiadają pracę, wzrósł z niecałych 18 proc. pół roku po udziale w projekcie do ponad 27 proc. półtora roku po udziale w projekcie, czyli o niemal 10 pp. Odsetek uczestników Priorytetu VIII, którzy odnotowali wzrost wynagrodzenia od czasu udziału w projekcie, zwiększył się z 22 proc. pół roku po udziale w projekcie do 44 proc. półtora roku po udziale w projekcie. 20 Raporty z badań ewaluacyjnych zleconych przez IZ PO KL (wraz ze szczegółowymi tabelami rekomendacji z nich wynikających) są zamieszczone na stronie internetowej EFS pod adresem Wyniki/Strony/Wyniki_badan.aspx 101

102 Postrzegany wpływ projektu na sytuację zawodową 56 proc. uczestników Priorytetu VI i 58 proc. uczestników Priorytetu VII, którzy znaleźli zatrudnienie, dostrzegało istotny wpływ projektu na tę zmianę sytuacji. Spośród osób, które otrzymały środki finansowe na prowadzenie działalności gospodarczej i prowadziły ją w momencie badania, 88 proc. dostrzegało istotny wpływ projektu na rozpoczęcie przez nich działalności gospodarczej. Wśród uczestników Priorytetu VIII, którzy otrzymali podwyŝkę albo zmienili stanowisko na równorzędne lub wyŝsze, odpowiednio 27 proc. i 25 proc. uwaŝało, Ŝe uczestnictwo w projekcie miało przy tym istotne znaczenie. Trwałość zatrudnienia Spośród uczestników projektów, którzy po 6 miesiącach od zakończenia udziału w projekcie posiadali pracę, po 18 miesiącach pracę posiadało 80 proc. w przypadku Priorytetu VI, 85 proc. w przypadku Priorytetu VII i 94 proc. w przypadku Priorytetu VIII. W Priorytecie VI powyŝsze wskaźniki trwałości zatrudnienia są istotnie niŝsze dla kobiet (74 proc.) i osób, które ukończyły 45. rok Ŝycia (68 proc.). Trwałość samozatrudnienia Spośród osób, które otrzymały środki na rozwój działalności gospodarczej, po 6 miesiącach od zakończenia udziału w projekcie taką działalność prowadziło 96 proc., a po 18 miesiącach 78 proc. Spośród osób, które otrzymały środki na rozwój działalności gospodarczej i po 6 miesiącach od zakończenia udziału w projekcie prowadziły działalność gospodarczą, rok później nadal prowadziło taką działalność 81 proc. Najczęstszymi przyczynami likwidacji działalności gospodarczej prowadzonej przez uczestników projektów były brak rentowności oraz brak zbytu na oferowane produkty bądź usługi. Długofalowe i odroczone efekty projektów Wyniki badania pokazują równieŝ, Ŝe efekty wsparcia udzielonego w ramach PO KL mogą mieć charakter odroczony, przejawiający się później niŝ pół roku po jego otrzymaniu. Jest to szczególnie widoczne w przypadku Priorytetu VII, skierowanego do grup zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Uczestnicy tego Priorytetu, którzy przypisywali otrzymanemu wsparciu istotny wpływ na znalezienie przez siebie pracy, w większości przypadków podjęli ją później niŝ pół roku po udziale w projekcie. RównieŜ uczestnicy Priorytetu VIII, którzy deklarowali istotny wpływ wsparcia na wzrost swoich dochodów, przewaŝnie odnotowali ten wzrost po upływie więcej niŝ 6 miesięcy. Jakość miejsc pracy Analizując jakość miejsc pracy zdobytych przez uczestników Priorytetów VI i VII stwierdzono, Ŝe jest ona niŝsza od przeciętnego poziomu na całym rynku pracy w Polsce. Było to szczególnie widoczne w przypadku takiego wymiaru jakości miejsc pracy, jak stabilność formy zatrudnienia. 72 proc. uczestników Priorytetów VI i VII, którzy po upływie 18 miesięcy są zatrudnieni, ma umowę na czas określony. Jakość miejsc pracy zajmowanych przez uczestników Priorytetu VIII była taka sama lub pod niektórymi aspektami nieco wyŝsza niŝ typowa dla całego rynku pracy w Polsce (ustalona na podstawie prowadzonego przez GUS badania BAEL). Ponadto jakość ta wzrosła od czasu uczestnictwa w projekcie. JeŜeli na podstawie stabilności formy zatrudnienia, pozycji zawodowej i wysokości dochodów podzielić miejsca pracy na cztery klasy jakości, to moŝna zaobserwować spadek udziału miejsc najniŝszej jakości (tak zwanych miejsc pracy bez perspektyw ). Wydaje się natomiast rosnąć udział miejsc pracy wysokiej jakości. 102

103 2) Badanie pomiaru wpływu EFS na poziom zatrudnienia i ekonomizację podmiotów ekonomii społecznej w ramach badania SOF-1 za 2010 rok (data zakończenia badania: r.) Wyliczenie wartości wskaźników określonych w PO KL i dotyczących jednostek ekonomii społecznej zostało zrealizowane w ramach cyklicznego badania Fundacje i stowarzyszenia oraz jednostki organizacyjne Kościoła Katolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych za 2010 rok, za pośrednictwem formularza SOF-1, realizowanego przez GUS. Rezultaty badania zostały szczegółowo omówione w pkt. 3.7 Priorytet VII Promocja integracji społecznej. 3) Badania wskaźnika gender index w ramach instytucji zaangaŝowanych w realizację PO KL (data zakończenia badania: r.) W 2011 r. na zlecenie Instytucji Zarządzającej PO KL firma GHK Polska Sp., z o.o. przeprowadziła badanie, które miało na celu dokonanie pomiaru poziomu przestrzegania zasady równości szans w instytucjach zaangaŝowanych we wdraŝanie PO KL (33 instytucje). Badanie zostało szczegółowo omówione w pkt Zasada równości szans. 4) Ocena jakości projektów systemowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL (data zakończenia badania: r.) W 2011 r., na zlecenie IZ PO KL, zrealizowane zostało badanie metaewaluacyjne, będące formą podsumowania wyników badań przeprowadzonych przez powiatowe urzedy pracy.. W ramach przedmiotowej metaewaluacji przeprowadzona została m.in. analiza wyników badań zrealizowanych wśród osób, które zakończyły udział projektach z Poddziałania PO KL w 2009 r., a takŝe dokonana została analiza wszystkich wniosków i rekomendacji, płynących z badań ewaluacyjnych, zleconych przez powiatowe urzędy pracy. Analiza została przeprowadzona na poziomie ogólnopolskim oraz regionalnym, pokazując kontekstowo sytuację na rynku pracy i wpływ projektów EFS na zmiany w nim zachodzące. Wyniki badania przedstawiają charakterystykę samych projektów oraz ocenę osiągniętych rezultatów, a takŝe charakterystykę społeczno-demograficzną uczestników projektów i ocenę udzielonego im wsparcia. Rezultaty badania zostały szczegółowo omówione w pkt. 3.6 Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich. 5) Ocena stopnia i sposobu wykorzystania cross-financingu w projektach realizowanych w ramach PO KL (data zakończenia badania: r.) W 2011 r. na zlecenie IZ PO KL przeprowadzono badanie ewaluacyjne Ocena stopnia i sposobu wykorzystania cross-financingu w projektach realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Celem badania była analiza sposobu wykorzystania cross-financingu w projektach realizowanych w ramach PO KL, a takŝe ocena przydatności oraz skuteczności stosowania tego mechanizmu dla realizacji projektów, współfinansowanych z EFS. Badanie zostało szczegółowo omówione w pkt Cross-financing. 6) Badanie Potencjału Jednostek Ewaluacyjnych - analiza wewnętrzna (data zakończenia badania: r.) W 2011 roku odbyła się V edycja badania dotyczącego budowania potencjału ewaluacyjnego w poszczególnych instytucjach zaangaŝowanych we wdraŝanie PO KL. Dzięki cyklicznemu charakterowi prowadzonych analiz udało się zaobserwować znaczny wzrost samooceny członków Grupy Sterującej Ewaluacją dot. posiadanej wiedzy z zakresu ewaluacji. Wyniki uzyskane w ramach obecnej edycji badania naleŝy uznać za pozytywne. Utrzymano tendencję korzystnych zmian zarówno w zakresie ilościowych, jak równieŝ jakościowych czynników wpływających na przebieg procesu ewaluacji w poszczególnych Instytucjach Pośredniczących. Wyniki badania pozwalają stwierdzić, iŝ: rozwiązania instytucjonalne w kontekście umiejscowienia ewaluacji w strukturze instytucjonalnej mają charakter silnie ustabilizowany, utrzymała się obserwowana juŝ w poprzednich edycjach badania akceleracja liczby badań zrealizowanych przez poszczególne instytucje zaangaŝowane we wdraŝanie Programu, wszystkie badane instytucje zadeklarowały posiadanie doświadczenia związanego z prowadzeniem, bądź zlecaniem badań ewaluacyjnych, utrzymała się tendencja wzrostu liczby działań podejmowanych samodzielnie przez IP, związanych ze wspieraniem swoich pracowników w obszarze ewaluacji. 103

104 7) Metaewaluacja projektów systemowych realizowanych w Działaniu 7.1 PO KL (data zakończenia badania: r.) Na podstawie przygotowanych przez Instytucję Zarządzającą PO KL ZałoŜeń do ewaluacji projektów systemowych realizowanych w ramach Działania 7.1 PO KL, w 2010 r. wszystkie Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej w Polsce zleciły badania ewaluacyjne, których głównym celem była ocena jakości wsparcia przewidzianego w projektach systemowych realizowanych w Działaniu 7.1 PO KL. Rezultaty badania zostały szczegółowo omówione w pkt. 3.7 Priorytet VII Promocja integracji społecznej Ponadto, w 2011 r. IZ PO KL wspólnie z Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) zrealizowała następujące projekty badawcze: 8) Zatrudnienie i rozwój lokalny w kontekście zmian klimatycznych (Climate change, employment and local development) - data zakończenia badania: r. Celem badania była analiza wpływu zmian klimatycznych na nowe profile zawodowe i związane z tym niezbędne umiejętności w miejscu pracy. Wyniki tego badania stanowią szczególną wartość dla Polski, gdyŝ dostarczają nowej, wciąŝ słabo rozpowszechnionej wiedzy eksperckiej na temat kwalifikacji i kompetencji niezbędnych dla rozwoju zielonych miejsc pracy i budowy gospodarki uwzględniającej potrzeby zrównowaŝonego rozwoju. Niniejszy projekt miał charakter międzynarodowy i realizowany był równolegle w wybranych regionach Hiszpanii, Wielkiej Brytanii oraz Australii, co umoŝliwiło międzynarodowe porównanie pod kątem analizowanej tematyki. Polska część projektu została zrealizowana w okresie od lutego 2010 do października 2011 i swoim zasięgiem objęła województwo pomorskie i podlaskie. Wnioski przedstawione w raporcie końcowym stanowią podstawę dla zestawu rekomendacji dla polityk publicznych w dąŝeniu do transformacji w kierunku zielonej gospodarki, przy jednoczesnym tworzeniu nowych miejsc pracy i zapewnianiu wymaganych umiejętności. Wyzwania globalne, w tym m.in. globalne ocieplenie i inne zmiany klimatyczne wpływające na kondycję gospodarek krajowych i wspólnotowej, wymagają zdecydowanych działań, równieŝ w ramach polityki spójności, realizującej cele określone w strategii Europa Główne wnioski z badania: Konieczne jest opracowanie definicji zielonej gospodarki we współpracy z sektorem publicznym i partnerami społecznymi, oraz włączenie pojęcia zielonej gospodarki do strategii rozwoju gospodarczego na wszystkich szczeblach administracji i programów operacyjnych. Zachodzi potrzeba określenia międzysektorowej, długoterminowej strategii, koncentrującej się na wsparciu zielonej gospodarki. Obecnie występuje niska (choć rosnąca) świadomość (w tym instytucjonalna) moŝliwości dla rozwoju zielonej gospodarki i zapotrzebowania na zielone umiejętności. W celu zapewnienia sprawnego przechodzenia do zielonej gospodarki niezbędne będzie wzmocnienie zdolności instytucjonalnej instytucji rynku pracy, m.in. w zakresie gromadzenia i analizy danych, udoskonalenia narzędzi do prognozowania i monitorowania trendów na rynku pracy, w celu szybkiego reagowania i dostosowania instrumentów rynku pracy do rzeczywistych potrzeb. System edukacji powinien lepiej przygotowywać absolwentów do wymogów rynku pracy. W związku z powyŝszym, konieczne jest wzmocnienie współpracy między przedsiębiorstwami, a uczelniami i jednostkami badawczymi oraz wymiana informacji i ciągły monitoring potrzeb występujących po stronie przedsiębiorstw. W systemie rynku pracy w Polsce istnieje znacząca rozbieŝność pomiędzy popytem a podaŝą kwalifikacji i dostępnymi umiejętnościami. Brak jest teŝ wykwalifikowanych trenerów dla szkoleń z zakresu gospodarki niskoemisyjnej i rozwiązań ekologicznych. W celu zapewnienia odpowiednich umiejętności, niezbędnych w kontekście funkcjonowania zielonej gospodarki, wskazane byłoby w pierwszej kolejności wzmocnienie potencjału instytucji rynku pracy (na poziomie lokalnym/ regionalnym) do zbierania danych, analizowania i monitorowania potrzeb przedsiębiorstw w poszczególnych branŝach. Istotne jest równieŝ, aby inne podmioty prowadzące kształcenie lub działalność szkoleniową (organizacje pozarządowe, szkoły, centra szkoleniowe) miały dostęp do tego rodzaju informacji i były partnerem w trakcie tworzenia programów rozwoju umiejętności przez sektor publiczny. 104

105 Działania na rzecz rozwoju umiejętności, w tym zielonych kompetencji, powinny być ukierunkowane na rozbudowę istniejących juŝ zestawów umiejętności i przekazywaniu bardziej ogólnych kwalifikacji (np. z zakresu ICT, języków obcych) zamiast na tworzeniu wyspecjalizowanych, nowych zestawów umiejętności. Dzięki rekomendacjom z tego projektu wsparcie z EFS kierowane do przedsiębiorców zostanie przeznaczone na rozwój zielonej gospodarki w takich obszarach jak: zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie, zastosowanie technologii przyjaznych środowisku i odnawialnych źródeł energii, prowadzenie audytu energetycznego, ekologicznego i marketingu ekologicznego, opracowanie programu lub koncepcji wdraŝania konkretnych działań ekologicznych w przedsiębiorstwie, kształcenie osób studiujących na kierunkach związanych z ochroną środowiska, z zakresu ekonomii i prowadzenia małej firmy, kształcenie osób studiujących na kierunkach inŝynieryjnych z zakresu ochrony środowiska naturalnego i rozwiązań pro-ekologicznych w procesie produkcji, szkolenia z zakresu ekologii, efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii dla pracowników przedsiębiorstw - zwłaszcza z branŝy budowlanej, energetycznej i turystycznej. 9) Przegląd Polityk Publicznych (Public Governance Review) Instytucja Zarządzająca PO KL nawiązała współpracę z OECD w zakresie przygotowania i przeprowadzenia Przeglądu polityk publicznych (Public Governance Review, PGR), które stanowią istotny obszar interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego. Celem przeglądu jest analiza mocnych i silnych stron polskiej administracji publicznej w zakresie: (1) jej wydajności, efektywności i dostosowania, w szczególności w kontekście wsparcia dla strategii Europa 2020 i celów lizbońskich; (2) jej otwartości i skłonności do partycypacji społecznej; (3) jej potrzeb w zakresie potencjału na wszystkich szczeblach. Przegląd umoŝliwi równieŝ porównanie sytuacji polskiej z sytuacją w innych krajach, w których OECD dokonuje równieŝ analiz. Na początku 2011 r. uzgodniono załoŝenia PGR oraz rozpoczęto pierwsze prace badawcze. Na przełomie marca i kwietnia 2011 r. odbyła się pierwsza wizyta studyjna ekspertów OECD, którzy przeprowadzili szereg wywiadów indywidualnych z przedstawicielami administracji publicznej zaangaŝowanymi w rozwój systemu wskaźników w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. W czerwcu 2011 r. odbyła się kolejna wizyta, podczas której kontynuowano przegląd działań realizowanych z udziałem polskich urzędników szczebla centralnego. 4 października 2011 r. odbyła się konferencja, w trakcie której została przedstawiona metodologia budowania wskaźników, stanowiąca materiał wyjściowy do stworzenia spójnego i ustandaryzowanego systemu szacowania, definiowania i praktycznego stosowania wskaźników mierzących efekty realizacji polityk publicznych. W trakcie konferencji odbyły się warsztaty tematyczne dla pracowników instytucji zaangaŝowanych w reformę administracji publicznej. Rezultaty przeprowadzonej konferencji oraz warsztatów stanowiły uzupełnienie do raportu pn. Indicators report, który w grudniu 2011 r. został przekazany do IZ PO KL, kończąc pierwszy etap realizacji projektu. Kolejne jego etapy będą kontynuowane w 2012 r. Do najwaŝniejszych rekomendacji wypracowanych w ramach I pierwszego etapu badania OECD Public Governance Review naleŝą m.in. konieczność przeprowadzenia przeglądu funkcjonujących w ramach Priorytetu V PO KL wskaźników oraz określenie wskaźników nieaktualnych bądź nieprawidłowo oszacowanych, określenie nowych wskaźników moŝliwie jak najdokładniej. Z precyzyjnym i realistycznym wyznaczeniem terminów i wartości docelowych. Sprawdzenie części wypracowanych wskaźników w formie programów pilotaŝowych, ukierunkowanie wdraŝania Priorytetu V PO KL na sześć głównych celów strategicznych: (a) Wzmocnienie polityki regulacyjnej i wsparcie dla przedsiębiorstw; (b) Współpraca centralnych i samorządowych jednostek administracji publicznej; (c) Efektywniejsze zarządzanie zasobami ludzkimi; (d) Efektywniejsze zarządzanie finansami publicznymi; (e) Zwiększenie sprawności wymiaru sprawiedliwości w tym zarządzania; (f) Wzmocnienie współpracy z partnerami społecznymi i organizacjami pozarządowymi, dostosowanie nowego systemu wskaźników wypracowanego w ramach PGR do krajowego programu reform, sporządzenie klarownego i pełnego słowniczka definicji wykorzystywanych w trakcie budowy wskaźników, 105

106 potrzeba szerszego zaangaŝowania ministerstw odpowiedzialnych za wdraŝane reformy w sześciu głównych obszarach wskazanych przez OECD. Badania ewaluacyjne zaplanowane do realizacji na rok 2012 Zgodnie z zapisami Planu Działania Pomocy Technicznej, w 2012 roku Instytucja Zarządzająca PO KL zamierza zrealizować następujące badania ewaluacyjne: Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL; Badanie trwałości funkcjonowania ośrodków edukacji przedszkolnej; Szacowanie jednostkowych kosztów interwencji; Badanie efektywności zatrudnieniowej kobiet; Badanie skuteczności działań kampanii informacyjnej, dotyczącej równości szans płci; Badanie ad hoc. Ponadto, na 2012 r. zaplanowano realizację dwóch projektów badawczych we współpracy z OECD: Przegląd Polityk Publicznych (Public governance review) - kontynuacja; Scenariusze zmian demograficznych: polityk i strategii zrównowaŝonego rozwoju, kwalifikacji i zatrudnienia (Local Scenarios of Demographic Change: Policies and Strategies for Sustainable Development, Skills and Employment) Krajowy System Informatyczny (KSI SIMIK 07-13) Dla potrzeb monitorowania i sprawozdawczości funkcjonuje wdroŝony wcześniej scentralizowany Krajowy System Informatyczny (KSI SIMIK 07-13) gromadzący na poziomie kraju dane niezbędne dla systemów zarządzania i kontroli dla wszystkich programów operacyjnych. System informatyczny w okresie programowania oparty jest o technologię internetową oraz gromadzi znacznie mniejszą ilość danych w porównaniu do systemu zaprojektowanego w perspektywie KSI jest w pełni funkcjonalny i jest wykorzystywany przez wszystkie instytucje zaangaŝowane we wdraŝanie PO KL. W maju 2011 r. w ramach KSI (SIMIK 07-13) uruchomiono nowy moduł - Korekty systemowe (dostępny w ramach zakładki Prognozy i płatności). Dodatkowo w ramach dwóch modyfikacji wprowadzono do systemu KSI (SIMIK 07-13) szereg walidacji celem usprawnienia pracy uŝytkowników i eliminowania potencjalnych błędów. W ramach prowadzonych przez IK NSRO szkoleń z Oracle Discoverer stanowiącej narzędzie do prowadzenia raportów w roku 2011 przeszkolonych zostało ponad 100 pracowników IZ/IP/IP2 POKL z obsługi aplikacji na poziomie podstawowym. W celu zapewnienia wysokiej jakości danych wykorzystywanych w procesie monitorowania stanu wdraŝania Programu Administratorzy Merytoryczni Instytucji Pośredniczących oraz Instytucji Pośredniczących II-stopnia pod nadzorem Administratora Merytorycznego Instytucji Zarządzającej monitorują jakość danych wprowadzanych do systemu. Monitorowanie jakości danych jest dokumentowane w postaci raportów wewnętrznych. IZ PO KL prowadzi okresowo audyt jakości danych wprowadzonych do KSI SIMIK W 2011 IZ POKL przeprowadziła cztery audyty jakości danych (po jednym w kaŝdym kwartale). Tura audytu jakości danych Data przeprowadzenia audytu Liczba zidentyfikowanych błędów I 3 marca 2011 r II 9 czerwca 2011 r III 8 września 2011 r IV 8 grudnia 2011 r Przeprowadzanie regularnych audytów jakości danych przez AM w IP/IP2 umoŝliwia wyeliminowanie błędu u źródła jego powstawania. Jakość danych poprawia się systematycznie, co przekłada się na 106

107 wyłączanie z audytu jakości kryteriów, dla których nie stwierdzono błędów. Jednak z uwagi na to, Ŝe analizie poddawane są wciąŝ nowe obszary danych w systemie KSI wykrywane są wciąŝ nowe błędy w miarę moŝliwości eliminowane na bieŝąco. NaleŜy jednocześnie podkreślić, Ŝe dane błędnie wprowadzone do KSI nie mają wpływu na proces certyfikacji środków do KE, poniewaŝ istniejący system poświadczania wydatków wyklucza taką moŝliwość. Podczas zatwierdzania wydatków na poziomie IP, a następnie IZ oraz IC weryfikowana jest prawidłowość danych wprowadzonych do KSI Podsystem Monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego 2007 (PEFS 2007) System PEFS 2007 dla PO KL jest uzupełnieniem sprawozdawczości Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK (KSI SIMIK 07-13) o elementy specyficzne dla Europejskiego Funduszu Społecznego wymagane przez Komisję Europejską. Dane gromadzone w systemie PEFS 2007 są wykorzystywane na potrzeby licznych badań ewaluacyjnych prowadzonych zarówno przez Instytucję Zarządzającą jak i Instytucje Pośredniczące/Instytucje WdraŜające. Dodatkowo dane pochodzące z systemu PEFS 2007 słuŝą urealnianiu wskaźników. Ze względu na złoŝoność zbieranych danych i zgodnie z zapisami PO KL, na system PEFS 2007 składają się obecnie następujące elementy (moduły): 1) Generator Wniosków Aplikacyjnych (GWA) - umoŝliwia przygotowanie wniosków o dofinansowanie projektu w formacie xml, a następnie zaimportowanie zawartych we wniosku danych dotyczących projektu i projektodawcy do Bazy lokalnej PEFS 2007 oraz do Krajowego Systemu Informatycznego; 2) Generator Wniosków Aplikacyjnych Edytor (GWA-E) wersja off-line ww. aplikacji 3) Generator Wniosków Płatniczych (GWP) - umoŝliwia przygotowanie w formie elektronicznej wniosku beneficjenta o płatność, pobierając część danych z wniosku o dofinansowanie projektu przygotowanego w GWA; 4) System Kontroli Wniosków (SKW) umoŝliwia wczytanie dwóch plików zawierających dane wniosku o dofinansowanie projektu lub wniosku beneficjenta płatność w celu porównania róŝnic. Aplikacja wspiera proces weryfikacji i oceny wniosków w ramach PO KL; 5) Formularz PEFS umoŝliwia wprowadzanie danych osobowych i statystycznych o osobach lub instytucjach, którym udzielone zostało wsparcie (np. sfinansowano szkolenia, staŝe). Narzędzie funkcjonuje jako oprogramowany plik w formacie MS Excel. Obowiązkiem projektodawcy jest regularne wypełnianie i przesyłanie formularza wraz ze składanym wnioskiem o płatność; 6) Baza lokalna PEFS 2007 trzon systemu PEFS 2007, który umoŝliwia powiązanie informacji pochodzących z wniosków o dofinansowanie projektów utworzonych w GWA z danymi osobowymi i statystycznymi zbieranymi w Formularzu PEFS Powiązanie oparte jest o numer projektu. W dniu 23 lutego 2010 roku została podpisana umowa na świadczenie usług związanych z rozbudową i utrzymaniem GWA, (GWA-E), GWP, SKW i witryny internetowej poświęconej generatorom. Umowa będzie realizowane przez okres czterech lat od dnia podpisania. W roku 2011 zostały zrealizowane wszystkie prace zaplanowane w tym czasie. W ramach rozwoju Generatora Wniosków Aplikacyjnych (GWA), prace w pierwszym półroczu 2011 roku obejmowały głównie adaptację narzędzia do nowego sposobu realizacji projektów- metodyki PCM (Project Cycle Management). W konsekwencji zostały udostępnione kolejne wydania GWA/GWA-E zawierające zmiany i poprawki. W drugim półroczu 2011 rozpoczęły się prace mające na celu przygotowanie nowej wersji 7.5 GWA dostosowanej do zmian w ramach przeglądu śródokresowego PO KL. Nowa wersja GWA została udostępniona Beneficjentom w grudniu 2011 r. W ramach rozwoju Generatora Wniosków Płatniczych (GWP) przygotowano wersję oraz aplikacji, zawierającą niezbędne zmiany związane z funkcjonowaniem narzędzi. W drugiej połowie roku rozpoczęły się prace nad przygotowaniem kolejnej wersji GWP , która obejmowała przede wszystkim zmiany wprowadzone w ramach przeglądu śródokresowego PO KL. 107

108 W marcu 2011 roku zostały zakończone prace nad budową Systemu Kontroli Wniosków (SKW) aplikacji wspierającej weryfikację wniosków aplikacyjnych i płatniczych w ramach PO KL. W IV kwartale 2011 r. IZ POKL podpisała umowę na świadczenie usługi utrzymania Baz lokalnych PEFS 2007 i Formularza PEFS 2007 oraz świadczenie usługi prac programistycznych w celu dostosowania Baz lokalnych PEFS 2007 oraz Formularza PEFS 2007 do zmian w systemie realizacji POKL. W ramach realizowanej umowy świadczone były następujące usługi: pomoc techniczna dla uŝytkowników systemu wraz z konsultacjami dla pracowników IZ; świadczenie usług serwisowych polegających na usuwaniu awarii i nieprawidłowości w funkcjonowaniu Baz lokalnych PEFS 2007 i Formularza PEFS 2007; hosting serwera wraz z obsługą witryny do bezpiecznego przesyłania plików zawierających dane osobowe; prace programistyczne w celu dostosowania Baz lokalnych PEFS 2007 oraz Formularza PEFS 2007 do zmian w systemie realizacji POKL. W maju 2011 r. na podstawie analizy zasadności i racjonalności wydatków IZ POKL podjęła decyzję o wycofaniu się z realizacji przedsięwzięcia o nazwie Budowa Hurtowni danych PEFS 2007, uwzględniając trudności w uruchomieniu procedury zamówienia publicznego, szacowany czas oraz wysokie koszty przedsięwzięcia. Wycofanie się z realizacji zadania wymaga modernizacji obecnie funkcjonujących narzędzi wspierających proces monitorowania Programu. W 2011 r. Instytucja Zarządzająca PO KL otrzymała wstępną wersję raportu przygotowanego przez Softtutor Consulting. W raporcie przedstawiono diagnozę obecnie funkcjonującego systemu PEFS oraz wskazano moŝliwe kierunki modernizacji systemu w celu poprawy wydajności i ergonomii funkcjonowania. Na podstawie wniosków z raportu oraz we współpracy z wykonawcą badania zostanie opracowana dokumentacja przetargowa na modernizację systemu PEFS Komitet Monitorujący PO KL Zgodnie z art. 36 ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju realizacja programu operacyjnego podlega monitorowaniu przez komitet monitorujący. Szczegółowe zasady pracy komitetu monitorującego określone zostały w Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego nr 3 dotyczących komitetów monitorujących z dnia 7 września 2007 r. W skład KM PO KL wchodzą przedstawiciele strony rządowej, samorządowej oraz partnerów społecznych i organizacji pozarządowych. W posiedzeniach w charakterze obserwatorów uczestniczą przedstawiciele Komisji Europejskiej. Przy wyłanianiu składu KM PO KL zachowano zasadę równości szans. Zgodnie z Regulaminem KM PO KL przyjętym w dniu 26 października 2007 r. do zadań tego gremium naleŝy: rozpatrywanie i zatwierdzanie kryteriów wyboru projektów w ramach PO KL oraz zatwierdzanie ewentualnych zmian tych kryteriów; okresowe badanie postępu w zakresie osiągania szczegółowych celów, określonych w PO KL, na podstawie dokumentów przedkładanych przez IZ PO KL; analizowanie rezultatów realizacji PO KL, w szczególności osiągania celów wyznaczonych dla kaŝdego priorytetu oraz wyników ocen (ewaluacji) związanych z monitorowaniem realizacji PO KL, w szczególności w przypadku, gdy monitoring wykazuje znaczące odstępstwa od początkowo określonych celów lub gdy zgłoszone są propozycje zmian w PO KL; analizowanie i zatwierdzanie rocznych i końcowych raportów z wdraŝania PO KL; zapoznawanie się z rocznymi raportami z kontroli PO KL oraz z komentarzami Komisji Europejskiej do tych raportów; przedkładanie IZ PO KL propozycji zmian lub analiz PO KL ułatwiających realizację celów funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, określonych w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 lub słuŝących usprawnieniu zarządzania PO KL, w tym zarządzania finansowego; analizowanie i zatwierdzanie wszelkich propozycji zmian treści decyzji Komisji Europejskiej w sprawie wkładu Europejskiego Funduszu Społecznego; 108

109 dodatkowe zadania wynikające ze specyfiki PO KL. W 2011 roku miały miejsce cztery posiedzenia KM PO KL: 1) W dniach lutego 2011 r. w Opolu odbyło się piętnaste posiedzenie Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Kapitał Ludzki (KM PO KL). Podczas spotkania zostały przyjęte na zasadzie consensusu następujące uchwały: uchwała w sprawie zatwierdzenia szczegółowych kryteriów wyboru projektów zawartych w planach działania komponentu centralnego i regionalnego Programu Kapitał Ludzki na 2011 r.; uchwała w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badania ewaluacyjnego Ocena systemu zarządzania i wdraŝania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki NajwaŜniejszym punktem obrad Komitetu była dyskusja nt. propozycji obszarów wsparcia w ramach Krajowej Rezerwy Wykonania (KRW) utworzonej na podstawie art. 50 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006. Podczas posiedzenia przedyskutowano równieŝ wyniki rocznego audytu systemu zarządzania i kontroli w ramach PO KL przeprowadzonego przez Instytucję Audytową oraz kwestie dotyczące wsparcia na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw. Członkowie Komitetu zapoznali się m.in. z załoŝeniami projektu OECD LEED pn. Rozwój umiejętności i szkolenia w ramach MŚP - na przykładzie subregionu sosnowieckiego, którego celem była ocena polityki publicznej, wspierającej rozwój umiejętności i szkolenia w MŚP, która przyczynia się do wzrostu gospodarczego, tworzenia nowych miejsc pracy i innowacyjności sektora MŚP. Ponadto, członkowie Komitetu zapoznali się z wynikami raportu dotyczącego realizacji zasady partnerstwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich i Programu Kapitał Ludzki, jak równieŝ informacją nt. funkcjonowania Grup roboczych w 2010 r. Podczas posiedzenia omówiono równieŝ wyniki ankiety dotyczącej kosztów zarządzania w poszczególnych państwach członkowskich UE. 2) W dniach 6-7 czerwca 2011 r. w Świlczy k. Rzeszowa odbyło się szesnaste posiedzenie KM PO KL. Przedmiotem posiedzenia była analiza postępu rzeczowego Programu szczegółowo przedstawiona w sprawozdaniu z realizacji PO KL za 2010 r. Uchwała w sprawie zatwierdzenia ww. dokumentu została przyjęta przez Komitet na zasadzie consensusu. Podczas spotkania przyjęto równieŝ przez aklamację następujące uchwały: uchwała w sprawie przyjęcia zmian w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki wprowadzonych w wyniku przeglądu śródokresowego, zgodnie z art. 33 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999; uchwała w sprawie zatwierdzenia szczegółowych kryteriów wyboru projektów zawartych w planach działania komponentu centralnego i regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Przedmiotem obrad Komitetu były równieŝ wyniki przeprowadzonego na zlecenie Instytucji Zarządzającej PO KL raportu pn. Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL oraz podsumowanie przeglądów realizacji Planów działania na 2010 r. Ponadto członkowie Komitetu zapoznali się ze wstępnymi rezultatami badania metaewaluacyjnego projektów systemowych realizowanych w Działaniu 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji PO KL. Pierwszego dnia posiedzenia członkowie Komitetu Monitorującego PO KL wizytowali projekt pn. Kwalifikacje pracowników kluczem do high-tech. Program szkoleń dla kadry Światowego Centrum Remontowego WSK-PZL Rzeszów S.A realizowany w Poddziałaniu Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw PO KL. Projekt szkoleniowy ma na celu podniesienie kwalifikacji pracowników w zakresie wiedzy i umiejętności koniecznych do wdraŝania nowoczesnych technologii produkcji i remontu komponentów silników lotniczych. W ramach projektu wsparciem w postaci szkoleń zostanie objętych blisko 700 pracowników zatrudnionych na stanowiskach technologów, kontrolerów jakości, planistów, montaŝystów i osób wspierających produkcję. 109

110 3) W dniach września 2011 r. w Białymstoku odbyło się siedemnaste posiedzenie KM PO KL. NajwaŜniejszym punktem posiedzenia była informacja nt. postępu prac w związku z przeglądem śródokresowym PO KL z uwzględnieniem planowanych zmian w Szczegółowym Opisie Priorytetów PO KL (obowiązujących od 1 stycznia 2012 roku), prezentacja załoŝeń projektów Planów działania na 2012 r. oraz zatwierdzenie zmian w Planach działania na 2011 r. w ramach komponentu regionalnego PO KL. Podczas spotkania przyjęto następujące uchwały: uchwała w sprawie przyjęcia rekomendacji z badania ewaluacyjnego pn. Metaewaluacja projektów systemowych realizowanych w Działaniu 7.1 PO KL, uchwała w sprawie przyjęcia rekomendacji z badania ewaluacyjnego pn. Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL, uchwała w sprawie zmian w Planach działania na 2011 r. w ramach komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, uchwała w sprawie zatwierdzenia modyfikacji ogólnych kryteriów formalnych PO KL oraz zatwierdzenia list uchybień formalnych, których popełnienie skutkuje negatywnym wynikiem oceny formalnej wniosku o dofinansowanie projektu w ramach PO KL ze względu na niespełnienie wymogu kompletności wniosku, uchwała w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badań ewaluacyjnych Instytucji Pośredniczącej dla Priorytetu I i II PO KL, uchwała w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badań ewaluacyjnych Instytucji Pośredniczącej dla Priorytetu III PO KL, uchwała w sprawie przyjęcia rekomendacji płynących z badania ewaluacyjnego pn. Ocena zakresu wykorzystania materiałów informacyjno-promocyjnych (gadŝetów) w projektach realizowanych w ramach PO KL. Pierwszego dnia posiedzenia członkowie Komitetu Monitorującego PO KL wizytowali projekt pn. Projektanci Podlasia, realizowany przez Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. Stanisława Staszica w Białymstoku realizowany w Działaniu 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego PO KL. Głównym celem projektu o wartości ponad 480 tys. zł było podniesienie jakości i atrakcyjności kierunku technik technologii odzieŝy poprzez realizację programu rozwojowego oraz dostosowanie oferty kształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy, oraz współpracę z pracodawcami. Ponadto, w trakcie posiedzenia zostały przedstawione wyniki badania przeprowadzonego przez OECD pn. Zatrudnienie i rozwój lokalny w kontekście zmian klimatycznych. 4) W dniach 5-6 grudnia 2011 r. w Poznaniu odbyło się osiemnaste posiedzenie KM PO KL. NajwaŜniejszym punktem obrad było omówienie i rekomendowanie do zatwierdzenia przez Instytucję Zarządzającą Planów działania na 2012 rok Instytucji Pośredniczących komponentu centralnego i regionalnego PO KL. Podczas spotkania zostały przyjęte następujące uchwały: uchwała w sprawie zatwierdzenia szczegółowych kryteriów wyboru projektów zawartych w Planach działania komponentu centralnego i regionalnego PO KL na 2012 rok, uchwała w sprawie zatwierdzenia ogólnego kryterium horyzontalnego wyboru projektów PO KL dotyczącego stosowania uproszczeń w rozliczaniu środków Europejskiego Funduszu Społecznego, o których mowa w rozporządzeniu (WE) nr 1081/2006, uchwała w sprawie zatwierdzenia zmian w Planie Komunikacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Ponadto, podczas posiedzenia przedstawiono informacje na temat zmian w Wytycznych w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach PO KL oraz przedstawiono wyniki raportu pn. Badanie wskaźnika Gender Index w instytucjach zaangaŝowanych we wdraŝanie PO KL. Członkowie Komitetu zapoznali się równieŝ z informacją na temat przyszłego okresu programowania oraz załoŝeniami projektu innowacyjnego pn. Adaptacja modelu Well-Box jako narzędzia wydłuŝenia wieku aktywności zawodowej na mazowieckim regionalnym rynku pracy. 110

111 W ramach funkcjonujących przy Komitecie Monitorującym PO KL sześciu Grup roboczych w II-gim półroczu 2011 r. odbyły się następujące spotkania: Grupy robocze funkcjonujące przy Komitecie Monitorującym PO KL W celu wsparcia Instytucji Zarządzającej, Instytucji Pośredniczących oraz Komitetu Monitorującego PO KL w procesie zarządzania Programem, w ramach Komitetu Monitorującego funkcjonuje sześć grup roboczych, tj.: 1) Grupa robocza ds. horyzontalnych, której głównym celem jest monitorowanie procesu wdraŝania na poziomie regionalnym i centralnym zagadnień horyzontalnych (innowacyjność, współpraca ponadnarodowa, partnerstwo, gender-mainstreaming); 2) Grupa robocza ds. komponentu regionalnego PO KL zajmująca się monitorowaniem procesu wdraŝania poszczególnych Priorytetów komponentu regionalnego PO KL w regionach, w celu zapewnienia spójności ich wdraŝania na poziomie krajowym; 3) Grupa robocza ds. zatrudnienia i integracji społecznej, której głównym zadaniem jest zapewnienie koordynacji i spójności realizacji działań, dotyczących wsparcia dla osób bezrobotnych, biernych zawodowo oraz zagroŝonych wykluczeniem społecznym podejmowanych na poziomie regionalnym i centralnym (działania systemowe); 4) Grupa robocza ds. adaptacyjności i transferu wiedzy, której głównym celem jest zapewnienie koordynacji i spójności realizacji działań systemowych, realizowanych centralnie, związanych ze wsparciem dla rozwoju potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz ich kadr, z działaniami w tym zakresie wdraŝanymi na poziomie regionalnym; 5) Grupa robocza ds. edukacji, której celem jest zapewnienie koordynacji i spójności realizacji działań słuŝących podnoszeniu jakości edukacji oraz poziomu wykształcenia społeczeństwa, podejmowanych na poziomie centralnym z podobnymi działaniami realizowanymi na poziomie regionalnym PO KL; 6) Grupa robocza ds. dobrego rządzenia zajmująca się monitorowaniem procesu wsparcia dla budowy zdolności instytucjonalnej polskiej administracji oraz wdraŝania na poziomie krajowym standardów dobrego rządzenia, zgodnych ze standardami i wytycznymi Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem załoŝeń Programu Reformy Regulacji. Ponadto Grupa robocza monitoruje działania słuŝące rozwojowi potencjału organizacji pozarządowych oraz organizacji pracodawców i pracowników jako podmiotów istotnych z punktu widzenia efektywnej realizacji zasad dobrego rządzenia. W tabeli poniŝej znajduje się zestawienie zawierające informacje nt. posiedzeń, omawianych zagadnień oraz propozycji i rekomendacji wypracowanych przez poszczególne Grupy robocze w 2011 r. Nazwa grupy roboczej Grupa robocza ds. horyzontalnych Propozycje i rekomendacje Data spotkania 6 kwietnia 24 maja 6 września Zagadnienia tematyczne omawiane w 2011 roku aktualny stan wdraŝania projektów innowacyjnych i ponadnarodowych, omówienie celów i sposobów monitorowania projektów innowacyjnych i ponadnarodowych przez Grupę roboczą, omówienie zadań dla grupy w zakresie monitorowania zasad horyzontalnych, prezentacja doświadczeń w zakresie wdraŝania projektu innowacyjnego z komponentem ponadnarodowym na przykładzie projektu edoświadczenia w fizyce realizowanego w Priorytecie III PO KL, dyskusja nt. zasady równości szans płci w ramach PO KL, prezentacja strategii Krajowej Instytucji Wspomagającej, omówienie narzędzi analizy jakościowej projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej o zmodyfikowano i poszerzono zakres informacji zbierany przez KIW i MRR oraz opracowano katalog informacji pomocnych grupie do monitorowania wdraŝania projektów innowacyjnych i ponadnarodowych oraz sporządzania rekomendacji grupy roboczej, 111

112 Grupa robocza ds. komponentu regionalnego o zwrócono uwagę na problemy we wdraŝaniu projektów innowacyjnych i ponadnarodowych (MSWiA, MNiSW, MEN), o propozycja wprowadzenia kwartalnych sprawozdań dla Sieci Tematycznych (ST) z realizacji projektów, ze szczególnym uwzględnieniem napotkanych problemów lub przekazywanie Sieci merytorycznej części wniosku o płatność, tak aby ST, znając stan realizacji projektów, mogły je realnie wspierać, o udostępnienie narzędzia w postaci forum dyskusyjnego dla członków Sieci Tematycznych, o konieczność uwzględnienia, pod pewnymi warunkami, standardu minimum w nowej perspektywie programowania polityki spójności, o opracowywanie dobrych praktyk/przykładów wsparcia osób niepełnosprawnych w projektach standardowych, o 22 lipca skuteczna realizacja działań informacyjnych i edukacyjnych dla projektodawców w zakresie przestrzegania zasady równości szans osób niepełnosprawnych przez IP/IP2/ROEFS zmiany w PO KL w ramach przeglądu śródokresowego i ich konsekwencje dla zakresu i kształtu Planów działania na rok 2012, procedura opracowywania Planów działania PO KL na rok 2012 w regionalnych Instytucjach Pośredniczących uwarunkowania, wątpliwości i wyzwania, planowane kierunki i zakres interwencji w komponencie centralnym PO KL w ramach Planów działania na rok 2012, podsumowanie realizacji grantu pn. Sieć współpracy IP PO KL województw: pomorskiego, łódzkiego, warmińsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego i śląskiego w zakresie tworzenia regionalnych strategii wykorzystania środków PO KL Propozycje i rekomendacje o o o o kontynuowanie dyskusji na temat sposobów i zasad wdraŝania instrumentów zwrotnych w ramach Działania 6.2 oraz przeanalizowanie zgłoszonych przez regiony wątpliwości, wg regionalnych IP PO KL (przy pozytywnej opinii KE) naleŝy rozwaŝyć kontynuowanie Podziałania PO KL w nowej formule nieograniczonej jedynie do typu operacji badania i analizy, ale w postaci kompleksowych inicjatyw generujących wymierne efekty prognostyczne, przekładające się na moŝliwe do identyfikacji decyzje władz regionalnych w zakresie zarządzania zmianami społeczno-gospodarczymi, propozycja IP KR PO KL ws. pozostawienia moŝliwości realizacji projektów dotyczących wdraŝania załoŝeń RSI, ukierunkowanych wyłącznie na efekty wdroŝeniowe i wymierne rezultaty, w związku z wątpliwościami zgłaszanymi przez IP PO KL, IZ PO KL zobowiązała się do doprecyzowania zakresu i brzmienia swoich propozycji kryteriów w Priorytecie VIII dotyczy to wymogu uzyskiwania certyfikatów oraz ograniczenia dostępu do szkoleń firmom, które dotychczas nie uczestniczyły we wsparciu finansowanym z EFS. W przypadku tego ostatniego kryterium zarówno przedstawiciele IZ PO KL, KE, jak i instytucji regionalnych uznali je za pozbawione merytorycznych i racjonalnych przesłanek, Grupa robocza ds. zatrudnienia i integracji społecznej 25 maja 3 października informacja o stanie wdraŝania Priorytetu I, w tym poziom osiągnięcia wskaźników, na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu, wnioski z przeglądu Planów działania 2010 oraz zmiany w formularzu Planu działania, planowane zmiany w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki, wynikające z przeglądu śródokresowego programu, stan realizacji projektu Komendy Głównej Ochotniczych Hufców Pracy OHP jako realizator usług rynku pracy, stan wdraŝania Poddziałania Projekty na rzecz społeczności romskiej realizacja projektów konkursowych, w tym osiągniętych rezultatów, poziom kontraktacji i wydatkowania oraz ewentualne problemy przy ich wdraŝaniu Władza WdraŜająca Projekty Europejskie, 112

113 1 grudnia stan wdraŝania Priorytetu I, w tym poziom osiągnięcia wskaźników, na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu, Plan działania dla Priorytetu I na rok 2012, omówienie uwag do Planu działania zgłoszonych podczas konsultacji, zalecenia do Planów działań dla Priorytetów VI i VII na rok 2012 oraz uwagi do pierwszej wersji PD przygotowanych przez regiony, stan realizacji projektu Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej, przedstawiony przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, omówienie Planów działania dla Priorytetów VI i VII na rok 2012, w kontekście Planu działania dla Priorytetu I PO KL, Plan działania dla Priorytetu I na rok 2012, rekomendacja grupy roboczej dla Komitetu Monitorującego PO KL Propozycje i rekomendacje Grupa robocza ds. adaptacyjności i transferu wiedzy o o o o o o 30 maja 8 września 21 listopada przekazanie przez IZ, za pośrednictwem Instytucji Pośredniczącej, informacji o zasadach korzystania z usług Centrum Usług Wspólnych przy realizacji zamówień publicznych w ramach projektów PO KL, zobowiązanie IZ PO KL do przekazania właściwym komórkom w IZ prośby przedstawicieli beneficjentów systemowych w Działaniu 1.3 o pomoc w rozwiązaniu problemu przekazywania przez Ministerstwo Finansów środków na realizację projektów systemowych, zgodnie z planowanym zapotrzebowaniem, propozycja spotkania DWF z DRP i CRZL w sprawie sposobu mierzenia wskaźnika w Działaniu 1.1 Priorytetu I PO KL, dotyczącego liczby instytucji publicznych słuŝb zatrudnienia, które uczestniczyły w projektach, mających na celu wdroŝenie standardów usług, Grupa robocza przekaŝe do Instytucji Zarządzającej pismo z propozycją obniŝenia wskaźnika w Działaniu 1.3 Priorytetu I PO KL dotyczącego liczby osób, które ukończyły udział w projektach realizowanych w ramach Działania, w tym Romów z do , w nowych projektach systemowych OHP, do których IZ zgłosiła uwagi odnośnie konieczności uzyskania przez uczestników projektu certyfikatów potwierdzających zdobycie określonego poziomu biegłości językowej, OHP zaproponuje w trybie roboczym zapis zmieniający nazwę certyfikat na inną. Dokument potwierdzający zdobycie nowych umiejętności nie powinien sugerować konieczności przeprowadzenia stosownych, specjalnych egzaminów, mających na celu jego uzyskanie, na kolejnym spotkaniu DWF przedstawi podsumowanie realizacji Planu działania za rok ocena efektywności projektów szkoleniowych finansowanych z EFS, omówienie załoŝeń konkursu innowacyjnego realizowanego przez PARP w Priorytecie II PO KL pn. Nowoczesny HR, informacje nt. wdraŝania Działania Wzmacnianie lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjności, omówienie zaleceń do Planów działania dla Priorytetu VIII na rok 2012 oraz uwag do pierwszej wersji PD przygotowanych przez regiony, prezentacja Planu działania dla Priorytetu II na rok 2012, omówienie załoŝeń Planu działania dla Priorytetu II na rok 2012, w tym kryteria wyboru projektów w konkursach planowanych na 2012 w Poddziałaniach 2.1.1, 2.1.2, oraz załoŝenia nowych projektów systemowych, prezentacja nowego typu wsparcia w Priorytecie II: dokapitalizowanie funduszu szkoleniowego w MMŚP, Plany działania dla Priorytetu VIII na rok 2012, w tym kryteria wyboru projektów w konkursach planowanych na 2012 oraz załoŝenia nowych projektów systemowych. 113

114 Propozycje i rekomendacje o o o o zobowiązanie PARP dot. projektu Nowoczesny HR do przeprowadzenia konsultacji dokumentacji konkursowej z przedsiębiorstwami przed ogłoszeniem konkursu, w przypadku realizowanych projektów szkoleniowych zgłoszono m. in. następujące propozycje: konieczność stosowania formuły podejścia pakietowego: diagnoza + doradztwo + szkolenie szyte na miarę; wsparcie z EFS powinno umoŝliwiać rozwiązywanie konkretnych problemów firm, zarówno bieŝących, jak i wynikających z bardziej długofalowych planów rozwojowych/strategii konieczne skrócenie czasu od diagnozy potrzeby do uzyskania wsparcia EFS oraz zróŝnicowanie form wsparcia (szkolenia, kształcenie pozaformalne i nieformalne, inne formy); wprowadzenie bonów szkoleniowych, indywidualnych kont z komponentem wspierającym przygotowanie diagnozy potrzeb w MŚP; wypracowanie/wprowadzenie/upowszechnienie systemu pomiaru efektywności szkoleń, by wyraźnie wskazać na korzyści płynące w podnoszeniu kwalifikacji, odejście od schematycznego podejścia w standardowych projektach na rzecz wsparcia bardziej indywidualnego wypracowanie rekomendacji Grupy roboczej ds. adaptacyjności i transferu wiedzy przy KM PO KL do pierwszej wersji PDII i PDVIII na 2012 r. Grupa robocza ds. edukacji 25 maja 26 października omówienie załoŝeń do Planów działania dla Priorytetu III i IX PO KL na 2012 r., informacja nt. planowanego projektu dotyczącego centrów rozwoju edukacji oraz realizacji projektu dotyczącego Krajowych Ram Kwalifikacji, problematyka zatrudniania nauczycieli w projektach EFS, omówienie załoŝeń Planu działania dla Priorytetu III na 2012 r, załoŝenia projektów planowanych do rozpoczęcia w 2012 r. w ramach Priorytetu III PO KL, w tym: WdroŜenie systemu informatycznego do e- oceniania, Doskonalenie strategii zarządzania oświatą na poziomie regionalnym i lokalnym, etap II oraz Monitorowanie i doskonalenie procesu wdraŝania podstaw programowych kształcenia w zawodach, omówienie załoŝeń Planu działania na 2012 r. dla Priorytetu IV PO KL, przedstawienie wyników badania ewaluacyjnego projektów dot. indywidualizacji nauczania w klasach I-III, realizowanych w ramach Priorytetu IX PO KL. Propozycje i rekomendacje o o o o członkowie Grupy zgłosili konieczność precyzyjnego wyjaśnienia kwestii zatrudniania nauczycieli w projektach EFS (jak np. kwalifikowalność wydatków, tryb zatrudniania nauczycieli w kontekście podwójnego finansowania oraz zapisów Karty Nauczyciela) ze względu na ryzyko uznania za niekwalifikowane duŝej części wydatków w projektach realizowanych w ramach Priorytetu IX PO KL. Ponadto, zgłoszono wniosek o przedstawieniu na posiedzeniu KM PO KL problematyki zatrudniania nauczycieli w projektach EFS w celu wypracowania jednolitej wykładni prawa w odniesieniu do wszystkich ww. przypadków, propozycja IZ PO KL nawiązania roboczej współpracy z ORE w zakresie wykorzystania rezultatów projektu Decydujmy razem realizowanego w Działaniu 5.3 PO KL w projekcie Doskonalenie strategii zarządzania oświatą na poziomie regionalnym i lokalnym, etap II, zobowiązanie NCBiR do przekazania pisemnych wyjaśnień dot. przeznaczenia kwoty 35 mln zł na promocję kierunków zamawianych oraz ich efektywności, zgłoszenie dodatkowych obszarów, o które powinno zostać rozszerzone badanie ewaluacyjne dot. indywidualizacji nauczania w klasach I-III realizowane w Priorytecie IX PO KL. Grupa robocza ds. dobrego 10 marca omówienie załoŝeń Planu działania na 2011 r. oraz postępu 114

115 rządzenia finansowo-rzeczowego projektów w ramach Priorytetu V PO KL, informacje nt. Przeglądu Zarządzania Publicznego realizowanego przez OECD, omówienie rezultatów wsparcia wymiaru sprawiedliwości w Priorytecie V PO KL, Propozycje i rekomendacje o członkowie Grupy zwrócili uwagę, iŝ wsparcie dla wymiaru sprawiedliwości naleŝałoby poszerzyć o narzędzie typu watchdog. Zaapelowali o konieczność dalszej dyskusji w tej kwestii z uwagi na róŝnorodne doświadczenia wymiaru sprawiedliwości i organizacji pozarządowych (m.in. w konkursie w Poddziałaniu 5.4.2), o w kwestii wsparcia wymiaru sprawiedliwości w Priorytecie V PO KL wskazano na konieczność spójnego wsparcia dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego oraz dalszej współpracy Ministerstwa Sprawiedliwości z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej na rzecz spójnego systemu pomocy prawnej, uwzględniającego doświadczenia strony pozarządowej. 2.8 Krajowa rezerwa wykonania pomocy Krajowa rezerwa wykonania została utworzona na podstawie art. 50 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006. Celem podziału krajowej rezerwy wykonania było stymulowanie tempa wydatkowania i efektywności realizacji programów operacyjnych. Z ogólnej puli krajowej rezerwy wykonania środki w wysokości euro zostały przeznaczone na Program Operacyjny Kapitał Ludzki (finansowany z EFS). Podział środków krajowej rezerwy wykonania w ramach PO KL został dokonany zgodnie z zatwierdzoną przez Komitet Koordynacyjny NSRO Metodologią podziału Krajowej Rezerwy Wykonania w ramach krajowych oraz regionalnych programów operacyjnych. Zgodnie z przyjętymi zasadami w przypadku PO KL podział rezerwy został dokonany w oparciu o poziom wykonania komponentu regionalnego/ priorytetu PO KL mierzony kryterium tempa wydatkowania. Stopień wykonania programu bazował na poziomie certyfikacji wydatków w ramach danego komponentu regionalnego/ priorytetu według stanu na dzień 31 grudnia 2010 r. Dodatkowo do powyŝszej kwoty doliczone zostały wydatki dotyczące wartości wniosków o płatność zarejestrowanych w KSI SIMIK do dnia 31 grudnia 2010 r., które nie zostały certyfikowane do Komisji Europejskiej przed 31 grudnia 2010 r. Wysokość wydatków wyliczonych w ww. sposób została następnie odniesiona do alokacji przeznaczonej na realizację odpowiednio komponentu regionalnego/ priorytetu. Po dokonaniu podziału krajowej rezerwy wykonania dodatkową alokację otrzymało osiem województw w następującej kolejności wg wartości dodatkowej alokacji: warmińsko-mazurskie ( EUR), zachodniopomorskie ( EUR), opolskie ( EUR), podkarpackie ( EUR), kujawsko-pomorskie ( EUR), świętokrzyskie ( EUR), lubelskie ( EUR), pomorskie ( EUR). W ramach podziału KRW w komponencie regionalnym PO KL województwa, opierając się na kierunkach wsparcia wynikających z dotychczasowej realizacji PO KL, załoŝeniach Strategii Europa2020, strategii rozwoju województwa, analizie sytuacji społ-gosp. regionu na podstawie opracowań własnych i IZ PO KL oraz wynikach badań ewaluacyjnych uwzględniły następujące kluczowe obszary wymagające pogłębionej interwencji: Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich ( EUR) działania na rzecz aktywnej polityki rynku pracy poprzez aktywizację zawodową osób pozostających bez zatrudnienia; 115

116 wsparcie przedsiębiorczości i samozatrudnienia poprzez wsparcie finansowo-doradcze dla osób zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej (instrumenty zwrotne i bezzwrotne); Priorytet VII Promocja integracji społecznej ( EUR) rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji poprzez wsparcie dla istniejących podmiotów integracji społecznej; przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i wsparcie ekonomii społecznej poprzez realizację projektów na rzecz integracji społeczno zawodowej osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym oraz wykluczonych społecznie; Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki ( EUR) wsparcie dla przedsiębiorstw zamierzających podnieść kwalifikacje kadry zarządzającej i pracowników, wsparcie doradcze dla MŚP; wsparcie tworzenia i rozwoju sieci współpracy i wymiany informacji między naukowcami a przedsiębiorcami w zakresie innowacji i transferu technologii; Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach ( EUR) rozwój wykształcenia i kompetencji poprzez wsparcie edukacji przedszkolnej oraz realizację programów rozwojowych szkół i placówek oświatowych. Pozostałą kwotę KRW tj EUR przeznaczono na wsparcie w ramach pomocy technicznej (Priorytet X) Informacja o zakresie zmian dokonanych w ramach przeglądu śródokresowego PO KL W 2011 roku zakończył się proces modyfikacji Programu przeprowadzony na podstawie art. 33 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r., ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności (rozporządzenie ogólne) oraz uwzględniający realokację dodatkowych środków finansowych pochodzących z Krajowej Rezerwy Wykonania (KRW). 5 grudnia 2011 r. Komisja Europejska wydała decyzję zatwierdzającą zmiany wprowadzone w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki w ramach przeglądu śródokresowego. W ramach przeprowadzonego przeglądu zostało wprowadzonych szereg zmian, które pozwolą na lepsze ukierunkowanie wsparcia PO KL na obszary szczególnie istotne dla realizacji celów Programu oraz ich silniejsze powiązanie z celami i priorytetami Strategii Europa Przed przekazaniem Programu do Komisji Europejskiej, projekt zmian został skonsultowany z przedstawicielami wszystkich instytucji zaangaŝowanych w realizację PO KL na szczeblu centralnym (właściwe resorty i agendy rządowe) i regionalnym (samorząd województwa), jak równieŝ z partnerami społeczno-gospodarczymi i przedstawicielami środowisk pozarządowych. NajwaŜniejsze zmiany wprowadzone w wyniku przeglądu śródokresowego obejmują: Priorytet I Zatrudnienie i integracja społeczna: wsparcie w zakresie godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego zostanie skoncentrowane na działaniach wspierających rozwój systemu opieki nad dziećmi, w tym w szczególności dziećmi do lat 3 oraz zostanie skierowane do rodziców i opiekunów planujących powrót na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dzieci; uruchomione zostaną działania słuŝące opracowaniu i wdraŝaniu systemu wsparcia finansowego dla podmiotów ekonomii społecznej, opartego na zwrotnych instrumentach finansowych w formie preferencyjnie oprocentowanych poŝyczek. Planowana kwota środków przeznaczonych na ten cel to 30 mln zł. 116

117 Priorytet II Rozwój zasobów ludzkich I potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących: zwiększono budŝetu Priorytetu II o kwotę EUR z przeznaczeniem na finansowanie realizacji projektów w zakresie podnoszenia kwalifikacji kadr podmiotów leczniczych; działania o charakterze analityczno badawczym będą podejmowane wyłącznie w połączeniu z konkretnymi działaniami o charakterze wdroŝeniowym (projekty szkoleniowe, doradcze lub informacyjno-promocyjne); wsparcie w formie otwartych i zamkniętych szkoleń, studiów podyplomowych oraz doradztwa dla pracowników przedsiębiorstw zostanie skoncentrowane na grupie docelowej obejmującej wyłącznie mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa; uruchomione zostanie pilotaŝowe wsparcie w zakresie zwiększania wartości zakładowych funduszy szkoleniowych w przedsiębiorstwach połączone z wdroŝeniem mechanizmów współzarządzania nimi przez partnerów społecznych. Priorytet III Wysoka jakość systemu oświaty: zmniejszono budŝet Priorytetu III o kwotę EUR; w związku z długofalowym oddziaływaniem wsparcia w zakresie badań i analiz systemu oświaty, nie będzie podejmowana realizacja nowych projektów, obejmujących opracowanie i wdroŝenie koncepcji instytucjonalnego zaplecza badawczego oraz badania w obszarze funkcjonowania systemu oświaty, efektywności kształcenia oraz dostosowania jego zakresu do potrzeb rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem grup społecznych zagroŝonych marginalizacją; w celu ukierunkowania działań związanych z modernizacją systemu doskonalenia nauczycieli na bezpośrednie wsparcie szkół wdroŝona zostanie pilotaŝowa koncepcja systemu doskonalenia nauczycieli świadczonego przez Centra Rozwoju Edukacji obejmująca 20% szkół w kraju. Priorytet IV Szkolnictwo wyŝsze I nauka: zwiększono budŝet Priorytetu IV o kwotę EUR z przeznaczeniem na realizację dodatkowych programów rozwojowych uczelni w szczególności odnoszących się do Strategii Europa2020; wprowadzony zostanie obligatoryjny wymóg uwzględniania w ramach programów rozwojowych uczelni elementów przedsiębiorczości w realizowanych programach kształcenia lub współpracy ze środowiskiem przedsiębiorców w opracowywaniu programów kształcenia. Priorytet V Dobre rządzenie: W zakresie Priorytetu V zostały wprowadzone jedynie niezbędne zmiany umoŝliwiające prawidłową realizację i monitorowanie celów wyznaczonych w obecnie obowiązującej wersji PO KL. Zmiany dotyczą przede wszystkim brzmienia i sposobu monitorowania celów i wskaźników Priorytetu i wynikają z przeprowadzonych badań ewaluacyjnych w zakresie wskaźników monitorowania PO KL (badania krajowe i wykonane przez OECD). Zmiany wprowadzane do Priorytetu V mają równieŝ słuŝyć osiągnięciu zgodności jego zapisów z zapisami trzech strategii obejmujących swoim zakresem obszar dobrego rządzenia, tj. Strategii Sprawne Państwo, Strategii Innowacyjnej i Efektywnej Gospodarki oraz Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego. Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich: pilotaŝowo zostaną wprowadzone zwrotne instrumenty wsparcia w postaci preferencyjnych poŝyczek dla osób planujących rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej, w tym w formie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej; ze względu na wysoki poziom realizacji załoŝonego wskaźnika nie będzie podejmowana realizacja nowych działań wspierających rozwój inicjatyw na rzecz podnoszenia poziomu aktywności zawodowej osób niepozostających w zatrudnieniu, przyczyniającego się do realizacji strategii rozwoju kapitału ludzkiego na terenach wiejskich. 117

118 Priorytet VII Promocja integracji społecznej: ze względu na wysoki poziom realizacji załoŝonego wskaźnika nie będzie podejmowana realizacja nowych działań wspierających rozwój inicjatyw na rzecz aktywizacji i integracji społeczności lokalnych, przyczyniających się do realizacji strategii rozwoju kapitału ludzkiego na terenach wiejskich. Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki: wsparcie o charakterze szkoleniowym zostanie skoncentrowane na pracownikach przedsiębiorstw delegowanych na szkolenia przez pracodawców (szkolenia objęte pomocą publiczną), z kolei wsparcie dla pracowników, którzy z własnej inicjatywy chcą podnieść swoje kwalifikacje zawodowe będzie realizowane w ramach Priorytetu IX PO KL; wsparcie w zakresie współpracy przedsiębiorstw i sfery B+R (transfer wiedzy) zostanie skoncentrowane na rozwijaniu współpracy i wymianie kadr pomiędzy konkretnymi instytucjami z obu środowisk; w zakresie operacji dotyczących stypendiów naukowych dla doktorantów nastąpi ograniczenie kierunków, które będą mogły być objęte stypendiami do kierunków w obszarze nauk matematyczno przyrodniczych i ścisłych (SMT) zawartych w RSI danego województwa; nie będzie podejmowana realizacja nowych operacji w zakresie upowszechniania wśród interesariuszy idei flexicurity. Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach: zwiększono budŝet Priorytetu IX o kwotę EUR (środki pochodzące z Priorytetu III) z przeznaczeniem na realizacje dodatkowych działań w zakresie upowszechniania edukacji przedszkolnej ( EUR) oraz wdroŝenie koncepcji indywidualizacji nauczania w klasach I III szkoły podstawowej ( EUR); wsparcie zostanie skoncentrowane na działaniach ukierunkowanych na kształcenie osób dorosłych, które z własnej inicjatywy są zainteresowane nabyciem nowych, uzupełnieniem lub podwyŝszeniem kwalifikacji i umiejętności w obszarach umiejętności ICT i znajomości języków obcych; w celu zwiększenia adekwatności podejmowanych działań planowane jest pilotaŝowe wdroŝenie systemu doradztwa dla osób dorosłych w zakresie diagnozy potrzeb oraz wyboru kierunków i formy podnoszenia swoich kwalifikacji w trybie formalnym i pozaformalnym. W związku z modyfikacją Programu Operacyjnego, niezbędne było dostosowanie dokumentów krajowych (w tym dokumentów wchodzących w skład Systemu realizacji PO KL) do zmian wynikających z przeglądu śródokresowego PO KL. Proces nowelizacji został zakończony do 31 grudnia 2011 r. Zmiany finansowe w ramach przeglądu śródokresowego (EUR): Priorytet Alokacja przed przeglądem śródokresowym Dokonane realokacje Krajowa Rezerwa Wykonania Alokacja po przeglądzie śródokresowym I. Zatrudnienie i integracja społeczna II. Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących III. Wysoka jakość systemu oświaty

119 IV. Szkolnictwo wyŝsze i nauka V. Dobre rządzenie VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich VII. Promocja integracji społecznej VIII. Regionalne kadry gospodarki IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach X. Pomoc techniczna OGÓŁEM PO KL: Zmiany wskaźników w ramach przeglądu śródokresowego W ramach przeglądu śródokresowego wprowadzono równieŝ zmiany w zakresie wskaźników monitorowania celów Programu. Wprowadzone modyfikacje wynikały ze zmian treści dokumentów programowych oraz podziału Krajowej Rezerwy Wykonania. Ponadto, część zmian miała charakter doprecyzowujący. W wyniku konsultacji z KE wprowadzono równieŝ zmiany niektórych wartości docelowych wskaźników, usunięto lub dodano nowe wskaźniki. Szczegółowe informacje na temat zmienionych wskaźników zawarte są w Programie Operacyjnym. W 2011 r. w ramach przeglądu śródokresowego Instytucja Zarządzająca PO KL dokonała równieŝ ponownej dezagregacji wybranych wskaźników komponentu regionalnego PO KL. Weryfikacja przyjętej metodologii podziału wartości docelowych wskaźników pomiędzy województwa dotyczyła tych mierników, w przypadku których zidentyfikowano problemy w realizacji (tj. znaczące dysproporcje międzyregionalne, niski poziom realizacji, zmianę populacji grupy docelowej). Ponadto, dezagregacją objęto takŝe nowe wskaźniki, które zostały wprowadzone do Programu w ramach przeglądu śródokresowego. NaleŜy podkreślić, iŝ w zastosowanym sposobie dezagregacji starano się w moŝliwie największym stopniu uwzględnić specyfikę regionów poprzez uwzględnienie wskaźników kontekstowych wskazujących na sytuację w danym obszarze wsparcia. W większości przypadków zastosowano średnią geometryczną z dwóch mierników algorytmu finansowego oraz wskaźnika kontekstowego. Pozwoliło to na zmniejszenie dysproporcji między regionami oraz zniwelowanie efektu znaczącego podwyŝszenia wartości docelowych w przypadku największych województw. Ponadto, w odniesieniu do niektórych wskaźników do podziału wartości docelowej wykorzystano koszt jednostkowy wsparcia. Ostateczne wartości zdezagregowanych wskaźników dla kaŝdego województwa zawarte są w Szczegółowym Opisie Priorytetów PO KL. 3. Postęp wdraŝania Programu wg Priorytetów PoniŜej opisano postęp wdraŝania PO KL w podziale na Priorytety. W przypadku Priorytetów komponentu centralnego przedstawiono szczegółowe informacje dotyczące wybranych projektów systemowych, istotnych z punktu widzenia realizacji celów Programu. 3.1 PRIORYTET I Zatrudnienie i integracja społeczna Informacja na temat rzeczowych i finansowych postępów realizacji priorytetu Wsparcie w Priorytecie I ma na celu wzmocnienie kadr publicznych słuŝb zatrudnienia oraz instytucji systemu pomocy społecznej m.in. poprzez stworzenie spójnego systemu kwalifikacji. Wysoko wykwalifikowane kadry mają realizować kompleksowe i skuteczne działania na rzecz osób wykluczonych społecznie posiadających ograniczony dostęp do rynku pracy. Celem aktywizacji zawodowej i społecznej połączono aktywne instrumenty rynku pracy oraz narzędzia wspomagające proces integracji społecznej. Od 2012 r. wprowadzono równieŝ realizację przedsięwzięć na rzecz ekonomii społecznej poprzez wykorzystanie zwrotnych instrumentów finansowych (Działanie 1.4) oraz 119

120 działań wspierających powrót na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem/wychowaniem dzieci poprzez m.in. wsparcie tworzenia i funkcjonowania Ŝłobków i klubów dziecięcych (Działanie 1.5). Priorytet I wdraŝany jest ponadregionalnie, a wsparcie jest komplementarne wobec działań regionalnych Priorytetu VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz Priorytetu VII Promocja integracji społecznej. W Priorytecie I wyróŝniono obszar zatrudnienia oraz obszar integracji społecznej, a działania realizowane są głównie poprzez projekty systemowe. Procedurę konkursową przewidziano wyłącznie w odniesieniu do tematyki równości szans kobiet i męŝczyzn na polu zawodowym oraz godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego (Poddziałanie wsparcie wygaszane od 2012 r., Działanie 1.5 realizowane od 2012 r.), oraz w odniesieniu do działań na rzecz społeczności romskiej (Poddziałanie 1.3.1). Na realizację Priorytetu I zgodnie z alokacją na lata określoną w PO KL przeznaczono środki w wysokości 506,2 mln EUR (w tym 430,3 mln EUR stanowi wkład EFS). Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu I podpisano 144 umowy o dofinansowanie realizacji projektu na łączną kwotę środków publicznych 344,6 mln EUR (w tym ponad 292,9 mln EUR EFS), co stanowi 68,1% realizacji zobowiązań UE na lata W ramach komponentu centralnego, niŝszy poziom wykorzystania środków występuje tylko w Priorytecie V Dobre rządzenie (59,8%). Niemniej stopień wykorzystania alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu I na obecnym etapie wdraŝania naleŝy ocenić pozytywnie. Przy uwzględnieniu kursu aktualnego na koniec roku sprawozdawczego, na poziomie Działania 1.1 Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy zakontraktowano juŝ całą pulę środków. Natomiast w Działaniu 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej podpisano umowy o wartości środków publicznych blisko 115 mln EUR (w tym 97,7 mln EUR EFS) wykorzystując alokację w 79,5%. Stosunkowo wysoki poziom kontraktacji dotyczy równieŝ Działania 1.3 Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej, gdzie podpisano umowy o wartości środków publicznych ponad 134 mln EUR (w tym 114,1 mln EUR EFS). Warto zaznaczyć, iŝ w porównaniu do poprzedniego okresu sprawozdawczego, największy postęp w poziomie wykorzystania alokacji odnotowano w Działaniu 1.1. Zawieranie umów w ramach nowych działań wprowadzonych po przeglądzie śródokresowym moŝliwe jest od początku 2012 r. 120,0% 100,0% 80,0% 60,0% Rys. 49 Stopień wykorzystania alokacji wg Działań Priorytetu I (%) 100,6% 79,5% 64,1% 68,1% 40,0% 20,0% 0,0% 18,6% Działanie 1.1 Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy 19,6% Działanie 1.2 Wsparcie systemowe instytucji pomocy i integracji społecznej 32,4% Działanie 1.3 Ogólnopolskie prgramy integracji i aktywizacji zawodowej 22,5% 0% 0% 0% 0% Działanie 1.4 Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej Działanie 1.5 Wspieranie rozwiązań na rzecz godzenia życia zawodowego i rodzinnego Poziom kontraktacji Poziom kontraktacji - Priorytet I Poziom wydatkowania Poziom wydatkowania - Priorytet I Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Jednocześnie, w ramach przyjętych do realizacji projektów rozliczono wydatki kwalifikowalne na poziomie 111,4 mln EUR, w tym ponad 96,7 mln EUR EFS. Tym samym poziom wydatkowania w ramach Priorytetu I na koniec 2011 roku wyniósł 22,5% alokacji na lata W odniesieniu do pozostałych Priorytetów wdraŝanych centralnie, osiągnięty poziom wydatkowania w Priorytecie I jest najniŝszy w Programie. Najsprawniej wydatki rozliczane są w Działaniu 1.3 (32,4%). Natomiast Działania 1.1 i 1.2 charakteryzują się niewystarczającym poziomem wydatkowania, co wynika przede wszystkim z opóźnień w realizacji projektów systemowych. 120

121 Realizacja celów Priorytetu ZATRUDNIENIE Na realizację polityki Zatrudnienia w Priorytecie I w ramach alokacji finansowej zaplanowano środki w wysokości 157,9 mln EUR. Według stanu na koniec 2011 r. realizowanych jest 49 projektów o wartości środków publicznych ponad 103 mln EUR, w tym 87,9 mln EUR ze środków EFS. Działania przewidziane do realizacji w obszarze zatrudnienia wdraŝane są sprawnie i efektywnie, o czym świadczy osiągnięty postęp rzeczowy oraz finansowy. Projekty przyjęte do realizacji w zakresie modernizacji PSZ praktycznie wyczerpały dostępną alokację finansową przeznaczoną na ten cel, niemniej jednak wydatkowanie w tych projektach jest bardzo niskie. RównieŜ realizacja procedury konkursowej dotyczącej tematyki godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego przebiega bez zastrzeŝeń. Jednocześnie, bazując na dotychczasowym postępie w realizacji projektów, o ile IZ PO KL nie dostrzega zagroŝenia realizacji celów określonych na koniec okresu programowania, to juŝ bardzo niski poziom wydatkowania rodzi obawy odnośnie moŝliwości wykorzystania całości środków w Priorytecie I. Cel 1. Modernizacja Publicznych SłuŜb Zatrudnienia W wyniku działań realizowanych w ramach celu 1. Modernizacja Publicznych SłuŜb Zatrudnienia, do końca okresu sprawozdawczego w wyniku udzielonego wsparcia kwalifikacje podniosło 6,3 tys. kluczowych pracowników PSZ (149% wartości docelowej), w tym 5,5 tys. kobiet. Wysoki poziom realizacji celu związany jest ze wzrostem populacji kluczowych pracowników zatrudnionych w urzędach pracy w stosunku do początku okresu wdraŝania PO KL (o ponad 100%). Grupa kluczowych pracowników instytucji rynku pracy zwiększa się rokrocznie, np. w 2009 r. z poziomu blisko 8 tys. do 8,5 tys. w 2010 r. Tematyka prowadzonych szkoleń była róŝnorodna i dotyczyła zarówno umiejętności miękkich (np. komunikacja interpersonalna z trudnym klientem), jak i zagadnień specjalistycznych związanych np. ze stosowaniem standardów usług, obsługą imigrantów czy współpracy z pracodawcami. Realizowane szkolenia związane były z zajmowanym stanowiskiem i wykonywanymi obowiązkami np. doradcy zawodowi brali udział w szkoleniach dotyczących organizacji i zapewnienia jakości usług poradnictwa zawodowego, stosowania metod i narzędzi poradnictwa indywidualnego oraz grupowego. Natomiast wartość powiązanego wskaźnika rezultatu dot. odsetka kluczowych pracowników PSZ, którzy w wyniku udzielonego wsparcia podnieśli swoje kwalifikacje na koniec 2011 r. kształtowała się na poziomie 79%. Tym samym naleŝy uznać, iŝ cele określone w obszarze modernizacji PSZ realizowane są sprawnie. Interesującym przedsięwzięciem wdraŝanym w Działaniu 1.1 dotyczącym modernizacji publicznych słuŝb zatrudnienia jest projekt pn. Zielona linia. Centrum Informacyjno-Konsultacyjne SłuŜb Zatrudnienia (wartość: 8,6 mln EUR, okres realizacji: ). ZałoŜeniem projektu jest stworzenie moŝliwości uzyskania kompleksowej informacji (w jednym miejscu), związanej z problematyką rynku pracy, przez podmioty oraz osoby bezrobotne i poszukujące pracy, a takŝe Polaków przebywających za granicą (powracających lub planujących powrót) oraz cudzoziemców. Stworzone centrum kontaktowe Zielona Linia dostarcza informacji o ofertach pracy, szkoleniach, usługach urzędów pracy oraz o innych zagadnieniach z zakresu rynku pracy. Zielona Linia zwiększa szanse na znalezienie pracy przez osoby bezrobotne oraz ułatwia pracodawcom poszukiwanie pracowników. Projekt zakłada przeszkolenie pracowników z wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy w zakresie obsługi Punktów Abonencko-Konsultacyjnych. Dotychczas przeszkolono 384 pracowników (85% wartości docelowej projektu). Szkolenia odbywają się w formie warsztatowej a ich celem jest zapoznanie uczestników z zasadami pracy w systemie Zielona Linia oraz z obsługą narzędzi systemu tj.: Aplikacji Dostępowej, Intranetu oraz doskonalenie umiejętności obsługi klienta. Do końca 2011 r. podpisano 337 z 400 porozumień w zakresie uruchomienia Punktów Abonencko- Konsultacyjnych. Dotychczas podłączono ponad 300 jednostek organizacyjnych PSZ do Systemu Zielona Linia, natomiast system wdroŝono w ponad 170 jednostkach. Do końca 2011 r. w projekcie rozliczono wydatki stanowiące 69% wartości projektu. Warto równieŝ zwrócić uwagę na projekt pn. Wyrównywanie szans na rynku pracy dla osób 50+ (wartość: 7,7 mln EUR, okres realizacji: ). Celem projektu jest promowanie aktywności zawodowej kobiet i męŝczyzn w wieku 50+ oraz promocja działań na rzecz wydłuŝenia ich aktywności zawodowej. Projekt przewiduje przeprowadzenie kampanii informacyjno-promocyjnej, która w załoŝeniu ma przyczynić się do zmiany świadomości społecznej, a pośrednio takŝe zmiany 121

122 postawy i wzrostu aktywności zawodowej osób w wieku 50+. Dzięki przewidzianym w projekcie badaniom i analizom zostaną wypracowane narzędzia słuŝące pracownikom publicznych i niepublicznych słuŝb zatrudnienia do wzmocnienia współpracy zarówno z pracodawcami jak i pracobiorcami w zakresie zwiększenia zatrudnienia osób w wieku powyŝej 50 roku Ŝycia. Projekt ma charakter partnerski (Uniwersytet Łódzki). W ramach projektu opracowano jedną z dwóch planowanych analiz dotyczących obecnie stosowanych rozwiązań oraz dotychczas zrealizowanych w Polsce programów skierowanych do osób powyŝej 50 roku Ŝycia. Celem analizy jest wypracowanie przykładowych propozycji wspierania osób 50+ przez instytucje rynku pracy i jednostki organizacyjne pomocy społecznej w Polsce. Aktualnie trwają prace analityczne dot. rozwiązań promujących aktywne starzenie się w wybranych krajach UE (Szwecja, Dania, Niderlandy, Wielka Brytania, Cypr, Włochy, Hiszpania, Czechy, Rumunia, Bułgaria). Ponadto w ramach projektu powołano krajową sieć tematyczną na rzecz aktywizacji osób 50 plus (Rada 50+), której zadaniem jest określenie moŝliwości implementacji rozwiązań na gruncie ewentualnych zmian systemowych, współpracy z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej celem zapoczątkowania procesu koniecznych zmian legislacyjnych w zakresie szeroko rozumianej problematyki aktywności osób dojrzałych. Powstała strona Portal 50+ został uruchomiony i działa na zasobach Zielonej Linii. PowyŜszy sposób działania jest zgodny z koncepcją budowy jednego środowiska infrastrukturalnego, które będzie podstawą dla wszystkich projektów realizowanych przez CRZL, obejmujących narzędzia IT, stając się docelowo wspólną płaszczyzną teleinformatyczną dla publicznych słuŝb zatrudnienia. Do końca 2011 r. w projekcie rozliczono wydatki stanowiące ponad 4% wartości projektu. Kolejnym wskaźnikiem realizującym cel 1. określonym dla Priorytetu I jest liczba instytucji PSZ uczestniczących w projektach mających na celu wdroŝenie standardów usług, który do końca 2011 r. zrealizowano na poziomie 96% instytucji. Tym samym, powiązany wskaźnik rezultatu dot. odsetka instytucji publicznych słuŝb zatrudnienia, w których wdroŝono standardy usług na koniec 2011 r. wykonano w 96%. Jednym z kluczowych projektów realizowanych w Priorytecie I, który swoim zakresem obejmuje realizację celu dot. wdroŝenia standardów usług jest projekt pn. Implementacja i rozwój systemu informacyjnego publicznych słuŝb zatrudnienia (wartość: 45 mln EUR, okres realizacji: ). Celem projektu jest usprawnienie publicznych słuŝb zatrudnienia poprzez wdroŝenie i rozwój spójnego systemu informacyjnego. Dotychczas w ramach realizowanych działań w 341 instytucjach PSZ (96% wartości docelowej) wdroŝono standardy usług. Ponadto, poprzez udział w szkoleniach w zakresie stosowania standardów 15,7 tys. pracowników PSZ podniosło swoje kwalifikacje (80% wartości docelowej dla projektu), w tym 4,5 tys. kluczowych pracowników PSZ (100% wartości docelowej dla projektu). W projekcie przewidziano realizację 3 głównych zadań: budowę hurtowni danych, wdroŝenie i rozwój aplikacji Syriusz standard i rozwój aplikacji Syriusz broker oraz budowę narzędzia nowoczesnej komunikacji. Wypracowania końcowych rezultatów ww. zadań naleŝy spodziewać się w kolejnych okresach sprawozdawczych. Do końca 2011 r. w projekcie rozliczono wydatki stanowiące 38% wartości projektu. Niemniej, z uwagi na zastrzeŝenia Komisji Europejskiej dotyczące wyboru wykonawcy wdroŝenia istniejącego juŝ oprogramowania przeznaczonego dla Publicznych SłuŜb Zatrudnienia w ramach projektu, w lutym 2011 r. wprowadzono zmiany w projekcie. Realizacja projektu jest opóźniona i stanowi to zagroŝenie dla realizacji jego załoŝeń. W celu zniwelowania tego ryzyka beneficjent w listopadzie 2011 r. zwrócił się z prośbą o przedłuŝenie okresu realizacji projektu o 2 lata. Analizując realizację celów Priorytetu I naleŝy wspomnieć o wynikach badania ewaluacyjnego przeprowadzonego na zlecenie Instytucji Pośredniczącej dot. wpływu EFS na funkcjonowanie publicznych słuŝb zatrudnienia 21. Zgodnie z badaniem przeprowadzonym w 2011 r. wartość wskaźnika wpływu EFS na publiczne słuŝby zatrudnienia wynosi 0,7 (w stosunku do wartości docelowej określonej na poziomie 0,75). Z badania wynika, iŝ zwiększyła się satysfakcja klientów z usług świadczonych przez IRP, PSZ w stosunku do 2008 r. Pracownicy bardzo pozytywnie oceniają udział w projektach (choć niŝej niŝ w roku 2008). Dostrzegają korzystny wpływ swojego uczestnictwa na funkcjonowanie instytucji. Natomiast w ocenie kadry zarządzającej projekty pozytywnie wpływają na kompetencje pracowników i jakość wykonywanej przez nich pracy. Jednocześnie, kadra zarządzająca w mniejszym stopniu dostrzega wpływ projektów na skuteczność działania całej instytucji. Warto równieŝ nadmienić, iŝ uwzględniając wpływ EFS na poszczególne obszary działania publicznych słuŝb zatrudnienia, najsilniejszy wzrost nastąpił w zakresie standardów usług, 21 Ewaluacja wskaźnika oceny wpływu Europejskiego Funduszu Społecznego na funkcjonowanie publicznych słuŝb zatrudnienia oraz wskaźnika oceny wpływu Europejskiego Funduszu Społecznego na funkcjonowanie instytucji pomocy społecznej, Coffey, wrzesień 2011 r. 122

123 co niewątpliwie wiąŝe się z wprowadzeniem w 2010 r. standardów usług rynku pracy do instytucji w formie rozporządzenia MPiPS. Wyniki badania pokazują, Ŝe pewien wpływ miały teŝ realizowane projekty systemowe, w tym m.in. szkolenia, czy teŝ wdroŝenie SI Syriusz. Cel 2. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy Działania na rzecz polityki Zatrudnienia realizowane były równieŝ poprzez projekty konkursowe na rzecz promocji równych szans kobiet i męŝczyzn oraz godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego (Poddziałanie 1.3.2), które przyczyniają się do realizacji celu szczegółowego 2. zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy. Dotychczas w Poddziałaniu podpisano 22 umowy o dofinansowanie o wartości środków publicznych blisko 8 mln EUR (w tym blisko 6,8 mln EUR EFS). Projekty realizowane są zgodnie z harmonogramem. Do końca okresu sprawozdawczego rozliczono wydatki w wysokości ponad 4,6 mln EUR (w tym ponad 3,9 mln EUR EFS). Największym zainteresowaniem projektodawców cieszyły się konkursy ukierunkowane na wdraŝanie i upowszechnianie rozwiązań słuŝących godzeniu Ŝycia zawodowego i rodzinnego. Dodatkową zachętą było wprowadzenie w Planie działania na rok 2010 kryterium strategicznego premiującego projekty zakładające tworzenie ośrodków opieki nad dziećmi. RównieŜ dość duŝym zainteresowaniem cieszyły się projekty zgodne z drugim typem projektu, tj. upowszechnianie i promocja alternatywnych i elastycznych form zatrudnienia i metod organizacji pracy oraz uelastycznianie czasu pracy pracownika (m. in. Telepraca, praca w niepełnym wymiarze czasu pracy, praca rotacyjna, podział pracy w ramach jednego stanowiska [Job sharing]). Do końca 2011 r. pozytywnie ocenę formalną przeszło 336 wniosków o dofinansowanie w ramach Poddziałania W wyniku przeglądu śródokresowego, w odniesieniu do celu szczegółowego 2. wprowadzono nowe Działanie 1.5 Wspieranie rozwiązań na rzecz godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego oraz wskaźnik monitorujący efekty realizowanego w nim celu dot. liczby osób, które powróciły na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem/wychowaniem dziecka w wyniku udzielonego wsparcia w ramach Priorytetu określonego na poziomie 6,5 tys. osób. Wsparcie wpływające na moŝliwość osiągnięcia celu realizowane jest od 2012 r. Celem umoŝliwienia powrotu na rynek pracy osobom zajmującym się wychowaniem dzieci, przewiduje się m.in. wsparcie tworzenia i funkcjonowania Ŝłobków i klubów dziecięcych oraz wsparcie usług świadczonych przez dziennego opiekuna. Pierwszy konkurs w ramach Działania 1.5 ogłoszono w lutym 2012 r. z terminem naboru wniosków do połowy kwietnia 2012 r. Na realizację projektów wyłonionych w ramach konkursu przeznaczono kwotę 150 mln zł. Projekty składane w odpowiedzi na konkurs będą mogły obejmować następujące typy operacji: WdraŜanie i upowszechnianie rozwiązań słuŝących godzeniu Ŝycia zawodowego i rodzinnego oraz wspierających powrót do pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dzieci poprzez: a) wsparcie tworzenia i funkcjonowania Ŝłobków oraz klubów dziecięcych, b) wsparcie usług świadczonych przez dziennego opiekuna. Upowszechnianie idei równych szans, w tym m.in. poprzez organizowanie ogólnopolskich kampanii informacyjno-promocyjnych z wykorzystaniem dostępnych środków masowego przekazu oraz nowoczesnych metod komunikacji, identyfikację i promocję najlepszych praktyk oraz prowadzenie działalności informacyjno-doradczej w obszarze równego dostępu do zatrudnienia. W ramach konkursu dodatkowo premiowane będą projekty, które zakładają wsparcie dla działań realizowanych w ramach programu MALUCH realizowanego przez MPiPS, którego zadaniem jest ułatwienie jednostkom samorządu terytorialnego tworzenia nowych miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 w zakresie finansowania niezbędnej do tego celu infrastruktury, w szczególności prac adaptacyjnych w budynkach przeznaczonych na organizację miejsc opieki czy teŝ budowę lub zakup nowych budynków. Jednocześnie, w Działaniu 1.5, środki przeznaczane będą na bieŝące funkcjonowanie nowo powstałych placówek. Zakłada się, iŝ połączenie tych dwóch instrumentów przełoŝy się na większą efektywność działań. W temacie pobudzania aktywności zawodowej osób zajmujących się wychowaniem dzieci i czasowo wyłączonych z rynku pracy, warto przytoczyć wyniki badań przeprowadzonych w projekcie pn. Godzenie ról zawodowych i rodzinnych kobiet i męŝczyzn (wartość: 1,9 mln EUR, okres realizacji: ) realizowanym w obszarze zatrudnienia. Celem ogólnym projektu jest opracowanie modeli godzenia ról na poziomie legislacji i wdraŝania (w odniesieniu do poziomu lokalnego, regionalnego, krajowego) podnoszących efektywność działań PSZ i innych IRP w zakresie wyrównywania szans i zwiększania aktywności zawodowej kobiet. Realizacja projektu ma na celu uzupełnienie wiedzy i informacji praktycznych pracowników PSZ i innych IRP oraz całego 123

124 społeczeństwa na temat skutecznych modeli godzenia obu ról, moŝliwych do zastosowania na polskim gruncie, poprzez badania i analizy w tym zakresie. Pierwsze badanie, obejmujące pracobiorców i pracodawców, słuŝyło określeniu oczekiwań i barier zarówno prawnych, jak i świadomościowych związanych z prowadzeniem i funkcjonowaniem mechanizmów godzenia ról zawodowych i rodzinnych. Przedmiotem drugiego badania były gospodarstwa domowe pod kątem barier kulturowych i ekonomicznych wdraŝania polityki godzenia ról. Wyniki badania posłuŝyły do przygotowania załoŝeń do ogólnopolskiej kampanii promocyjno edukacyjnej. Po przeprowadzeniu badań postawiono tezę, Ŝe najbardziej istotne znaczenie w kontekście formowania się określonego modelu rodziny ma dziś kalkulacja ekonomiczna, której wynik jest warunkiem koniecznym, a w wielu wypadkach równieŝ warunkiem wystarczającym dla ustanowienia partnerskiego modelu rodziny. W skrajnych przypadkach prowadzi do ustanowienia modelu odwrotnego do typowego modelu rodziny polskiej takiego, w którym męŝczyzna zajmuje się domem, a kobieta poświęca się pracy zawodowej. Wyniki badań w sposób jednoznaczny wskazały na brak zrozumienia problematyki równych szans kobiet i męŝczyzn na rynku pracy. Jednocześnie, czynnik ekonomiczny gwarantował aprobatę partnerstwa zarówno na płaszczyźnie rodzinnej, jak i na rynku pracy. Zarobki dawały kobiecie prawo do realizowania się na płaszczyźnie zawodowej oraz gruntowały równość kobiet i męŝczyzn na rynku pracy. Spojrzenie tradycyjne pojawiało się u pracodawców, którzy kładli nacisk na tradycyjny podział ról oraz podkreślali naturalne uwarunkowania kobiet do tego, aby wybierać dom zamiast pracy zawodowej. Autorzy badania wysunęli wniosek, Ŝe zmiany na rynku pracy muszą współistnieć ze zmianami świadomości nie tylko pracowników, ale przede wszystkim pracodawców. Są to zmiany dotyczące kwestii podstawowych tj. sposobu definiowania ról rodzinnych i zawodowych kobiet i męŝczyzn. Warto zaznaczyć, iŝ jednym z efektów realizowanego projektu będzie opracowanie Krajowej Mapy Drogowej, jako pakietu rekomendacji wdraŝania modelu godzenia ról dla instytucji centralnych, regionalnych i lokalnych oraz instytucji rynku pracy. W toku realizacji projektu zostanie równieŝ wypracowany pakiet propozycji legislacyjnych oraz przeprowadzona analiza wykonalności międzynarodowych dobrych praktyk w zakresie godzenia ról na poziomie polskim. Wyniki badań dostępne są na stronie INTEGRACJA SPOŁECZNA Na realizację polityki Integracji społecznej w Priorytecie I w ramach alokacji finansowej zaplanowano środki w wysokości 348 mln EUR. Do końca 2011 r. w ramach realizowanej polityki podpisano 95 umów o dofinansowanie o wartości środków publicznych blisko 241,2 mln EUR (w tym 205 mln EUR EFS), co stanowi 69% wartości alokacji na ten cel. Działania na rzecz polityki Integracji społecznej realizowane są poprzez projekty systemowe w ramach Działania 1.2, Działania 1.4 oraz Poddziałań 1.3.3, 1.3.4, 1.3.5, i 1.3.7, oraz projekty konkursowe w Poddziałaniu % 90% 80% 70% 60% 50% 40% Rys. 50 Stopień wykorzystania alokacji w ramach obszaru integracji społecznej (%) 80% 43% 91% 88% 46% 46% 71% 39% 93% 63% 30% 20% 20% 24% 17% 22% 10% 0% Dz. 1.2 Wsparcie Poddz Projekty systemowe instytucji na rzecz społeczności pomocy i integr. romskiej społ. Poddz Ochotnicze Hufce Pracy Poddz Centralny Zarząd Służby Więziennej Poddz Ministerstwo Sprawiedliwości Poddz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Poddz Projekty skierowane do pracowników migrujących 0% 0% Dz. 1.4 Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej Poziom kontraktacji Poziom wydatkowania Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) 124

125 Cel 2. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy Na poziomie celu 2. Zwiększenie zasięgu oddziaływania aktywnych polityk rynku pracy osiągnięto wyraźny postęp rzeczowy. W odniesieniu do osób z grup wymagających szczególnego wsparcia, które zakończyły udział w projektach, wsparcie otrzymało ponad 64,6 tys. osób (65% wartości docelowej), w tym ponad 13,7 tys. kobiet. Rys. 51 Stopień realizacji wskaźników celu szczegółowego 2 w Priorytecie I PO KL (%) 120% 100% 102% 80% 60% 40% 20% 65% 43% 33% 19% 26% 0% Liczba osób, które zakończyły udział w projektach - w tym młodzież zagrożona wykluczeniem społecznym (15-25 lat) - w tym więźniowie - w tym osoby przebywające w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich - w tym Romowie - w tym osoby niepełnosprawne śródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu I PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) W przypadku działań aktywizujących osoby pozbawione wolności zrealizowano juŝ wartość docelową wskaźnika, a udział w projektach zakończyło 38,8 tys. osób (102%). Dotychczas w ramach Poddziałania Centralny Zarząd SłuŜby Więziennej podpisał 4 umowy o wartości środków publicznych 30,8 mln EUR (w tym blisko 26,2 mln EUR EFS), zaś rozliczono blisko 16 mln EUR, w tym ponad 13,5 mln EUR EFS (52% wartości zakontraktowanych środków). WdraŜane projekty przede wszystkim skierowane są do osób odbywających karę pozbawienia wolności i przewidują szeroki zakres działań na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej więźniów. Efekty przyniosły równieŝ projekty realizowane na rzecz osób młodych zagroŝonych wykluczeniem społecznym, w których udział zakończyło 11,6 tys. osób (43% wartości docelowej). Poziom realizacji wskaźnika nie budzi zastrzeŝeń IZ. Zgodnie z Planem działania wartość docelowa zostanie osiągnięta do końca 2012 r. Realizacja projektów systemowych Ochotniczych Hufców Pracy (beneficjent Poddziałania 1.3.3) przebiega sprawnie. Do końca 2011 r. w Poddziałaniu przewidującym aktywizację zawodową oraz integrację społeczną młodzieŝy w wieku lat podpisano 13 umów na realizację projektów o wartości środków publicznych ponad 45,7 mln EUR (w tym ponad 38,8 mln EUR EFS), z czego rozliczono ponad 23 mln EUR (w tym ponad 19,6 mln EUR EFS), co stanowi połowę zakontraktowanych środków. Postęp w realizacji projektów OHP nie budzi zastrzeŝeń IZ PO KL. W wyniku działań aktywizujących oferowanych w ramach projektów Ministerstwa Sprawiedliwości udział w projektach zakończyło 1,6 tys. wychowanków zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich (33% wartości docelowej). Zgodnie z planami IP istotny przyrost wykonania nastąpi w 2012 r., w którym realizację celu w Planie działania szacuje się na poziomie 58%. Podejmowane działania mają na celu walkę z wykluczeniem społecznym osób młodych, które weszły w konflikt z prawem poprzez przygotowanie do zatrudnienia i integrację ze społeczeństwem. Do końca 2011 r. podpisano 5 umów na realizację projektów na łączną kwotę środków publicznych 11,3 mln EUR. Jednocześnie, do końca okresu sprawozdawczego rozliczono wydatki w wysokości ponad 2,7 mln EUR. Zakończono realizację 3 z 5 projektów systemowych. Projekty zostały rozliczone i zamknięte. Pozostałe projekty wdraŝane będą do końca 2013 r. Jednym z tych projektów jest pn. Kształcenie zawodowe nieletnich przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich (wartość: 7,6 mln EUR, okres realizacji: ). Zgodnie z załoŝeniami, ma on słuŝyć zwiększeniu aktywności zawodowej i pełniejszej integracji społecznej nieletnich wychowanków zakładów poprawczych i schronisk dla 125

126 nieletnich. Dotychczas oferta obejmowała 15 rodzajów kursów/szkoleń (np. ślusarz, stolarz, operator wózków jezdniowych, malarz-tapeciarz, kucharz małej gastronomii). W projekcie uczestniczą 32 placówki, a przeszkolenie zawodowe ukończyło blisko 800 osób (19% wartości docelowej dla projektu). Projekt przewiduje równieŝ modernizację pomieszczeń, w których prowadzone są warsztaty zawodowe poprzez prace dostosowawcze oraz konserwacyjne. Z uwagi na specyfikę prac do wykonania, na które potrzebne są pozwolenia budowlane oraz konieczność ich wykonania pod nadzorem inwestorskim, zaistniała potrzeba weryfikacji opracowanych kosztorysów i ich uzupełnienia o dane wpisujące się w specjalistyczne programy funkcjonalno uŝytkowe. Planowana jest zmiana wniosku o dofinansowanie projektu w zakresie wydłuŝenia okresu realizacji projektu do 2014 r., co pozwoli na pełne wykorzystanie dostosowanych i zmodernizowanych w ramach projektu warsztatów szkolnych oraz organizację dodatkowej edycji kursów i szkoleń zawodowych. Do końca okresu sprawozdawczego w projekcie rozliczono wydatki stanowiące 19% wartości projektu. W ramach działań realizowanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) na rzecz osób niepełnosprawnych udział w projektach zakończyło blisko 4 tys. osób niepełnosprawnych, co pozwoliło na osiągnięcie wartości docelowej na stosunkowo niskim poziomie (26% wartości docelowej). Jednak w przypadku tego miernika, istotnego wzrostu wykonania naleŝy spodziewać się w kolejnych okresach sprawozdawczych ze względu na fakt, iŝ zakończenie okresu realizacji części projektów przypada na 2012 r. Szacuje się, iŝ do końca 2012 r. cel zostanie zrealizowany na poziomie przekraczającym 70%. W Poddziałaniu podpisano 15 umów o wartości blisko 28 mln EUR. W ramach realizowanych projektów rozliczono wydatki wynoszące 15,6 mln EUR (56% zakontraktowanych środków). W stosunku do roku ubiegłego, usprawniono proces rozliczania i zamykania projektów. Obecnie ze względu na działania kontrolne i prowadzone konsultacje dot. informacji pokontrolnych, opóźnienie w zamykaniu dotyczy tylko jednego projektu. Ze względu na niewystarczający poziom zakontraktowania alokacji przewidzianej do wykorzystania w Poddziałaniu ustalono, iŝ w Planie działania na 2013 r. uwzględnione zostaną propozycje projektów, które wyczerpią alokację przeznaczoną na wsparcie osób niepełnosprawnych w komponencie centralnym. Ewentualne niezagospodarowane środki, w celu efektywnego wykorzystania dostępnej alokacji, zostaną realokowane na inne cele. W zakresie projektów wspierających społeczność romską, udział zakończyło 2,8 tys. Romów (19% wartości docelowej). Z analizy przedstawionych danych oraz informacji przekazanych przez Instytucję Pośredniczącą wynika, iŝ realizacja wskaźnika jest zagroŝona. Przewiduje się, iŝ do końca 2012 r. udział w projektach zakończy 7 tys. osób z tej grupy docelowej (47%). PowyŜsze związane jest ze zmienną wielkością populacji Romów w Polsce oraz z wieloletnim charakterem realizowanych przedsięwzięć. Choć wyniki ostatniego spisu powszechnego wskazują, iŝ istnieje potencjał do osiągnięcia wartości docelowej (liczba wskazanych w spisie Romów wynosi 16 tys.), niemniej moŝe to być bardzo trudne (wartość docelowa wynosi 15 tys.), m.in. ze względu na dotychczasowe trudności w dotarciu do grupy docelowej. Dotychczas podpisano 48 umów o wartości środków publicznych blisko 9,4 mln EUR (w tym blisko 8 mln EUR EFS). Do końca okresu sprawozdawczego rozliczono wydatki w wysokości 5,3 mln EUR (w tym blisko 4,4 mln EUR EFS). W ramach projektów najczęściej oferowano formy wsparcia w obszarze edukacji, przeciwdziałania bezrobociu oraz upowszechnianie wiedzy o społeczności romskiej. NaleŜy wyjaśnić, iŝ na osiągnięty poziom kontraktacji w Poddziałaniu wpływają problemy beneficjentów z prawidłową konstrukcją wniosków o dofinansowanie oraz rozliczaniem wydatków w projektach. W związku z powyŝszym, realizowany jest szereg szkoleń dotyczących metodyki zarządzania cyklem projektu. W ramach ostatniego konkursu ogłoszonego w 2011 r. wśród projektów, które pozytywnie przeszły ocenę formalną, największym zainteresowaniem cieszyły się zagadnienia związane z przeciwdziałaniem bezrobociu, w tym najczęściej szkolenia przygotowujące do wykonywania zawodu, warsztaty psychologiczne ukierunkowane na zwiększenie aktywności zawodowej Romów oraz doradztwo, poradnictwo i staŝe zawodowe. Podsumowując realizację celu 2. naleŝy wskazać na wyniki badania ewaluacyjnego dotyczącego udziału osób, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach 22. Rezultat został osiągnięty na poziomie blisko 21% (kobiety 8%, męŝczyźni 13%) w stosunku do wartości docelowej określonej na poziomie 30%. NiŜszy stopień realizacji wskaźnika w przypadku kobiet wynika z faktu, iŝ 90% 22 Badanie wskaźnika Udział osób, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach (O/K/M), w tym udział osób, które podjęły samozatrudnienie (O/K/M), GHK, Raport końcowy, grudzień 2010 r. 126

127 badanych kobiet nie ukończyła jeszcze 25 lat i w zdecydowanej większości są to osoby kontynuujące naukę. Populacja męŝczyzn jest nieco bardziej zróŝnicowana ze względu na wiek 37 proc. jest w wieku lata, głównie za sprawą Poddziałania skierowanego do więźniów. Osiągnięty efekt zatrudnieniowy naleŝy ocenić pozytywnie, równieŝ ze względu na fakt młodego wieku znacznej części badanych uczestników. Jednocześnie, rezultat osiągnięty w Priorytecie I jest wyŝszy niŝ w przypadku Priorytetu VII, gdzie odsetek pracujących beneficjentów w okresie 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie wyniósł 24,1% 23. Cel 3. Wzmocnienie instytucji pomocy społecznej i budowa partnerstwa na rzecz integracji społecznej Znacznie niŝszy stopień realizacji załoŝeń dotyczy celu 3. Wzmocnienie instytucji pomocy społecznej i budowa partnerstwa na rzecz integracji społecznej. W ramach działań na rzecz wzmocnienia potencjału instytucji pomocy społecznej przeszkolonych zostało blisko 3,9 tys. pracowników tych instytucji (32% celu), w tym ponad 3,6 tys. kobiet. PoniewaŜ działania kierowane do pracowników pomocy społecznej mają charakter długofalowy (np. studia podyplomowe, licencjackie czy magisterskie uzupełniające na kierunkach uprawniających do wykonywania zawodu pracownika socjalnego) i większa ich część kończy się w 2013 r., znacznego wzrostu wskaźników w efekcie realizowanych działań moŝna spodziewać się pod koniec okresu programowania. W ramach realizowanych działań m.in. przeprowadzono szkolenia pilotaŝowe z zakresu stosowania nowatorskich metod pracy (np. tworzenie sieci współpracy na rzecz organizacji społeczności lokalnej, gminny standard wychodzenia z bezdomności). Ponadto, przeszkoleni pracownicy dowiedzieli się, jak organizować wolontariat w instytucjach pomocy społecznej oraz sprawnie wykorzystywać go w aktywizacji osób wykluczonych społecznie. Natomiast wartość powiązanego wskaźnika rezultatu dot. odsetka kluczowych pracowników IPS, którzy w wyniku udzielonego wsparcia podnieśli swoje kwalifikacje na koniec 2011 r. kształtowała się na poziomie 21%. Ponadto, odsetek instytucji pomocy społecznej, które zawarły kontrakty socjalne z ponad 10% wszystkich swoich klientów według stanu na koniec roku wynosi 3,8%, co oznacza wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 0,4 p.p. Do realizacji celu 3. w znacznym stopniu przyczynia się projekt pn. Kształcenie kadry zarządzającej instytucji pomocy i integracji społecznej w formie studiów podyplomowych (wartość: 12,2 mln EUR, okres realizacji: ). Celem projektu jest podwyŝszenie i rozwój kwalifikacji zawodowych kadry kierowniczej ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, regionalnych ośrodków pomocy społecznej i centrów integracji społecznej (6 000 osób). Dotychczas studia podyplomowe zakończyło blisko 4,2 tys. osób, a kwalifikacje podniosło 1,7 tys. kluczowych pracowników instytucji pomocy społecznej (83% wartości docelowej dla projektu). Dotychczas słuchacze studiów podyplomowych w projekcie kształcili się m.in. na kierunku organizacja i zarządzanie w pomocy społecznej, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie polityką społeczną, zarządzanie gospodarką społeczną,. Na podstawie dotychczas przeprowadzonych ewaluacji realizowanych kierunków studiów podyplomowych stwierdzono, iŝ podstawowym czynnikiem wyboru studiów przez uczestników było podniesienie kwalifikacji i rozwój zawodowy, zdobycie nowej wiedzy, wymiana doświadczeń zawodowych oraz moŝliwość wzięcia udziału w bezpłatnej formie podniesienia kwalifikacji. Stosunkowo wysoko przez uczestników zostały ocenione korzyści zawodowe związane z zakończeniem studiów (4,3 w skali 1-6). Wysoko została oceniona przydatność przekazywanej podczas zajęć wiedzy w pracy zawodowej ( 5 w skali 1-6). W związku z opóźnieniem w uruchomieniu III edycji studiów podyplomowych, zgłoszono potrzebę przesunięcia daty zakończenia realizacji projektu do 31 marca 2013 r. Do końca 2011 r. rozliczono 68% wartości projektu. Jednocześnie naleŝy zwrócić uwagę na brak realizacji wskaźnika dotyczącego udziału instytucji pomocy społecznej w projektach mających na celu wdroŝenie standardów usług. Przedmiotowe wsparcie realizowane jest w ramach projektu przewidzianego w Działaniu 1.2 pn. Tworzenie i rozwijanie standardów jakości usług instytucji pomocy i integracji społecznej (wartość: 41,1 mln EUR, okres realizacji: ). Celem projektu jest podniesienie profesjonalizmu i zwiększenie skuteczności instytucji pomocy i integracji społecznej w rozwiązywaniu problemu wykluczenia społecznego poprzez wdroŝenie standardów instytucji i usług pomocy i integracji społecznej. W toku realizacji projektu opracowano model gminnego standardu wychodzenia z bezdomności. W ramach projektu prowadzone są szkolenia z nowatorskich metod pracy socjalnej (Organizowanie społeczności lokalnej przeciw społecznemu wykluczeniu; Diagnoza wybranej społeczności lokalnej, w sensie terytorialnym i kategorialnym; Tworzenie sieci współpracy w zakresie 23 Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL, PAG Uniconsult, Warszawa

128 organizowania społeczności lokalnej; Budowanie lokalnego partnerstwa) oraz gminnego standardu wychodzenia z bezdomności (m.in. w obszarze zdrowia, mieszkalnictwa i pomocy doraźnej, streetworkingu, edukacja). ZałoŜenia projektowe przewidują, iŝ wypracowane standardy usług pomocy i integracji społecznej (w zakresie standaryzacji usług oferowanych przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej, standaryzacji środowiskowej pracy socjalnej oraz standaryzacji pracy z osobami bezdomnymi), w końcowej fazie realizacji projektu zostaną przetestowane a następnie wdroŝone w odniesieniu do wybranych grup odbiorców. Na podstawie informacji przekazanych przez IP, faktyczne wdroŝenie standardów usług nastąpi juŝ po zakończeniu projektu (tj. w 2015 r.) poprzez wydanie rozporządzeń przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Poziom wdroŝenia standardów zostanie zbadany przez IP poprzez badanie ewaluacyjne. Projekt ze względu na strategiczne znacznie dla realizacji celów Priorytetu I podlega szczególnej uwadze IZ PO KL. Wydatkowanie w ramach projektu na koniec okresu sprawozdawczego wyniosło 9%. Realizację celów Priorytetu I w odniesieniu do instytucji pomocy społecznej podsumowują wyniki badania ewaluacyjnego przeprowadzonego na zlecenie Instytucji Pośredniczącej dot. wpływu EFS na funkcjonowanie instytucji pomocy społecznej 24. Zgodnie z badaniem przeprowadzonym w 2011 r. wartość wskaźnika wpływu EFS na instytucje pomocy społecznej wynosi 0,7% (w stosunku do wartości docelowej określonej na poziomie 0,75). Na podstawie badania moŝna stwierdzić, iŝ wzrosła satysfakcja klientów z usług świadczonych przez IPS. Instytucje pomocy społecznej lepiej oceniają swoją kondycję niŝ 3 lata temu, choć poprawa ta jest mniej widoczna niŝ w przypadku instytucji rynku pracy. Zdecydowanie poprawiła się kondycja instytucji pomocy społecznej pod względem kwalifikacji pracowników oraz organizacji i zarządzania. Najsłabiej wygląda ocena kondycji IPS pod względem standardów usług, co częściowo tłumaczy stan zaawansowania prac w tym zakresie (opisano powyŝej). Warto równieŝ wskazać na projekt pn. Diagnoza społeczna (wartość: 1,4 mln EUR, okres realizacji: ), w ramach którego przeprowadzono dwa badania dotyczące warunków i jakości Ŝycia Polaków. W projekcie zaplanowano prowadzenie cyklicznego badania, którego wyniki dostarczą kompleksowej i obiektywnej diagnozy polskiego społeczeństwa dotyczącej warunków i jakości Ŝycia gospodarstw domowych na tle zachodzących przemian społecznych. Rezultaty prowadzonych badań przyczynią się do poprawy skuteczności realizowanej polityki społecznej poprzez dostosowanie systemów wsparcia dla osób i rodzin zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Przedmiotem badania są najwaŝniejsze aspekty Ŝycia (ekonomiczne i pozaekonomiczne) gospodarstw domowych i ich członków. Kluczowym dla polityki społecznej jest moduł badawczy dotyczący rynku pracy i wykluczenia społecznego, obejmujący Część I - Rynek pracy i kapitał ludzki oraz Część II Źródła i konsekwencje wykluczenia społecznego. Raporty z badań przeprowadzonych w ramach projektu oraz tych zrealizowanych w latach poprzednich, dostępne są na stronie Wyniki badań i analiz wykorzystywane są przede wszystkim przez Instytucje Pomocy Społecznej i jednostki organizacyjne zajmujące się rozwiązywaniem problemów społecznych na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym oraz Publiczne SłuŜby Zatrudnienia. SłuŜą takŝe dla potrzeb przedstawicieli urzędów centralnych związków zawodowych, pracodawców, świata nauki, Komisji Europejskiej, Banku Światowego. Poziom rozliczenia projektu na koniec 2011 r. wynosi 59% Ponadto warto wskazać, iŝ w Priorytecie I podejmowane są działania na rzecz budowy partnerstwa instytucji rynku pracy oraz instytucji pomocy społecznej. W ramach projektu pn. Implementacja i rozwój systemu informacyjnego publicznych słuŝb zatrudnienia realizowanego w Działaniu 1.1 przewidziano wykonanie oraz wdroŝenie systemu klasy broker pod nazwą Broker SI PSZ. System ten umoŝliwi komunikację pomiędzy poszczególnymi aplikacjami systemu informatycznego publicznych słuŝb zatrudnienia. Natomiast w przyszłości równieŝ zapewni komunikację z innymi obszarami np. zabezpieczenia społecznego. Obecnie prowadzone są prace nad wyłonieniem wykonawcy ww. systemu. Jednocześnie, w projekcie pn. Kompleksowe formy reintegracji społeczno-zawodowej w środowisku lokalnym wdraŝanym w Działaniu 1.2 zakłada się opracowanie i wdroŝenie standardu lokalnej współpracy w obszarze reintegracji społeczno-zawodowej pomiędzy jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej a publicznymi słuŝbami zatrudnienia oraz wzmocnienie roli Klubów Integracji Społecznej (w tym: stworzenie Modelu Lokalnej Współpracy, Systemu Certyfikacji KIS; Modelu Regionalnych Platform Współpracy oraz pilotaŝu animacji utworzenia instytucji reintegracji społeczno-zawodowej). W związku ze zdezaktualizowaniem się kilku modułów projektu 24 Ewaluacja wskaźnika oceny wpływu Europejskiego Funduszu Społecznego na funkcjonowanie publicznych słuŝb zatrudnienia oraz wskaźnika oceny wpływu Europejskiego Funduszu Społecznego na funkcjonowanie instytucji pomocy społecznej, Coffey, wrzesień 2011 r. 128

129 z uwagi na zmiany legislacyjne polegające na określeniu nowych, prawnych moŝliwości tworzenia Centrów Integracji Społecznej w znowelizowanej w 2010 r. ustawie o zatrudnieniu socjalnym oraz wprowadzenie obowiązku rejestracji Klubów Integracji Społecznej w ustawie o pomocy społecznej w 2011 r., działania merytoryczne wstrzymano do czasu zmodyfikowania wniosku o dofinansowanie projektu. Ponadto, w Działaniu 1.2 w trakcie oceny merytorycznej znajdują się dwa projekty z PD na 2012 rok przewidujące współpracę IRP i IPS. Projekt pn. SCHEMATOM STOP! Wspólne działania instytucji pomocy społecznej i instytucji rynku pracy pilotaŝ (okres realizacji: , wartość: 3 mln EUR) dotyczy wypracowania form współpracy pomiędzy instytucjami rynku pracy i instytucjami pomocy i integracji społecznej. W 40 wybranych w drodze konkursu powiatach zostaną opracowane lokalne programy współpracy, składające się z pięciu komponentów (zatrudnieniowy, rodzinny, sport i kultura, integracyjny). Programy będą realizowane przez pracowników socjalnych i doradców zawodowych PUP. Następnie zostanie zrealizowany przegląd programów i najlepszych praktyk oraz opracowane zostaną rekomendacje będące podstawą do określenia wytycznych MPiPS. Natomiast projekt pn. Gminne miejsca pracy dla osób wspólne działania pomocy społecznej i rynku pracy na rzecz podtrzymania aktywności społeczno-zawodowej (okres realizacji: , wartość: 2,8 mln EUR) dotyczy stworzenia wzorca podtrzymania aktywności zawodowej i społecznej osób 50+ w gminie, poszerzenia aktywnych form pomocy dla osób bezrobotnych i zagroŝonych wykluczeniem społecznym w wieku 50+ oraz stworzenie kooperacyjnego systemu współpracy pomiędzy instytucjami pomocy społecznej a urzędami pracy w doborze osób bezrobotnych w wieku 50+. Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ w Priorytecie I realizowane są projekty innowacyjne mające na celu wypracowanie nowych rozwiązań w zakresie współpracy IRP i IPS. Na realizację projektów wyłonionych w ramach konkursu zamkniętego na projekty innowacyjne testujące pod tytułem Rozwiązania systemowe pozwalające zintegrować prace publicznych i niepublicznych jednostek działających na rzecz osób wykluczonych społecznie nr POKL/1/D.1.1/2010 przeznaczono blisko 9,2 mln EUR. W odpowiedzi na konkurs złoŝonych zostało 36 wniosków o dofinansowanie. Umowy o dofinansowanie podpisano z ośmioma projektodawcami, a wartość dofinansowania projektów wyniosła 4,2 mln EUR. Interesującym przedsięwzięciem jest projekt pn. Program Zindywidualizowanego Wsparcia (okres realizacji: r r., wartość projektu: 637,1 tys. EUR), który przewiduje opracowanie Programu Zindywidualizowanego Wsparcia jednego klienta w ramach dwóch instytucji. Będzie to program współpracy i wymiany informacji o podejmowanych działaniach w celu zapewnienia pomocy adekwatnej do potrzeb i moŝliwości osób nią obejmowanych i optymalizacji wydatkowania środków publicznych na działania pomocowe przez OPS i PUP. Program usystematyzuje szczegółowo zakres i formę działań w celu doprowadzenia do sytuacji, w której osoba korzystająca jednocześnie z pomocy PUP i OPS, będzie personalnie przypisana do jednego pracownika PUP i jednego pracownika OPS, będących ze sobą w stałym kontakcie i wspólnie realizujących program wyprowadzenia z bezrobocia przypisanej im osoby. Obecnie projekt znajduje się na etapie testowania wypracowanych rozwiązań Programu Zindywidualizowanego Wsparcia i oprogramowania Jowisz. Testowanie odbywa się w powiatowych urzędach pracy i ośrodkach pomocy społecznej - w woj. lubelskim i śląskim. Natomiast w ramach projektu pn. Model Współpracy IRP i IPS narzędziem efektywnej aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych (okres realizacji: r r., wartość projektu: 555,8 tys. EUR) powstanie model współpracy pomiędzy instytucjami rynku pracy i instytucjami pomocy społecznej. Będzie to e-narzędzie - platforma współpracy wraz z instrukcją umoŝliwiającą ułoŝenie indywidualnej ścieŝki powrotu na rynek pracy bezrobotnych oraz pilotowanie jej realizacji (kierowanie i zapisywanie na porady, dobór szkoleń, konsultowanie ze specjalistami, bieŝąca korekta ścieŝki). Bezrobotny będzie posiadał kartę ścieŝki, do której bieŝący dostęp będą posiadały NGO oraz konkretni pracownicy IRP. Ponadto zostanie opracowany zakres szkoleń i materiałów szkoleniowych dla pracowników IRP. Dotychczas opracowano wstępną wersję modelu oraz strategię wdraŝania, która została zaakceptowana w lutym 2012 r. Opracowano model szkoleniowy oraz materiały szkoleniowe dla uŝytkowników. Ponadto, projektodawca przeprowadził cykl wyjazdów organizacyjno rekrutacyjnych w celu skompletowania grup szkoleniowych. Rozpoczęto ewaluację zewnętrzną produktu. Jednocześnie, na bieŝąco prowadzone są działania upowszechniające. W wyniku przeglądu okresowego, w odniesieniu do celu szczegółowego 3. wprowadzono do Programu Działanie 1.4 Wspieranie inŝynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej wdraŝane w trybie systemowym. Nowy typ operacji przewiduje pilotaŝowe wdroŝenie programu 129

130 finansowania podmiotów ekonomii społecznej opartego na zwrotnych instrumentach finansowych. Celem monitorowania wsparcia wprowadzono wskaźnik liczba podmiotów ekonomii społecznej, które skorzystały ze wsparcia finansowego w ramach Priorytetu. Obecnie projekt systemowy Banku Gospodarstwa Krajowego znajduje się w ocenie IP. Postępu w realizacji celu (250) naleŝy spodziewać się w kolejnych okresach sprawozdawczych. Warto teŝ wyjaśnić, iŝ w toku przeglądu śródokresowego Programu zrezygnowano z pomiaru wskaźnika dot. odsetka projektów instytucji pomocy społecznej realizowanych w partnerstwie w ramach Priorytetu, który został osiągnięty na poziomie przekraczającym 1%. Rezygnacja z pomiaru związana była z wynikami badania ewaluacyjnego pn. Ocena systemu monitorowania i wartości wskaźników PO KL, w którym rekomendowano jego usunięcie ze względu na niespełnianie kryterium adekwatności (projekty w przedmiotowym obszarze realizowane są przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, które nie jest instytucją pomocy społecznej). PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu I. Wskaźniki Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET I OBSZAR: ZATRUDNIENIE Cel szczegółowy 1. Modernizacja Publicznych SłuŜb Zatrudnienia Wskaźniki produktu Liczba kluczowych pracowników publicznych słuŝb zatrudnienia, którzy w wyniku udzielonego wsparcia podnieśli swoje kwalifikacje osoba Realizacja O: K: M: docelowa 4200 bazowa 0 Szacowana realizacja brak danych Liczba instytucji publicznych słuŝb zatrudnienia, które uczestniczyły w projektach mających na celu wdroŝenie standardów usług instytucja Realizacja docelowa 355 bazowa 0 Szacowana realizacja 355 Wskaźniki rezultatu % kluczowych pracowników PSZ, którzy w wyniku udzielonego wsparcia podnieśli swoje kwalifikacje % Realizacja O: 0% 0% 3% 25% 79% K: 0% 0% 3% 25% 78% M: 0% 0% 2% 27% 90% % instytucji publicznych słuŝb zatrudnienia, w których wdroŝono standardy usług % Cel 100% Sytuacja wyjściowa 0 Realizacja 0% 0% 29% 90% 96% docelowa 100% bazowa 0 130

131 Wskaźnik oceny wpływu EFS na funkcjonowanie PSZ % Realizacja 0% 0% 0% 0% 1% docelowa b/d bazowa b/d Cel szczegółowy 2. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy Wskaźniki produktu Liczba osób, które zakończyły osoba Realizacja O: udział w projektach K: realizowanych w ramach Priorytetu (O/K/M), w tym: M: a) młodzieŝ zagroŝona wykluczeniem społecznym, b) więźniowie, c) osoby przebywające w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, d) Romowie, e) osoby niepełnosprawne docelowa O: K: M: O: K: M: O: K: M: O: K: M: O: K: M: a) b) c) d) e) bazowa 0 Szacowana realizacja a) b) c) d) Liczba osób, które powróciły na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem/wychowaniem dziecka w wyniku udzielonego wsparcia w ramach Priorytetu osoba Realizacja O: K: M: docelowa 6500 e) bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu 131

132 Udział osób, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu % Realizacja udziału w projekcie w łącznej 0% 0% 0 20,8% 20,8% liczbie osób, które zakończyły udział w projektach (O/K/M), w tym: w tym kobiety: 0% 0% 0 7,6% 7,6% w tym męŝczyźni: docelowa bazowa OBSZAR: INTEGRACJA SPOŁECZNA 0% 0% 0 13,2% 13,2% Cel szczegółowy 3. Wzmocnienie instytucji pomocy społecznej i budowa partnerstwa na rzecz integracji społecznej Liczba instytucji pomocy społecznej, które uczestniczyły w projektach systemowych, mających na celu wdroŝenie standardów usług instytucja Wskaźniki produktu Realizacja 30% b/d docelowa 2600 bazowa 0 Szacowana realizacja 0 Liczba kluczowych pracowników instytucji pomocy społecznej, którzy w wyniku udzielonego wsparcia podnieśli swoje kwalifikacje osoba Realizacja O: K: M: docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Liczba podmiotów ekonomii społecznej, które skorzystały ze wsparcia finansowego w ramach Priorytetu instytucja Realizacja docelowa bazowa 0 Odsetek instytucji pomocy społecznej w których wdroŝono standardy usług % Szacowana realizacja 35 Realizacja Wskaźniki rezultatu 0% 0% 0% 0% 0% - docelowa 90% bazowa 0 Odsetek pracowników instytucji pomocy społecznej, którzy w wyniku udzielonego wsparcia podnieśli swoje kwalifikacje w tym kobiety: w tym męŝczyźni: % Realizacja 0% 0% 1% 25% 21% - 0% 0% 0% 0% brak danych brak danych brak danych brak danych brak danych brak danych

133 Odsetek instytucji pomocy społecznej, które zawarły kontrakty socjalne z ponad 10% wszystkich swoich klientów % docelowa 70% bazowa 0 Realizacja 5% 5% 3% 3,4% 3,8% - docelowa 25% bazowa 5% Wskaźnik oceny wpływu EFS na funkcjonowanie instytucji pomocy społecznej % Realizacja 0% 0% 0% 0% 1% - docelowa b/d bazowa b/d Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia Działania podejmowane w ramach Priorytetu I z jednej strony skierowane są do osób wykluczonych społecznie, m.in. dotkniętych ubóstwem czy bezrobociem oraz dyskryminowanych na rynku pracy. Z drugiej strony celem pomocy ww. grupom wsparcie zostało skierowane równieŝ do kadry PSZ oraz instytucji pomocy społecznej, aby poprzez podniesienie kwalifikacji skuteczniej pomagać osobom znajdującym się w szczególnie trudnej sytuacji. Od początku realizacji Priorytetu I udział w projektach rozpoczęło 119,3 tys. osób, w tym 50,5 tys. kobiet. Uczestnictwo w projektach zakończyło 91,5 tys. osób (77% uczestników), w tym 35,6 tys. kobiet. Natomiast w realizowanych projektach uczestnictwo przerwało 4,6 tys. osób (4%), w tym 1,6 kobiet. Udział w projektach kontynuuje blisko 23,2 tys. osób (ponad 19%), w tym 13,3 tys. kobiet. Rys. 52 Uczestnicy projektów w Priorytecie I PO KL (%) 4% 19% 77% Osoby, które zakończyły udział Osoby kontynuujące udział Osoby, które przerwały udział Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu I PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Większość uczestników projektów w Priorytecie I stanowiły osoby nieaktywne zawodowo (64,7% - 77,2 tys.). Wśród osób nieaktywnych 29% stanowiły osoby uczące lub kształcące się (22,2 tys.). Jednocześnie, zatrudnienie posiadało blisko 29% uczestników (34,5 tys.). Najmniej liczną grupę stanowili bezrobotni (6,4% - 7,6 tys.). Wśród grupy bezrobotnych blisko 31% stanowiły osoby dotknięte długotrwałym bezrobociem (2,3 tys.). Struktura osób, które rozpoczęły udział w projektach ze względu na status na rynku pracy wynika z zakresu realizowanego wsparcia, które dotyczy 133

134 zarówno osób wykluczonych społecznie, a więc najczęściej posiadających status bezrobotnych lub nieaktywnych zawodowo, oraz osób zatrudnionych (głównie w instytucjach rynku pracy oraz pomocy społecznej 60% zatrudnionych). 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Rys. 53 Uczestnicy projektów w Priorytecie I PO KL wg statusu na rynku pracy (%) 29% Zatrudnieni w tym w administracji publicznej 60% w tym w przedsiębiorstwach 7% 6% Bezrobotni w tym długotrwale bezrobotni 31% Nieaktywni zawodowo 65% w tym uczące lub kształcące się Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu I PO KL w 2011 r.. (wg stanu na 31/12/11) Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia beneficjentów naleŝy wskazać, iŝ największa część posiadała wykształcenie podstawowe, gimnazjalne i niŝsze (42%). Z kolei wykształcenie ponadgimnazajlne miało 29% uczestników projektu. Wykształcenie wyŝsze posiadał blisko co piąty uczestnik projektów (21%). Zaś wykształcenie pomaturalne dotyczy 8% uczestników projektów. Co trzeci uczestnik projektów realizowanych w ramach Priorytetu I naleŝał do grupy osób młodych w wieku lata (43,6 tys.), co związane jest ze specyfiką projektów wdraŝanych w Działaniu 1.3 Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej. Jednocześnie, w projektach udział rozpoczęło blisko 4,9 tys. osób w wieku starszym (55-64 lata), co stanowi 4% wszystkich uczestników. Realizacja celów strategii Europa 2020 Zakres działań wdraŝanych w Priorytecie I w całości wpisuje się w załoŝenia Strategii Europa 2020 przyczyniając się do osiągnięcia celu strategii dotyczącego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (inclusive growth) poprzez poprawę integracji społecznej osób w niekorzystnej sytuacji oraz podnoszenie potencjału kadr instytucji pomocy społecznej oraz publicznych słuŝb zatrudnienia. W ramach Priorytetu I realizowane są działania aktywizujące grupy dotąd niewystarczająco aktywne na rynku pracy np. osoby niepełnosprawne celem zapobieŝenia lub walki z wykluczeniem społecznym. Dobrym przykładem mogą być równieŝ działania na rzecz kobiet ukierunkowane na ułatwienie godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego. Jednocześnie, aby moŝna było realizować efektywne działania na rzecz włączenia społecznego, niezbędne jest odpowiednie przeszkolenie kadr instytucji. W związku z powyŝszym, projekty realizowane w ramach Priorytetu wpisują się w następujące kategorie interwencji: Modernizacja i wzmacnianie instytucji rynku pracy (65), Działania na rzecz zwiększenia trwałego udziału kobiet w zatrudnieniu oraz ich rozwoju zawodowego w perspektywie zmniejszenia dyskryminacji ze względu na płeć na rynku pracy oraz lepszego godzenia Ŝycia zawodowego z prywatnym, a zwłaszcza większego dostępu do usług opiekuńczo-wychowawczych nad dziećmi i osobami zaleŝnymi (69), Konkretne działania mające na celu zwiększanie zatrudnienia migrantów i wzmacnianie tym samym ich integracji społecznej (70), ŚcieŜki integracji i powrotu do zatrudnienia dla osób w gorszym połoŝeniu; zwalczanie dyskryminacji w dostępie do rynku pracy i rozwoju kariery zawodowej oraz promowanie akceptacji dla róŝnorodności w miejscu pracy (71). Podobnie jak w roku poprzednim, największa część zakontraktowanych do końca 2011 r. środków dotyczy wzmacniania i modernizacji instytucji rynku pracy 210,3 mln EUR (61%), a następnie działań na rzecz powrotu do zatrudnienia osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji 125,1mln EUR (36%). 29% 134

135 W związku z powyŝszym, Priorytet I wpisuje się równieŝ w ZałoŜenia do Krajowego Programu Reform (na rzecz realizacji Strategii Europa 2020). Przede wszystkim naleŝy podkreślić działania na rzecz wzmocnienia efektywności słuŝb publicznych, a więc instytucji rynku pracy oraz instytucji pomocy społecznej. Jednocześnie warto wskazać na inicjatywy podejmowane na rzecz zmniejszenia poziomu wykluczenia społecznego realizowane w ramach Działania 1.3 Ogólnopolskie programy integracji i aktywizacji zawodowej, m.in. skierowane do osób niepełnosprawnych, czy Romów. NaleŜy równieŝ wskazać na działania podejmowane w ramach aktywnej polityki rynku pracy m.in. na rzecz młodzieŝy zagroŝonej wykluczeniem społecznym. Ponadto, mając na uwadze wzrost poziomu aktywności zawodowej kobiet oraz wsparcie i rozwój systemu opieki nad dziećmi do lat 3, w ramach Priorytetu I realizowane są działania ułatwiające godzenie Ŝycia zawodowego i rodzinnego. Problemy w realizacji Priorytetu W ramach Priorytetu I występują opóźnienia w realizacji projektów systemowych na poziomie Działania 1.1 i 1.2, które między innymi związane są z wielomiesięcznymi pracami nad uruchomieniem postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Istotnym problemem w prawidłowej realizacji przedsięwzięć są równieŝ częste zmiany w koncepcji wdraŝania projektów systemowych, co powoduje równieŝ opóźnienia w przyjmowaniu do realizacji projektów wskazanych w Planie działania. W ramach podjętych środków zaradczych opracowywano plany naprawcze dla projektów. Jednocześnie IZ PO KL prowadzi monitoring projektów systemowych celem weryfikacji realizacji zobowiązań podjętych podczas spotkań monitorujących oraz osiągniętych postępów we wdraŝaniu. Przedmiotowe spotkania organizowane są raz na kwartał przez Instytucję Zarządzająca, a udział w nich biorą przedstawiciele IP oraz beneficjenci systemowi. Podczas spotkań szczegółowo omawiane są równieŝ zidentyfikowane opóźnienia oraz problemy we wdraŝaniu. IZ PO KL zobowiązała IP do przeprowadzenia szczegółowej analizy realizowanych projektów identyfikującej przyczyny opóźnień i podjęcia środków zaradczych. 3.2 PRIORYTET II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących Informacja na temat rzeczowych i finansowych postępów realizacji priorytetu Głównym celem Priorytetu II jest rozwój zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących. Wsparcie realizowane w Priorytecie II ukierunkowane jest na podnoszenie kompetencji pracowników i kadr przedsiębiorstw, dostosowanie systemu szkoleń do potrzeb gospodarki oraz wzrost jakości usług świadczonych na rzecz firm i osób pracujących. W obszarze zdrowia działania podejmowane w Priorytecie II mają na celu wzmocnienie potencjału zdrowia osób pracujących oraz poprawę funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. Pod względem poziomu kontraktacji środków Europejskiego Funduszu Społecznego, realizacja Priorytetu II naleŝy do najbardziej zaawansowanych (po Priorytecie IV) spośród wszystkich osi priorytetowych komponentu centralnego. Na koniec grudnia 2011 r. wartość podpisanych umów o dofinansowanie wyniosła blisko 572,2 mln EUR (w tym 486,3 mln EUR EFS), co wykorzystuje alokację na okres w 72,4%. Poziom kontraktacji w Priorytecie II jest tym samym równieŝ wyŝszy od średniej dla całego Programu wynoszącej ok. 66,5%. NajwyŜszy poziom wykorzystania środków zaobserwowano w Działaniu 2.3 wspierającym wzmacnianie potencjału zdrowia osób pracujących oraz poprawę jakości funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, gdzie zakontraktowano 99 mln EUR, w tym 84,2 mln EUR EFS (83,8% alokacji ). Poziom kontraktacji byłby większy (ok. 100%) niemniej w toku przeglądu śródokresowego alokacja na Działanie 2.3 uległa zwiększeniu o 12,5 mln EUR (10,6 mln EUR EFS). Najwolniej kontraktacja środków przebiegała natomiast w Działaniu 2.2, w ramach którego wspierane są instytucje świadczące usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i usługi szkoleniowe, gdzie poziom wykorzystania alokacji wyniósł 50,6% (64,5 mln EUR, w tym 54,8 mln EUR EFS). Największym zainteresowaniem beneficjentów (z wyjątkiem Poddziałania wdraŝanego w trybie systemowym) cieszyło się natomiast Działanie 2.1 wspierające rozwój kadr nowoczesnej gospodarki, w ramach którego złoŝono z wniosków o dofinansowanie w całym Priorytecie. Podpisano w nim najwięcej umów o dofinansowanie tj. 714 oraz zakontraktowano prawie 409 mln EUR, w tym 347,4 mln EFS (75% dostępnej alokacji). 135

136 Tempo wydatkowania środków w Priorytecie II jest najwyŝsze w całym komponencie centralnym. Na koniec 2011 r. zatwierdzono 4,9 tys. wniosków o płatność o łącznej wartości ponad 299 mln EUR, w tym 254,2 mln EUR EFS, co odpowiada 37,8% alokacji W ramach całego Priorytetu najwięcej środków wykorzystano w Działaniu 2.1 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki, gdzie wartość zatwierdzonych wniosków o płatność była równa 223,9 mln EUR, w tym 190,3 mln EUR EFS (41,1% dostępnej alokacji). Najsłabiej wydatkowanie przebiegało natomiast w Działaniu 2.3 wspierającym sektor ochrony zdrowia, w ramach którego poziom płatności wyniósł 29,9% dla zatwierdzonych wniosków o wartości 35,3 mln EUR (w tym 30 mln EUR EFS). Na tle całego Programu, Priorytet plasuje się nieco poniŝej średniej dla wszystkich osi, która wynosi ok. 39,3%. PoniŜszy wykres przedstawia poziom wykorzystania alokacji w Priorytecie II według Działań oraz relację wartości podpisanych umów i zatwierdzonych płatności do średniej dla Priorytetu. Rys. 54 Stopień wykorzystania alokacji według Działań Priorytetu II (%) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 75,0% 41,1% 50,6% 31,3% 83,8% 29,9% Działanie 2.1 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki poziom kontraktacji poziom kontraktacji - Priorytet II Działanie 2.2 Wsparcie dla systemu adaptacyjności kadr Priorytet II - 72,4% Priorytet II - 37,8% Działanie 2.3 Wzmocnienie potencjału zdrowia osób pracujących oraz poprawa jakości funkcjonowania systemu ochrony zdrowia poziom wydatkowania poziom wydatkowania - Priorytet II Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Analizując postęp finansowy w Priorytecie II, warto przyjrzeć się poziomowi wydatkowania środków w ramach realizowanych projektów, który na koniec 2011 r. wyniósł 52,3% (wzrost o 12,8 pkt w porównaniu z 2010 r.). NajwyŜszy poziom wskaźnik ten osiągnął w Działaniu 2.2 (61,7%), najniŝszy natomiast w Działaniu 2.3 (35,6%). Widoczna rozbieŝność odzwierciedla po części specyfikę projektów realizowanych w ramach powyŝszych Działań. WyŜszy poziom wydatkowania w Działaniu 2.2 wynika głównie z faktu, iŝ większość projektów systemowych przyjętych do realizacji jest zakończona lub znajduje się w końcowej fazie wdraŝania, podczas gdy Ministerstwo Zdrowia realizuje na ogół projekty przyjmowane na cały okres kwalifikowalności Programu. Realizacja celów Priorytetu Analizując przyrost wskaźników określonych dla Priorytetu II PO KL w okresie sprawozdawczym nie obserwuje się znacznego zagroŝenia w realizacji oczekiwanych efektów Priorytetu, niemniej ich realizacja pozostaje zróŝnicowana w poszczególnych celach szczegółowych. Cel 3. Poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą NajwyŜszy poziom wykonania wskaźników odnotowano w projektach przyczyniających się do realizacji celu 3. Poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą. Wpływ na realizację celu 3 mają m.in. dwa projekty systemowe. Pierwszy z nich to projekt Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. pn. Wsparcie dla pracowników budownictwa okrętowego dotkniętych negatywnymi skutkami restrukturyzacji (wartość: 12 mln EUR, okres realizacji: ), w którym udzielono wsparcia pracownikom restrukturyzowanych podmiotów sektora budownictwa okrętowego w zakresie podniesienia posiadanych lub nabycia nowych kompetencji 136

137 zawodowych. W ramach projektu, który zakończył się 31 marca 2011 r., 7515 pracowników zagroŝonych negatywnymi skutkami procesów restrukturyzacji zakończyło udział w projekcie szkoleniowym, których objęto równieŝ działaniami szybkiego reagowania, w tym 2445 osób w wieku powyŝej 50 roku Ŝycia. Wszyscy pracownicy stoczni planowani do zwolnienia, którzy otrzymali wsparcie szkoleniowo-doradcze, ukończyli równieŝ co najmniej 70% zaplanowanych dla nich Indywidualnych ŚcieŜek Aktywizacji. Efektem realizacji projektu jest znalezienie pracy przez osób z planowanych 8000 po zakończeniu udziału w projekcie (ok. 59,7% dane na podstawie jeszcze niezatwierdzonego końcowego wniosku o płatność). Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 8,2 mln EUR, co stanowi ok. 68% jego budŝetu. Na podstawie przeprowadzonego przez PARP badania ewaluacyjnego na próbie uczestników ww. projektu oszacowano, iŝ 70% osób biorących udział w projekcie znalazło pracę, podjęło samozatrudnienie lub kontynuowało zatrudnienie w dotychczasowym miejscu pracy w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu w nim udziału 25 (badanie na reprezentatywnej próbie 665 osób). Spośród uczestników badania 55% osób było zatrudnionych, ale nie we własnej firmie, a 15% prowadziło działalność gospodarczą. Bez pracy pozostało 21%, natomiast pozostałe osoby były na rencie lub emeryturze bądź kontynuowały edukację. Spośród osób pracujących blisko 50% było zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas określony, 25% na czas nieokreślony, a pozostałe 25% wykonywało pracę w ramach umowy cywilno-prawnej. Analiza sytuacji uczestników projektu wskazała ponadto na wzrost wynagrodzeń 24% osób pracujących oraz awans w przypadku 6,6%. Przeprowadzone badanie moŝe wskazywać na dodatkowy pośredni efekt zatrudnieniowy projektu w dłuŝszym okresie, gdyŝ odsetek osób zatrudnionych bezpośrednio po zakończeniu projektu (dane z monitoringu projektu 59,7%) wzrósł w okresie 6 miesięcy od zakończenia projektu o ponad 10 p.p. Innym projektem ukierunkowanym na poprawę funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą jest Instrument Szybkiego Reagowania (wartość: 2,9 mln EUR, okres realizacji: ). W projekcie przewidziano wsparcie przedsiębiorstw i pracowników mające na celu złagodzenie negatywnych skutków spowolnienia gospodarczego. W 2011 r. opracowano dokumenty Metody i narzędzia monitorowania gospodarki w komponencie mikroekonomicznym oraz Metody i narzędzia monitorowania gospodarki w komponencie makroekonomicznym, które wspólnie tworzą Koncepcję badań stanu i wyników przedsiębiorstw dla potrzeb ISR. Jednocześnie opracowano 3 raporty z monitoringu sytuacji panującej w poszczególnych branŝach, wskazujące przedsiębiorstwa kwalifikujące się do otrzymania wsparcia w oparciu o Wskaźnikowy System Monitorowania. W przypadku zdefiniowanych badaniem czynników, raporty zawierają analizę sytuacji przedsiębiorstw i branŝ gospodarki oraz wskazują potencjalne działania zaradcze wobec przedsiębiorstw, branŝ i gospodarki. Określają równieŝ poziom ryzyka wystąpienia w skali gospodarki krajowej oraz w poszczególnych sektorach gospodarki takich zakłóceń, wobec których znajduje uzasadnienie podjęcie przez rząd i jego agendy działań zaradczych/interwencyjnych. W październiku 2011 r. rozpoczęto pierwszy nabór przedsiębiorstw, w ramach którego zostało rekomendowanych 17 przedsiębiorców, w tym: 2 mikro, 2 małych, 8 średnich, 5 duŝych. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 329,2 mln EUR, co stanowi ok. 2% jego budŝetu. W kolejnych latach realizacji projektu planowane jest objęcie wsparciem szkoleniowo-doradczym ok. 200 firm zagroŝonych negatywnymi skutkami restrukturyzacji oraz 4 tys. pracowników działaniami szybkiego reagowania. Beneficjent zaplanował, Ŝe 80% uczestników projektu podniesie swoje kwalifikacje zawodowe, zdobędzie nowy zawód lub przebranŝowi się, a co najmniej 30% pracowników objętych usługami outplacementu znajdzie zatrudnienie do 6 m-cy od zakończenia udziału w projekcie. Ciekawym projektem, który zakończył się w grudniu 2011 r., wpisującym się w cel 3 jest Polityka II szansy-zapotrzebowanie na usługi doradcze oraz instrumenty wsparcia dla ponownie rozpoczynających działalność gospodarczą (wartość: 112,9 tys. EUR, okres realizacji: ). W projekcie zaplanowano badanie mające na celu przygotowanie efektywnego systemu wspierania ponownego rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz wypracowanie rekomendacji dotyczących zmian instytucjonalnych i prawnych. W projekcie została przeprowadzona analiza desk research oraz opracowany został raport wstępny. Przeprowadzono równieŝ badania jakościowe (30 przedsiębiorców, którzy przechodzili przez proces upadłościowy i nie załoŝyli po nim nowej działalności gospodarczej oraz 30 przedsiębiorców, dla których obecna firma jest drugą lub kolejną firmą po doświadczeniu upadłości - razem 60 podmiotów). Ponadto, przeprowadzono badanie 25 W przeciwieństwie do danych dot. efektywności zatrudnieniowej w projekcie - informacje dotyczą tylko próby badawczej, tj. ok. 665 respondentów nie odnoszą się zatem do całej populacji objętej wsparciem w ramach projektu (8 tys.). 137

138 ilościowe (1014 przebadanych podmiotów). W projekcie powstały przykłady dobrych praktyk (3), których opis znajduje się w raporcie końcowym. W ramach projektu przeprowadzone zostały równieŝ wywiady z ekspertami z zakresu upadłości przedsiębiorstw oraz badanie sondaŝowe nt. upadłości (1041 respondentów). Wszystkie produkty powstałe w wyniku realizacji projektu zamieszczone zostały: Opracowana została ekspertyza nt. usług doradczych i instrumentów wsparcia, które mogą być zastosowane przez administrację państwową oraz instytucje otoczenia biznesu wobec przedsiębiorców decydujących się ponownie na rozpoczęcie działalności oraz ekspertyza na temat koniecznych zmian w obecnym prawie, w szczególności w obszarze ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. W ramach ekspertyz powstały propozycje systemu wspierania ponownego rozpoczęcia działalności gospodarczej, a takŝe usług doradczych oraz instrumentów wsparcia. Wyniki badań i ekspertyz zebrano w raporcie, w którym sformułowano ogólne rekomendacje dotyczące polityki drugiej szansy, poŝądanych zmian w zakresie prawa upadłościowego i naprawczego oraz zalecenia dotyczące instrumentów wsparcia dla przedsiębiorców. Poprzez realizację projektu zwiększono poziom wiedzy administracji publicznej w zakresie barier związanych z ponownym rozpoczęciem działalności gospodarczej oraz nastąpiło zwiększenie znajomości regulacji prawnych w obszarze zamykania i ponownego rozpoczynania działalności gospodarczej wśród polskich przedsiębiorców. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 38,8 mln EUR, co stanowi ok. 34% jego budŝetu. Od początku wdraŝania PO KL liczba pracowników zagroŝonych negatywnymi skutkami procesów restrukturyzacji (zmiany gospodarczej), którzy zostali objęci działaniami szybkiego reagowania wyniosła osób, co stanowi ponad 300% wartości docelowej. Wykonanie wskaźnika związane jest z realizacją pierwszego z ww. projektów. wskaźnika w porównaniu do roku poprzedniego nie uległa wzrostowi w związku z zakończeniem działań w projekcie w 2010 r. Określony w Programie cel zrealizowano równieŝ w przypadku projektów konkursowych wdraŝanych przez partnerów społecznych i ukierunkowanych na zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw (Poddziałanie Partnerstwo dla zwiększania adaptacyjności). Do końca 2011 r. 2,3 tys. przedstawicieli partnerów społecznych zostało objętych wsparciem w tego typu projektach (ponad 100% wartości docelowej), co stanowi przyrost w stosunku do 2010 r. o ponad osób. Łącznie rozpoczęto realizację 37 projektów, z czego 21 wdraŝały organizacje pracodawców (łączna wartość projektów to ponad 47 mln PLN), a 16 związki zawodowe (projekty o wartości ok. 24,1 mln PLN). Realizowane projekty dotyczyły m.in. takich aspektów jak promocja standardów społecznej odpowiedzialności biznesu, zarządzanie wiekiem, zarządzanie zmianą, czy modelowe rozwiązania w zakresie flexicurity. Jednocześnie odsetek organizacji reprezentatywnych partnerów społecznych na poziomie centralnym objętych wsparciem w ramach Priorytetu wzrósł z poziomu 71,4% w 2010 r. do ok. 85,7%. W wyniku przeglądu śródokresowego Programu podjęto decyzję o usunięciu wskaźnika liczba sektorów (branŝ), dla których przeprowadzono analizę oczekiwanych efektów restrukturyzacji, który był monitorowany w ramach celu 3. Wprowadzona zmiana wynika z braku celowości opracowania analiz oczekiwanych efektów restrukturyzacji dla wskazanych w Programie 8 sektorów (branŝ) wraŝliwych. W obowiązującym do końca 2011 r. kształcie lista branŝ nie była adekwatna do sytuacji gospodarczej panującej w Polsce. Cel 2. Rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej Relatywnie wysoki poziom realizacji wskaźników odnotowano w przypadku projektów adresowanych do przedsiębiorstw w ramach celu 2. Rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej. Liczba przedsiębiorstw, które objęto wsparciem wyniosła 72,2 tys., co przekracza cel określony w Programie. Przyrost wskaźnika w stosunku do stanu na koniec 2010 roku wyniósł 55,5% tj. wzrósł o blisko 25,8 tys. przedsiębiorstw, a na jego wysoki poziom miał wpływ wzrost udziału mikroprzedsiębiorstw (w tym samozatrudnionych) wśród ogółu przedsiębiorstw objętych wsparciem. Jak wskazuje PARP, udział mikroprzedsiębiorstw w realizowanych projektach stanowi obecnie ok. 72% wszystkich przedsiębiorstw objętych wsparciem. Czynnikiem wzrostu tego miernika jest równieŝ rozpoczęcie w 2011 roku projektów konkursowych, w których kryterium strategiczne dotyczyło 100% udziału pracowników mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Znacząco zwiększyła się równieŝ liczba pracowników przedsiębiorstw, którzy zakończyli udział w projektach szkoleniowych. Na koniec 2011 r. wyniosła 270,5 tys. osób (77,3% celu), z czego blisko 38,7 tys. to osoby po 50 r. Ŝ. (55,2% celu). Realizacja obu wskaźników wzrosła w porównaniu do 2010 r. odpowiednio o 70,6% i 79%, co przedstawiono na wykresie poniŝej. Warto zauwaŝyć, Ŝe 138

139 udział starszych pracowników, którzy zakończyli uczestnictwo w projektach szkoleniowych w ogólnej liczbie uczestników wzrósł z poziomu 13,6% ogółu pracowników w 2010 r. do 14,3% w 2011 r. Wzrost liczby pracowników przedsiębiorstw uczestniczących w szkoleniach przełoŝył się jednocześnie na wzrost odsetka przedsiębiorstw, które inwestują w szkolenia swoich pracowników dzięki wsparciu EFS. Udział tych firm wzrósł z 2,5% do 3,1% zbliŝając się do docelowego poziomu 3,5%. Rys. 55 Realizacja wskaźnika liczba pracowników przedsiębiorstw, którzy zakończyli udział w projektach w latach Liczba pracowników przedsiębiorstw, którzy zakończyli udział w projektach szkoleniowych w tym liczba osób w wieku powyżej 50. roku życia Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu II PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Realizacji celu 2 słuŝą przede wszystkim projekty konkursowe wdraŝane w Poddziałaniu Rozwój kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwach, które od samego początku wdraŝania Programu cieszy się bardzo duŝym zainteresowaniem ze strony potencjalnych beneficjentów. Potwierdza to fakt, iŝ do końca 2011 r. złoŝono blisko 2,7 tys. wniosków aplikacyjnych (po ocenie formalnej) na kwotę stanowiącą blisko 500% dostępnej na ten cel alokacji. Łącznie podpisano 649 umów o dofinansowanie na kwotę blisko 300 mln EUR, co stanowi ok. 80% alokacji. Na wykresie poniŝej przedstawiono strukturę beneficjentów wg form prawnych (pogrupowanych w główne kategorie). Jak widać o wsparcie w ww. Poddziałaniu aplikują głównie przedsiębiorcy, którzy stanowią łącznie blisko 73% beneficjentów. Firmy z sektora MMSP podpisały ponad 45,5% umów, a duŝe przedsiębiorstwa są beneficjentami ok. 27.3% realizowanych projektów. W obrębie MSP najbardziej aktywne i skuteczne w aplikowaniu o środki okazały się firmy małe, niemniej odnotowano równieŝ relatywnie duŝy udział uczelni i jednostek naukowych (19,1%). Rys. 56 Struktura beneficjentów Poddziałania PO KL wg podstawowych form prawnych (%) średnie przedsiębiorstwa 10,5% duże przedsiębiorstwa 27,3% organizacje nonprofit 8,2% małe przedsiębiorstwa 22,0% mikroprzedsiębi orstwa 12,9% uczelnie wyższe i jednostki naukowe 19,1% Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) 139

140 Jak wynika z ewaluacji PARP Badanie uczestników projektów szkoleniowych Poddziałania PO KL Rozwój kapitału ludzkiego przedsiębiorstw przeprowadzonej w 2011 r., uczestnicy projektów pozytywnie oceniają szkolenia w których uczestniczyli. Ponad 95% uczestników wskazało, Ŝe osoby prowadzące zajęcia były kompetentne i odpowiednio przygotowane, a ponad 93% poleciłaby szkolenie innym osobom na podobnym stanowisku. Ponadto 82% respondentów zadeklarowało, Ŝe zdobyli nową wiedzę lub umiejętności dzięki szkoleniu. Przeciętnie 12% uczestników szkoleń awansowało po zakończeniu szkolenia, przy czym o wpływie szkolenia na awans (duŝy lub średni wpływ) przekonanych było ok. 54%. Jednocześnie zarobki wzrosły w przypadku 34% respondentów, spośród których ok. 58% wskazało na duŝy lub średni wpływ udziału w projekcie na wzrost wynagrodzenia. Jako największe korzyści ze szkoleń badani wyróŝnili pogłębienie, usystematyzowanie i zdobycie nowej wiedzy (59%) oraz nabycie umiejętności/ praktyki (13%). Na realizację celu 2 miały bezpośredni wpływ równieŝ projekty systemowe przyjęte do realizacji w Poddziałaniu Wsparcie systemowe na rzecz zwiększania zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw. Do końca 2011 r. rozpoczęto realizację łącznie 28 projektów w tym Poddziałaniu, z których wybrane opisano poniŝej. Projekt Akademia PARP (wartość: 11 mln EUR, okres realizacji: ) ukierunkowany jest na podniesienie umiejętności i kompetencji firm oraz instytucji szkoleniowych w zakresie jakości szkoleń on-line, celem rozwinięcia tego rynku oraz podniesienie umiejętności i kwalifikacji przedsiębiorców, pracowników przedsiębiorstw oraz osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą poprzez udostępnienie im darmowych szkoleń on-line ( Ogółem w projekcie objęto wsparciem 31,4 tys. osób, w tym 420 w ramach szkoleń nt. opracowywania i udostępniania e-learningu, zaś 31 tys. osób, w tym 6,2 tys. osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą wzięło udział w nieobjętych pomocą publiczną szkoleniach on-line. W szkoleniach nt. opracowywania i udostępniania e-learningu objętych wsparciem zostało 114 osób z publicznych i niepublicznych instytucji szkoleniowych oraz 306 pracowników, z czego ukończyło szkolenia 306 pracowników ze 165 przedsiębiorstw i 114 osób z 45 publicznych i niepublicznych instytucji szkoleniowych. W całym projekcie szkolenia ukończyło 18,6 tys. pracowników przedsiębiorstw, z czego 18,3 tys. w ramach nieobjętych pomocą publiczną szkoleniach on-line, a 306 pracowników w ramach szkoleń nt. opracowywania i udostępniania e-learningu. Ponadto, szkolenia ukończyło blisko 4,7 tys. osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 5,1 mln EUR, co stanowi ok. 47% jego budŝetu. Celem projektu KaŜdy pracownik jest waŝny podnoszenie kompetencji pracowników o niskich kwalifikacjach (wartość: 3,2 mln EUR, okres realizacji: ) jest zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw dzięki podniesieniu kwalifikacji pracowników o niskim poziomie wykształcenia poprzez zwiększenie ich udziału w kształceniu ustawicznym. W projekcie organizowane są szkolenia uzupełniające luki kompetencyjne pracowników o niskich kwalifikacjach, w tym szkolenia zawodowe jak i szkolenia dotyczące kompetencji osobistych i społecznych (strona projektu: W ramach projektu przeprowadzono badanie "Jak wspierać pracowników o niskich kwalifikacjach", opublikowano raport z badania oraz zorganizowano konferencję upowszechniającą wyniki badania. Celem badania była diagnoza sytuacji pracowników o niskich kwalifikacjach na rynku pracy. W badaniu podjęta została m. in. próba analizy kim są pracownicy o niskich kwalifikacjach, w jakich sektorach pracują, jak funkcjonują na rynku pracy, czy doświadczyli bezrobocia, czy mają aspiracje dotyczące zmiany miejsca pracy, czy są gotowi na doszkalanie się lub zmianę kwalifikacji oraz jakie jest ich podejście do szkoleń i rozwoju zawodowego. Druga część badania poświęcona była analizie kwestii związanych z pracownikami o niskich kwalifikacjach z perspektywy pracodawców i ekspertów. Zbadano, jakie oczekiwania mają pracodawcy w stosunku do tej grupy pracowników i czy inwestują w rozwój zawodowy tej grupy. Celem przeprowadzonych badań jest zatem charakterystyka sytuacji zawodowej pracowników o niskich kwalifikacjach, ocena ich postaw wobec rozwoju zawodowego, ocena wiedzy i postaw pracodawców wobec inwestowania w kształcenie pracowników o niskich kwalifikacjach oraz określenie oczekiwanych form wsparcia. Wyniki badań posłuŝą do takiego zaplanowania wsparcia szkoleniowodoradczego, aby w maksymalnym stopniu odpowiadało na potrzeby pracowników o niskich kwalifikacjach oraz zatrudniających ich pracodawców. Na podstawie przeprowadzonych badań realizowane będą dwa komponenty pierwszy adresowany do pracodawców, a drugi bezpośrednio do pracowników, których skuteczność zostanie porównana na zakończenie projektu. Do końca 2011 r. w komponencie przeznaczonym dla osób samodzielnie pragnących podnieść swoje kwalifikacje rozpoczęło udział 530 osób (w tym 92 osoby powyŝej 50 roku Ŝycia), z czego 34 osoby zakończyły udział. W komponencie przeznaczonym dla przedsiębiorców, inwestujących w szkolenia pracowników 140

141 zrekrutowano 299 osób z 10 firm, 17 osób zakończyło swój udział w projekcie, w tym 9 osób powyŝej 50 r. Ŝ. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 890,2 tys. EUR, co stanowi ok. 27% jego budŝetu. W projekcie Bilans Kapitału Ludzkiego (wartość: 5,1 mln EUR, okres realizacji: ) realizowanym we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim prowadzone są cykliczne, ogólnopolskie badania wszystkich obszarów, które mają wpływ na kompetencje na rynku pracy oraz ogólnopolska promocja uzyskanych wyników ( W ramach projektu opracowano raport z badania pilotaŝowego przeprowadzonego w województwie kujawsko-pomorskim. Raport zawiera wskazówki metodologiczne do realizacji badań ogólnopolskich. W projekcie opracowano raport z przeprowadzonego badania potrzeb informacyjnych, którego celem była analiza i określenie zakresu tematycznego badań oraz odpowiednie przygotowanie sposobu jego realizacji i promocji, aby odpowiadał potrzebom głównych odbiorców wyników badań. W ramach projektu zakończono pierwszą z pięciu edycji badań. Raporty cząstkowe przedstawiają wyniki badań w ramach poszczególnych modułów badawczych obejmujących badanie pracodawców, badanie ofert pracy, badanie zarejestrowanych bezrobotnych, badanie instytucji szkoleniowych, badanie ludności w wieku produkcyjnym, badanie uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz badanie studentów. Raport podsumowujący przedstawia bilans podaŝy i popytu na określonych pracowników. W 2011 r. zakończono II edycję badań obejmującą: badanie pracodawców, badanie ofert pracy, badanie ludności oraz badanie instytucji szkoleniowych. Raporty z wynikami badań były na koniec 2011 r. w przygotowaniu. Badania w ramach projektu są cykliczne, pozostałe trzy edycje zawierać będą toŝsame moduły badawcze. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 1,4 mln EUR, co stanowi ok. 28% jego budŝetu. Projekt pn. Ogólnopolski program promocji i szkoleń dla przedsiębiorców Telepraca II (wartość: 2 mln EUR, okres realizacji: ) przewiduje realizację działań w zakresie rozwoju rynku telepracy poprzez wzrost wiedzy i popularyzację telepracy wśród przedsiębiorców, a takŝe potencjalnych telepracowników. W ramach projektu realizowane są szkolenia o tematyce związanej z telepracą m.in.: alternatywne formy zatrudnienia, skuteczne techniki sprzedaŝy w systemie telepracy, rozwiązywanie konfliktów i komunikacja międzyludzka w relacjach telepracownika z pracodawcą i klientami, komunikacja i wywieranie wpływu w elastycznym zarządzaniu telepracownikiem, rozwiązywanie konfliktów w relacjach telepracownika z pracodawcą i klientami. Od początku realizacji projektu udział w nim rozpoczęło ponad 3,2 tys. osób (w tym 518 osób powyŝej 50 roku Ŝycia) z 1,1 tys. przedsiębiorstw. Ponadto, zakończono realizację badania kontrolującego skuteczność realizowanej kampanii promocyjnej. Wyniki badania pokazują, iŝ telepraca jest powszechnie znaną formą zatrudniania. Znajomość tego rodzaju formy zatrudnienia częściej deklarują pracodawcy (89,2%) w porównaniu do pracowników (80,5%). Telepraca istotnie częściej znana jest przedsiębiorcom reprezentującym średniej wielkości firmy (prawie 95%) w porównaniu z przedsiębiorcami z mikro i małych firm (prawie 84%). Wśród pracowników odnotowano wzrost zainteresowania telepracą. Chęć pracowania na zasadzie telepracy po pierwszym etapie kampanii wyniosła 35,4%, po drugim prawie 37%, a po czwartym 45,4%. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 1,26 mln EUR, co stanowi ok. 62% jego budŝetu. Celem projektu Inwestycja w kadry 3 (wartość: 3,7 mln EUR, okres realizacji: ) jest podnoszenie kwalifikacji i umiejętności kadry zarządzającej i pracowników MSP w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi oraz wdroŝenie w firmach uczestniczących w projekcie systemu Zarządzania Zasobami Ludzkimi (ZZL) poprzez organizację szkoleń, doradztwa oraz studiów podyplomowych. W ramach projektu realizowane są szkolenia o następującej tematyce m.in.: zarządzanie w oparciu o kompetencje, doskonalenie systemu wynagrodzeń w przedsiębiorstwie, efektywna komunikacja w firmie, system oceny pracowniczej, system zwolnień monitorowanych, skuteczna rekrutacja i selekcja pracowników, budowanie efektywnego systemu szkoleń pracowników, prawne aspekty ZZL, marketing personalny i PR wewnętrzny. Od początku realizacji projektu udział w nim rozpoczęło blisko 1,2 tys. osób z 429 przedsiębiorstw oraz zrealizowano 8 edycji studiów MBA. Dla 201 MSP przygotowano diagnozy stanu ZZL i opracowano raporty. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 967,7 tys. EUR, co stanowi ok. 26% jego budŝetu. Projekt Z wiekiem na plus szkolenia dla przedsiębiorstw (wartość: 3,8 mln EUR, okres realizacji: ) jest realizowany przez PARP we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, a jego celem jest podnoszenie wśród właścicieli i kadry zarządzającej przedsiębiorstw świadomości i wiedzy w zakresie korzyści płynących z utrzymania w zatrudnieniu osób 45/50+. W ramach projektu realizowane są szkolenia dotyczące takich tematów jak: coaching i mentoring, zarządzanie sprzedaŝą i obsługa klienta a zarządzanie wiekiem, Akademia MenadŜera jak efektywnie zarządzać 141

142 zróŝnicowanym wiekowo zespołem, strategia firmy a strategia zarządzania wiekiem - rola profesjonalnego działu HR. Od początku realizacji projektu przeprowadzono badania jakościowe o charakterze desk research i opracowano wstępne standardy zarządzania wiekiem. W ramach usługi szkoleniowo-doradczej objęto wsparciem 2,8 tys. osoby (w tym 635 osób powyŝej 50 roku Ŝycia) z blisko 1 tys. przedsiębiorstw. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 659,1 tys. EUR, co stanowi ok. 17% jego budŝetu. Projekt Aktywny emeryt (wartość: 1,9 mln EUR, okres realizacji: ) zakłada realizację działań szkoleniowo-doradczych dla pracowników przedsiębiorstw w wieku okołoemerytalnym z zakresu elastycznych form zatrudnienia, wolontariatu i zakładania działalności gospodarczej ( W 2011 r. rozpoczęła się realizacja usługi szkoleniowodoradczej. Przygotowano materiały promocyjno-informacyjne na potrzeby projektu, pracowano nad ostatecznym kształtem Analizy rynku pracy w Polsce w kontekście oceny sytuacji pracowników powyŝej 50 roku Ŝycia przygotowanej przez wykonawcę na potrzeby realizacji usługi. Celem opracowania ww. analizy jest ocena polskiego rynku pracy w kontekście osób 50+ i wybór województw, gdzie działania projektowe będą realizowane. W związku z opóźnieniem związanym z wyborem wykonawcy pierwsza realizacja wskaźników osiągnięta zostanie w I kwartale 2012 r. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu jedynie 1,2 tys. EUR, co stanowi ok. 0,1% jego budŝetu. Cel 1. Rozwój MSP poprzez dostarczanie wysokiej jakości usług dla przedsiębiorstw i osób rozpoczynających działalność gospodarczą Na najniŝszym poziomie kształtowało się wykonanie wskaźników słuŝących monitorowaniu celu szczegółowego 1. Rozwój MSP poprzez dostarczanie wysokiej jakości usług dla przedsiębiorstw i osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Na koniec 2011 r. zaledwie 62 konsultantów świadczących usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w akredytowanych instytucjach zostało objętych usługami doradczymi, szkoleniowymi lub innymi formami podwyŝszania kwalifikacji, co stanowi niespełna 4% docelowej wartości wskaźnika. Tym samym odsetek konsultantów objętych wsparciem ukształtował się na poziomie zaledwie 6% w porównaniu z celem 90%. Niski poziom wskaźnika wynika z charakteru podejmowanych działań w ramach niŝej opisanych projektów i uczestnictwa konsultantów w róŝnych formach podnoszenia wiedzy i kompetencji m.in. w ramach szkoleń modułowych, na które składa się kilka szkoleń. W związku z tym liczba osób, które zakończyły udział w pełnym cyklu szkoleniowym w projektach jest znacząco niŝsza od liczby osób, które kontynuują udział w szkoleniach. Jak informuje PARP, na dzień 31 grudnia 2011 r. liczba konsultantów kontynuujących udział w projektach wyniosła 856 osób. W Planie działania dla Priorytetu II przewidziano objęcie do końca 2012 r konsultantów usługami doradczymi, szkoleniowymi lub innymi formami podwyŝszania kwalifikacji (78% celu). PoniŜej przedstawiono informacje na temat dwóch projektów systemowych słuŝących realizacji tego wskaźnika. Celem projektu Inicjatywy promujące postawy przedsiębiorcze i wspierające rozwój przedsiębiorczości-fundusz Grantów na Inicjatywy (wartość: 7,2 mln EUR, okres realizacji: ) jest rozszerzenie oferty usług wspierających rozwój przedsiębiorczości i promujących postawy przedsiębiorcze wśród przedsiębiorców i osób rozpoczynających działalność gospodarczą, świadczonych przez instytucje działające na rzecz rozwoju przedsiębiorczości wraz z partnerami. Fundusz Grantów przeznaczony jest na dofinansowanie projektów instytucji świadczących usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości, tj. wszystkich podmiotów, bez względu na formę prawną, które nie działają dla zysku lub przeznaczają zysk na cele statutowe, prowadzących działalność, w tym w ramach sieci, słuŝącą tworzeniu korzystnych warunków dla powstawania lub rozwoju przedsiębiorstw oraz realizowaniu procesów innowacyjnych. W 2011 r. przeprowadzono II edycję konkursu grantów. Łącznie zawarto 20 umów z podmiotami wsparcia. Do 31 grudnia 2011 r. 281 przedsiębiorstw i osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą skorzystało z usług świadczonych w akredytowanych instytucjach, a 21 konsultantów świadczących usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości zostało objętych wsparciem. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 3,1 mln EUR, co stanowi ok. 43% jego budŝetu. Projekt Wsparcie i rozwój instytucji świadczących usługi na rzecz przedsiębiorczości oraz ich sieci (wartość: 12 mln EUR, okres realizacji: ) zakłada realizację działań mających na celu budowę systemu, który zapewni przedsiębiorcom, ich pracownikom oraz osobom zamierzającym rozpocząć działalność gospodarczą dostęp do kompleksowej oferty usług w kluczowych obszarach wymagających wsparcia państwa przez podmioty działające na rzecz 142

143 rozwoju przedsiębiorczości. W 2011 r. w systemie funkcjonowało 201 zarejestrowanych podmiotów działających na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i innowacyjności, świadczących usługi systemowe (KSU), według standardów zweryfikowanych podczas przeprowadzonych łącznie 230 audytów. Łącznie w projekcie przeprowadzono 76 cykli weryfikacji kompetencji konsultantów świadczących usługi w ramach systemu oraz zorganizowano 302 szkolenia i inne formy podnoszenia wiedzy i kompetencji konsultantów, w tym 27 on-line. Ogółem ponad 1 tys. konsultantów uczestniczyło w róŝnych formach podnoszenia ich wiedzy i kompetencji. Od początku realizacji projektu opracowano i zaktualizowano 440 pakietów i produktów informacyjnych. W ramach omawianego projektu wdroŝono koncepcję powiązań wewnątrz systemu. Łącznie ogłoszono 4 konkursy na świadczenie nowych usług, 2 konkursy w ramach I usługi pilotaŝowej na świadczenie nowych usług doradczych w zakresie optymalizacji kosztów prowadzenia działalności gospodarczej dla MSP oraz 2 konkursy w ramach II usługi pilotaŝowej na świadczenie nowych usług doradczo-szkoleniowych w zakresie ochrony środowiska. Wybrano łącznie 20 podmiotów wsparcia. W ramach III nowego zakresu usługi pilotaŝowej finansowanie zwrotne dla mikro i małych przedsiębiorstw opracowano standard świadczenia usługi, przygotowano komplet dokumentacji konkursowej. Po przeprowadzeniu analizy wniosków z pilotaŝy wszystkich 3 usług wybrane zostaną usługi, które zostaną wdroŝone do systemu. Jedną z pierwszych usług wdraŝanych do systemu będzie usługa opracowana na podstawie testowania I usługi pilotaŝowej w zakresie optymalizacji kosztów prowadzenia działalności gospodarczej dla MSP. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 4,9 mln EUR, co stanowi ok. 41% jego budŝetu. Do końca 2011 r. z usług świadczonych w akredytowanych instytucjach (tj. Punktach Konsultacyjnych KSU) skorzystało blisko 171,5 tys. przedsiębiorstw i osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą (57% celu), co stanowi wzrost o ok. 41% w porównaniu z końcem 2010 r. (o 50 tys.). Na koniec 2012 r. zgodnie z Planem działania przewidziano objęcie wsparciem 225 tys. osób i przedsiębiorstw (75% celu). Odsetek przedsiębiorstw korzystających z usług świadczonych na rzecz rozwoju przedsiębiorczości wzrósł z poziomu 6,5% w 2010 r. do 10,3%. Bezpośrednie wsparcie na rzecz przedsiębiorstw realizowane jest w ramach projektu Wsparcie systemu kompleksowych usług informacyjnych dla przedsiębiorców zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą poprzez finansowanie sieci Punktów Konsultacyjnych (PK) (wartość: 21,2 mln EUR, okres realizacji: ), w którym finansowane są koszty świadczenia usług informacyjnych oraz koszty prowadzenia Punktu Konsultacyjnego przez wybrane w drodze konkursu instytucje otoczenia biznesu. W 2011 r. przeprowadzono łącznie 440 audytów poprawności ponoszenia i dokumentowania wydatków w ramach umów na prowadzenie 110 PK oraz przeprowadzono 232 wizyty monitoringowe. Od początku realizacji projektu PK obsłuŝyły 185,7 tys. klientów i zrealizowały 215,1 tys. usług. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 19,2 mln EUR, co stanowi ok. 91% jego budŝetu. W odpowiedzi na stanowisko Komisji Europejskiej w dokumentach programowych od 2012 r. w wyniku przeglądu śródokresowego zastosowano nowe podejście do systemu usług świadczonych przez Punkty Konsultacyjne w Priorytecie II PO KL. Działania realizowane przez Punkty Konsultacyjne mają dotyczyć realnie świadczonych usług oraz koncentrować się w większym stopniu na przedsiębiorcach niŝ na osobach zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Liczba osób naleŝących do kadry szkoleniowej, które podniosły swoje kwalifikacje zgodnie z tzw. podejściem kompetencyjnym wyniosła trenerów, co stanowi 36% docelowej wartości. Udział osób korzystających ze wsparcia EFS w ogólnej liczbie osób naleŝących do kadry szkoleniowej wzrósł do poziomu 13,6% w porównaniu z celem 30%. Wskaźnik realizowany jest w projekcie systemowym PARP pn. Podnoszenie kompetencji kadry szkoleniowej: (wartość: 24,1 mln EUR, okres realizacji: ) przewidujący realizację konkursów na dofinansowanie programów szkoleniowych dla kadry trenerskiej pracującej z przedsiębiorstwami, realizowanych przez podmioty prowadzące działalność szkoleniową, w tym instytucje szkoleniowe i uczelnie. Celem projektu jest zaoferowanie trenerom pracującym z przedsiębiorstwami moŝliwości zdobycia i/lub rozwijania wiedzy i umiejętności trenerskich. W ramach projektu realizowane jest wsparcie szkoleniowo - doradcze m.in. z obszaru umiejętności trenerskich. W 2011 r. 2,4 tys. osób rozpoczęło szkolenia, a 1,7 tys. osób juŝ je zakończyło. Wsparciem objęto 687 przedsiębiorstw, przeprowadzono 18 spotkań z Wnioskodawcami/Podmiotami wsparcia oraz zrealizowano 213 wizyt. W 2011 r. przeprowadzono IV konkurs na udzielenie wsparcia finansowego na realizację projektów z zakresu podnoszenia kompetencji kadry szkoleniowej, w ramach którego podpisano 11 umów 143

144 o udzielenie wsparcia. W 2011 r. trwała realizacja wszystkich 15 projektów wyłonionych w III konkursie oraz ostatnich 3 projektów wyłonionych w II konkursie, łącznie w ramach wszystkich czterech konkursów podpisano 54 umowy o udzielenie wsparcia (I konkurs 13, II konkurs 15, III konkurs 15 oraz IV konkurs - 11). Według danych PARP na koniec okresu sprawozdawczego w ramach projektu szkolenia kontynuowało 784 trenerów. Tematyka realizowanych szkoleń w ramach projektu dotyczy zagadnień m.in. analizy potrzeb szkoleniowych, projektowania i prowadzenia szkoleń, badania efektywności szkoleń, superwizji pracy trenera, dynamiki procesu grupowego i wykorzystania jej w procesie dydaktycznym, autoprezentacji i wizerunku trenera, pracy z głosem, czy metodyki prowadzenia szkoleń dla grupy 45+. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 12,5 mln EUR, co stanowi ok. 52% jego budŝetu. Realizacja celów szczegółowych Priorytetu II w obszarze zdrowia była bardziej zrównowaŝona, a realizacja docelowych wartości większości wskaźników przekroczyła 40%. Cel 4. Poprawa stanu zdrowia osób pracujących poprzez opracowywanie programów profilaktycznych oraz programów wspierających powrót do pracy W celu szczegółowym 4. Poprawa stanu zdrowia osób pracujących poprzez opracowywanie programów profilaktycznych oraz programów wspierających powrót do pracy, opracowano juŝ wszystkie planowane 10 programów profilaktycznych oraz programów wspierających powrót do pracy. Opracowane programy obejmują ponad 46% wszystkich zidentyfikowanych chorób zawodowych. Realizacji tego celu słuŝą 3 projekty systemowe koordynowane przez Ministerstwo Zdrowia. Pierwszy z nich to Opracowanie kompleksowych programów profilaktycznych (wartość: 2,2 mln EUR, okres realizacji: ) wdraŝany przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi w partnerstwie z Instytutem Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie. Projekt słuŝy wzmocnieniu potencjału zdrowia osób pracujących poprzez opracowywanie 8 kompleksowych programów profilaktycznych z zakresu: ochrony słuchu, chorób skóry, chorób alergicznych, chorób zakaźnych lub pasoŝytniczych, chorób układu ruchu i obwodowego układu nerwowego, chorób układu krąŝenia i zagroŝeń psychospołecznych oraz wdroŝenie wybranych elementów tych programów. W ramach projektu opracowano juŝ wszystkie 8 programów profilaktycznych oraz utworzono Centrum Konsultacyjno Diagnostyczne. Łącznie sporządzono 8 raportów z wyników badań i analiz, wypracowano 2 modelowe programy profilaktyczne. Ponadto, przeszkolono 900 osób w ramach konferencji szkoleniowych, wyszkolono 40 kluczowych trenerów na wielomodułowych szkoleniach warsztatowych i przeszkolono 340 osób podczas warsztatów. Przeprowadzono 10 spotkań edukacyjno informacyjnych dla 993 osób oraz opracowano 1 komputerowy interaktywny program ochrony słuchu. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 1,2 mln EUR, co stanowi ok. 57% jego budŝetu. W kolejnych latach realizacji projektu planowane jest m.in. wypracowanie i wdroŝenie pozostałych 6 modelowych programów profilaktycznych oraz przeprowadzenie kolejnych spotkań edukacyjno-informacyjnych dla pracowników i osób uczących się. Drugim projektem realizowanym przez Instytut Medycyny Pracy jest Opracowanie kompleksowych programów ukierunkowanych na powroty do pracy (wartość: 510,3 tys. EUR, okres realizacji: ). Celem projektu jest umoŝliwienie podjęcia aktywności zawodowej osób ze stwierdzonymi chorobami zawodowymi lub po długotrwałej niezdolności do pracy spowodowanej chorobami pośrednio związanymi z warunkami pracy poprzez opracowanie 3 kompleksowych programów dla chorób narządu głosu, pylic i chorób alergicznych oraz wdroŝenie wybranych elementów tych programów. Projekt zakończył się 31 sierpnia 2011 r. jednak jeszcze nie został rozliczony. W ramach projektu opracowano i wdroŝono 3 programy wspierające powrót do pracy, wypracowano modelowy program rehabilitacji głosu i przygotowano procedury medyczne dla przeprowadzenia intensywnej rehabilitacji głosu. Łącznie przeszkolonych zostało 80 lekarzy laryngologów, foniatrów i terapeutów głosu, natomiast 120 nauczycieli przeszkolono na konferencjach szkoleniowych. Przeprowadzono turnusy rehabilitacyjne dla 40 osób oraz przeszkolono 70 orzeczników. Dodatkowo przeszkolono 99 pracowników słuŝb medycyny pracy oraz przeprowadzono warsztaty motywacyjno-rehabilitacyjne dla 81 osób. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 431,7 tys. EUR, co stanowi ok. 85% jego budŝetu. Ostatnim projektem wpisującym się w realizację celu 4 jest Opracowanie i wdroŝenie programu profilaktycznego w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów układu moczowo płciowego u pracujących męŝczyzn w wieku od 45 roku Ŝycia (45+) ukierunkowanego na przeciwdziałanie ich dezaktywizacji zawodowej (w szczególności osób wykonujących zawody, co do których istnieje wyŝsze prawdopodobieństwo naraŝenia na choroby nowotworów układu 144

145 moczowo płciowego) (wartość: 5,8 mln EUR, okres realizacji: ) wdraŝany przez Departament Polityki Zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia we współpracy z Centrum Onkologii Instytutu im. Marii Skłodowskiej Curie. Celem projektu jest zwiększenie stanu wiedzy oraz pozytywna zmiana zachowań w zakresie przyczyn i objawów chorób nowotworowych w obrębie układu moczowo-płciowego u aktywnych zawodowo męŝczyzn po 45 roku Ŝycia. Od początku realizacji projektu opracowano program profilaktyczny w zakresie nowotworów układu moczowopłciowego u męŝczyzn 45+. Ponadto, zrealizowano 2 wstępne badania świadomościowe i utworzono platformę internetową. Z przeprowadzonych badań wynika, iŝ obie zbadane grupy (męŝczyźni 45+ oraz męŝczyźni 45+ zatrudnieni w zawodach zwiększających ryzyko choroby nowotworowej układu moczowo-płciowego) nie róŝnią się istotnie pod względem postrzegania własnego stanu zdrowia oraz opinii i postaw do chorób nowotworowych. Wyniki wskazują, iŝ nie ma przesłanek do prowadzenia odrębnych programów profilaktycznych dla męŝczyzn w wieku 45+ oraz męŝczyzn zatrudnionych w przemyśle zwiększającym ryzyko wystąpienia ww. nowotworu. Około 87% badanych męŝczyzn zgodziło się ze stwierdzeniem, Ŝe wczesne rozpoznanie choroby wiąŝe się z większą szansą na wyleczenie, a ponad 50% uwaŝa, Ŝe wczesne rozpoznanie choroby nowotworowej to krótsze i mniej uciąŝliwe leczenie i moŝliwości pełnego powrotu do zdrowia i pracy zawodowej. Stwierdzono na podstawie wyników badania, iŝ respondenci obu badań mają bardzo ogólną i ograniczoną wiedzę na temat nowotworów układu moczowo-płciowego, ich objawów oraz moŝliwości leczenia. Łącznie w projekcie przeprowadzono 2 spotkania informacyjne w zakładach pracy oraz przeszkolono 104 lekarzy. Opracowano równieŝ i rozdysponowano zestaw rekomendacji dla lekarzy. Stworzony został równieŝ w ramach projektu raport obejmujący pogłębioną analizę epidemiologiczną. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 228 tys. EUR, co stanowi ok. 4% jego budŝetu. W kolejnych latach realizacji projektu planowane jest m.in. kontynuowanie szkoleń dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, lekarzy medycyny pracy oraz urologów m.in. w zakresie przyczyn zachorowalności, objawów oraz nowoczesnych metod leczenia jak równieŝ w zakresie procedur postępowania z osobami z objawami chorób nowotworowych układu moczowo płciowego. Planowane jest równieŝ przeprowadzenie 2 badań świadomościowych wśród męŝczyzn i lekarzy oraz przygotowanie jednego opracowania ksiąŝkowego obejmującego ewaluację programu wraz z wnioskami na przyszłość. Cel 5. Podnoszenie kwalifikacji i umiejętności personelu medycznego Znaczący postęp w porównaniu ze stanem na 2010 r. odnotowano w kontekście realizacji celu szczegółowego 5. Podniesienie kwalifikacji i umiejętności personelu medycznego. Na koniec 2011 r. 15,9 tys. pielęgniarek i połoŝnych ukończyło studia pomostowe, co stanowi ponad trzykrotny wzrost w porównaniu z końcem grudnia 2010 r. (66% załoŝonej wartości). Znaczący wzrost wskaźnika produktu przełoŝył się równieŝ na istotny wzrost odsetka pielęgniarek i połoŝnych, które zakończyły studia pomostowe w ramach Priorytetu, tj. z 1,2% w 2010 r. do 5,1%. Wskaźnik był realizowany w ramach projektu Kształcenie zawodowe pielęgniarek i połoŝnych w ramach studiów pomostowych (wartość projektu: 43,2 mln EUR; okres realizacji: ) wdraŝanego przez przez Departament Pielęgniarek i PołoŜnych Ministerstwa Zdrowia. Projekt słuŝy podniesieniu kwalifikacji zawodowych pielęgniarek i połoŝnych, absolwentów liceum medycznego, dwuletniej, dwu i pół letniej oraz trzyletniej medycznej szkoły zawodowej. W ramach projektu 16,5 tys. z planowanych do objęcia wsparciem pielęgniarek i połoŝnych ukończyło studia pomostowe. Zorganizowano 9 konferencji szkoleniowych dla 805 osób z uczelni realizujących studia oraz zaproszonych gości. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 20,3 mln EUR, co stanowi ok. 47% jego budŝetu. Liczba lekarzy deficytowych specjalizacji, którzy ukończyli pełen cykl kursów w ramach realizacji programu specjalizacji równieŝ znacząco wzrosła, przy czym przyrost ten wahał się między 188 w przypadku kardiologów, a 18 w odniesieniu do onkologii. Relatywnie niski poziom wykonania wskaźników dot. deficytowych specjalizacji lekarskich wynika przede wszystkim z długości cyklu kształcenia lekarzy. NajniŜszy stopień realizacji wskaźnika odnotowano w przypadku onkologii (9,3% celu), co wynika z dopuszczenia moŝliwości wspierania innych niŝ onkologia kliniczna specjalizacji lekarskich, które nie są uwzględniane w ramach wskaźnika. Nieuwzględnienie w ramach analizowanego wskaźnika innych specjalizacji onkologicznych moŝe skutkować niezrealizowaniem celu załoŝonego w Programie. W Planie działania na 2012 r. przewidziano, Ŝe kursy specjalizacyjne zakończy 211 onkologów (67,9% celu). Kursy specjalizacyjne finansowane są w projekcie Kształcenie w ramach procesu specjalizacji lekarzy deficytowych specjalności tj. onkologów, kardiologów i lekarzy medycyny pracy (wartość: 27,7 mln EUR; okres realizacji: ), który jest wdraŝany przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie i zakłada kształcenie specjalizacji lekarzy z 145

146 kardiologii, onkologii i medycyny pracy. Od początku wdraŝania projektu blisko 3,2 tys. lekarzy ukończyło kursy specjalizacyjne z kardiologii, kardiologii dziecięcej, onkologii, medycyny pracy oraz onkologicznych kursów z patomorfologii. Łącznie 316 lekarzy ukończyło pełny cykl kursów specjalizacyjnych, w tym 29 onkologów, 191 kardiologów, 96 lekarzy medycyny pracy. Udzielono wsparcia 2742 lekarzom z tytułu poniesionych kosztów uczestnictwa w kursach specjalizacyjnych. Ponadto, 240 kierowników specjalizacji ukończyło kursy aktualizujące wiedzę. Równocześnie 398 lekarzy, którzy uczestniczyli w projekcie uzyskało tytuł specjalisty. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 7,5 mln EUR, co stanowi ok. 27% jego budŝetu. Realizacja powyŝszego projektu przyczyniła się równieŝ do wzrostu liczby lekarzy deficytowych specjalizacji przypadających na 100 tys. mieszkańców w przypadku liczby lekarzy onkologów i kardiologów, niemniej bez zmian w porównaniu z wartością bazową, pozostaje liczba lekarzy medycyny pracy (4,24 na 100 tys. ludności). W realizację ww. celu wpisują się równieŝ inne dwa projekty wspierające personel medyczny systemu ratownictwa medycznego, tj. Wsparcie systemu ratownictwa medycznego poprzez kształcenie zawodowe lekarzy, ratowników medycznych i dyspozytorów medycznych i Profesjonalne pielęgniarstwo systemu ratownictwa medycznego w Polsce wsparcie kształcenia podyplomowego. W kontekście wdraŝania projektów ukierunkowanych na podniesienie kwalifikacji personelu medycznego warto zwrócić uwagę na badanie ewaluacyjne z 2011 r. pn. Analiza potrzeb szkoleniowych personelu medycznego oraz pracowników wykonujących zawody niemedyczne w ramach systemu opieki zdrowotnej w Polsce. W ramach badania wypracowano rekomendacje dotyczące konieczności zapewnienia szkolenia lekarzy zatrudnionych w szpitalach m.in. w zakresie chorób wewnętrznych, kardiologii, medycyny ratunkowej, anestezjologii i intensywnej terapii, pediatrii oraz ortopedii. Wskazano, Ŝe szkolenia dla pielęgniarek powinny natomiast obejmować m.in. resuscytację krąŝeniowo-oddechową noworodków, pielęgniarstwo ratunkowe, pielęgniarstwo chirurgiczne. Szkolenia dla połoŝnych powinny obejmować m. in.: pielęgniarstwo połoŝnicze, pielęgniarstwo ginekologiczne, monitorowanie dobrostanu płodu w czasie ciąŝy i podczas porodu. Badanie ewaluacyjne zawiera równieŝ szczegółowe rekomendacje dotyczące tematyki szkoleń dla fizjoterapeutów, techników medycznych, diagnostów laboratoryjnych oraz techników elektroradiologów. W raporcie wskazuje się równieŝ na znaczenie programów szkoleniowych mających na celu zwiększanie zatrudnienia lekarzy specjalistów w szpitalach w zakresie m. in.: onkologii, chorób wewnętrznych, kardiologii, geriatrii. W badaniu wskazuje się jednocześnie programy szkoleniowe mające na celu zdobywanie umiejętności lekarskich w zakresie: echokardiografii, medycyny bólu, leczenia Ŝywieniowego i innych. Dodatkowo wskazano, Ŝe istotne są szkolenia z tematów i dziedzin niemedycznych mających zastosowanie w medycynie, w szczególności: prawo medyczne, rozliczanie i kontraktowanie świadczeń z NFZ, zarządzanie zespołem, czasem, organizacją pracy w oddziale, komunikacja interpersonalna i inne. W raporcie wskazuje się na potrzebę organizacji szkoleń/ studiów podyplomowych dla personelu zarządzającego podmiotami leczniczymi z zakresu prawa medycznego, kodeksu spółek handlowych, ekonomiki ochrony zdrowia, zarządzania podmiotami leczniczymi, zarządzania w czasach kryzysu (zakres programowy w zaleŝności od wykonywanego zawodu i stanowiska). Cel 6. Podniesienie jakości w jednostkach słuŝby zdrowia Wysoki stopień wykonania wskaźników odnotowano równieŝ w ramach celu 6. Podniesienie jakości w jednostkach słuŝby zdrowia. Zmniejszeniu w porównaniu z końcem 2010 r. uległa liczba jednostek słuŝby zdrowia, które uzyskały akredytacje Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia w ramach Priorytetu. Zmiana wartości wskaźnika wynika wprost ze zmiany jego definicji podczas przeglądu śródokresowego (obecnie mierzony jest wyłącznie w odniesieniu do jednostek, które uzyskały akredytacje w wyniku udziału w projekcie, wcześniej - wskaźnik uwzględniał wszystkie jednostki posiadające akredytacje). Na koniec 2011 r. wykonanie tego miernika stanowiło ok. 41% docelowej wartości. Z uwagi na wygaśnięcie akredytacji przyznanych w latach poprzednich zmniejszeniu w porównaniu z 2010 r. uległ odsetek jednostek słuŝby zdrowia posiadających akredytację Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia. Na koniec 2011 r. akredytację CMJOZ posiadało 14,7% jednostek. Realizacji wskaźnika dot. akredytacji szpitali słuŝył projekt pn. Wsparcie procesu akredytacji zakładów opieki zdrowotnej (wartość projektu: 1,9 mln EUR, okres realizacji: ), wdraŝany przez Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia. Od początku 146

147 realizacji projektu liczba uzyskanych certyfikatów akredytacyjnych wyniosła 94 (z zaplanowanych w projekcie 188). Równocześnie przeprowadzono łącznie 121 wizyt akredytacyjnych wraz z pilotaŝem. W ramach szkoleń dotyczących uzyskiwania certyfikatów akredytacyjnych przeszkolono 322 osoby. Ponadto, w projekcie przeszkolono 39 wizytatorów akredytacyjnych, opracowano aplikację informatyczną wspomagającą prowadzenie procedury akredytacyjnej oraz zestaw wskaźników jakości i zasady ich monitorowania w szpitalach. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 856,2 tys. EUR, co stanowi ok. 45% jego budŝetu. Ze względu na duŝe zainteresowanie szkoleniami w projekcie realizowanym przez NFZ pn. Szkolenia kadry zarządzającej szpitali posiadających umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawartą z oddziałem wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia albo udzielające świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych na podstawie innych tytułów oraz dysponentów środków publicznych w sektorze ochrony zdrowia tj. kadry zarządzającej NFZ (wartość projektu: 894,2 tys. EUR, okres realizacji: , wydatkowano 96% budŝetu), do końca jego realizacji udział w szkoleniach zakończyło ponad 2 tys. przedstawicieli kadry zarządzającej oraz dysponentów środków publicznych w sektorze zdrowia, co stanowi 135% celu określonego w Programie (liczba uwzględnia równieŝ rezultatu projektu opisanego poniŝej). Osoby uczestniczące w tych szkoleniach podniosły swoje kompetencje z zakresu tworzenia i utrzymywania systemu jednolitych grup pacjentów (JGP), analizy klinicznej i kosztowej JGP, wykorzystywania systemu JGP dla oceny jakości świadczeń szpitalnych, wykrywania nieprawidłowości kodowania diagnoz i procedur medycznych, zarządzania zakładem opieki zdrowotnej oraz finansowania opieki zdrowotnej. Łącznie szkoleniami z zakresu zarządzania objęto przedstawicieli 58% jednostek słuŝby zdrowia. Ta sama grupa docelowa uzyskała równieŝ wsparcie w projekcie Nowoczesne zarządzanie w zakładach opieki zdrowotnej szkolenia z zakresu rachunku kosztów i informacji zarządczej oraz narzędzi restrukturyzacji i konsolidacji ZOZ (ok. 438 osób) (wartość projektu: 2,1 mln EUR, okres realizacji: ). Od początku wdraŝania projektu przeszkolono w zakresie rachunku kosztów bądź konsolidacji świadczeniodawców 1500 pracowników ZOZ, w tym 915 pracowników kadry zarządzającej ZOZ. Równocześnie szkoleniami objęto 47 pracowników organów załoŝycielskich. Ponadto, w ramach projektu utworzono elektroniczną platformą wymiany doświadczeń oraz opracowano plan kont i metodologię rachunku kosztów. Dla przedstawicieli organów załoŝycielskich i pracowników ZOZ przeprowadzono 11 szkoleń-konferencji oraz przeprowadzono 13 cykli szkoleniowych dla 390 liderów. Zorganizowano warsztaty na temat metodologii rachunku kosztów dla 60 uczestników oraz warsztaty na temat konsolidacji świadczeniodawców dla 20 uczestników. Do końca 2011 r. wydatkowano w ramach projektu 570,6 tys. EUR, co stanowi ok. 27% jego budŝetu. PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu II. Jednostka Wskaźniki miary Rok Płeć PRIORYTET II Cel szczegółowy 1. Rozwój i poprawa funkcjonowania systemowego wsparcia adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw Wskaźniki produktu Liczba konsultantów osoba Realizacja O: świadczących usługi na rzecz K: rozwoju przedsiębiorczości w M: akredytowanych instytucjach, którzy zostali objęci usługami 1600 docelowa doradczymi, szkoleniowymi lub innymi formami podwyŝszania 0 bazowa kwalifikacji Szacowana 1250 Liczba osób naleŝących do kadry szkoleniowej, które podniosły swoje kwalifikacje zgodnie z tzw. podejściem kompetencyjnym Liczba przedsiębiorstw i osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą, którzy skorzystali z usług świadczonych osoba osoba/ przedsiębiorstwo realizacja Realizacja docelowa bazowa Szacowana realizacja Realizacja docelowa O: K: M:

148 Wskaźniki w akredytowanych instytucjach Odsetek konsultantów, świadczących usługi na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w akredytowanych instytucjach, którzy zostali objęci usługami doradczymi, szkoleniowymi lub innymi formami podwyŝszania kwalifikacji - w ogólnej liczbie konsultantów akredytowanych instytucji Odsetek osób naleŝących do kadry szkoleniowej, które podniosły swoje kwalifikacje zgodnie z tzw. podejściem kompetencyjnym w ogólnej liczbie osób naleŝących do kadry szkoleniowej Odsetek przedsiębiorstw korzystających z usług świadczonych na rzecz rozwoju przedsiębiorczości w akredytowanych instytucjach w ogólnej liczbie funkcjonujących przedsiębiorstw Liczba przedsiębiorstw, które zostały objęte wsparciem Liczba pracowników przedsiębiorstw, którzy zakończyli udział w projektach szkoleniowych, w tym: - liczba osób w wieku powyŝej 50. roku Ŝycia % % % Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET II bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Realizacja O: 0% 0% 0% 0,89% 6,01% K: 0% 0% 0% 0,52% 6,67% M: 0% 0% 0% 0,37% 5,16% docelowa 90% bazowa 0 Realizacja O: 0% 0% 0% 8,81% 13,59% K: 0% 0% 0% 5,54% 8,95% M: 0% 0% 0% 3,27% 4,64% docelowa 30% bazowa 0 Realizacja 0% 0% 1,1% 6,52% 10,27% docelowa 17,50% bazowa 0 Cel szczegółowy 2. Rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej Wskaźniki produktu przedsiębiorstwo Realizacja docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja osoba Realizacja O: K: M: O: K: M: docelowa Ø bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Odsetek przedsiębiorstw, które % Realizacja - - 1% 2,49% 3,09% inwestują w szkolenie pracowników dzięki wsparciu ze docelowa 3,50% środków EFS w ogólnej liczbie aktywnych przedsiębiorstw bazowa b/d Cel szczegółowy 3. Poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą Wskaźniki produktu Liczba pracowników zagroŝonych osoba Realizacja O: negatywnymi skutkami procesów K: restrukturyzacji (zmiany M: gospodarczej), którzy zostali objęci działaniami szybkiego docelowa 2300 bazowa reagowania 0 Szacowana

149 Wskaźniki Liczba przedstawicieli partnerów, którzy zostali objęci wsparciem w ramach Priorytetu Odsetek pracowników, którzy w okresie do 6 m-cy po zakończeniu udziału w projekcie znaleźli pracę, załoŝyli własną działalność gospodarczą, kontynuowali zatrudnienie w dotychczasowym miejscu pracy w ogólnej liczbie pracowników, którzy zakończyli udział w projekcie Odsetek organizacji reprezentatywnych partnerów społecznych na poziomie centralnym objętych wsparciem w ramach Priorytetu w ogólnej % % Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET II realizacja Partner Realizacja O: społeczny K: M: docelowa 1800 bazowa 0 Szacowana realizacja 2411 Wskaźniki rezultatu Realizacja O: ,3% 98,30% 70,00% K: - - 0% 0% 64,18% M: - - 0% 0% 70,74% docelowa 30% bazowa b/d Realizacja ,3% 71,43% 85,71% docelowa 100% bazowa 0 liczbie tych organizacji Cel szczegółowy 4. Poprawa stanu zdrowia osób pracujących poprzez opracowanie programów profilaktycznych oraz programów wspierających powrót do pracy Liczba programów profilaktycznych oraz programów wspierających powrót do pracy opracowanych w ramach Priorytetu program Wskaźniki produktu Realizacja docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Realizacja 0 0 8% 34,62% 46,15% Odsetek chorób zawodowych, dla % których opracowano programy profilaktyczne oraz programy docelowa 38% wspierające powrót do pracy bazowa 0 Cel szczegółowy 5. Podniesienie kwalifikacji i umiejętności personelu medycznego Wskaźniki produktu Liczba pielęgniarek i połoŝnych, osoba Realizacja O: które ukończyły studia K: pomostowe w ramach Priorytetu M: docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Liczba lekarzy deficytowych osoba Realizacja specjalizacji: a) onkologia, O: K: M: b) kardiologia, O: K: c) medycyna pracy, którzy ukończyli w ramach Priorytetu cykl kursów w ramach realizacji programu specjalizacji docelowa bazowa 10 M: O: K: M: a) 311 b) 404 c)

150 Wskaźniki Odsetek pielęgniarek i połoŝnych, które ukończyły studia pomostowe w ramach Priorytetu w ogólnej liczbie pielęgniarek i połoŝnych Liczba lekarzy specjalistów na 100 tys. mieszkańców, w podziale na: % Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET II Szacowana realizacja osoba Wskaźniki rezultatu Realizacja O: 0,0% 0,0% 0,2% 1,22% 5,11% docelowa 7,83% bazowa 0 Realizacja a) onkologów, 1 1,16 1,28 1,35 1,42 b) kardiologów, 5,43 6,26 6,74 6,97 7,16 c) lekarzy medycyny pracy 4,24 4,14 4,22 4,25 4,24 a) 2,06 docelowa b) 8,33 Liczba przedstawicieli kadry zarządzającej oraz dysponentów środków publicznych w sektorze zdrowia, którzy zakończyli szkolenie z zakresu zarządzania w ramach Priorytetu Liczba jednostek słuŝby zdrowia, które uzyskały akredytacje Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia w ramach Priorytetu Odsetek jednostek słuŝby zdrowia, których przedstawiciele kadry zarządzającej zostali objęci szkoleniami z zakresu zarządzania w ramach Priorytetu Odsetek jednostek słuŝby zdrowia posiadających akredytację Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia bazowa c) 5,86 a) 1,00 b) 5,43 c) 4,24 Cel szczegółowy 6. Podniesienie jakości w jednostkach słuŝby zdrowia Wskaźniki produktu % % osoba instytucja Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia Realizacja O: K: M: docelowa 1500 bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja docelowa 188 bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Realizacja ,97% 52,52% 58,51% docelowa 50% bazowa 0 Realizacja 8% 8% 7,90% 15,12% 14,72% docelowa 32% bazowa 8% 122 brak danych Do końca 2011 r. w projektach realizowanych w Priorytecie II rozpoczęło udział ponad 522 tys. osób, z czego 48% stanowiły kobiety. Udział w projektach zakończyło 422 tys. uczestników, w tym 47,6% kobiet. Ponad 97,6 tys. osób kontynuuje udział w realizowanych przedsięwzięciach w Priorytecie w 2012 r. Zdecydowaną większość osób, które rozpoczęły udział w projektach stanowiły osoby zatrudnione, tj. 446 tys. (85%). Znacząco mniejszy odsetek stanowili bezrobotni 46 tys. osób (9%) oraz osoby nieaktywne zawodowo 30,4 tys. (6% ogólnej liczby), w tym 12 tys. osób uczących lub kształcących się. W grupie zatrudnionych uczestników projektów relatywnie największą grupę stanowili pracownicy duŝych przedsiębiorstw 176,2 tys. osób (46,3% ogółu zatrudnionych), niemniej odsetek ten był niŝszy od udziału osób zatrudnionych w całym sektorze MŚP (łącznie z samozatrudnionymi), który wyniósł 50,6%. W grupie pracowników mikro, małych i średnich przedsiębiorstw najmniejszy udział odnotowano w przypadku samozatrudnionych (5,8%), natomiast najwyŝszy w odniesieniu do zatrudnionych w mikroprzedsiębiorstwach (16,4%) i małych firmach (16,4%). PoniŜszy wykres przedstawia strukturę zatrudnionych uczestników projektów

151 Rys. 57 Struktura osób pracujących uczestniczących w projektach w Priorytecie II PO KL (%) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% rolnicy 0,8% samozatrudnieni 5,8% zatrudnieni w mikroprzedsiębiorstwach 16,8% 16,4% zatrudnieni w małych przedsiębiorstwach zatrudnieni w średnich przedsiębiorstwach 11,7% zatrudnieni w dużych przedsiębiorstwach 46,3% zatrudnieni w administracji publicznej 1,6% 0,3% zatrudnieni w NGO Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu II PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Analizując udział kobiet wśród uczestników projektów w Priorytecie II wg statusu na rynku pracy, najwyŝszy ich odsetek odnotowano tradycyjnie wśród pracowników administracji publicznej (64,9%) i organizacji pozarządowych (64,4%) oraz średnich przedsiębiorstw (54,6%). NajniŜszy udział kobiet w projektach dotyczył grupy zatrudnionych w rolnictwie (39,7%) oraz samozatrudnionych (40,9%). Pod względem wieku, wśród osób rozpoczynających udział w projektach na koniec 2011 r., osoby młode w wieku lata stanowiły 11% ogółu, natomiast osoby w wieku starszym między 55. a 64. rokiem Ŝycia niecałe 6% wszystkich rozpoczynających, w tym 5% pracowników w tej grupie wiekowej. Udział osób w wieku lata w ogólnej liczbie uczestników projektów jest zatem taki sam jak w latach Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia, większość uczestników projektów posiadało wykształcenie wyŝsze ponad 266 tys. (ponad 50% ogółu). Następnie najliczniej reprezentowane były osoby z wykształceniem ponadgimnazjalnym (25,9%) i pomaturalnym (20%). Najmniejszy udział przypadł grupie osób z wykształceniem podstawowym, gimnazjalnym i niŝszym (3,1%). W 2011 r. do projektów realizowanych w Priorytecie II przystąpiło ponad 11 tys. przedsiębiorstw, a na koniec okresu sprawozdawczego ich łączna liczba wyniosła blisko 134 tys. Największy udział odnotowano w przypadku mikroprzedsiębiorstw (w tym samozatrudnieni) tj. 99,6 tys., co stanowiło 74,3% ogólnej liczby przedsiębiorstw, które przystąpiły do projektów do końca 2011 r. Drugą pod względem udziału grupę podmiotów stanowiły małe przedsiębiorstwa (17,7%), natomiast najsłabiej reprezentowane były duŝe przedsiębiorstwa (2,9%). PoniŜszy wykres przedstawia strukturę przedsiębiorstw uczestniczących w projektach w Priorytecie II. Rys. 58 Struktura przedsiębiorstw objętych wsparciem w Priorytecie II PO KL (%) Małe przedsiębiorstwa 17,7% Średnie przedsiębiorstwa 5,1% Duże przedsiębiorstwa 2,9% Mikroprzedsiębi orstwa 74,3% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu II PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) 151

152 Struktura firm objętych wsparciem w projektach Priorytetu II uległa niewielkiej zmianie w porównaniu z 2010 r. Nieznaczenie spadł udział duŝych przedsiębiorstw (z 3% w 2010 r.), na rzecz wzrostu odsetka mikroprzedsiębiorstw (73% w 2010 r.). Spadł jednocześnie udział średnich przedsiębiorstw (6% w 2010 r.) i małych firm (18% w 2010 r.). Dalsza zmiana struktury firm uczestniczących w projektach będzie widoczna w następnych latach z uwagi na modyfikację zapisów PO KL wprowadzonych w toku przeglądu śródokresowego. Zgodnie z wyznaczonym kierunkiem, realizowane od 2012 r. projekty będą skierowane wyłącznie do mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, które ze względu na swoją specyfikę działania, ograniczone zdolności organizacyjno-finansowe oraz ograniczoną liczbę pracowników napotykają na największe bariery w zakresie diagnozowania potrzeb, doboru właściwej formy oraz realizacji ich planu rozwoju, w tym polityki szkoleniowej. Wsparcie udzielane w ramach Priorytetu zostanie więc skierowane do tej grupy przedsiębiorstw i obejmie bezpośrednie wsparcie szkoleniowe, doradcze i finansowe, na podstawie zidentyfikowanych potrzeb rozwojowych mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Głównym odbiorcą wsparcia będą firmy mikro i małe, a wsparcie dla przedsiębiorstw średnich będzie ograniczone do firm o ograniczonych zasobach organizacyjno-finansowych, stanowiących barierę do ich dalszego rozwoju. Ponadto, wsparcie zostanie skoncentrowane na wybranych obszarach tematycznych. Szczególny nacisk zostanie połoŝony na tematykę związaną z opracowywaniem i realizacją strategii zarządzania zasobami ludzkimi, w szczególności pracownikami powyŝej 50. roku Ŝycia. Komplementarne instrumenty będą wdraŝane w Priorytecie VIII, poniewaŝ stanowią odpowiedź na bieŝące potrzeby przedsiębiorstw oraz pozwalają zwiększyć dostęp do szkoleń pracownikom o niskich lub zdezaktualizowanych kwalifikacjach (osoby powyŝej 50. roku Ŝycia). W Priorytecie II wdraŝane będą instrumenty w wybranych obszarach tematycznych pozwalające budować długofalową przewagę konkurencyjną przedsiębiorców na rynku. Realizacja celów strategii Europa 2020 Poprzez wsparcie kierowane na rzecz rozwoju zasobów ludzkich, zwiększania adaptacyjności przedsiębiorstw i pracowników, a takŝe ich potencjału zdrowia, Priorytet II PO KL wpisuje się w cele strategii Europa 2020 sprzyjające inteligentnemu, włączającemu i zrównowaŝonemu wzrostowi. Inwestycje w dostosowanie umiejętności pracowników do potrzeb zmieniającej się gospodarki, wsparcie szkoleniowe, a takŝe w zakresie profilaktyki zdrowotnej słuŝą osiągnięciu włączającego wzrostu (inclusive growth), działania o charakterze innowacyjnym wspierające adaptacyjność i modernizację przedsiębiorstw wpisują się w filar wzrostu inteligentnego (smart growth), a wsparcie kierowane do małych i średnich przedsiębiorstw zwiększające ich konkurencyjność na rynku sprzyja osiąganiu zrównowaŝonego wzrostu (sustainable growth). Działania wdraŝane w ramach Priorytetu II realizowane są w następujących obszarach interwencji pokrywających się z celami Strategii Europa 2020: Rozwój systemów i strategii uczenia się przez całe Ŝycie w przedsiębiorstwach; szkolenia i usługi na rzecz zwiększenia zdolności adaptacyjnych pracowników do zmian; promowanie przedsiębiorczości i innowacji (kategoria 62) Opracowywanie i upowszechnianie innowacyjnych i bardziej wydajnych form organizacji pracy (kategoria 63) Rozwój specjalistycznych usług w zakresie zatrudnienia, szkolenia i wsparcia w związku z restrukturyzacją sektorów i przedsiębiorstw, rozwój systemów przewidywania zmian w sferze zatrudnienia i zapotrzebowania na kwalifikacje i przyszłych wymogów w zakresie zatrudnienia i kwalifikacji (kategoria 64) Działania na rzecz aktywnego starzenia się oraz wydłuŝania Ŝycia zawodowego (kategoria 67) WdraŜanie aktywnych i prewencyjnych instrumentów rynku pracy (kategoria 66) Opracowywanie, uruchomienie i wdroŝenie reform systemów kształcenia i szkolenia celem zwiększenia zdolności do zatrudnienia, zwiększenia stopnia dostosowania systemów kształcenia i szkolenia początkowego i zawodowego do potrzeb rynku pracy oraz systematycznej aktualizacji kwalifikacji kadry systemu oświaty w perspektywie gospodarki opartej na innowacji i wiedzy (kategoria 72) Do końca 2011 r. największą część alokacji w Priorytecie II zakontraktowano w obszarze rozwoju systemów i strategii uczenia się przez całe Ŝycie w przedsiębiorstwach (szkolenia i usługi na rzecz 152

153 zwiększenia zdolności adaptacyjnych pracowników do zmian; promowanie przedsiębiorczości i innowacji) w wysokości ponad 432 mln EUR. Ponad 88,5 mln EUR zakontraktowano na opracowywanie, uruchomienie i wdroŝenie reform systemów kształcenia i szkolenia celem zwiększenia zdolności do zatrudnienia, zwiększenia stopnia dostosowania systemów kształcenia i szkolenia początkowego i zawodowego do potrzeb rynku pracy oraz systematycznej aktualizacji kwalifikacji kadry systemu oświaty w perspektywie gospodarki opartej na innowacji i wiedzy (kategoria 72). Znaczącą kwotę w wysokości blisko 31 mln EUR przeznaczono równieŝ na rozwój specjalistycznych usług w zakresie zatrudnienia, szkolenia i wsparcia w związku z restrukturyzacją sektorów i przedsiębiorstw (kategoria 64). Problemy w realizacji Priorytetu Instytucja Pośrednicząca II stopnia (PARP) zidentyfikowała problem związany z niedostatecznym wykorzystaniem środków w ramach Priortetu II przez partnerów społecznych. Do końca 2011 roku jeden wniosek o dofinansowanie na kwotę ok. 5 mln PLN został przyjęty do realizacji. W związku z powyŝszym, niewykorzystane środki z konkursu w 2011 r. zostały przesunięte na 2012 r. Jednocześnie planowana na IV kwartał 2012 r. nowelizacja Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach PO KL powinna umoŝliwić rozszerzenie grona podmiotów uprawnionych do realizacji projektów o struktury wewnątrzorganizacyjne reprezentatywnych organizacji związkowych i reprezentatywnych organizacji pracodawców tj. organizacje członkowskie, struktury regionalne, terenowe i branŝowe - w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz z późn. zm.). 3.3 PRIORYTET III Wysoka jakość systemu oświaty Informacja na temat finansowych postępów realizacji priorytetu Priorytet III koncentruje się na podwyŝszaniu jakości edukacji równieŝ poprzez jego lepsze powiązanie z gospodarką i rynkiem. SłuŜy temu realizacja komplementarnych działań ukierunkowanych na usprawnienie monitoringu, ewaluacji i badań edukacyjnych oraz ich późniejsze wykorzystanie w polityce edukacyjnej i w zarządzaniu oświatą, upowszechnianie kształcenia zorientowanego na efekty nauczania i uczenia się oraz stworzenie Krajowego Systemu Kwalifikacji i upowszechnienie uczenia się przez całe Ŝycie. Ponadto, od roku 2012 w Priorytecie uwzględniono działania słuŝące poprawie jakości doskonalenia nauczycieli, spójnego z rozwojem szkół w obszarach, które wymagają szczególnego wsparcia. Alokacja finansowa przeznaczona na realizację Priorytetu III na lata wynosi ponad 793,7 mln EUR (w tym wkład EFS ponad 674,7 mln EUR), co stanowi 6,7% alokacji Programu, po uwzględnieniu zmian wprowadzonych w ramach przeglądu śródokresowego, tj. zmniejszeniu środków na realizację Priorytetu III o 212,5 mln EUR. Od początku wdraŝania Priorytetu III PO KL do końca 2011 r. podpisano łącznie 317 umów o dofinansowanie, których wartość środków publicznych wyniosła ponad 545,3 mln EUR, co stanowi blisko 68,7% alokacji na lata Poziom ten jest nieznacznie niŝszy od średniej wykorzystania alokacji dla komponentu centralnego wynoszącej 70,4%. Udział kontraktacji w alokacji na lata znacznie wzrósł, co jest efektem wprowadzenia zmian w wyniku przeglądu śródokresowego polegających na zmniejszeniu wartości środków przeznaczonych na realizację Priorytetu III. Przekłada się to równieŝ na stopień wykorzystania alokacji na poziomie Działań, który znacząco się poprawił. W większości przypadków wskaźnik ten jest wysoki, tj %. Wyjątkiem jest Działanie 3.4 z 55% wykorzystanej alokacji. Relatywnie niski poziom kontraktacji wynika ze znacznego zwiększenia alokacji na realizację tego obszaru w wyniku przeglądu śródokresowego. Niemniej, biorąc pod uwagę Plan działania na 2012 r. udział zakontraktowanych środków w alokacji w Działaniu 3.4 na koniec 2012 r. planowany jest na poziomie 83%. 153

154 Rys. 59 Stopień wykorzystania alokacji według Działań Priorytetu III PO KL (%) 100,0% 90,0% 93,3% 88,8% 83,3% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 13,5% 68,7% 34,3% 25,3% 37,7% 55,4% 17,5% 10,0% 0,0% Działanie 3.1 Modernizacja systemu zarządzania i nadzoru w oświacie Działanie 3.2 Rozwój systemu egzaminów zewnętrznych Działanie 3.3 Poprawa jakości kształcenia Działanie 3.4 Otwartość systemu edukacji w kontekście uczenia się przez całe życie poziom kontraktacji poziom kontraktacji - Priorytet III poziom wydatkowania poziom wydatkowania - Priorytet III Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Wydatkowanie na poziomie nieznacznie przekraczającym 25% alokacji to jeden z najniŝszych wyników w komponencie centralnym PO KL oraz rezultat znacznie poniŝej średniej dla Programu, która wynosi 39%. Jako przyczyny takiego stanu rzeczy wskazywane są przedłuŝające się procedury przetargowe oraz braki kadrowe IP. Niemniej, naleŝy podkreślić znaczący postęp w rozliczaniu zakontraktowanych środków odnotowany w 2011 r. zatwierdzonych wniosków o płatność na koniec 2011 r. wyniosła blisko 201 mln EUR, co w porównaniu z rokiem 2010 oznacza wzrost o 150%. Tak jak w ubiegłym roku najszybciej rozliczane są wydatki w Działaniu 3.3 blisko 38% wartości kontraktacji. Realizacja celów Priorytetu Analiza wartości wskaźników osiągniętych na koniec 2011 roku wykazuje znaczący postęp w realizacji działań Priorytetu III. Niemniej, wykonanie zaplanowanych wartości w przypadku niektórych wskaźników pozostaje nadal na dość niskim poziomie. Oceniając ten fakt naleŝy wziąć pod uwagę, Ŝe realizowane projekty mają często charakter wieloletni, a ich efekty zaplanowane są na końcową fazę wdraŝania. Zgodnie z załoŝeniami znaczącego wzrostu wskaźników moŝna oczekiwać w roku Cel 1. Wzmocnienie zdolności systemu edukacji w zakresie monitoringu, ewaluacji i badań edukacyjnych oraz ich wykorzystywanie w polityce edukacyjnej i zarządzaniu oświatą W ramach celu 1. Wzmocnienie zdolności systemu edukacji w zakresie monitoringu, ewaluacji i badań edukacyjnych oraz ich wykorzystywanie w polityce edukacyjnej i zarządzaniu oświatą zrealizowano następujące działania. W procesie realizacji Planu Działań dotyczącego wzmocnienia zdolności do monitorowania, ewaluacji i badań zgodnie z zatwierdzonymi do 31 grudnia 2011 r. wnioskami o płatność osiągnięto 35,5% wykonania zaplanowanych procesów. Jest to wynik poniŝej oczekiwań. Zgodnie z Planem działania na rok 2011 wskaźnik powinien być osiągnięty na poziomie 43,7%. Niska realizacja wynika z problemów beneficjenta z rozstrzygnięciem przetargów na badanie pilotaŝowe wydatków gospodarstw na edukację oraz na realizację studiów doktoranckich. Zgodnie z zapewnieniem Instytutu Badań Edukacyjnych, beneficjenta projektu Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego (wartość ogółem: 85 mln EUR, okres realizacji: ), w ramach którego realizowany jest wskaźnik, zanotowane opóźnienie nie będzie miało wpływu na osiągnięcie wartości docelowej wskaźnika. Jest to kluczowy projekt dla 154

155 realizacji celu 1. Głównym celem tego projektu jest wzmocnienie zdolności systemu edukacji w zakresie badań edukacyjnych oraz zwiększenie moŝliwości wykorzystywania wyników badań naukowych w polityce i praktyce edukacyjnej oraz zarządzaniu oświatą. W roku 2011 w ramach Planu Działań zespoły opiekunów naukowych i rada programowa projektu opracowały plany badawcze 2011 r. wraz z rekomendacjami dla potrzeb polityki edukacyjnej. Ponadto, przeprowadzono prace w zakresie badań edukacyjnych w obszarze dydaktyk przedmiotowych mające na celu rozwój narzędzi i metod dydaktycznych dla nauczycieli, w tym badanie funkcjonowania podstawy programowej w szkołach, badanie dobrych praktyk, równieŝ zagranicznych. Zrealizowano wiele badań, wśród nich m.in: Psychologiczne i pedagogiczne aspekty indywidualizacji kształcenia (tezy raportu będą wykorzystywane do konceptualizacji dalszych etapów badań w zakresie indywidualizacji procesu nauczania i wychowania uczniów szkół podstawowych w klasach I-III oraz w obszarze podnoszenia efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi), Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów szkół podstawowych w klasach I-III (w 2011 roku był pilotaŝ, na podstawie którego w 2012 roku rozpocznie się badanie główne), Ocenianie i ewaluacja w polskim systemie edukacji (celem badania było sporządzenie usystematyzowanego opisu stosowanych w Polsce metod i sposobów oceny funkcjonowania systemu edukacji, działania szkół i nauczycieli oraz efektów uczenia się uzyskiwanych przez uczniów; jest on częścią projektu międzynarodowego, zainicjowanego przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) zatytułowanego: Przegląd rozwiązań w zakresie oceniania i ewaluacji na rzecz poprawy wyników szkół (Review on Evaluation and Assessment Frameworks for Improving School Outcomes); raport jest obecnie przygotowywany do upowszechnienia w postaci publikacji elektronicznej i drukowanej).. Stworzono Bank Informacji o Badaniach Edukacyjnych (BIBE). Ponadto, opracowano koncepcję tworzenia zaplecza badawczego i informacyjnego systemu edukacji oraz jego instytucjonalizacji, stworzono ramowy program kształcenia wysoko wykwalifikowanych kadr badawczych i uruchomiono pierwsze studia podyplomowe oraz doktoranckie. Równolegle kontynuowano prace nad upowszechnianiem projektu poprzez docieranie do środowisk edukacyjnych, rozpoznawanie ich potrzeb w zakresie badań edukacyjnych oraz narzędzi dydaktycznych. Uruchomiono portal Baza Narzędzi Dydaktycznych oraz newsletter IBE. W kolejnych etapach projektu realizowane będą badania m.in.: "Szkoła Samodzielnego Myślenia", "Badanie realizacji nowej podstawy programowej z historii", "Badanie uczenia się i nauczania jęz. obcych w gimnazjum BUNJO I", "Badanie umiejętności mówienia BUM I". Ponadto, przygotowany zostanie m.in. kolejny "Raport o stanie edukacji", stanowiący kamień milowy w Planie Działań dotyczącym wzmocnienia zdolności ewaluacyjnych i badawczych systemu edukacji. W ramach instytucjonalizacji zaplecza badawczego planowane jest m.in. podpisanie umów dot. współpracy międzyinstytucjonalnej z Euroclio (Europejskim Stowarzyszeniem Nauczycieli Historii) oraz International Association fot the Evaluation of Education of Educational Achievement - IEA. Do końca 2011 r. stopień wydatkowania w ramach zakontraktowanych środków wyniósł 10,3%. W odniesieniu do wskaźnika produktu liczba projektów analitycznych i badawczych zrealizowanych w ramach Planu Działań do końca roku 2011 zakończono czwarty projekt (wg zatwierdzonych wniosków o płatność zrealizowano 3 projekty 30% wartości docelowej). Przygotowano raport z jego realizacji pt. Raport o stanie badań: Perspektywy indywidualizacji kształcenia. Opracowany dokument stanowi podsumowanie aktualnego stanu wiedzy na temat uwarunkowań i efektywności procesu indywidualizacji kształcenia. Szczególną uwagę zwraca na teoretyczną podstawę indywidualizacji rolę interakcji predyspozycji ucznia i oddziaływań szkoły w wytworzeniu osiągnięć szkolnych. Zasadnicza część raportu przedstawia główne systemy indywidualizacji kształcenia oraz ocenę ich skuteczności. Do końca grudnia 2011 roku liczba szkół, w których upowszechniono narzędzie i metodologię pomiaru EWD (edukacyjnej wartości dodanej) wzrosła do , co oznacza 68,4%-owy wzrost w porównaniu z 2010 r. oraz osiągnięcie 33,3% wartości docelowej wskaźnika produktu. Przytaczane wartości dotyczą szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych. Jednocześnie odsetek szkół, oceniających jakość własnej pracy z wykorzystaniem wskaźnika EWD wzrósł do poziomu 28,8%. Instytucja Pośrednicząca zaznaczyła, Ŝe biorąc pod uwagę wyniki prac nad metodologią EWD w Centralnej Komisji Edukacyjnej (prowadzone w ramach projektu Badania dotyczące rozwoju metodologii szacowania wskaźnika edukacyjnej wartości dodanej, o którym szerzej poniŝej) moŝliwe będzie odniesienie wskaźnika EWD jedynie do szkół dla dzieci i młodzieŝy bez szkół specjalnych. Zatem określona wartość docelowa w Programie nie uwzględnia obecnego stanu w zakresie liczby szkół dla dzieci i młodzieŝy w Polsce, dla których moŝliwe jest obliczenie wskaźnika edukacyjnej wartości dodanej. Dodatkowo w ramach projektu Badania uwarunkowań zróŝnicowania wyników egzaminów zewnętrznych realizowanego przez CKE zostało przeprowadzone ogólnopolskie 155

156 badanie umiejętności trzecioklasistów, dzięki któremu będzie moŝliwe w terminie późniejszym upowszechnienie omawianego wskaźnika w szkołach podstawowych (ok szkół). Tym samym zgodnie z analizą Instytucji Pośredniczącej dotyczącą potencjału wykonania wskaźnika, wartość moŝliwa do osiągnięcia do końca 2015 r. jest niŝsza niŝ załoŝona i wynosi szkół. Prace w projekcie systemowym Badania dotyczące rozwoju metodologii szacowania wskaźnika edukacyjnej wartości dodanej (EWD) (wartość: 3,1 mln EUR, okres realizacji: ), w ramach którego generowany jest powyŝszy wskaźnik wykazały, Ŝe metoda EWD moŝe być w obecnych warunkach z powodzeniem stosowana do oceny efektywności nauczania w gimnazjach, w których liczba zdających egzamin gimnazjalny w ciągu 3 lat jest nie mniejsza niŝ 30 uczniów, oraz w szkołach ponadgimnazjalnych kończących się egzaminem maturalnym. Do końca 2011 r. opracowano wskaźniki dla jednej edycji egzaminu maturalnego. Ponadto, w ramach projektu w 2011 r. zintegrowano egzaminacyjne bazy danych (egzamin gimnazjalny dla lat , egzamin maturalny i egzamin gimnazjalny dla lat , egzamin zawodowy i egzamin gimnazjalny dla lat ), zaktualizowano model szacowania jednorocznego EWD dla gimnazjum i szkól maturalnych, opracowano i upubliczniono nowe trzyletnie ewaluacyjne wskaźniki egzaminacyjne dla gimnazjów oraz dwuletnie ewaluacyjne wskaźniki egzaminacyjne dla liceów ogólnokształcących i techników. Przygotowano zestaw materiałów szkoleniowych wraz z instrumentarium statystycznym, w tym rozwinięto funkcjonalności programu Nowy Kalkulator EWD do analizy wyników egzaminacyjnych dla gimnazjum. W opinii IZ PO KL nie występują odchylenia od przyjętych załoŝeń i projekt realizowany jest zgodnie z harmonogramem realizacji. W zakresie realizacji celu 1. do końca roku 2011 liczba pracowników nadzoru pedagogicznego, którzy zakończyli udział w projekcie w ramach Priorytetu wzrosła do poziomu 654 (wzrost o 58,4% w porównaniu z 2011 r. - 51,1 % wartości docelowej), zaś kolejne 120 osób rozpoczęło udział w trzeciej edycji realizowanego projektu. Odsetek szkół i placówek objętych zmodernizowanym systemem nadzoru do końca 2011 roku wzrósł do poziomu 3,3%. W 1,7 tys. jednostek (na 50,4 tys.) została przeprowadzona kontrola i ewaluacja zgodnie ze zmodernizowanym systemem nadzoru, wynikającym z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. Realizację ww. wskaźników dot. nadzoru pedagogicznego zapewnia projekt systemowy pn. Program wzmocnienia efektywności systemu nadzoru pedagogicznego i oceny jakości pracy szkoły etap III realizowany przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w partnerstwie z Uniwersytetem Jagiellońskim oraz Erą Ewaluacji (wartość ogółem: 15,4 mln EUR, okres realizacji: ). Celem projektu jest podniesienie jakości systemu oświaty poprzez wdroŝenie zmodernizowanego systemu nadzoru pedagogicznego stanowiącego wsparcie rozwoju szkół i placówek oraz dostarczenie informacji o systemie oświatowym ułatwiającym prowadzenie polityki edukacyjnej w Polsce. W ramach projektu do końca 2011 r. 241 pracowników organów sprawujących nadzór pedagogiczny zakończyło udział w projekcie z zakresu ewaluacji zewnętrznej, przeszkolono 979 dyrektorów szkół w zakresie prowadzenia ewaluacji wewnętrznej oraz 253 pracowników nadzoru w zakresie wykorzystywania innych metod oceny jakościowej pracy szkoły (EWD). Dodatkowo w dniach kwietnia 2011 r. w Krakowie odbyła się konferencja pt. Jakość edukacji czy/i jakość ewaluacji" z udziałem międzynarodowych ekspertów. Do końca 2011 r. rozliczono 6,2% zakontraktowanych środków. Projekt realizowany jest zgodnie z przyjętym harmonogramem realizacji. W 2012 r. planowane są szkolenia pracowników organów sprawujących nadzór pedagogiczny z zakresu ewaluacji zewnętrznej oraz szkolenia dyrektorów szkół i nauczycieli w zakresie zadań związanych ze sprawowaniem nadzoru pedagogicznego ewaluacja wewnętrzna. Ponadto, będą trwały prace nad operacjonalizacją narzędzi badawczych. Kolejnym projektem wpisującym się w realizację celu 1. w części dotyczącej zarządzania oświatą jest Doskonalenie strategii zarządzania oświatą na poziomie regionalnym i lokalnym. Beneficjentem jest Ośrodek Rozwoju Edukacji, który realizuje projekt w partnerstwie z Uniwersytetem Warszawskim (wartość: 3,9 mln EUR, okres realizacji: ). Celem projektu jest wzmocnienie strategicznej roli jednostek samorządu terytorialnego w obszarze zarządzania i finansowania oświaty, w szczególności opracowanie nowych modeli i narzędzi planowania, zarządzania, monitorowania i finansowania szkół i placówek oświatowych oraz wzmocnienie kompetencji pracowników JST przez system szkoleń oraz dostarczenie fachowych publikacji. W projekcie w 2011 r. opracowano raporty dotyczące: gminnych, powiatowych i regionalnych strategii oświatowych; wagi wiejskiej w algorytmie podziału subwencji oświatowej; struktury, komponentów i poziomu nakładów przeznaczonych ze źródeł publicznych na róŝne formy edukacji przedszkolnej oraz sposobów wprowadzania przez samorządy nowych rozwiązań prawnych dotyczących opłat za przedszkola (analiza uchwał samorządów). Rozpoczęto teŝ szkolenia przedstawicieli organów prowadzących szkoły w zakresie 156

157 nowych rozwiązań systemowych na temat Jakość oświaty jako efekt zarządzania strategicznego. Do końca 2011 r. rozliczono 20,2% zakontraktowanych środków w projekcie. Do realizacji 1. celu szczegółowego przyczyniają się równieŝ projekty realizowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną w Działaniu 3.2 Rozwój systemu egzaminów zewnętrznych wspierające zmiany w systemie egzaminów zewnętrznych. W wyniku ich realizacji m.in.: przeprowadzono pierwszą edycję powszechnego dobrowolnego Ogólnopolskiego Badania Umiejętności Trzecioklasistów (OBUT), stworzono 25 przykładowych arkuszy maturalnych zgodnych z obowiązującą podstawą programową na poziomie podstawowym i rozszerzonym oraz opracowano 22 raporty z pilotaŝy, standaryzacji i egzaminów próbnych. Blisko 21 tys. pracowników i współpracowników systemu egzaminów zewnętrznych objęto szkoleniami, opracowano informatory dla 193 zawodów ujętych w Klasyfikacji Zawodów Szkolnictwa Zawodowego oraz 39 na temat egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Opracowano projekt zmian prawa oświatowego niezbędny do ujednolicenia egzaminów zawodowych oraz utworzono 7 zespołów autorów zadań egzaminacyjnych (zespół humanistyczny, społeczny, matematyczno-informatyczny, przyrodniczy, języków obcych, egzaminów eksternistycznych i dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi). Cel 2. Podniesienie jakości systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli W ramach celu 2. Podniesienie jakości systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli do końca 2011 r. 56 szkół wyŝszych prowadzących kształcenie nauczycieli rozpoczęło realizację nowych form i zasad kształcenia nauczycieli, m.in. w ramach studiów podyplomowych, studiów zawodowych lub praktyk studenckich (niespełna 79% celu). W roku 2011 r. 5 nowych uczelni uruchomiło studia zawodowe przygotowujące nauczycieli wychowania przedszkolnego oraz nauczania początkowego, a 14 nowych uczelni rozpoczęło realizację praktyk dla studentów przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela. W ramach noworozstrzygniętego konkursu z kolejnymi 9 uczelniami zostały podpisane umowy o dofinansowanie projektów. Tym samym odsetek jednostek prowadzących kształcenie nauczycieli (tj. szkół wyŝszych oraz kolegiów nauczycielskich), które zastosowały nowe formy i zasady kształcenia nauczycieli w odniesieniu do wszystkich jednostek prowadzących kształcenie nauczycieli wzrósł do 10,31% (13% wartość docelowa). W przypadku wskaźników dotyczących jednostek prowadzących doskonalenie nauczycieli, które otrzymały wsparcie w ramach Priorytetu w celu uzyskania akredytacji do końca 2011 r. Ŝadna placówka doskonalenia nauczycieli nie otrzymała wsparcia w ramach projektów realizowanych w PO KL w celu uzyskania akredytacji. Niemniej jednak, jest to zgodne z załoŝeniami zawartymi w Planie działania dla Priorytetu III na rok Przygotowanie placówek do uzyskania akredytacji realizowane jest w ramach projektu systemowego System doskonalenia nauczycieli oparty na ogólnodostępnym kompleksowym wspomaganiu szkół (wartość projektu to 13,6 mln EUR, okres realizacji: ), którego beneficjentem jest Ośrodek Rozwoju Edukacji. Celem projektu jest poprawa jakości systemu doskonalenia nauczycieli spójnego z rozwojem szkół i placówek oświatowych. W oparciu o wstępną koncepcję systemu wsparcia rozwoju szkół i nauczycieli, opracowaną w ramach projektu pt. Wzmocnienie systemu wspierania rozwoju szkół ze szczególnym uwzględnieniem doskonalenia nauczycieli i doradztwa metodycznego został wypracowany system oparty na Centrach Rozwoju Edukacji, rozumianych jako zespół instytucji zapewniających kompleksowe wsparcie szkół i placówek oświatowych w wykonywaniu nałoŝonych na nie zadań. W ramach projektu w 2011 r. na podstawie wyników z 3 raportów badawczych: Pomoc doradców metodycznych i konsultantów placówek doskonalenia nauczycieli w opinii jej beneficjentów, Raport z badań systemu akredytacji placówek doskonalenia nauczycieli w Polsce oraz Raport z pilotaŝowej diagnozy potrzeb rozwojowych szkół opracowano koncepcję kompleksowego wspomagania szkół i przygotowania narzędzi merytorycznych, w tym m.in. profile kompetencji, 23 oferty doskonalenia, plany działań 20 przykładowych sieci współpracy i samokształcenia wraz z przykładowymi scenariuszami spotkań. Ponadto, opisano załoŝenia do zmian legislacyjnych dot. rozporządzeń o placówkach doskonalenia nauczycieli, akredytacji placówek doskonalenia nauczycieli, działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz bibliotek pedagogicznych. Przeszkolono równieŝ 400 powiatowych organizatorów rozwoju edukacji. Poziom wydatkowania w stosunku do zakontraktowanych środków w projekcie wyniósł na koniec 2011 r. około 4%. W 2012 r. planowane jest m.in. spotkanie informacyjne powiatowych organizatorów rozwoju edukacji (PORE) przedstawicieli samorządów (380 osób), którzy będą odpowiedzialni za organizację nowego systemu doskonalenia na terenie powiatu oraz szkolenia organizatorów rozwoju edukacji (SORE) pracowników instytucji wsparcia (placówek doskonalenia nauczycieli, poradni psychologicznopedagogicznych i bibliotek pedagogicznych), którzy będą odpowiedzialni za prowadzenie działań z 157

158 zakresu wsparcia szkół i placówek doskonalenia nauczycieli (2,5 tys. osób). Ponadto, przeszkoleni zostaną dyrektorzy szkół i placówek (7 300 osób) w celu uzyskania wiedzy w zakresie przeprowadzania prawidłowej diagnozy potrzeb szkoły, a następnie współpracy z osobami prowadzącymi wsparcie podczas wszystkich etapów doskonalenia. Projekt powiązany jest z planowanymi do realizacji projektami w Działaniu 3.5, wprowadzonym podczas przeglądu śródokresowego, pn. Bezpośrednie wsparcie rozwoju szkół poprzez wdroŝenie zmodernizowanego systemu doskonalenia nauczycieli. Nowy obszar wsparcia ma na celu stworzenie programów kompleksowego wspomagania szkół oraz przedszkoli obejmujących m.in. pomoc w diagnozowaniu obszarów problemowych, prowadzeniu procesu doskonalenia w oparciu o wybrane przez poszczególne szkoły lub przedszkola oferty doskonalenia nauczycieli, powołanie i prowadzenie lokalnych sieci współpracy i samokształcenia. Wykonanie załoŝeń projektu mierzone będzie wskaźnikiem Liczba szkół i przedszkoli objętych pilotaŝem w zakresie zmodernizowanego systemu doskonalenia nauczycieli jako elementu wsparcia. Realizacja wsparcia w tym obszarze rozpocznie się w roku Cel 3. Poprawa stopnia powiązania oferty edukacyjnej w zakresie kształcenia i szkolenia z potrzebami rynku pracy, w szczególności poprzez dostosowanie programów i materiałów dydaktycznych oraz poprzez wprowadzenie nowych form doskonalenia nauczycieli w przedsiębiorstwach W ramach celu 3. Poprawa stopnia powiązania oferty edukacyjnej w zakresie kształcenia i szkolenia z potrzebami rynku pracy, w szczególności poprzez dostosowanie programów i materiałów dydaktycznych oraz poprzez wprowadzenie nowych form doskonalenia nauczycieli w przedsiębiorstwach zrealizowano następujące działania. Do końca roku 2011 zrealizowano wskaźnik Odsetek obowiązujących podstaw programowych na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, które zostały zweryfikowane w celu lepszego ich zorientowania na potrzeby rynku pracy w odniesieniu do wszystkich podstaw programowych na poziomie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Zmiany w odniesieniu do sprawozdania za rok 2010 wynikają ze zwiększenia liczby obowiązujących podstaw programowych kształcenia zawodowego z 201 do 206. Wskaźnik został zrealizowany w ramach projektu Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego (wartość: 5,4 mln EUR, okres realizacji: ), którego beneficjentem jest Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej. W projekcie oprócz dokonania przeglądu 206 podstaw programowych kształcenia w zawodzie, przeprowadzono badania kwalifikacji i kompetencji oczekiwanych przez pracodawców od absolwentów szkół zawodowych. Przygotowano nową metodologię konstruowania podstaw programowych kształcenia w zawodach, opracowano 195 projektów podstaw programowych kształcenia w zawodzie. Do końca 2011 r. rozliczono 51,6% zakontraktowanych środków w projekcie. W 2012 r. zostanie opracowanych 100 przykładowych programów nauczania (o strukturze przedmiotowej i modułowej) dla najbardziej popularnych zawodów oraz planowane jest przeprowadzenie 40 konferencji branŝowych dotyczących reformy programowej. Natomiast liczba podstaw programowych na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej objętych przeglądem w celu lepszego ich zorientowania na potrzeby rynku pracy wyniosła 207, co oznacza wykonanie wskaźnika na poziomie 143,8% wartości docelowej. Drugi obszar, w którym planowane jest doskonalenie zawodowe nauczycieli kształcenia zawodowego i instruktorów praktycznej nauki zawodu we współpracy z przedsiębiorcami realizowany jest poprzez projekty konkursowe w Poddziałaniu Upowszechnienie uczenia się przez całe Ŝycie. W 2011 r. zakończono podpisywanie umów w ramach konkursu z 2010 roku. Podpisano 37 umów o wartości ponad 12 mln EUR. Jednocześnie ogłoszono nowy konkurs otwarty, w wyniku którego podpisano 11 umów na kwotę 7,9 mln EUR. Do końca grudnia 2011 r. liczba nauczycieli kształcenia zawodowego oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu, którzy uczestniczyli w trwających co najmniej dwa tygodnie staŝach i praktykach w przedsiębiorstwach w ramach Priorytetu osiągnęła wartość Zanotowano istotne przyspieszenie realizacji wskaźnika, jednakŝe poziom realizacji celu nadal jest niesatysfakcjonujący 12,1% wartości docelowej. Podobnie naleŝy ocenić wykonanie wskaźnika Odsetek nauczycieli kształcenia zawodowego i instruktorów praktycznej nauki zawodu, którzy uczestniczyli w trwającym co najmniej dwa tygodnie doskonaleniu zawodowym w przedsiębiorstwach w stosunku do ogólnej liczby tych nauczycieli, który do 31 grudnia 2011 r. osiągnął poziom 3,3% (15% wartość docelowa). W celu zwiększenia zainteresowania powyŝszą formą wsparcia kontynuowano działania informacyjno-promocyjne. W 158

159 grudniu 2011 roku Ośrodek Rozwoju Edukacji przeprowadził ponownie internetową akcję promocyjną oraz spotkania informacyjne dla potencjalnych beneficjentów, dotyczące konkursu w Poddziałaniu 3.4.3, w czasie których omawiane były zasady konkursu oraz najczęściej popełniane błędy we wnioskach o dofinansowanie. Kolejny obszar celu 3, w ramach którego planowane jest opracowanie 100 innowacyjnych programów nauczania w zakresie przedsiębiorczości, przedmiotów matematyczno-przyrodniczych i technicznych realizowany jest w Poddziałaniu Modernizacja treści i metod kształcenia projekty systemowe oraz w Poddziałaniu Modernizacja treści i metod kształcenia projekty konkursowe. W grudniu 2011 r. ogłoszono nowy konkurs otwarty Opracowanie i pilotaŝowe wdroŝenie innowacyjnych programów, materiałów dydaktycznych i metod kształcenia dotyczących m. in. kształcenia w zakresie nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych oraz przedsiębiorczości. Opóźnienie w ogłoszeniu konkursu (przesunięcie z III na IV kwartał 2011 r.) wynikało z konieczności wypracowania stanowiska w zakresie interpretacji przepisów oświatowych w ramach przygotowywanej dokumentacji konkursowej. Stanowisko zostało opracowane we współpracy z departamentami merytorycznymi MEN, uzyskując ostateczną akceptację Ministra Edukacji Narodowej. Do końca 2011 r. opracowano i upowszechniono 11 innowacyjnych programów nauczania w zakresie przedsiębiorczości, przedmiotów matematyczno-przyrodniczych i technicznych, co stanowi jedynie 11% wartości docelowej (w Planie działania na rok 2011 zakładano 33 programy). Wskaźnik realizowany jest w m.in. Poddziałaniu w ramach projektu systemowego WdroŜenie podstawy programowej kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ze szczególnym uwzględnieniem II i IV etapu edukacyjnego (o którym szerzej poniŝej). Jednocześnie, poprawę wykonania wskaźnika przewiduje się w związku z kolejnymi edycjami konkursu w Poddziałaniu oraz zakończeniem programów opracowywanych w ramach projektów innowacyjnych. Ponadto, w dniu 29 grudnia 2011 r. IP2 w Poddziałaniu ogłosiła kolejny konkurs na projekty standardowe Opracowanie i pilotaŝowe wdroŝenie innowacyjnych programów, materiałów dydaktycznych i metod kształcenia dotyczących m.in. kształcenia w zakresie nauk matematycznych, przyrodniczych i technicznych oraz przedsiębiorczości. Obserwowane duŝe zainteresowanie konkursem pozwala przypuszczać, iŝ wartość wskaźnika istotnie wzrośnie, a planowana alokacja (45 mln zł) moŝe okazać się niewystarczająca dla zaspokojenia potrzeb w tym obszarze. Celem projektu systemowego WdroŜenie podstawy programowej kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, ze szczególnym uwzględnieniem II i IV etapu edukacyjnego realizowanego przez Ośrodek Rozwoju Edukacji (wartość: 2,1 mln EUR, okres realizacji: ) jest poprawa jakości kształcenia poprzez wdroŝenie nowej podstawy programowej w poszczególnych typach szkół i wynikające z niej zmiany w organizacji nauczania. Do końca 2011 r. w ramach konkursu na opracowanie modelowych programów nauczania do nowej podstawy programowej wybrano 3 programy, które zostaną upublicznione na portalu Scholaris. Ponadto, sporządzono internetowy system wspomagania monitorowania wdraŝania podstawy programowej, za pomocą którego badaniem dotyczącym warunków realizacji podstawy programowej objęto szkół i placówek. Przeprowadzono równieŝ szkolenia dla nauczycieli, dyrektorów oraz pracowników nadzoru z zakresu wyboru programów nauczania i realizacji projektów edukacyjnych, a takŝe seminaria dla 274 rzeczoznawców podręczników szkolnych. Eksperci uaktualnili publikację "Poradnik dla dyrektora Liceum Ogólnokształcącego. Ramowe plany nauczania". Opracowanie zostało opublikowane na stronie internetowej projektu, wydrukowane i rozdystrybuowane do liceów Ośrodków Doskonalenia Nauczycieli, bibliotek pedagogicznych, Kuratoriów Oświaty Do końca 2011 r. rozliczono 24,5% zakontraktowanych środków w projekcie. W 2012 r. zostanie rozstrzygnięta II edycja konkursu i ogłoszona III edycja na opracowanie modelowych programów nauczania do nowej podstawy programowej. Ponadto, planowane jest utworzenie ogólnodostępnego forum internetowego poświęconego zmianom organizacyjnym w szkołach od 1 września 2012 r.. Do osiągnięcia celu 3 przyczynia się równieŝ realizacja następujących projektów systemowych. Opracowanie i pilotaŝowe wdroŝenie innowacyjnych programów nauczania zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego przeznaczonych dla uczniów dzieci obywateli polskich za granicą to projekt realizowany przez Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (wartość: 2,4 mln EUR, okres realizacji: ). Jego celem jest ułatwienie uczniom dzieciom obywateli polskich przebywających za granicą podtrzymania kontaktów z ojczyzną, nauki języka ojczystego, historii, kultury i geografii Polski oraz ewentualnego powrotu do polskiego systemu edukacji. W 2011 r. uruchomiono stronę internetową projektu przeprowadzono diagnozę i analizę sytuacji uczniów polskich i nauczycieli poza granicami kraju, stworzono internetową bazę szkół polskich za granicą oraz listę nauczycieli prowadzących za 159

160 granicą nauczanie w języku polskim, opracowano podstawę programową do zintegrowanego nauczania w zakresie polskiej literatury, historii, geografii, wiedzy o kulturze i społeczeństwie polskim oraz odrębnie dla języka polskiego, a takŝe przetłumaczono na język angielski. Ponadto, opracowano 6 programów nauczania dla dzieci polskich za granicą w zakresie języka polskiego oraz następujących bloków literatura, kultura, historia, geografia Polski i wiedza o społeczeństwie (po 2 dla kaŝdego etapu kształcenia) oraz opracowano internetowy podręcznik do nauczania uczniów polskich za granicą dla trzech grup wiekowych z trzema poziomami umiejętności językowych. Do końca 2011 r. rozliczono 39% zakontraktowanych środków. W projekcie ponadto planowane jest m.in. opracowanie podstawy programowej i opartych na niej innowacyjnych programów nauczania przeznaczonych dla dzieci obywateli polskich za granicą oraz opracowanie nowych materiałów do wszystkich etapów nauczania - rozwinięta wersja internetowego podręcznika. Opracowanie i wdroŝenie kompleksowego systemu pracy z uczniem zdolnym to projekt Ośrodka Rozwoju Edukacji (wartość: 5,3 mln EUR, okres realizacji: ), którego celem jest opracowanie i wdroŝenie kompleksowego systemu pracy z uczniem zdolnym poprzez m.in. wprowadzenie zmian legislacyjnych, instytucjonalno-organizacyjnych, finansowych oraz metodycznych, przygotowanie instytucji i osób zaangaŝowanych w proces rozwoju dziecka do właściwego diagnozowania dzieci wybitnie uzdolnionych i kierunkowania zainteresowań uczniów, zwiększenie świadomości opinii publicznej w zakresie specjalnych potrzeb dzieci uzdolnionych. W ramach projektu do końca 2011 r. przeprowadzono kompleksową analizę istniejących rozwiązań systemowych wraz z praktycznymi aspektami pracy z uczniem zdolnym, przygotowano 7 poradników dla nauczycieli zawierających wskazówki i propozycje indywidualizacji pracy z uczniem zdolnym na lekcjach i w zajęciach pozalekcyjnych. Wypracowano propozycje zmian systemowych w ww. zakresie. Partnerzy projektu przeprowadzili olimpiady z matematyki, informatyki, języka angielskiego i języka hiszpańskiego. Na podstawie doświadczeń z przeprowadzonych imprez przedstawiono propozycje ich modyfikacji. Na stronie ORE w zakładce "Uczeń Zdolny" upowszechniane są informacje dotyczące pilotaŝowych olimpiad. Do końca 2011 r. rozliczono 4,1% zakontraktowanych środków w projekcie. W 2012 r. zostanie opracowany przez zespół ekspertów materiał merytoryczny w zakresie systemowych zmian w pracy z uczniem zdolnym (rekomendacje do systemu zmian) oraz zostaną opracowane modele pracy z uczniem zdolnym na poszczególnych etapach nauczania. Ponadto, planowane jest przeprowadzenia drugiej/trzeciej edycji olimpiad (matematyka, informatyka, język angielski, język hiszpański) w ramach projektu. Cel 4. Opracowanie i wdroŝenie Krajowych ram Kwalifikacji i Krajowego Systemu Kwalifikacji oraz upowszechnienie uczenia się przez całe Ŝycie W ramach celu 4. Opracowanie i wdroŝenie Krajowych ram Kwalifikacji i Krajowego Systemu Kwalifikacji oraz upowszechnienie uczenia się przez całe Ŝycie zrealizowano następujące działania. Do 31 grudnia 2011 r. realizacja wskaźnika pn. Wykonanie Planu Działań w zakresie opracowania Krajowych Ram Kwalifikacji, powiązanego z Europejskimi Ramami Kwalifikacji i zapewnienia ich spójności z Krajowym Systemem Kwalifikacji oraz opracowania i wdroŝenia Krajowego Systemu Kwalifikacji Plan Działań podzielony na etapy podlegające monitorowaniu osiągnęła poziom 51,1%, co wypełnia załoŝenia z Planu działania dla Priorytetu III na rok Warto zauwaŝyć, iŝ wskaźnik realizowany jest w ramach trzech projektów systemowych w Poddziałaniu Opracowanie i wdroŝenia Krajowego Systemu Kwalifikacji. Obecnie realizowany jest II etap w ramach projektu Instytutu Badań Edukacyjnych pn. Opracowanie załoŝeń merytorycznych i instytucjonalnych wdraŝania KRK oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe Ŝycie (wartość: 8,6 mln EUR, okres realizacji: ). Do końca 2011 r. przygotowano wstępny projekt Polskiej Ramy Kwalifikacji, w tym: dokonano analizy danych dotyczących stanu obecnego systemu kwalifikacji w Polsce i Europie i ich weryfikacji. Ponadto, prowadzono prace nad opracowaniem koncepcji instytucji ds. KSK, m.in. dokonano charakterystyki krajowego rejestru kwalifikacji z punktu widzenia kategorii interesariuszy KSK oraz analizy w zakresie organizacji administracji - prawne formy funkcjonowania instytucji administracyjnych w Polsce. Opracowano równieŝ bazę danych instytucji międzynarodowych zajmujących się ramami kwalifikacji w Unii Europejskiej i na świecie oraz odpowiedzialnych za opracowanie raportów referencyjnych. Tworzona jest teŝ baza studiów przypadku pokazująca róŝnorodne sposoby dochodzenia do kwalifikacji. Do końca 2011 r. rozliczono 14,5% zakontraktowanych środków w projekcie. Liczba kwalifikacji odniesionych do poziomów w Polskich Ramach Kwalifikacji do końca 2011 r. pozostała na poziomie zerowym. Wynika to ze zmiany wskaźnika obejmującego ten obszar, 160

161 której dokonano podczas przeglądu śródokresowego. Zgodnie z nową ścieŝkę dochodzenia do wartości docelowej wskaźnik zacznie być realizowany w 2012 roku. Warto w tym miejscu wskazać na efekty prac prowadzonych w tym zakresie w Ministerstwie Edukacji Narodowej. Międzyresortowy Zespół do spraw uczenia się przez całe Ŝycie, w tym Krajowych Ram Kwalifikacji pod przewodnictwem Ministra Edukacji Narodowej przygotował dokument strategiczny Perspektywa uczenia się przez całe Ŝycie, dotyczący rozwoju uczenia się przez całe Ŝycie w Polsce, w tym efektów uczenia się ujętych w Krajowych Ramach Kwalifikacji, z uwzględnieniem zasad odnoszących się do europejskiego obszaru uczenia się przez całe Ŝycie oraz europejskich ram kwalifikacji. W dniu 31 marca 2011 r. dokument został przyjęty przez Komitet Rady Ministrów. W opracowanej diagnozie zostały wskazane główne bariery w rozwoju jakości i powszechności uczenia się i kształcenia. Na ich podstawie sformułowano cel strategiczny Perspektywy uczenia się przez całe Ŝycie w brzmieniu: dzieci i młodzieŝ dobrze przygotowane do uczenia się przez całe Ŝycie oraz osoby dorosłe poszerzające i uzupełniające swoje kompetencje i kwalifikacje odpowiednio do stojących przed nimi wyzwań w Ŝyciu zawodowym, społecznym i osobistym. Na posiedzeniu 26 sierpnia 2011 r. Zespół zaakceptował plik dokumentów zawierających m.in. załoŝenia ogólne krajowego systemu kwalifikacji i plan działań przygotowawczych w ramach projektu, wstępną wersję projektu planu raportu referencyjnego wraz z harmonogramem jego tworzenia, polsko-angielski Słownik kluczowych pojęć związanych z krajowym systemem kwalifikacji (zaaprobowany przez Komitet Sterujący ds. KRK), wstępną koncepcję instytucji ds. krajowych ram kwalifikacji. Ponadto, Perspektywa uczenia się przez całe Ŝycie wraz z innymi strategiami m.in. Strategią Kapitału Ludzkiego przygotowana jest do zatwierdzenia przez Radę Ministrów, następnie będą przygotowywane do niej akty wykonawcze. Ponadto, do osiągnięcia celu 4. przyczyniają się postępy w realizacji następujących projektów systemowych. Ogólnopolskie kampanie upowszechniające model uczenia się przez całe Ŝycie - projekt realizowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej (wartość: 6,2 mln EUR, okres realizacji: ) promuje ideę uczenia się przez całe Ŝycie. Kampania składa się z dwóch części: promocji wczesnej edukacji (edukacji przedszkolnej oraz edukacji dzieci sześcioletnich) oraz promocji uczenia się przez całe Ŝycie. Do końca 2011 r. przeprowadzono 3 badania opinii społecznej. Promowano edukację przedszkolną oraz wysyłanie dzieci sześcioletnich do pierwszej klasy za pośrednictwem radia, telewizji oraz portalu internetowego. Wyprodukowano teŝ 10 odcinków bajki animowanej dla dzieci, pokazującej umiejętności, które dzieci nabywają w przedszkolu w oparciu o podstawę programową. Do końca 2011 r. rozliczono 84,9% zakontraktowanych środków w projekcie. Projekty realizowane przez Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej równieŝ wpisują się w realizację celu 4. Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru (wartość: 4,8 mln EUR, okres realizacji: ) to projekt, którego celem jest przygotowanie i upowszechnienie przed rokiem szkolnym 2012/2013 rozwiązań słuŝących podnoszeniu jakości pracy i atrakcyjności szkół prowadzących kształcenie zawodowe, a docelowo - zwiększeniu zainteresowania uczniów gimnazjów kontynuacją nauki w szkołach zawodowych. W ramach projektu do końca 2011 r. sporządzono raport z badania funkcjonowania systemu kształcenia zawodowego, opracowano standardy pracy szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe z uwzględnieniem europejskich ram odniesienie na rzecz zapewnienia jakości w kształceniu zawodowym oraz przykładowe szkolne plany nauczania dla 28 zawodów, a takŝe poradnik dotyczący tworzenia szkolnych planów nauczania. Rozstrzygnięto konkurs Lider edukacji zawodowej, szkoły-laureaci będą w 2012 r. promować wśród gimnazjalistów kształcenie zawodowe. W efekcie badań powstały raporty, w których oceniono bieŝącą sytuację w publicznych szkołach i placówkach prowadzących kształcenie zawodowe, między innymi w kontekście dokonujących się przemian gospodarczych i społecznych, określono takŝe obszary wymagające wprowadzenia zmian, w tym w zakresie współpracy szkół z przedsiębiorcami. Zawarte w nich informacje mogą być pomocne w kształtowaniu regionalnej i lokalnej polityki oświatowej, w szczególności w kontekście dotyczącym podnoszenia jakości kształcenia zawodowego i jego dostosowania do potrzeb rynku pracy. Do końca 2011 r. rozliczono 20,1% zakontraktowanych środków w projekcie. Projekt Opracowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informacji edukacyjno-zawodowej (wartość: 1,6 mln EUR, okres realizacji: ) ma na celu upowszechnienie dostępu do usług poradnictwa edukacyjno-zawodowego uczniom od poziomu gimnazjum poprzez zbudowanie spójnego, droŝnego oraz dostosowanego do aktualnych potrzeb systemu poradnictwa zawodowego w systemie oświaty oraz Internetowego Systemu Informacji 161

162 Edukacyjno-Zawodowej. W ramach projektu do końca 2011 r. przeanalizowano obecny system poradnictwa zawodowego w Polsce oraz w wybranych krajach UE i opracowano raporty. Ponadto, zrealizowano badanie stanu doradztwa edukacyjno-zawodowego w województwie warmińskomazurskim. Opracowano równieŝ załoŝenia Informatycznego Systemu Informacji Edukacyjno- Zawodowej. Do końca 2011 r. rozliczono 24,8% zakontraktowanych środków w projekcie. W ramach projektu Model systemu wdraŝania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe Ŝycie (wartość: 24,8 mln EUR, okres realizacji: ) do końca 2011 r. opracowano Projekt modelu wdraŝania kształcenia na odległość w Polsce oraz przygotowano jego recenzję, zorganizowano warsztaty weryfikujące załoŝenia wdraŝania kształcenia na odległość w kształceniu ustawicznym. Rozstrzygnięto równieŝ postępowanie na wykonanie portalu wraz z repozytorium oraz hosting serwera oraz przyjęto go do uŝytku. Do końca 2011 r. rozliczono 11,4% zakontraktowanych środków w projekcie. W 2012 r. planowane jest wydanie 25 kursów dla dyrektorów szkół, nauczycieli oraz kadry kształcenia na odległość (KNO) oraz 79 kursów dla uczniów i słuchaczy w oparciu o nową podstawę programową kształcenia w zawodach. Przeszkolonych zostanie 50 promotorów i 350 osobowa kadra KNO. Przeprowadzonych zostanie równieŝ 400 konsultacji w placówkach zainteresowanych wdraŝaniem KNO. Analizując zmiany jakościowe w obszarze edukacji, warto wskazać na szereg zmian, jakie zaszły w kształceniu zawodowym, a do których przyczyniła się m.in. realizacja następujących projektów systemowych w PO KL: Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego, System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdraŝających modułowe programy kształcenia zawodowego, Opracowanie modelu doradztwa zawodowego oraz internetowego systemu poradnictwa edukacyjno-zawodowego, Model systemu wdraŝania i upowszechniana kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe Ŝycie, Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru, Modernizacja egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Opisane poniŝej zmiany zapoczątkowane zostały ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 205, poz. 1206). Zgodnie z załoŝeniami słuŝyć mają zwiększeniu skuteczności oraz efektywności systemu kształcenia zawodowego i ustawicznego w kontekście oczekiwań rynku pracy, poprzez uelastycznienie struktury kształcenia zawodowego i systemu potwierdzania kwalifikacji oraz zwiększenie dostępności kształcenia zawodowego. Wprowadzone zmiany znalazły odzwierciedlenie w opublikowanych w pierwszym kwartale 2012 r. rozporządzeniach Ministra Edukacji Narodowej, a które będą obowiązywać od 1 września 2012 r. 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego wskazuje zawody, w których kształcenie jest prowadzone w szkołach, typy szkół ponadgimnazjalnych, w których moŝe odbywać się kształcenie w danym zawodzie, kwalifikacje wyodrębnione w zawodach, których kształcenie moŝe być prowadzone na kwalifikacyjnych kursach zawodowych. W nowej klasyfikacji wskazane zostały takŝe obszary kształcenia, do których są przypisane poszczególne zawody wpisane do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego oraz ministrów, na wniosek których wprowadzono zawody do klasyfikacji. Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego wskazuje takŝe zawody szkolnictwa artystycznego, w których nie wyodrębnia się kwalifikacji. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego określa w drodze odrębnego rozporządzenia podstawy programowe kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych. 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach. Określone zostały opisy kształcenia we wszystkich zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach obejmuje obowiązkowe zestawy celów kształcenia i treści nauczania opisanych w formie oczekiwanych efektów kształcenia: wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych, niezbędnych dla zawodów lub kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach, które naleŝy uwzględnić w programach nauczania. Określa takŝe warunki realizacji kształcenia w zawodach, w tym zalecane wyposaŝenie w pomoce dydaktyczne i sprzęt oraz minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego. Nowa podstawa umoŝliwia ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych, zastępując tym samym dotychczasowe standardy wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Podstawa programowa kształcenia w zawodach w nowym kształcie ułatwi nauczycielom precyzowanie wymagań w stosunku do uczniów i adekwatne ustalanie kryteriów ocen szkolnych oraz pozwoli na skuteczniejsze przygotowanie uczniów do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie. Określenie efektów 162

163 kształcenia dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie nie tylko umoŝliwi lepsze dostosowanie (pod względem wiedzy i umiejętności) kształcenia zawodowego do potrzeb rynku pracy, ale takŝe przyczyni się do łatwiejszego przechodzenia od edukacji do zatrudnienia i docelowo równieŝ od kształcenia formalnego do kształcenia pozaformalnego i nieformalnego. 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych. Określa przede wszystkim nowe rodzaje form pozaszkolnych, w których prowadzi się kształcenie ustawiczne oraz warunki, organizację i tryb prowadzenia tego kształcenia. Wykaz pozaszkolnych form kształcenia obejmuje kwalifikacyjny kurs zawodowy, kurs umiejętności zawodowych, turnus dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników, kursy kompetencji ogólnych, prowadzone według programu nauczania uwzględniającego wybraną część podstawy programowej kształcenia ogólnego oraz inne kursy, np. z zakresu zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy, w tym takŝe prowadzone we współpracy z urzędami pracy. Na zasadach określonych w rozporządzeniu kwalifikacyjne kursy zawodowe będą mogły prowadzić nie tylko szkoły prowadzące kształcenie zawodowe, ale takŝe placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcenia i doskonalenia zawodowego, instytucje rynku pracy działające na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, prowadzące działalność edukacyjno-szkoleniową oraz osoby prawne i fizyczne prowadzące działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie egzaminów eksternistycznych oprócz dotychczas dostępnych egzaminów eksternistycznych z zakresu: szkoły podstawowej dla dorosłych, gimnazjum dla dorosłych oraz liceum ogólnokształcącego dla dorosłych reguluje takŝe egzamin eksternistyczny z zakresu wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla zasadniczej szkoły zawodowej. Przepisy nowego rozporządzenia regulują równieŝ materię egzaminu eksternistycznego zawodowego, który umoŝliwia potwierdzenie poszczególnych kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie. Do egzaminu eksternistycznego zawodowego będą mogły przystąpić osoby dorosłe, które ukończyły gimnazjum albo ośmioletnią szkołę podstawową oraz co najmniej dwa lata kształciły się lub pracowały w zawodzie, w którym wyodrębniono daną kwalifikację, a takŝe osoby dorosłe, które dotychczas przystępowały do egzaminów kwalifikacyjnych umoŝliwiających uzyskanie tytułów zawodowych, przeprowadzanych przez państwowe komisje egzaminacyjne powoływane przez kuratorów oświaty. 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. Nowelizacja objęła część dotyczącą egzaminów zawodowych. Oprócz nowych elementów egzaminu zawodowego opisanych w części dotyczącej zmian w kształceniu zawodowym wynikających z ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. nowelizacja rozporządzenia wskazuje, Ŝe uczniowie szkół prowadzących kształcenie zawodowe będą przystępować do egzaminów w trakcie nauki, a nie - jak dotychczas - po zakończeniu szkoły. Dla słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych egzaminy będą organizowane po zakończeniu zajęć z zakresu kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Egzaminy będą organizowane przez okręgowe komisje egzaminacyjne, natomiast przeprowadzane będą w szkołach, placówkach i u pracodawców. Część pisemną egzaminu moŝna będzie przeprowadzać w trybie on-line. Ponadto, w rozporządzeniu uregulowano takŝe zasady ponownego przystępowania do egzaminów zawodowych przez osoby, które nie zgłosiły się na egzamin albo nie zdały go w całości lub w części. PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu III. Wskaźniki PRIORYTET III Jednostka miary Płeć Cel szczegółowy 1. Wzmocnienie zdolności systemu edukacji w zakresie monitoringu, ewaluacji i badań edukacyjnych oraz ich wykorzystanie w polityce edukacyjnej i zarządzaniu oświatą Wskaźniki produktu 163

164 Realizacja Liczba projektów analitycznych i badawczych zrealizowanych w ramach Planu Działań projekt docelowa bazowa 10 0 Szacowana realizacja 4 Realizacja Liczba szkół, w których upowszechniono narzędzie i metodologię pomiaru EWD (edukacyjnej wartości dodanej) szkoła docelowa bazowa Szacowana realizacja O: Realizacja K: Liczba pracowników nadzoru pedagogicznego, którzy zakończyli udział w projekcie w ramach Priorytetu osoba docelowa bazowa M: Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Wykonanie Planu Działań dotyczącego wzmocnienia zdolności do monitorowania, ewaluacji i badań, podzielonego na etapy podlegające monitorowaniu Odsetek szkół, oceniających jakość własnej pracy z wykorzystaniem wskaźnika EWD (edukacyjnej wartości dodanej) Odsetek szkół i placówek objętych zmodernizowanym systemem nadzoru pedagogicznego % % % Realizacja 0,0% 0,0% 0,7% 27,7% 35,5% docelowa bazowa 95% Realizacja 0,0% 0,0% 16,6% 16,9% 28,8% docelowa bazowa 0 80% Realizacja 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 3,3% docelowa bazowa 0 80% 0 Cel szczegółowy 2. Podniesienie jakości systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli Wskaźniki produktu Liczba jednostek prowadzących kształcenie nauczycieli (tj. szkół wyŝszych oraz kolegiów nauczycielskich), które zastosowały nowe formy i zasady kształcenia nauczycieli instytucja Realizacja docelowa bazowa Szacowana realizacja Liczba jednostek instytucja Realizacja

165 prowadzących doskonalenie nauczycieli, które otrzymały wsparcie w ramach Priorytetu w celu uzyskania akredytacji docelowa bazowa 76 0 Szacowana realizacja 25 Liczba szkół i przedszkoli objętych pilotaŝem w zakresie zmodernizowanego systemu doskonalenia nauczycieli, jako elementu wsparcia, w podziale na: instytucja Realizacja docelowa bazowa Szacowana realizacja Realizacja a) szkoły instytucja docelowa bazowa Szacowana realizacja 0 Realizacja b) przedszkola instytucja docelowa bazowa Szacowana realizacja 0 Wskaźniki rezultatu Odsetek jednostek prowadzących kształcenie nauczycieli (tj. szkół wyŝszych oraz kolegiów nauczycielskich), które zastosowały nowe formy i zasady kształcenia nauczycieli w odniesieniu do wszystkich jednostek prowadzących kształcenie nauczycieli Odsetek jednostek prowadzących doskonalenie nauczycieli, które uzyskały akredytację, w odniesieniu do wszystkich jednostek prowadzących doskonalenie nauczycieli Odsetek szkół objętych pilotaŝem w zakresie zmodernizowanego systemu doskonalenia nauczycieli jako elementu wsparcia szkół % % % Realizacja 0,0% 0,0% 3,3% 6,7% 10,3% docelowa bazowa 13% Realizacja 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% docelowa bazowa 0 15% Realizacja ,0% docelowa bazowa 0 20% 0 Cel szczegółowy 3. Poprawa stopnia powiązania oferty edukacyjnej w zakresie kształcenia i szkolenia z potrzebami rynku pracy, w szczególności poprzez dostosowywanie programów nauczania i materiałów dydaktycznych (w tym podręczników) oraz wprowadzenie nowych form doskonalenia nauczycieli w przedsiębiorstwach Wskaźniki produktu Liczba podstaw podstawa Realizacja

166 programowych na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej objętych przeglądem w celu lepszego ich zorientowania na potrzeby rynku pracy programowa docelowa bazowa Szacowana realizacja b/d Liczba opracowanych i upowszechnionych innowacyjnych programów nauczania w zakresie przedsiębiorczości, przedmiotów matematycznoprzyrodniczych i technicznych program Realizacja docelowa bazowa Szacowana realizacja O: Liczba nauczycieli kształcenia zawodowego oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu, którzy uczestniczyli w trwających co najmniej dwa tygodnie staŝach i praktykach w przedsiębiorstwach w ramach Priorytetu osoba Realizacja docelowa bazowa Szacowana realizacja K: M: Wskaźniki rezultatu Odsetek obowiązujących podstaw programowych na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, które zostały zweryfikowane w celu lepszego ich zorientowania na potrzeby rynku pracy w odniesieniu do wszystkich podstaw programowych na poziomie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Odsetek nauczycieli kształcenia zawodowego i instruktorów praktycznej nauki zawodu, którzy uczestniczyli w trwającym co najmniej dwa tygodnie doskonaleniu zawodowym w przedsiębiorstwach w stosunku do ogólnej liczby tych nauczycieli % % Realizacja 0,0% 0,0% 28,5% 90,8% 100% docelowa bazowa Realizacja docelowa bazowa 100% O: 0,0% 0,0% 0,1% 0,9% 3,70% K: 0,0% 0,0% 0,2% 1,0% 3,90% M: 0,0% 0,0% 0,0% 0,7% 2,80% 0 15% 0 Cel szczegółowy 4. Opracowanie i wdroŝenie Krajowych Ram Kwalifikacji i Krajowego Systemu Kwalifikacji oraz upowszechnienie uczenia się przez całe Ŝycie Wskaźnik produktu Realizacja Liczba kwalifikacji odniesionych do poziomów w Polskich Ramach Kwalifikacji zawód docelowa bazowa Szacowana realizacja 60 Wskaźnik rezultatu 166

167 Wykonanie Planu Działań w zakresie opracowania Krajowych Ram Kwalifikacji, powiązanego z Europejskimi Ramami Kwalifikacji i zapewnienia ich spójności z Krajowym Systemem Kwalifikacji oraz opracowania i wdroŝenia Krajowego Systemu Kwalifikacji Plan Działań podzielony na etapy podlegające monitorowaniu % Realizacja 0,0% 0,0% 14,3% 40,9% 51,1% docelowa bazowa 100% 0 Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia Do końca 2011 roku udział w projektach w Priorytecie III PO KL rozpoczęło ponad 312 tys. osób, co w porównaniu z rokiem 2010 daje wzrost o 15%. W przypadku liczby osób, które zakończyły juŝ udział w projektach zanotowano równieŝ wzrost, tym razem o 30%, co daje liczbę ponad 123 tys. osób (równieŝ niŝszy przyrost niŝ w poprzednim okresie sprawozdawczym, o pięć punktów procentowych). W tej kategorii udział płci jest zrównowaŝony - ponad 51% stanowią kobiety (ponad 63 tys. osób). W porównaniu z pierwszym półroczem 2011 roku wzrósł blisko o 1 punkt procentowy udział osób, które przerwały udział w projekcie w ogólnej liczbie osób, które rozpoczęły udział w projektach z 3,8% do 4,7%, ogółem ponad 14 tys. osób. 55,7% osób, które rozpoczęły udział w projektach kontynuuje udział w oferowanych formach wsparcia w 2012 r., co daje liczbę ok. 174 tys. osób. Najliczniejszą kategorię stanowią osoby nieaktywne zawodowo, gdyŝ większość form wsparcia w ramach Priorytetu III PO KL kierowana jest do uczniów. Ponad 273 tys. osób spośród uczestników projektów to osoby, które jeszcze nie weszły na rynek pracy, co daje 87,6% osób, które rozpoczęły udział w projekcie. Osoby zatrudnione uczestniczące w projektach, głównie nauczyciele, w liczbie ponad 38 tys. osób, stanowią jedynie 12,3% osób, które rozpoczęły udział w projektach. Natomiast 472 osoby bezrobotne objęte wsparciem stanowią 0,2% osób, które rozpoczęły udział w projektach. Niemal wszyscy uczestnicy nieaktywni zawodowo (99,9%) to osoby uczące się lub kształcące (blisko 273 tys. osób). Wśród osób zatrudnionych, najczęstszym miejscem pracy jest administracja publiczna. Dotyczy to ponad 21 tys. osób, które rozpoczęły udział w projektach, co stanowi 55,3% zatrudnionych beneficjentów. W przypadku najmniej licznej kategorii, tj. osób bezrobotnych, osoby długotrwale bezrobotne stanowią 23,5% osób. Rys. 60 Uczestnicy projektów realizowanych w Priorytecie III PO KL wg statusu na rynku pracy (%) bezrobotne 0,2% zatrudnione 12,3% nieaktywne zawodowo 87,6% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu III PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Osoby, które rozpoczęły udział w projektach to przede wszystkim osoby młode od 15 do 24 roku Ŝycia. Stanowią one ponad połowę uczestników 52,4% (ponad 63 tys. osób). W tej kategorii zachowana jest równowaga płci, z nieznacznym wskazaniem na kobiety (50,8% osób młodych). Liczba uczestników projektów w wieku lata to ponad 3 tysiące osób, co daje zaledwie 1,1% ogółu rozpoczynających udział w projektach. Wśród uczestników w tej grupie wiekowej zdecydowaną większość stanowią kobiety 74,5%. 167

168 Analizując wykształcenie osób, które rozpoczęły udział w projektach większość posiada wykształcenie podstawowe lub gimnazjalne niŝsze ponad 85,3 % (ponad 266 tys. osób), 11% uczestników projektów posiada wykształcenie wyŝsze, w większości są to nauczyciele biorący udział w projektach (ponad 38 tys. osób). Najmniej osób wykazało wykształcenie ponadgimnazjalne 1,7% oraz pomaturalne 0,7%. Realizacja celów strategii Europa 2020 Realizacja Priorytetu III PO KL Wysoka jakość systemu oświaty przyczynia się do osiągnięcia celu strategii EUROPA 2020 dotyczącego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (inclusive), poprzez zwiększanie skali inwestycji w system oświaty, który determinuje wzrost gospodarczy oraz poprawę zatrudnienia. Projekty realizowane w ramach Priorytetu wpisują się w kategorię interwencji 72 ww. strategii tj. Opracowywanie, uruchomienie i wdroŝenie reform systemów kształcenia i szkolenia celem zwiększenia zdolności do zatrudnienia, zwiększenia stopnia dostosowania systemów kształcenia i szkolenia początkowego i zawodowego do potrzeb rynku pracy oraz systematycznej aktualizacji kwalifikacji kadry systemu oświaty w perspektywie gospodarki opartej na innowacji i wiedzy. Biorąc pod uwagę kategorię interwencji 72 do końca 2011 r. w Priorytecie III zakontraktowano ponad 545 mln EUR. Jeśli chodzi o osiągnięty do końca 2011 r. poziom wydatkowania w kategorii interwencji nr 72 dotychczas rozliczono ponad 201 mln EUR. Realizacja Priorytetu III wpisuje się równieŝ w ZałoŜenia do Krajowego Programu Reform na rzecz realizacji strategii Europa W szczególności naleŝy podkreślić działania mające na celu m.in.: wdraŝanie polityki na rzecz uczenia się przez całe Ŝycie oraz Krajowych Ram Kwalifikacji spójnych z Europejskimi Ramami Kwalifikacji, w tym krajowego rejestru kwalifikacji w kształceniu i szkoleniu zawodowym. Jednocześnie warto wskazać na działania w ramach KPR mające na celu zmianę zasad kształcenia na wszystkich szczeblach oraz zwiększenie dostępności do edukacji przedszkolnej. Problemy w realizacji Priorytetu Poziom rozliczania zawartych umów w Priorytecie III pozostaje bardzo niski - 37%. Wpływa to na jeden z najniŝszych poziomów wydatkowania wśród wszystkich Priorytetów PO KL i jednocześnie stanowi zagroŝenie dla niewykorzystania alokacji przewidzianej na ten Priorytet. W związku z tym konieczne jest zintensyfikowanie działań mających na celu znaczące usprawnienie i przyspieszenie procesu rozliczania wydatków, szczególnie w przypadku projektów systemowych. Istnieje równieŝ potrzeba prowadzenia szczegółowej weryfikacji zaplanowanych budŝetów projektów, których okres realizacji kończy się w 2015 r. pod kątem zidentyfikowania oszczędności w tych projektach, które będą mogły być wykorzystane na inne cele. Projekty systemowe w Priorytecie III są monitorowane przez IZ PO KL; równieŝ IP prowadzi regularne spotkania z beneficjentami systemowymi w celu monitorowania realizowanych przez nich projektów oraz identyfikowania potencjalnych problemów, które mogą wystąpić przy ich realizacji. 3.4 PRIORYTET IV Szkolnictwo wyŝsze i nauka Informacja na temat finansowych postępów realizacji priorytetu Priorytet IV PO KL koncentruje się na podwyŝszaniu jakości funkcjonowania instytucji szkolnictwa wyŝszego, zarówno poprzez stworzenie korzystnych warunków systemowo-organizacyjnych dla efektywnego zarządzania szkolnictwem wyŝszym, jak teŝ poprzez wywołanie impulsów rozwojowych wpływających na dostępność i rozwój kierunków kształcenia o duŝym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy. Ponadto, wsparcie systemowe w ramach Priorytetu IV PO KL zostało przeznaczone na analizę stanu polskiego szkolnictwa wyŝszego, wskazanie deficytów oraz wypracowanie efektywnych narzędzi zarządzania i zapewnienia wysokiej jakości kształcenia. Jednocześnie w ramach Priorytetu realizowane są projekty dotyczące rozwoju kapitału ludzkiego w obszarze badań i innowacji, które mają słuŝyć podnoszeniu konkurencyjności sektora nauki i przedsiębiorstw. Przyczyni się to do podniesienia kwalifikacji kadr systemu B+R, poprawy jakości i efektywności badań oraz w rezultacie do wzrostu innowacyjności gospodarki. W 2011 r. w ramach przeglądu śródokresowego Programu zwiększono alokację na Priorytet IV PO KL o 25 mln EUR. Dostępna alokacja na Priorytet IV PO KL wynosi obecnie EUR, w tym dofinansowanie z EFS EUR. 168

169 Do końca 2011 r. w ramach Priorytetu IV złoŝono blisko 2,3 tys. wniosków o dofinansowanie realizacji projektów na łączną kwotę ponad 2,8 mld EUR. Z projektodawcami zawarto 613 umów o dofinansowanie o wartości ponad 765,6 mln EUR (w tym blisko 650,8 mln EUR dofinansowania z EFS), co stanowi 77,7% dostępnej alokacji i jest najwyŝszą wartością wśród wszystkich priorytetów komponentu centralnego Programu. NaleŜy zaznaczyć, iŝ w porównaniu z 2010 r. wartość środków zakontraktowanych zwiększyła się o 34% tj. o blisko 194 mln EUR. Analogicznie do wysokiego poziomu kontraktacji naleŝy zauwaŝyć równieŝ znaczny wzrost poziomu wydatkowania w ramach Priorytetu IV, który w porównaniu z 2010 r. zwiększył się ponad dwukrotnie. Na koniec 2011 r. wartość zatwierdzonych wniosków o płatność wyniosła blisko 284,4 mln EUR, co stanowi 29% dostępnej alokacji. Dzięki znacznemu przyspieszeniu w wydatkowaniu środków stopień wykorzystania alokacji w ramach Priorytetu IV był wyŝszy od średniego poziomu wydatkowania w ramach całego komponentu centralnego PO KL. Rys. 61 Stopień wykorzystania alokacji według Działań Priorytetu IV PO KL(%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 82,8% 30,7% Działanie 4.1 Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy poziom kontraktacji 63,9% 24,7% Działanie 4.2 Rozwój kwalifikacji kadr systemu B+R i wzrost świadomosci roli nauki w rozwoju gospodarczym 77,7% 28,9% 0% 0% Działanie 4.3 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni w obszarach kluczowych w kontekście celów strategii Europa 2020 poziom wydatkowania poziom kontraktacji - Priorytet IV poziom wydatkowania - Priorytet IV Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) W ramach Działania 4.1 Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy do końca 2011 r. w wyniku 11 ogłoszonych konkursów (w tym dwóch w 2011 r.) rozpoczęto wdraŝanie 514 projektów. Ponadto w Działaniu 4.1 rozpoczęto realizację 14 projektów systemowych o wartości 33,1 mln EUR. środków zakontraktowanych w całym Działaniu wyniosła ponad 726,3 mln EUR, a wartość środków wydatkowanych - ponad 269,2 mln EUR. Ponadto, do końca 2011 r. w ramach Działania 4.2 Rozwój kwalifikacji kadr systemu B+R i wzrost świadomości roli nauki w rozwoju gospodarczym w wyniku 8 ogłoszonych konkursów (w tym dwóch w 2011 r.) rozpoczęto wdraŝanie 83 projektów na kwotę ponad 23,4 mln EUR. W 2011 r. rozpoczęto równieŝ realizację dwóch projektów systemowych o wartości 15,9 mln EUR. środków wydatkowanych w Działaniu 4.2 wyniosła natomiast blisko 15,2 mln EUR. W wyniku przeglądu śródokresowego Programu w ramach Priorytetu IV wyodrębniono równieŝ nowe Działanie 4.3 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni w obszarach kluczowych w kontekście celów strategii Europa 2020 (alokacja: 47 mln EUR). Wsparcie w ramach Działania zostanie skoncentrowane na wzmocnieniu zdolności dydaktycznych uczelni w tych obszarach, które mają największe znaczenie dla wnoszenia innowacyjnych rozwiązań dla gospodarki, transferu wiedzy pomiędzy sferą gospodarki a sferą badań i rozwoju, jak równieŝ dla zwiększania efektywności energetycznej gospodarki. Uczelnie będą mogły realizować kompleksowe programy rozwojowe skoncentrowane na obszarach kluczowych 169

170 w kontekście realizacji Strategii Europa Pierwsze konkursy w ramach Działania zostaną ogłoszone w 2012 r. Realizacja celów Priorytetu Analizując realizację celów Priorytetu IV naleŝy mieć na uwadze, iŝ projekty w nim realizowane są na ogół projektami wieloletnimi, co oznacza, iŝ wyraźny wzrost wykonania wskaźników nastąpi pod koniec realizacji projektów. Większość z nich dotyczy bowiem końcowego etapu realizacji projektów lub jest mierzona na zakończenie ich realizacji. Cel 1. Dostosowanie kształcenia na poziomie wyŝszym do potrzeb gospodarki i rynku pracy W ramach projektów przyczyniających się do realizacji celu 1. ukierunkowanego na dostosowanie kształcenia na poziomie wyŝszym do potrzeb gospodarki i rynku pracy, do końca 2011 r. staŝe lub praktyki wspierane ze środków EFS zakończyło blisko 19,8 tys. studentów (w tym 13 tys. kobiet), co stanowi 14% zakładanej wartości wskaźnika. Ponadto 8 tys. studentów (29% wartości docelowej) ukończyło staŝe lub praktyki trwające co najmniej 3 miesiące. Na niskim poziomie pozostały wartości docelowe wskaźników rezultatu: odsetek studentów, którzy ukończyli staŝe lub praktyki wspierane ze środków EFS w stosunku do całkowitej liczby studentów (1,02%) oraz odsetek studentów, którzy ukończyli staŝe lub praktyki, trwające co najmniej 3 miesiące - w stosunku do całkowitej liczby studentów (0,42%). Analizując niski poziom osiągniętej wartości docelowej naleŝy podkreślić, iŝ pierwsze studia w ramach projektów rozpoczęły się w październiku 2008 r., projekty trwają 3-5 lat, a staŝe oraz praktyki studenci odbywają najczęściej w ostatnich latach studiów. Znaczny wzrost wartości wskaźników planowany jest więc w kolejnych latach wdraŝania Programu. Niemniej, wartość wskaźników na koniec 2011 r. jest nadal niska, co stwarza zagroŝenie nieosiągnięcia załoŝonych rezultatów. Instytucja Pośrednicząca PO KL na bieŝąco monitoruje liczbę odbytych przez studentów staŝy oraz praktyk i wprowadza działania mające na celu zwiększenie wartości powyŝszych wskaźników (np. w Planie działania na 2012 zaplanowano konkursy, w których staŝe i praktyki dla studentów będą elementem obligatoryjnym). W przypadku juŝ realizowanych projektów IP wyraŝa zgodę na zagospodarowanie oszczędności powstałych w projektach (np. z przeprowadzonych procedur przetargowych) na zwiększenie wskaźnika odnoszącego się do staŝy i praktyk poprzez zwiększenie liczby studentów i absolwentów korzystających z tej formy wsparcia. W ramach przeglądu śródokresowego w celu wzmocnienia powiązań między uczelniami i środowiskiem pracodawców wprowadzono wymóg, aby uczelnie realizujące programy rozwojowe obowiązkowo nawiązywały współpracę z pracodawcami w zakresie tworzenia programu kształcenia i jego realizacji (staŝe i praktyki) oraz wprowadzały do programów kształcenia elementy przedsiębiorczości (w szczególności na tych kierunkach, które do tej nie przewidywały takich elementów w programie kształcenia). Poza zmianami wprowadzonymi w tym zakresie w dokumentach, do Planu działania na 2012 r. wprowadzone zostały kryteria premiujące np. projekty przewidujące kształcenie z zakresu przedsiębiorczości z wykorzystaniem praktycznych elementów kształcenia lub prowadzone praktyków oraz kryteria promujące wspieranie międzynarodowej mobilności studentów (np. poprzez organizację staŝy w zagranicznych ośrodkach akademickich). Cel 2. Poprawa jakości oferty edukacyjnej szkół wyŝszych W ramach celu 2. Poprawa jakości oferty edukacyjnej szkół wyŝszych wg stanu na koniec 2011 r. modele zarządzania jakością i kontroli jakości wdroŝyło 9 instytucji szkolnictwa wyŝszego (w tym 8 instytucji publicznych i 1 niepubliczna), co stanowi zaledwie 8% zakładanej wartości. W przypadku wskaźnika rezultatu odsetek instytucji szkolnictwa wyŝszego, które wdroŝyły modele zarządzania jakością i kontroli jakości kształcenia w stosunku do wszystkich instytucji szkolnictwa wyŝszego osiągnięto 1,9% wartości docelowej. Niska wartość wskaźnika związana jest z momentem pomiaru wskaźnika, który jest dokonywany na zakończenie realizacji projektu. Jednocześnie IP w IV kwartale 2011 r. ogłosiła konkurs, w którym realizowane będą projekty mające na celu wdraŝanie modeli zarządzania jakością. Na dofinansowanie najlepszych projektów przewidziano kwotę 150 mln zł. NaleŜy zaznaczyć, iŝ w ramach projektu systemowego Opracowanie modeli efektywnego zarządzania w szkolnictwie wyŝszym w tym modeli zarządzania uczelniami róŝnych typów modelu zarządzania jakością uczelni (wartość: 1 mln EUR, 51% rozliczonych środków, okres realizacji: ) udostępniono uczelniom raport Modele zarządzania uczelniami w Polsce. Projekt ma kluczowe znaczenie w kontekście celu Priorytetu IV tj. wdroŝenia modeli zarządzania jakością i kontroli jakości kształcenia przez 27% instytucji szkolnictwa wyŝszego, 170

171 gdyŝ wypracowany w projekcie systemowym model zarządzania jakością i kontroli jakości moŝe stanowić podstawę realizacji projektów w trybie konkursowym. W raporcie przedstawiony został całościowy model zarządzania uczelnią obejmujący ustrój uczelni, samorządność akademicką i menadŝerską, procesy dydaktyczne, procesy badawcze oraz zarządzanie (w tym zarządzanie kadrami, wiedzą, własnością intelektualną, jakością kształcenia finansami, a takŝe ryzykiem). Całość uzupełnia przedstawienie narzędzi informatycznych zintegrowanego systemu zarządzania oraz gromadzenia i przepływu informacji pomiędzy uczelnią a ministerstwem. NaleŜy podkreślić, iŝ wynikające z raportu konkluzje zostały wyraŝone w postaci rekomendacji i będących ich konsekwencją propozycji unormowań prawnych. Model przedstawiony w raporcie nie jest obligatoryjny, niemniej stanowi rodzaj praktycznego przewodnika i moŝe być wykorzystany przez uczelnie w celu opracowania wniosków o dofinansowanie na potrzeby konkursów organizowanych przez Instytucję Pośredniczącą. Ponadto w 2011 r. w projekcie trwały prace nad stworzeniem portalu promującego dobre praktyki w zakresie efektywnego zarządzania w szkolnictwie wyŝszym. W przypadku wskaźnika liczba programów rozwojowych wdroŝonych przez uczelnie do końca okresu sprawozdawczego beneficjenci wdroŝyli 192 programy rozwojowe, co stanowi 48% zakładanej wartości. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ wartość docelowa wskaźnika została zwiększona podczas przeglądu śródokresowego (ze 100 do 400 programów rozwojowych). Niemniej, biorąc pod uwagę liczbę umów zawartych do końca 2011 r. w ramach Poddziałania Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni docelowa wartość wskaźnika zostanie znacznie przekroczona (wskaźnik jest mierzony na zakończenie realizacji projektu). Jednocześnie przekroczono wartość docelową (22,5%) wskaźnika rezultatu odsetek uczelni wyŝszych, które wdroŝyły programy rozwojowe w stosunku do wszystkich uczelni wyŝszych (40,9%). Programy rozwojowe wdraŝane przez uczelnie obejmują m.in.: przygotowanie i realizację nowych kierunków studiów, studiów podyplomowych i studiów doktoranckich, dostosowanie programów na istniejących kierunkach studiów do potrzeb rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy, współpracę uczelni z pracodawcami w zakresie wzmocnienia praktycznych elementów nauczania (staŝe i praktyki studenckie), wdroŝenie modeli zarządzania jakością w uczelni. Rys. 62 Liczba projektów (programów rozwojowych) realizowanych w Poddziałaniu PO KL wg województw mazowieckie małopolskie dolnośląskie śląskie wielkopolskie lubelskie kujawsko-pomorskie łódzkie pomorskie podkarpackie zachodniopomorskie świętokrzyskie podlaskie opolskie lubuskie warmińsko -mazurskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Cel 3. Podniesienie atrakcyjności kształcenia w obszarze nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych na poziomie wyŝszym W ramach projektów przyczyniających się do realizacji celu 3. ukierunkowanego na podniesienie atrakcyjności kształcenia w obszarze nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych na poziomie wyŝszym wsparciem objęto 78 uczelni oferujących zajęcia wyrównawcze dla studentów I roku kierunków matematyczno-przyrodniczych i technicznych (163% wartości docelowej). Wysoki poziom realizacji wskaźnika wynika z bardzo 171

172 duŝego zainteresowania i zapotrzebowania na tego typu zajęcia wśród studentów oraz z obligatoryjnego charakteru tej formy wsparcia w ramach projektów realizowanych w Poddziałaniu Zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki. Dodatkowo uczelnie realizujące projekty w Poddziałaniu Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni oferują studentom zajęcia wyrównawcze, wpływając tym samym na wzrost wartości wskaźnika. Wsparciem objęto równieŝ 45 tys. studentów I roku na kierunkach zamawianych przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyŝszego (w tym 16 tys. kobiet), co stanowi 217% wartości docelowej wskaźnika. Wysoki poziom realizacji wskaźnika jest wynikiem realizacji od 2008 r. projektu systemowego Zamawianie kształcenia na kierunkach technicznych, matematycznych i przyrodniczych pilotaŝ (o którym szerzej poniŝej) oraz realizowanych od 2009 r. projektów w Poddziałaniu Zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy. W 2012 r. planowane jest ogłoszenie kolejnego konkursu w ramach Poddziałania Rys. 63 Liczba projektów realizowanych w Poddziałaniu PO KL (dot. kształcenia zamawianego) wg województw śląskie 22 8 mazowieckie małopolskie wielkopolskie 14 5 podkarpackie 13 5 kujawsko-pomorskie łódzkie dolnośląskie 8 4 podlaskie 7 3 lubelskie zachodniopomorskie liczba projektów realizowanych w województwie liczba uczelni, które realizują projekty dot. kształcenia zamawianego opolskie świętokrzyskie warmińsko -mazurskie lubuskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/12) Równolegle do działań podejmowanych w ramach projektów trwały intensywne działania promocyjne. Dzięki podejmowanym działaniom od 2008 r. systematycznie wzrasta zainteresowanie i liczba kandydatów na studia na kierunkach zamawianych. Rekrutacja na rok akademicki 2010/2011 pokazała, Ŝe politechniki okazały się popularniejsze niŝ uniwersytety na kaŝde wolne miejsce na politechnikach przypadało 3,9 kandydata, podczas gdy na uniwersytetach 3,5 kandydata.najpopularniejszymi uczelniami są Politechnika Warszawska (8,6 kandydatów na miejsce), Politechnika Gdańska (7,4), Poltechnika Łodzka (6,3), Uniwersytet Warszawski (6,2) oraz Politechnika Poznańska (6,1). Jednocześnie wśród dwudziestu najpopularniejszych kierunków studiów jest aŝ siedem z listy kierunków zamawianych (budownictwo, informatyka, inŝynieria środowiska, mechanika i budowa maszyn, automatyka i robotyka, biotechnologia, ochrona środowiska). Budownictwo okazało się najchętniej wybieranym kierunkiem z listy kierunków zamawianych. Drugie miejsce na tej liście zapewniła sobie informatyka (5. w ogólnym rankingu najchętniej wybieranych kierunków), a trzecie - inŝynieria środowiska (8. w ogólnym rankingu). 172

173 Rys. 64 Najpopularniejsze kierunki studiów (wg liczby kandydatów) w latach Zarządzanie Budownictwo Pedagogika Prawo Informatyka Ekonomia Finanse i rachunkowość Inżynieria środowiska Administracja Psychologia Filologia angielska Zarządzanie i inżynieria produkcji Turystyka i rekreacja Mechanika i budowa maszyn Automatyka i robotyka Geodezja i kartografia Biotechnologia Dziennikarstwo i komunikacja społeczna Gospodarka przestrzenna Ochrona środowiska Rekrutacja na rok akademicki 2009/2010 Rekrutacja na rok akademicki 2010/2011 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych MNiSW Szczególnie istotny z punktu widzenia realizacji celu Priorytetu IV dotyczącego zwiększenia odsetka absolwentów kierunków matematyczno-przyrodniczych i technicznych jest projekt Zamawianie kształcenia na kierunkach technicznych, matematycznych i przyrodniczych pilotaŝ (wartość: 15,4 mln EUR, 73% rozliczonych środków, okres realizacji: ). Celem projektu jest zwiększenie zainteresowania uczniów szkół ponadgimnazjalnych studiami na kierunkach, których absolwenci będą najbardziej poszukiwani na rynku pracy w perspektywie średniookresowej. Rekomendacje z badań ewaluacyjnych przeprowadzonych w ramach PO KL wykazały bowiem, iŝ jednym z najwaŝniejszych problemów polskiego systemu kształcenia i szkoleń było jego niepełne dostosowanie do potrzeb rynku pracy. Pomimo znacznego wzrostu liczby osób z wyŝszym wykształceniem, ich szanse zatrudnienia były ograniczone ze względu na niedopasowanie zdobytych umiejętności do potrzeb rynku pracy. Oznaczało to, iŝ system szkolnictwa wyŝszego nie był odpowiednio powiązany z otoczeniem biznesowym i rynkiem pracy. Zmianie tej sytuacji miał słuŝyć ww. projekt pilotaŝowy. Projektem od 2008 r. objęto 46 uczelni, 9 kierunków licencjackich i inŝynierskich oraz ponad 4,3 tys. studentów kierunków zamawianych. Ponadto, 267 studentów odbyło wspierane ze środków EFS staŝe lub praktyki u pracodawców. W ramach projektu zastosowano róŝnorodne narzędzia, których celem było zwiększenie atrakcyjności studiowania na wybranych kierunkach zamawianych: zajęciami wyrównawczymi objęto blisko 2,6 tys. osób, a ponad 900 studentów w kaŝdym roku akademickim otrzymywało dodatkowe stypendia. Organizowano ponadto specjalistyczne kursy tematyczne i zajęcia językowe, staŝe i praktyki zawodowe, studenci mieli moŝliwość zdobycia certyfikatów zawodowych i uprawnień. Do końca 2011 r. w ramach projektu 629 osób stało się równieŝ absolwentami kierunków matematyczno-przyrodniczych i technicznych zamawianych przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyŝszego (3% wartości docelowej wskaźnika). W przypadku zamawianych 7-semestralnych studiów inŝynierskich, których okres realizacji przekroczy okres kwalifikowania wydatków w PO KL (31 grudnia 2015 r.) osiągnięte wartości wskaźników wykazane zostaną dopiero w sprawozdaniu końcowym z Programu. Na koniec 2011 r. poziom wskaźnika dotyczącego odsetka studentów, którzy nie kontynuują nauki po I roku studiów na kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych w relacji do studentów I roku kierunków matematyczno przyrodniczych i technicznych wyniósł 23,8%, w porównaniu z wartością docelową na poziomie 17,9%. Konieczność szybkiego wyrównywania przez studentów I roku poziomu kształcenia w stosunku do wiedzy zdobytej na poziomie wykształcenia średniego jest najczęstszą przyczyną rezygnacji bądź niezaliczenia I roku studiów. Ponadto, naleŝy pamiętać, iŝ nauka na tych kierunkach jest znacznie trudniejsza niŝ np. na studiach humanistycznych. Niemniej, w Priorytecie IV prowadzonych jest szereg działań mających na celu utrzymanie wysokiej liczby studentów na I roku. Wyłonione w konkursie uczelnie, które chcą kształcić studentów kierunków zamawianych otrzymują dodatkowe środki na: 173

174 a) zwiększenie naboru na kierunkach kluczowych dla gospodarki; b) zorganizowanie kursów wyrównawczych dla studentów pierwszych lat; c) unowocześnienie programów studiów; d) zajęcia dydaktyczne prowadzone przez wybitnych specjalistów; e) kursy i staŝe odbywane u potencjalnych pracodawców; f) wyjazdy studyjne do przedsiębiorstw oferujących zatrudnienie absolwentom; g) udział studentów w konferencjach naukowo-technicznych; h) motywacyjne stypendia dla najlepszych studentów (nawet 1000 zł miesięcznie). Cel 4. Podniesienie kwalifikacji kadr sektora B+R w zakresie współpracy z gospodarką oraz marketingu i komercjalizacji badań naukowych W ramach projektów przyczyniających się do realizacji celu 4. Podniesienie kwalifikacji kadr sektora B+R w zakresie zarządzania badaniami naukowymi i komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych do końca 2011 r. szkolenia zakończyło ponad 5,4 tys. pracowników sektora badawczo-rozwojowego (w tym 2,7 tys. kobiet), co stanowi 60% przyjętego celu. Jednocześnie poziom wskaźnika rezultatu odsetek pracowników sektora B+R, którzy podnieśli swoje kwalifikacje w zakresie zarządzania badaniami naukowymi i komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych w stosunku do ogólnej liczby pracowników sektora B+R wyniósł na koniec bieŝącego okresu sprawozdawczego 7,4%. W II półroczu 2011 r. ogłoszono dwa kolejne konkursy w Działaniu 4.2 Rozwój kwalifikacji kadr systemu B+R i wzrost świadomości roli nauki w rozwoju gospodarczym. Projekty wyłonione do dofinansowania w ramach tych konkursów przyczynią się do dalszego zwiększenia liczby pracowników sektora badawczo-rozwojowego objętych wsparciem. W realizację ww. wskaźnika wpisują się równieŝ projekty systemowe realizowane w Działaniu 4.2: 1) Programy staŝowo-szkoleniowe dla naukowców w najlepszych ośrodkach akademickich na świecie w zakresie zarządzania badaniami i komercjalizacji ich wyników - TOP 500 Innovators Science, Management, Commercialization (wartość: 7,2 mln EUR, okres realizacji: ). Celem głównym projektu jest podniesienie kwalifikacji kadr sektora B+R w zakresie współpracy z gospodarką oraz marketingu i komercjalizacji wyników badań naukowych. Top 500 Innovators to największy w historii program szkoleniowy dla osób zajmujących się badaniami naukowymi i komercjalizacją ich wyników. Do 2015 roku na staŝe i szkolenia zagraniczne do uczelni z czołówki rankingu szanghajskiego (Academic Ranking of World Universities) wyjedzie łącznie aŝ 500 osób (osoby zatrudnione w polskich szkołach wyŝszych, instytutach badawczych, instytutach PAN oraz pracownicy centrów transferu technologii). Podczas dwumiesięcznych staŝy uczestnicy szkolą się w zakresie współpracy nauki z gospodarką, zarządzania badaniami naukowymi i komercjalizacji ich efektów, przyglądają się działaniu zagranicznych firm, w których istotną rolę odgrywa komercjalizacja wyników badań, spotykają się z przedsiębiorcami i przedstawicielami venture capital oraz wzbogacają swoje pomysły na prowadzenie badań naukowych. Rezultatem projektu będzie równieŝ wzrost konkurencyjności prac badawczych prowadzonych przez polskich naukowców, promocja modelu kariery naukowej opartego na komercjalizacji prac B+R jak równieŝ podniesienie prestiŝu i znaczenia naukowców pracujących na rzecz przedsiębiorstw. W ramach pierwszej pilotaŝowej edycji projektu w okresie październik-grudzień 2011 r. odbył się jeden wyjazd staŝowo-szkoleniowy na Universytet Stanforda, organizowany przez Stanford Center for Profesional Development, w którym udział wzięło 40 osób. Do drugiej edycji zgłosiło się aŝ 235 kandydatów z wyŝszych uczelni, instytutów badawczych, instytutów Polskiej Akademii Nauk i centrów transferu technologii w całej Polsce. Po formalnej ocenie wniosków, 158 kandydatów zaproszono na rozmowy kwalifikacyjne w języku angielskim, w których oceniano dotychczasowe sukcesy komercjalizacyjne, innowacyjność podejmowanych projektów, ale teŝ zdolności komunikacyjne i znajomość języka obcego. Z tego grona wyłoniono ostatecznie 80 finalistów drugiej edycji Top 500 Innovators reprezentują aŝ 50 instytucji naukowych z całej Polski. Zostaną oni objęci staŝami w 2012 roku. 2) SKILLS - Podnoszenie kompetencji pracowników sektora B+R w zakresie zarządzania projektami naukowymi, upowszechniania wyników badań oraz rozwoju kariery naukowej (wartość: 8,7 mln EUR, okres realizacji: ). Celem głównym projektu jest zwiększenie umiejętności uczestników projektu w zakresie zarządzania badaniami naukowymi oraz 174

175 w zarządzaniu i upowszechnianiu nauki oraz wykształcenie podstaw przedsiębiorczych. W ramach projektu planowane jest stworzenie systemu szkoleń dla uczestników programów stypendialnych realizowanych przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej. Do końca 2015 r. co najmniej 600 pracowników sektora B+R, doktorantów i studentów zwiększy umiejętności w zakresie zarządzania badaniami naukowymi, postaw przedsiębiorczych umiejętności w zarządzaniu i upowszechnianiu nauki, 100 uczestników projektu weźmie udział w szkoleniach z zakresu upowszechniania nauki, 48 pracowników sektora B+R weźmie udział w staŝach/wizytach studyjnych, realizowanych w krajach Europy Zachodniej oraz Stanach Zjednoczonych w wiodących ośrodkach finansujących naukę, a blisko 200 osób ukończy udział w programie mentoringu słuŝącym wspieraniu rozwoju kariery naukowej. Rezultatem projektu będzie zwiększenie skuteczności zarządzania projektami badawczymi oraz zespołami naukowymi, nawiązanie przez naukowców krajowej i międzynarodowej współpracy związanej z prowadzonymi badaniami oraz promocja badań naukowych realizowanych przez uczestników projektu, mających szczególne znaczenie dla rozwoju gospodarczego kraju. Do końca 2011 r. w szkoleniach uczestniczyły 193 osoby, w tym m.in. z zakresu zarządzania projektami (Uniwersytet w Oxford), przedsiębiorczości (Uniwersytet w Cambridge), negocjacji oraz autoprezentacji. Ponadto, zorganizowano serię spotkań, których celem była dyskusja na temat finansowania badań naukowych w Polsce, rozwój umiejętności uczestników projektu z zakresu zarządzania projektami naukowymi oraz współpracy interdyscyplinarnej. Przeprowadzono rozmowy z zagranicznymi instytucjami, które od 2012 r. rozpoczną przyjmowanie uczestników projektu na staŝe i wizyty studyjne jak równieŝ przygotowano zasady, zgodnie z którymi uczestnicy projektu będą mogli wziąć udział w programie mentoringu. Opisując działania podejmowane w ramach Priorytetu IV naleŝy wspomnieć równieŝ o rezultatach wypracowanych w projektach systemowych w Poddziałaniu 4.1.3, które wsparły proces przeprowadzenia reformy szkolnictwa wyŝszego, a takŝe zostały wykorzystane do przygotowania zmian w ustawie Prawo o szkolnictwie wyŝszym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz niektórych innych ustaw oraz aktów wykonawczych do tej ustawy. Dzięki realizacji tych projektów systemowych przyspieszono prace nad wdroŝeniem reformy szkolnictwa wyŝszego poprzez sfinansowanie licznych ekspertyz m.in.: diagnozy stanu szkolnictwa wyŝszego w Polsce, uwarunkowań przyszłego rozwoju, pomocy materialnej dla studentów, zagadnień upadłości szkół wyŝszych, oceny zasobów kadrowych. Jednocześnie rozpoczęto prace nad systemem umoŝliwiającym monitorowanie losów absolwentów szkół wyŝszych. W kontekście jednego z najwaŝniejszych zadań postawionych przed systemem edukacji, jakim jest ustanowienie wspólnych ram odniesienia, które będą słuŝyć jako instrument przełoŝenia i porównywania kwalifikacji oraz ich poziomów w róŝnych systemach kwalifikacji, w ramach projektów systemowych (Krajowe Ramy Kwalifikacji w szkolnictwie wyŝszym jako narzędzie poprawy jakości kształcenia (wartość: 481 tys. EUR, 69% rozliczonych środków, okres realizacji: ); Opracowanie nowych programów kształcenia na wybranych kierunkach studiów w zakresie nauk technicznych, matematycznych i przyrodniczych oraz opracowanie programów kształcenia w j. obcych w wybranych (wartość: 357 tys. EUR, 67% rozliczonych środków, okres realizacji: ) wykonano działania dotyczące opracowania i przygotowania do wdroŝenia Krajowych Ram Kwalifikacji. Opracowano deskryptory dla ośmiu obszarów kształcenia w obszarze szkolnictwa wyŝszego oraz benchmarki dla kierunków wyodrębnionych w ramach tych obszarów. Odbyło się równieŝ 48 spotkań konsultacyjnoinformacyjnych z pracownikami uczelni, których celem było wypracowanie ostatecznych wersji deskryptorów oraz zapoznanie pracowników szkół wyŝszych z nowymi moŝliwościami opracowywania programów nauczania na uczelniach. Podjęte działania zaowocowały wprowadzeniem w znowelizowanej ustawie o szkolnictwie wyŝszym nowoczesnych mechanizmów zwiększających autonomię programową szkół wyŝszych. Z kolei w ramach projektu systemowego Przeprowadzenie kompleksowej analizy porównawczej modeli zarządzania finansami w uczelniach w Polsce na tle modeli zarządzania finansami w uczelniach zagranicznych (wartość: 424 tys. EUR, 35% rozliczonych środków, okres realizacji: ) wypracowano kilka przykładowych benchmarków do Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego w sprawie wzorcowych efektów kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz zasady obliczania kosztochłonności dla kierunków, które zostały wykorzystane do przygotowania odpowiedniego aktu wykonawczego do ustawy. Dzięki Krajowym Ramom Kwalifikacji dyplomy polskich uczelni będą porównywalne z dyplomami z innych krajów europejskich. Niemniej w celu uniknięcia problemów związanych z wzajemną 175

176 uznawalnością decyzji akredytacyjnych w Europejskim Obszarze Szkolnictwa WyŜszego w ramach projektu systemowego Wsparcie prac studyjnych w zakresie wzajemnej uznawalności decyzji akredytacyjnych w europejskim obszarze szkolnictwa wyŝszego (wartość: 119 tys. EUR, 64% rozliczonych środków, okres realizacji: ) przygotowano szereg ekspertyz obejmujących takie zagadnienia jak: systemy zapewnienia jakości kształcenia w Europejskim Obszarze Szkolnictwa WyŜszego, analiza dot. Krajowych Ram Kwalifikacji w Europejskim Obszarze Szkolnictwa WyŜszego, aktualna sytuacja prawna i organizacyjna w zakresie sposobów uznawania kształcenia pozaformalnego i nieformalnego, sytuacja prawna w zakresie sposobu prowadzenia i uznawania kształcenia studiów II stopnia w kontekście zmian kierunków studiów po ukończeniu studiów I stopnia. Wykonano równieŝ prace studyjne analizujące system wzajemnej uznawalności decyzji akredytacyjnych w Europejskim Obszarze Szkolnictwa WyŜszego m.in.: Metody i techniki realizacji procesu dydaktycznego sprzyjające kształtowaniu umiejętności, np. kształcenie na bazie problemu (Project-besed learning) lub Kształcenie skoncentrowane na studentach tzw. Student Centered Learning (SCL). Efektem ekspertyz wykonanych w ramach projektu systemowego Opracowanie analiz, ekspertyz, raportów z zakresu szkolnictwa wyŝszego (wartość: 984 tys. EUR, 50% rozliczonych środków, okres realizacji: ) są takŝe przygotowane załoŝenia do wprowadzenia w znowelizowanej ustawie o szkolnictwie wyŝszym zasad uzyskiwania statusu Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących (KNOW) dla najlepszych uczelni publicznych i niepublicznych, do których trafiać będą dodatkowe środki finansowe, przeznaczone dla wybitnych uczonych, młodych naukowców, doktorantów i studentów. Ekspertyza ta została równieŝ wykorzystana do przygotowania Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego w sprawie kryteriów, warunków i trybu ubiegania się o nadanie statusu Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego. Wprowadzenie statusu KNOW ma na celu podniesienie jakości prowadzonych badań naukowych oraz jakości kształcenia i współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Ponadto, w ramach projektów realizowanych w Priorytecie IV PO KL 1) Opracowanie ekspertyzy w zakresie budowy, zawartości oraz organizacji systemu monitorowania, bazy danych oraz portalu internetowego na temat szkół wyŝszych w Polsce (wartość: 241 tys. EUR, 68% rozliczonych środków, okres realizacji: ) oraz 2) Stworzenie systemu informacji o szkolnictwie wyŝszym (wartość: 4,6 mln EUR, 9% rozliczonych środków, okres realizacji: ) opracowano koncepcję budowy, zawartości i organizacji systemu monitoringu, rankingowania, zasobów materialnych i niematerialnych szkolnictwa wyŝszego w Polsce. Celem projektów jest stworzenie globalnej bazy danych (system POL-on), będącej podstawowym źródłem jednolitych i aktualnych danych o szkolnictwie wyŝszym, jednostkach naukowych i nauce w Polsce. Dane do systemu będą przekazywane elektronicznie z baz źródłowych uczelni wyŝszych i jednostek naukowych. Pozwoli to na lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów oraz umoŝliwi wszystkim interesariuszom uzyskiwanie niezbędnych informacji o uczelniach. W 2011 r. pierwsze moduły nowego systemu zostały przekazane do uŝytku pracownikom MNiSW. W 2011 r. realizowany był równieŝ projekt Inwestycje w kapitał ludzki w uczelniach to lepszy rozwój gospodarki (wartość: 240 tys. EUR, 27% rozliczonych środków, okres realizacji: ), którego celem jest wypracowanie modelu współpracy wyŝszych uczelni z instytucjami biznesowymi dla lepszego przygotowywania studentów nauk techniczno-matematycznych i przyrodniczych do wejścia na rynek pracy oraz zwiększenie wpływu na innowacyjność gospodarki poprzez udział przedstawicieli nauki i biznesu w seminariach, szkoleniach, dyskusjach. W ramach projektu opracowane zostały równieŝ ekspertyzy dotyczące metodologii badań absolwentów szkół wyŝszych, narzędzi do badania zapotrzebowania rynku pracy na absolwentów uczelni, analizy relacji między rynkiem pracy (oczekiwaniami pracodawców) a kształceniem na poziomie wyŝszym, metodologii monitorowania losów zawodowych absolwentów szkół wyŝszych. Ponadto, stworzono bazę ekspertów zajmujących się problemem rynku pracy oraz współpracy z pracodawcami. Podsumowując naleŝy podkreślić, iŝ dzięki środkom EFS przyspieszona została reforma szkolnictwa wyŝszego w Polsce, co powinno w najbliŝszych latach przyczynić się do poprawy konkurencyjności polskiego szkolnictwa wyŝszego w zakresie dostosowania absolwentów do potrzeb rynku pracy oraz budowy gospodarki opartej na wiedzy. Warto równieŝ wspomnieć o najwaŝniejszych wnioskach i rekomendacjach z przeprowadzonego przez PSDB w 2011 r. na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa WyŜszego badania ewaluacyjnego pn.: Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdraŝania projektów w ramach Priorytetu IV Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 176

177 (PO KL) realizowanego w latach Ewaluacja Priorytetu IV była prowadzona pod kątem następujących kryteriów: trafności, skuteczności, efektywności, uŝyteczności i trwałości. Analizie został poddany system wdraŝania projektów w ramach Priorytetu IV w kontekście osiągania celów. Biorąc pod uwagę przyjęte dla Priorytetu IV wskaźniki postępu rzeczowego, zdaniem ewaluatorów moŝna stwierdzić, Ŝe projekty są skuteczne, gdyŝ pozwolą na osiągnięcie większości, chociaŝ nie wszystkich wskaźników. ZagroŜony jest wskaźnik dotyczący zarządzania jakością przez uczelnie (ze względu na brak modelu wypracowanego w projekcie systemowym, którego realizacja opóźniła się), jak równieŝ wskaźnik dotyczący liczby studentów korzystających ze staŝy zawodowych. Badanie pokazało takŝe wzrost popularności kierunków studiów znajdujących się na liście kierunków zamawianych oraz to, Ŝe zajęcia wyrównawcze, chociaŝ skuteczne, nie są popularne wśród studentów. Dobrze oceniana jest za to przez beneficjentów współpraca z przedsiębiorcami, przyjmująca najczęściej formę staŝy i praktyk. Ponadto, pod katem skuteczności i efektywności badano równieŝ obszar działań informacyjnopromocyjnych i szkoleniowych prowadzonych dla wnioskodawców oraz beneficjentów. Badanie pozwoliło stwierdzić, Ŝe prowadzone działania są skuteczne, gdyŝ informacja o Priorytecie IV dociera do większości uczelni potencjalnych beneficjentów Działania 4.1. Nie aplikują o środki raczej uczelnie słabsze, które nie mają odpowiedniego potencjału. NiŜsza jest natomiast skuteczność działań informacyjno-promocyjnych w odniesieniu do Działania 4.2, gdzie o środki aplikował mniejszy odsetek funkcjonujących instytutów naukowych i placówek PAN. PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu IV. Wskaźniki Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET IV Cel szczegółowy 1. Dostosowanie kształcenia na poziomie wyŝszym do potrzeb gospodarki i rynku pracy Wskaźniki produktu Liczba studentów, którzy ukończyli staŝe lub praktyki, wspierane ze środków EFS w ramach Priorytetu Liczba studentów, którzy ukończyli staŝe lub praktyki, trwające co najmniej 3 miesiące Odsetek studentów, którzy ukończyli staŝe lub praktyki, wspierane ze środków EFS w stosunku do całkowitej liczby studentów osoba osoba % Realizacja O: K: M: docelowa Wartośc bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa Wartośc bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja Wskaźniki rezultatu O: 0% 0% 0,02% 0,02% 1,02% K: 0% 0% 0,01% 0,01% 1,72% M: 0% 0% 0,01% 0,01% 0,83% docelowa 7% Wartośc bazowa 0 177

178 Odsetek studentów, którzy ukończyli staŝe lub praktyki, trwające co najmniej 3 miesiące - w stosunku do całkowitej liczby studentów % Realizacja 0% 0% 0,01% 0,01% 0,42% w tym kobiety: 0% 0% 0,01% 0,01% 0,43% w tym męŝczyźni: 0% 0% 0,01% 0,01% 0,40% docelowa 1,5% Wartośc bazowa 0 Liczba instytucji szkolnictwa wyŝszego, które wdroŝyły modele zarządzania jakością i kontroli jakości w ramach Priorytetu, w tym: Cel szczegółowy 2. Poprawa jakości oferty edukacyjnej szkół wyŝszych Wskaźniki produktu instytucja Realizacja a) publiczne instytucje szkolnictwa wyŝszego b) prywatne instytucje szkolnictwa wyŝszego Wartośc docelowa Wartośc bazowa a) 26 b) 94 Liczba programów rozwojowych wdroŝonych przez uczelnie w ramach Priorytetu program Szacowana realizacja Realizacja docelowa Wartośc bazowa 0 Szacowana realizacja 171 Wskaźniki rezultatu Odsetek instytucji szkolnictwa wyŝszego, które wdroŝyły modele % Realizacja zarządzania jakością i kontroli jakości kształcenia 0% 0% 0% 0% 1,91% w stosunku do wszystkich instytucji szkolnictwa wyŝszego, w tym: a) publiczne instytucje szkolnictwa wyŝszego 0% 0% 0% 0% 6,06% b) prywatne instytucje szkolnictwa wyŝszego docelowa 0% 0% 0% 0% 0,29% 27% a) 20% b) 30% 178

179 Odsetek uczelni wyŝszych, które wdroŝyły programy rozwojowe w stosunku do wszystkich uczelni wyŝszych % bazowa 0 Realizacja 0% 0% 0% 2,3% 40,85% docelowa 22,5% Wartośc bazowa 0 Cel szczegółowy 3. Podniesienie atrakcyjności kształcenia w obszarze nauk matematyczno- przyrodniczych i technicznych na poziomie wyŝszym Wskaźniki produktu Liczba uczelni oferujących dodatkowe zajęcia wyrównawcze dla studentów I roku kierunków matematycznoprzyrodniczych i technicznych instytucja Realizacja docelowa 48 Wartośc bazowa 0 Szacowana realizacja 177 Liczba studentów I roku na kierunkach zamawianych przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyŝszego osoba Realizacja O: w tym kobiety: K: w tym męŝczyźni: M: docelowa Liczba absolwentów kierunków matematycznoprzyrodniczych i technicznych, zamawianych przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyŝszego osoba Wartośc bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa Wartośc bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Odsetek studentów, którzy nie kontynuują nauki po I roku studiów na kierunkach matematycznoprzyrodniczych i technicznych w relacji do studentów I roku kierunków matematyczno przyrodniczych i technicznych % Realizacja O: 25,50% 23,84% 23,84% 23,84% 23,84% w tym kobiety: K: - 24,24% 24,24% 24,24% 24,24% w tym męŝczyźni: M: - 16,39% 16,39% 16,39% 16,39% docelowa 17,9% 179

180 Wartośc bazowa 25,5% Cel szczegółowy 4. Podniesienie kwalifikacji kadr systemu B+R w zakresie zarządzania badaniami naukowymi i komercjalizacji wyników prac badawczo rozwojowych Wskaźniki produktu Liczba pracowników sektora B+R, którzy ukończyli szkolenie w zakresie zarządzania badaniami naukowymi i komercjalizacji wyników prac badawczorozwojowych w ramach Priorytetu (O/K/M) osoba Realizacja docelowa O: K: M: bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Odsetek pracowników sektora B+R, którzy podnieśli swoje kwalifikacje w zakresie zarządzania badaniami naukowymi i komercjalizacji wyników prac badawczorozwojowych w ramach Priorytetu w stosunku do ogólnej liczby pracowników sektora B+R (O/K/M) % Realizacja 0% 0% 0,84% 0,85% 7,37% w tym kobiety: 0% 0% 0,31% 0,32% 10,74% w tym męŝczyźni: 0% 0% 0,53% 0,54% 5,60% docelowa 7,30% bazowa 0 Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia Do końca 2011 r. udział w projektach w ramach Priorytetu IV rozpoczęło ponad 98,2 tys. osób (w tym 42 tys. kobiet). Spośród osób, które przystąpiły do projektów 49% zakończyło swój udział, 5% przerwało, a 46% kontynuuje uczestnictwo w projektach. Udział w projektach kontynuują w szczególności studenci studiów zamawianych. Zdecydowaną większość uczestników projektów stanowiły osoby nieaktywne zawodowo (70% uczestników). Grupę osób nieaktywnych zawodowo stanowili studenci, absolwenci biorący udział w staŝach oraz doktoranci biorący udział w studiach doktoranckich. W projektach wzięły równieŝ udział osoby zatrudnione (w szczególności doktoranci i pracownicy sektora B+R), którzy stanowili 27% uczestników. Natomiast studenci określający swój status na rynku pracy jako osoby bezrobotne stanowili 4% uczestników projektów. Biorąc pod uwagę wykształcenie osób, rozpoczynających udział w projektach naleŝy zauwaŝyć, iŝ największy odsetek stanowili uczestnicy z wykształceniem ponadgimnazjalnym 40%. Natomiast najmniej liczną grupę uczestników stanowiły osoby z wykształceniem podstawowym, gimnazjalnym i niŝszym (5%). Jest to najczęściej młodzieŝ, którą uczelnie obejmują wsparciem w ramach promocji kierunków zamawianych (warsztaty, wykłady, zajęcia dla uczniów majace na celu zainteresowanie 180

181 uczniów ofertą dydaktyczną danej uczelni). Udział pozostałych grup rozkładał się dość równomiernie: 26% osób wspartych w Priorytecie IV miało wykształcenie pomaturalne, a 29% wykształcenie wyŝsze (kadra dydaktyczna uczelni, pracownicy sektora B+R oraz doktoranci). Rys. 65 Struktura uczestników projektów w Priorytecie IV PO KL wg wykształcenia (%) wyższe ; 27,1% podstawowe, gimnazjalne i niższe ; 5,6% ponadgimnazjalne; 42,7% pomaturalne; 24,5% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu IV PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Ponadto, w związku ze specyfiką projektów realizowanych w ramach Priorytetu IV, w których odbiorcami wsparcia są głównie studenci, osoby młode w wieku lata stanowiły 62% uczestników projektów. Jednoczesnie 9% stanowiły osoby w grupie wiekowej lata (są to w szczególności osoby biorące udział w szkoleniach skierowanych do kadry dydaktycznej uczelni jak równieŝ osoby uczestniczące w szkoleniach pracowników z sektora B+R). Realizacja celów strategii Europa 2020 Priorytet IV PO KL Szkolnictwo wyŝsze i nauka w całości wpisuje się w priorytety leŝące u podstaw strategii Europa 2020 obejmujące wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (inclusive growth) poprzez wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność gospodarczą, społeczna i terytorialną oraz wzrost inteligentny (smart growth) poprzez rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji. Działania podejmowane w ramach Priorytetu IV wpisują się w następujące obszary priorytetowe ww. strategii: Poddziałanie Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni, Poddziałanie Zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy oraz Działanie 4.3 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni w obszarach kluczowych w kontekście celów Strategii Europa 2020 obszar priorytetowy 73 (działania na rzecz zwiększenia udziału w kształceniu i szkoleniu przez całe Ŝycie) wartość podpisanych umów: 262 mln EUR, Poddziałanie Wzmocnienie systemowych narzędzi zarządzania szkolnictwem wyŝszym obszar priorytetowy 72 (opracowanie, uruchomienie i wdroŝenie reform systemu kształcenia i szkolenia celem zwiększenia zdolności do zatrudnienia) wartość środków zakontraktowanych do końca 2011 r. wyniosła 7 mln EUR, Działanie 4.2 Rozwój kwalifikacji kadr systemu B+R i wzrost świadomości roli nauki w rozwoju gospodarczym obszar priorytetowy 74 (rozwój potencjału ludzkiego w zakresie badań i innowacji) podpisano umowy na kwotę 15,2 mln EUR. Szczególne znaczenia dla realizacji strategii Europa 2020 ma Działanie 4.2, ukierunkowane na rozwój kwalifikacji kadr sektora badawczo-rozwojowego i wzrost świadomości roli nauki w rozwoju gospodarczym, zwłaszcza w kontekście jednego z nadrzędnych celów strategii, jakim jest poprawa warunków działalności badawczo-rozwojowej (B+R) i innowacji oraz zwiększenie inwestycji w danych dziedzinach. Niemniej, naleŝy podkreślić, iŝ działania podejmowane w ramach pozostałych działań 181

182 Priorytetu IV ukierunkowane na rozwój szkolnictwa wyŝszego, będą miały równieŝ wpływ na osiągnięcie zakładanych celów strategii. Jednocześnie działania realizowane w ramach Priorytetu IV przyczynią się do osiągnięcia jednego ze wskaźników określonych w Krajowym Programie Reform (KPR) na rzecz realizacji strategii Europa 2020 tj. zwiększenia do 45% odsetka osób z wykształceniem wyŝszym w wieku lata. Do działań, które przyczynią się do realizacji ww. celu moŝna zaliczyć m.in. wdraŝanie reform systemu szkolnictwa wyŝszego, promocje łączenia edukacji uniwersyteckiej z aktywnością zawodową, zwiększanie atrakcyjności systemu szkolnictwa wyŝszego poprzez wprowadzenie róŝnorodności kierunków studiów lub zwiększenie oferty edukacyjnej, zwiększenie swobody uczelni w ustalaniu zawartości programów studiów, zwiększenie oferty edukacyjnej uczelni dla osób w róŝnym wieku, propagowanie wśród studentów idei uczenia się przez całe Ŝycie. Zgodnie z zaleceniami KE dotyczącymi zwiększenia intensywności wsparcia EFS na rzecz realizacji celów strategii Europa 2020 w 2011 r. w obszarze szkolnictwa wyŝszego, w ramach przeglądu śródokresowego dokonano koncentracji wsparcia poprzez utworzenie nowego Działania 4.3 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni w obszarach kluczowych w kontekście celów strategii Europa W ramach nowego Działania uczelnie będą mogły ubiegać się o środki na realizację programów rozwojowych na tych kierunkach, które będą miały największe znaczenie w kontekście realizacji załoŝeń strategii Europa Dodatkowo do Planu działania na 2012 r. dla Priorytetu IV PO KL wprowadzone zostały szczegółowe kryteria wyboru projektów zgodne z załoŝeniami wzrostu zrównowaŝonego oraz wzrostu inteligentnego wyraŝanymi w strategii Europa Przedmiotowe kryteria dotyczyły m.in. konieczności uwzględniania w ramach prowadzonych przez uczelnie studiów zagadnień związanych z ekoinnowacjami, odnawialnymi źródłami energii, zarządzaniem środowiskowym w przedsiębiorstwach, technologiami przyjaznymi dla środowiska naturalnego. Problemy w realizacji Priorytetu W ramach Priorytetu IV nie identyfikuje się istotnych problemów w realizacji. 3.5 PRIORYTET V Dobre rządzenie Informacja na temat finansowych postępów realizacji priorytetu Głównym celem strategicznym, w który wpisują się projekty realizowane w ramach Priorytetu V jest zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości, m.in. poprzez modernizację systemów zarządzania w administracji publicznej, podnoszenie kompetencji kadr, wsparcie systemowe dla trzeciego sektora i rozwój dialogu społecznego. W 2011 r. w ramach przeglądu śródokresowego Programu zmniejszono alokację na Priorytet V PO KL (Działanie 5.1) o 37,5 mln EUR. Dostępna alokacja na Priorytet V PO KL wynosi obecnie EUR, w tym udział środków EFS EUR. Wg stanu na koniec 2011 r. w ramach Priorytetu V złoŝono blisko 2,7 tys. wniosków o dofinansowanie realizacji projektów na łączną kwotę ponad 1,2 mld EUR. Z projektodawcami zawarto dotychczas 615 umów o dofinansowanie o wartości blisko 343 mln EUR (w tym 291 mln EUR dofinansowania z EFS), co stanowi blisko 60% dostępnej alokacji. Jednocześnie rozliczono na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność wydatki w wysokości 148 mln EUR, co stanowi 26% dostępnej alokacji. W analizowanym okresie sprawozdawczym odnotowano znaczący postęp finansowy. podpisanych umów na koniec 2011 r. wzrosła o 21% w stosunku do roku 2010, natomiast wartość rozliczonych wydatków wzrosła o 86%. wydatków rozliczonych w 2011 r. 69,8 mln EUR przekroczyła wartość umów podpisanych w tym samym okresie, tj. 67,8 mln EUR. Niemniej nadal pozostaje do zakontraktowania ponad 230 mln EUR, natomiast do wydatkowania 425 mln EUR. Analiza danych finansowych wskazuje, iŝ pod względem poziomu zakontraktowanych środków dominują Działanie 5.1 Wzmocnienie potencjału administracji rządowej (z uwzględnieniem pomniejszonej alokacji na Działanie) oraz Działanie 5.3 Wsparcie na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej, w których wdraŝane są przede wszystkim projekty systemowe. Niemniej równocześnie w ramach powyŝszych Działań odnotowano najmniejszą dynamikę rozliczanych wydatków. Kluczowe znaczenie dla postępu finansowego Priorytetu V PO KL odgrywa natomiast Działanie

183 Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej, którego budŝet stanowi 43% alokacji na Priorytet. W związku z powyŝszym szczególnie pozytywnie naleŝy ocenić wzrost o 47% poziomu kontraktacji oraz o 86% rozliczonych wydatków w ujęciu kumulatywnym w stosunku do stanu na koniec 2010 r. Pomimo znaczącego postępu finansowego w ramach Działania 5.2 do zakontraktowania pozostaje jeszcze 106 mln EUR. Natomiast jeśli chodzi o poziom wydatkowania, najwyŝszy poziom odnotowano w Działaniu 5.5 Rozwój dialogu społecznego, natomiast najmniejszy w Działaniu 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora. Rys. 66 Stopień wykorzystania alokacji według Działań Priorytetu V PO KL (%) 90% 80% 78,3% 70% 60% 50% 57,9% 59,8% 69,8% 52,8% 54,7% 40% 36,9% 30% 20% 28,2% 29,0% 25,9% 23,2% 21,8% 10% 0% Działanie 5.1 Wzmocnienie potencjału administracji rządowej Działanie 5.2 Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej Działanie 5.3 Wsparcie na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora Działanie 5.5 Rozwój dialogu społecznego poziom kontraktacji poziom kontraktacji - Priorytet V poziom wydatkowania poziom wydatkowania - Priorytet V Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Do końca 2011 r. w Działaniu 5.1 Wzmocnienie potencjału administracji rządowej rozpoczęto wdraŝanie 22 projektów systemowych o wartości 50 mln EUR, w tym 9 projektów, które zakończyły się do końca 2011 r. oraz jeden projekt Zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów ludzkich w administracji rządowej, z którego realizacji zrezygnowano. W ramach projektów systemowych do końca 2011 roku została rozliczona kwota wydatków kwalifikowanych w wysokości 18,6 mln EUR, co stanowi 28% alokacji. Ponadto, realizowane były równieŝ dwa projekty innowacyjne (wybrane w procedurze konkursowej) o łącznej wartości ponad 1,7 mln EUR. W Działaniu 5.2 Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej, wdraŝanym przez MAiC, do końca 2011 r. w wyniku 10 ogłoszonych konkursów (w tym jednego w danym okresie sprawozdawczym) rozpoczęto wdraŝanie 350 projektów na kwotę ponad 133 mln EUR. Ponadto w ramach Działania 5.2 rozpoczęto realizację 8 projektów systemowych o wartości 12,8 mln EUR. (5 projektów zostało zakończonych do końca 2011 r.) środków wydatkowanych łącznie w Działaniu 5.2 wyniosła blisko 73 mln EUR tj. 29% dostępnych środków. W ramach Działania 5.3 Wsparcie na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej w 2011 r. realizowanych było 10 projektów systemowych o wartości 80 mln EUR, których beneficjentami są: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury. Łącznie w ramach wszystkich projektów rozliczono ponad 26,6 mln EUR, co stanowi 23% alokacji. W Działaniu 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora w wyniku ogłoszonych do końca 2011 r. 9 konkursów (trzy konkursy zostały ogłoszone w 2011 r.) rozpoczęto realizację 169 projektów na kwotę 50 mln EUR. Ponadto, w ramach Działania 5.4 realizowane były 2 projekty systemowe o wartości 3 mln EUR. Do końca 2011 r. wydatkowano łącznie 21,9 mln EUR, co stanowi 22% alokacji. W ramach Działania 5.5 Rozwój dialogu społecznego do końca 2011 r. ogłoszono 6 konkursów (w tym jeden w danym okresie sprawozdawczym). Do realizacji zostało wybranych 51 projektów na kwotę 11 mln EUR. Ponadto realizowano 2 projekty systemowe o wartości 3,4 mln EUR, w tym jeden projekt, którego realizacja zakończyła się w 2009 r. oraz projekt Podnoszenie wiedzy i kompetencji uczestników dialogu społecznego, z którego realizacji zrezygnowano. 183

184 Realizacja celów Priorytetu Analizując poziom realizacji celów Priorytetu V PO KL w 2011 r. moŝna zauwaŝyć, iŝ w odniesieniu do większości wskaźników odnotowano znaczny postęp w ich wykonaniu niemniej ich realizacja pozostaje nadal zróŝnicowana w zaleŝności od celu szczegółowego i instytucji wdraŝającej dane działanie. Cel 1. Poprawa zdolności regulacyjnych administracji publicznej Stosunkowo dobrze przedstawia się stan realizacji załoŝeń celu 1. Poprawa zdolności regulacyjnych administracji publicznej. Do końca 2011 r. wdroŝono w 45% Program Reformy Regulacji, co oznacza wzrost o 10 p.p. w porównaniu do stanu na koniec 2010 r. Ponadto, w 2011 r. zakończył się okres wdraŝania projektu systemowego Reforma procesu stanowienia prawa i uproszczenie obowiązujących przepisów (wartość projektu: 2,6 mln EUR, 94% rozliczonych środków, okres realizacji: ), który słuŝył realizacji aŝ trzech oczekiwanych efektów Priorytetu V PO KL, tj. uproszczeniu krajowych aktów prawnych, optymalizacji systemu oceny skutów regulacji oraz wdroŝeniu systemu pomiaru kosztów administracyjnych. PoniŜej zostały przedstawione kluczowe rezultaty ww. projektu w podziale na oczekiwane efekty celu szczegółowego 1, z których część monitorowana jest w ramach wskaźników produktu i rezultatu: - optymalizacja systemu oceny skutków regulacji W ramach ww. projektu opracowano metodykę szkoleń z zakresu Oceny Skutków Regulacji (OSR) dla pracowników i kadry kierowniczej administracji publicznej wraz z materiałami szkoleniowymi oraz narzędziami dydaktycznymi. Ponadto, opracowano narzędzia analityczne pomocne przy przygotowywaniu Oceny Skutków Regulacji. Narzędzia zostały zamieszczone na Platformie Elektronicznej OSR, która oprócz narzędzi analitycznych zawiera równieŝ przykłady dobrych OSR oraz załoŝeń do projektów ustaw. Platforma ma na celu ułatwienie procesu przygotowywania Ocen Skutków Regulacji. Istotnym działaniem słuŝącym usprawnieniu systemu oceny skutktów regulacji były równieŝ szkolenia pracowników biorących udział w procesie stanowienia prawa z zakresu prawidłowego sporządzania Ocen Skutków Regulacji. Szkolenia skierowane były do pracowników administracji publicznej bezpośrednio i pośrednio zaangaŝowanych w proces tworzenia prawa oraz pracowników administracji pełniących funkcje kierownicze, czyli liderów projektów regulacyjnych odpowiedzialnych za nadzór nad przeprowadzeniem i zatwierdzaniem Ocen Skutków Regulacji. Głównym celem szkoleń była zmiana mentalności pracowników administracji przygotowujących akty prawne w kierunku tworzenia prawa opartego na dowodach, którymi są wiarygodne przesłanki analityczne. Łącznie od początku realizacji projektu przeszkolono 2,6 tys. osób, co stanowi ok. 92% wartości docelowej wskaźnika liczba pracowników administracji rządowej, którzy ukończyli udział w projektach w zakresie poprawy zdolności regulacyjnych. W tym miejscu naleŝy równieŝ zwrócić uwagę na działania prowadzone w ramach projektu systemowego Promowanie i wdraŝanie programów udoskonalania i ujednolicania technik legislacyjnych w urzędach obsługujących organy władzy publicznej (wartość projektu: 419 tys. EUR, 68% rozliczonych środków, okres realizacji: ), którego rezultaty (szkolenia z zakresu legislacji) przyczyniają się do poprawy zdolności regulacyjnych administracji rządowej. - wdroŝenie systemu pomiaru kosztów administracyjnych Z szacunków Ministerstwa Gospodarki wynika, iŝ wg stanu na koniec 2011 r. zmniejszono obciąŝenia administracyjne dla przedsiębiorców (nowy wskaźnik wprowadzony podczas przeglądu śródokresowego Programu) o 15,9%. NaleŜy jednakŝe zaznaczyć, iŝ osiągnięty poziom redukcji odnosi się do obciąŝeń administracyjnych w sześciu obszarach priorytetowych: środowisko naturalne, planowanie i zagospodarowanie przestrzenne, usługi turystyczne, prawo pracy, prawo probiercze, prawo działalności gospodarczej. Wykonanie przedmiotowego wskaźnika znajduje się na poziomie niŝszym od celu redukcji wyznaczonego przez Radę Ministrów na 25%. Wynika to w głównej mierze z tego, iŝ procedowany projekt ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym został zgłoszony do Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził o jego niezgodności z Konstytucją RP. Ponadto, w przypadku prawa probierczego, uchwalona ustawa Prawo probiercze nie uwzględniła wcześniej zgłoszonych przez przedsiębiorców postulatów dotyczących zmniejszenia obciąŝeń administracyjnych wynikających z obowiązków badania i cechowania. Oprócz redukcji obciąŝeń administracyjnych w wybranych obszarach prawa Ministerstwo Gospodarki prowadzi działania redukcyjne dla pozostałych obszarów prawa gospodarczego. W tym celu w 2010 r. 184

185 Ministerstwo Gospodarki przeprowadziło w ramach projektu Reforma procesu stanowienia prawa i uproszczenie obowiązujących przepisów pomiar obciąŝeń administracyjnych nakładanych na przedsiębiorców przez przepisy prawa gospodarczego. W wyniku tzw. mapowania, czyli pierwszego etapu dokonywania pomiaru obciąŝeń administracyjnych zgodnie z holenderskim Modelem Kosztu Standardowego, zidentyfikowano ponad 6 tys. obowiązków informacyjnych w blisko 500 aktach prawnych z zakresu prawa gospodarczego. Następnie przeprowadzono pomiar kosztów administracyjnych nakładanych na przedsiębiorców przez przepisy prawa gospodarczego. Z badania wynika, iŝ suma rocznych kosztów administracyjnych ponoszonych przez przedsiębiorców w Polsce wynosi 18,7 bln EUR, co stanowi ok. 6,1% PKB Polski. Suma rocznych kosztów obciąŝeń administracyjnych wynosi 9 bln EUR, co stanowi ok. 2,9% PKB. NaleŜy zaznaczyć, iŝ Ministerstwo Gospodarki planuje wprowadzenie zmian w ramach ww. wskaźnika podczas przeglądu śródokresowego Priorytetu V PO KL. - uproszczenie krajowych aktów prawnych Prowadzone przez Ministerstwo Gospodarki działania w zakresie upraszczania prawa przyczyniają się zarówno do redukcji obciąŝeń administracyjnych, jak i do uproszczenia obowiązujących przepisów, pod kątem likwidowania tzw. bubli prawnych, obniŝenia poziomu reglamentacji działalności gosodarczej (liczby licencji, koncesji i zezwleń), likwidacji przepisów bardziej restrykcyjnych niŝ wymagane w prawodawstwie unijnym (tzw. gold plating), czy teŝ eliminacji przestarzałych bądź dublujących się przepisów. Działania prowadzone przez Ministerstwo Gospodarki w zakresie uproszczenia obowiązujących przepisów wspierane ze środków projektu, prowadzone są w ramach pakietu ustaw pn. Pakiet na rzecz przedsiębiorczości. Projekt Reforma procesu stanowienia prawa i uproszczenie obowiązujących przepisów przyczynił się do opracowania 125 propozycji uproszczeń ustaw, co oznacza znaczne przekroczenie wartości docelowej wskaźnika monitorowanego na poziomie PO KL. Jednocześnie do końca 2011 r. uproszczono 92 ustawy (z uwagi na termin wejścia w Ŝycie ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców - 1 stycznia 2012 r. - do ww. wartości nie wliczono wprowadzonych w drodze tej ustawy uproszczeń). Dotychczas podjęte działania w ramach Pakietu na rzecz przedsiębiorczości objęły przede wszystkim nowelizację ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Drugą zmianą, kluczową z punktu widzenia zarówno krajowych jak i zagranicznych przedsiębiorców, jest ustawa o ograniczeniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (tzw. I ustawa deregulacyjna). Ustawa ograniczyła reglamentację w zakresie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, zmniejszyła znacząco liczbę procedur i obowiązków administracyjnych nakładanych na przedsiębiorców, zamieniła takŝe zaświadczenia na oświadczenia. Ponadto, Ministerstwo Gospodarki przygotowało załoŝenia ustawy o redukcji obowiązków informacyjnych oraz o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców. ZałoŜenia składały się z dwóch części: pierwsza poświęcona była redukcji obowiązków informacyjnych nałoŝonych na przedsiębiorców, druga - ograniczeniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców. Na podstawie załoŝeń przygotowano ustawę o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (tzw. II ustawa deregulacyjna). NajwaŜniejsze rozwiązania zawarte w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, z których większość zacznie obowiązywać od początku stycznia 2012 r., to m.in.: zobowiązanie Ministra Finansów do wydawania ogólnych interpretacji podatkowych na wniosek podatników, likwidacja Monitora Polskiego B i w konsekwencji zwolnienie przedsiębiorców z kosztownego obowiązku publikacji sprawozdania finansowego w tym dzienniku, zniesienie odpowiedzialności solidarnej przedsiębiorców w ramach konsorcjum przy realizacji projektów PPP, zniesienie obowiązku uzyskiwania opinii rzeczoznawcy w kwestii spełniania przepisów BHP przez projekty budowlane, obniŝenie opłaty skarbowej za dokonanie wpisu do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych. NaleŜy równieŝ dodać, iŝ w ramach projektu przeprowadzono szereg badań i analiz, których rekomendacje zostały wykorzystane dla zmian przepisów w określonych obszarach lub sektorach. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na przeprowadzone badania dotyczące postrzegania przez przedsiębiorców zmian wynikających z reformy regulacji. Przedmiotem jednego z nich było badanie świadomości ekonomicznej i zachowań MŚP dotyczące oceny rozwiązań zawartych w ustawie o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców oraz projekcie ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców. Badanie miało na celu określenie, w jaki sposób małe i średnie przedsiębiorstwa oraz reprezentujące je organizacje oceniają rozwiązania prawne, zawarte w ww. ustawach, a takŝe sprawdzenie, czy posiadają oni własne 185

186 propozycje rozwiązań słuŝących ograniczaniu barier administracyjnych i obowiązków informacyjnych. JeŜeli chodzi o ocenę ogólnych uregulowań prawnych prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, ponad połowa badanych uznała ogół uregulowań prawnych prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce za nieprzyjazny dla przedsiębiorców. Znacząca większość badanej grupy (ponad 85%) twierdzi, Ŝe uwarunkowania i uregulowania prawne prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce wymagają podjęcia działań naprawczych przez administrację rządową. Jednocześnie w zakresie oceny rozwiązań prawnych zawartych w ustawie o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców, prawie połowa przebadanych respondentów uwaŝa, iŝ ustawa ułatwi prowadzenie działalności gospodarczej. Z kolei w przypadku projektu ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców według niemal ¾ respondentów zmiany w projekcie ustawy ułatwią prowadzenie działalności gospodarczej. JeŜeli chodzi o wsparcie skierowane do administracji samorządowej, wg stanu na koniec 2011 r. w projektach z zakresu wzmacniania zdolności regulacyjnych wdraŝanych w Działaniu 5.2 zakończyło udział 16 tys. pracowników administracji samorządowej (188% realizacji załoŝonego celu). Wysokie wykonanie wskaźnika wynika z faktu zakończenia realizacji większości projektów wyłonionych do dofinansowania w ramach ogłoszonego w 2008 r. konkursu Wzmacnianie zdolności jednostek samorządu terytorialnego w zakresie stanowienia aktów prawa miejscowego oraz aktów administracyjnych, który w całości skierowany był na wsparcie pracowników administracji samorządowej w zakresie wzmacniania zdolności regulacyjnych, a takŝe znacznego zaawansowania realizacji projektów zakontraktowanych w ramach konkursu ogłoszonego w 2009 r., skierowanego na rozwój instytucjonalny JST. Pomimo przekroczenia wartości docelowej ww. wskaźnika, w IV kwartale 2011 r. został zatwierdzony do realizacji projekt systemowy Dobre prawo sprawne rządzenie (wartość projektu: 5,8 mln EUR, okres realizacji: ), w którym przewidziano kontynuację świadczenia wsparcia JST w zakresie wzmacniania zdolności regulacyjnych, a takŝe innych instytucji sprawujących funkcje nadzorcze i kontrolne w stosunku do JST. Realizacja przedmiotowego projektu związana jest z wnioskami płynącymi z diagnozy funkcjonowania JST, przeprowadzonej w ramach zakończonego projektu systemowego Zdiagnozowanie potencjału administracji samorządowej, opracowanie standardów kompetencyjnych oraz przeprowadzenie oceny potrzeb szkoleniowych pracowników urzędów administracji samorządowej (wartość projektu: 158 tys. EUR, 85% rozliczonych środków, okres realizacji: ) oraz raportu z Badania ewaluacyjnego wsparcia administracji samorządowej w ramach Działania 5.2. Rekomendacje płynące z ww. opracowań sugerują kontynuowanie działania ukierunkowanego na zmniejszenie liczby wadliwych aktów prawa miejscowego oraz indywidualnych decyzji administracyjnych. Priorytetową grupą docelową w ramach projektu będą JST z najwyŝszymi wskaźnikami w zakresie wadliwości stanowionych aktów prawa miejscowego oraz indywidualnych decyzji administracyjnych. Oprócz wsparcia ukierunkowanego na podnoszenie kompetencji pracowników JST, projekt Dobre prawo sprawne rządzenie w sposób kompleksowy obejmuje wsparciem równieŝ inne instytucje, w tym Regionalne Izby Obrachunkowe, Urzędy Wojewódzkie, Samorządowe Kolegia Odwoławcze, dąŝąc do tego aby znacząco poprawić jakość kontroli aktów prawa miejscowego i indywidualnych decyzji administracyjnych oraz ujednolicić standardy w zakresie stosowanych zasad techniki prawodawczej. W ramach ww. projektu do końca 2011 r. szkolenia ukończyło 520 pracowników samorządowych. Ponadto, 71 osób wzięło udział w szkoleniach dedykowanych dla organów nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, w tym członków kolegiów Regionalnych Izb Obrachunkowych. Niemniej, biorąc pod uwagę fakt, iŝ projekt zakłada ukończenie przez 5,6 tys. pracowników samorządowych szkoleń z zakresu techniki prawodawczej, postępowania administracyjnego i postępowania przed sądami administracyjnymi oraz z wybranych obszarów prawa materialnego niezbędne wydaje się podwyŝszenie w trakcie przeglądu śródokresowego Priorytetu V PO KL wartości docelowej wskaźnika i/lub jego zmianę w kierunku monitorowania liczby jednostek samorządu terytorialnego/organów nadzoru nad JST, których pracownicy zostali objęci przedmiotowym wsparciem. Cel 2. Poprawa jakości usług oraz polityk związanych z rejestracją działalności gospodarczej i funkcjonowaniem przedsiębiorstw W ramach celu 2. ukierunkowanego na poprawę jakości usług oraz polityk związanych z rejestracją działalności gospodarczej i funkcjonowaniem przedsiębiorstw wsparcie udzielane jest pracownikom administracji publicznej oraz pracownikom sektora wymiaru sprawiedliwości. Do końca 2011 r. wsparciem szkoleniowym w ramach projektów systemowych wdraŝanych przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów (Szkolenia psychospołeczne i specjalistyczne dla pracowników administracji skarbowej, WdroŜenie strategii szkoleniowej, Poprawa jakości usług świadczonych przez ZUS na rzecz przedsiębiorców objęto ponad 9 tys. pracowników administracji skarbowej oraz 186

187 pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, co stanowi 37% celu określonego w Programie. Ww. pracownicy otrzymali wsparcie z zakresu m.in. technik obsługi klienta, prawa podatkowego, zarządzania zasobami ludzkimi, zasad prowadzenia rachunkowości, zasad transakcji wewnątrzwspólnotowych, postępowania zabezpieczającego w oparciu o przepisy ustawy Ordynacja Podatkowa i ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawy o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej, zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym. W 2011 r. prowadzono równieŝ szkolenia dla 4 tys. osób w ramach projektu systemowego Ministerstwa Gospodarki Uproszczenie procedur związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej poprzez ich elektronizację i wdroŝenie idei jednego okienka (wartość projektu: 10,5 mln EUR, 11% rozliczony środków, okres realizacji: ), przewidziane dla 12,5 tys. pracowników administracji publicznej oraz sądów, do obowiązków których naleŝą zadania związane z rejestracją działalności gospodarczej oraz udzielaniem koncesji i zezwoleń. JednakŜe w związku ze stwierdzonymi w wyniku kontroli nieprawidłowościami w realizacji projektu i nieuwzględnieniem zgłoszonych zastrzeŝeń w zaktualizowanym wniosku o dofinansowanie proces zatwierdzania wniosków o płatność odnoszących się do projektu został wstrzymany. Tym samym dane dot. wsparcia szkoleniowego nie mogły zostać uwzględnione w ramach wskaźnika dot. pracowników administracji publicznej w bieŝącym sprawozdaniu. Niemniej, do końca 2011 r. w ramach projektu osiągnięto następujące rezultaty: przeszkolono 4 tys. osób w zakresie nowych zasad rejestracji działalności gospodarczej, funkcjonowania CEIDG, Punktów Kontaktowych i procedur elektronicznych; zakończono przygotowanie opisów 64 procedur obsługi przedsiębiorców przez administrację; opracowano 19 nowych formularzy elektronicznych dot. procedur związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej w obszarach: turystyka, apteki, budownictwo, produkty i zakłady lecznicze, pojazdy, oraz ochrona środowiska. Konsultowano z innymi resortami weryfikację dokumentów do Centralnego Repozytorium Wzorów Dokumentów Elektronicznych, zakończono prace nad wstępnymi propozycjami uproszczeń dot. świadczenia usług transgranicznych z zakresu pośrednictwa w obrocie nieruchomościami i zarządzania nieruchomościami, dot. ośrodków szkolenia kierowców, stacji kontroli pojazdów oraz dot. agencji zatrudnienia. W wyniku ww. działań powstało 35 wstępnych propozycji uproszczeń. Kontynuowano równieŝ kampanię promocyjno-informacyjną dot. realizowanych działań. Jednocześnie odnotowano postęp w stosunku do danych na koniec 2010 r. w zmniejszaniu barier i kosztów administracyjnych związanych z zakładaniem działalności gospodarczej. Od 1 lipca 2011 r. obowiązują nowe przepisy ustawy o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy działający jednoosobowo oraz wspólnicy spółek cywilnych rejestrowani są w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), którą prowadzi minister właściwy do spraw gospodarki (uprzednio Ewidencji Działalności Gospodarczej, którą prowadził urząd miasta lub gminy). Wniosek składany jest na specjalnym formularzu i stanowi, oprócz wniosku o wpis do ewidencji, takŝe wniosek o nadanie numeru REGON, zgłoszenie do urzędu skarbowego oraz do ZUS lub KRUS. Wniosek pozwala równieŝ wybrać formę opodatkowania. W ramach CEIDG moŝliwe jest złoŝenie wniosku o zmianę wpisu w dowolnym zakresie (np. rodzaju lub miejsca prowadzenia działalności) oraz o zawieszenie działalności, wznowienie jej i o wykreślenie z ewidencji. Elektroniczny formularz moŝe być autoryzowany za pomocą podpisu elektronicznego albo bezpłatnego Profilu Zaufanego udostępnionego w ramach Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej (epuap). Z informacji przekazanych przez Ministerstwo Gospodarki wynika, iŝ średni czas rejestracji działalności gospodarczej w odniesieniu do osób fizycznych wynosi 2,1 doby (ok. 51 godzin) licząc od złoŝenia wniosku o wpis do CEIDG do czasu uzyskania numerów NIP i REGON oraz przekazania informacji zawartych we wniosku do urzędów skarbowych i ZUS/KRUS. Tym samym odnosząc ww. dane do wartości docelowej wskaźnika określonej w PO KL (3 dni) moŝna zauwaŝyć, iŝ czas konieczny na rejestrację działalności gospodarczej został skrócony o blisko połowę. Jednocześnie znacznie zmalały koszty administracyjne związane z załoŝeniem działalności gospodarczej, które Ministerstwo Gospodarki oszacowało na 256,2 PLN. W przypadku tego wskaźnika nastąpiło znaczne przekroczenie wartości docelowej określonej w Programie (907,5 PLN), choć trudno uzaleŝnić poziom jego wykonania od realizacji projektów współfinansowanych ze środków PO KL. Uruchomienie CEIDG umoŝliwiającej ewidencjonowanie działalności gospodarczej drogą elektroniczną w ramach tzw. jednego okienka, które przyczyniło się do zmniejszenia zarówno czasu jak i kosztów związanych z rejestracją działalności gospodarczej moŝliwe było bowiem dzięki projektowi Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej, współfinansowanego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. 187

188 Ponadto, w ramach projektu Uproszczenie procedur związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej poprzez elektronizację procedur oraz wdroŝenie idei jednego okienka w związku z uruchomieniem CEIDG, w połowie 2011 r. rozpoczęto szkolenia w celu zapoznania pracowników administracji publicznej z narzędziami e-administracji, postanowieniami Dyrektywy w sprawie usług na rynku wewnętrznym (Dyrektywy usługowej) i aktami prawnymi wprowadzającymi jej postanowienia do polskiego porządku prawnego oraz działaniem i funkcjami Pojedynczego Punktu Kontaktowego (PPK). Program szkoleń adresowanych do pracowników jednostek administracji zajmujących się sprawami ewidencji działalności gospodarczej, Urzędów Skarbowych, urzędów wydających przedsiębiorcom koncesje, licencje, zezwolenia, Głównego Urzędu Statystycznego, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przewidywał zagadnienia z zakresu funkcjonowania CEIDG oraz SAGED (Systemu Automatyzacji Gminnej Ewidencji Działalności Gospodarczej), epuapu, Profilu Zaufanego, podpisu elektronicznego, działania i funkcjonowania Punktu Kontaktowego, wybranych procedur realizowanych elektronicznie. Natomiast w przypadku drugiego wskaźnika odnoszącego się do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (wprowadzonego podczas przeglądu śródokresowego Programu) wg danych Ministerstwa Sprawiedliwości w 2011 r. czas niezbędny na rejestrację podmiotu w Krajowym Rejestrze Sądowym to 7 dni od daty złoŝenia wniosku. Niemniej naleŝy zauwaŝyć, iŝ powyŝsza liczba dni odnosi się tylko do procedur rejestracyjnych, bowiem, przedsiębiorca wraz z wnioskiem do KRS, składa równieŝ wniosek o wpis do systemu REGON, zgłoszenie płatnika składek do ZUS oraz zgłoszenie identyfikacyjne albo aktualizacyjne do urzędu skarbowego, których procedowanie trwa o wiele dłuŝej. RównieŜ koszty administracyjne związane z załoŝeniem spółki z ograniczoną odpowiedzialną pozostają na bazowym poziomie. Pozytywne zmiany w obszarze związanym z rejestracją działalności w formie spółki handlowej, przyniesie niewątpliwie ustawa z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw wprowadziająca z dniem 1 stycznia 2012 r. moŝliwość zakładania spółek z ograniczoną odpowiedzialnością przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnianego w systemie teleinformatycznym. Uproszczony sposób rejestracji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewiduje, iŝ wniosek rejestrowy, umowa spółki (utworzonej przez internet) i lista wspólników będą sporządzane na formularzach udostępnianych w sieci oraz opatrywane podpisem elektronicznym uprawnionych osób. Dokumenty będą przesyłane elektronicznie do sądu rejestrowego, a wniosek o wpis spółki z o.o. sąd będzie rozpoznawał w terminie jednego dnia od daty jego wpływu. Aby tak znaczne przyśpieszenie postępowania rejestracyjnego było moŝliwe, ustawodawca zrezygnował z wielu formalności i dopuścił moŝliwość zarejestrowania spółki bez pokrycia kapitału zakładowego. W przypadku spółki z o.o. zakładanej w uproszczonym trybie (tzw. S-24) wspólnicy będą mogli wnieść wkłady juŝ po jej zarejestrowaniu (w terminie 7 dni). Istotną cechą spółki z o.o. zawieranej przy uŝyciu wzorca umowy jest równieŝ zniesienie wymogu formy aktu notarialnego dla umowy. NaleŜy jednakŝe podkreślić, Ŝe uproszczony tryb dotyczy jedynie tworzenia i rejestracji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka ta po wpisie do rejestru funkcjonuje w identyczny sposób jak spółka utworzona w dotychczasowym trybie. W szczególności zmiana umowy spółki zarejestrowanej w trybie S-24 dokonywana jest w formie notarialnej. Podkreślenia wymaga zarazem, iŝ przy rejestracji spółki w trybie uproszczonym nie obowiązuje zasada "jednego okienka". Dokumenty potrzebne do uzyskania numeru NIP, REGON czy zgłoszenie do ZUS składa się bezpośrednio do odpowiednich urzędów po wpisie spółki do rejestru. NaleŜy podkreślić, iŝ optymalnym rozwiązaniem w obszarze związanym z rejestracją działalności gospodarczej w formie spółki handlowej byłoby wdroŝenie w pełni funkcjonalnego jednego okienka, które juŝ funkcjonuje dla osób fizycznych. W 2011 r. Ministerstwo Sprawiedliwości prowadziło równieŝ szereg działań zorientowanych na wdroŝenie zmian w zakresie funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, przyczyniających się zarówno do wyeliminowania przyczyn przewlekłości postępowań w sprawach gospodarczych jak równieŝ do zmniejszenia liczby spraw rozpatrywanych przez sądy w terminie powyŝej 12 miesięcy. Jednym z najwaŝniejszych działań był proces legislacyjny związany z nowelizacją ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, przyjętej przez Sejm w sierpniu 2011 r. Ustawa wprowadza szereg bardzo istotnych zmian zarówno w strukturze organizacyjnej, jak i w zasadach funkcjonowania sądów powszechnych, zgodnych z efektami Diagnozy struktury organizacyjnej sądownictwa przeprowadzonej w ramach projektu systemowego Modernizacja sposobu świadczenia usług przez wymiar sprawiedliwości (wartość projektu: 9,8 mln EUR, 8% rozliczonych środków, okres realizacji: ). Zasadnicze elementy regulacji zawartych w ww. ustawie to wprowadzenie do struktury sądownictwa tzw. menadŝera sądowego, wprowadzenie systemu oceny pracy sędziego, nowelizacja dotychczasowych zasad sprawowania nadzoru nad działalnością administracyjną sądów 188

189 oraz wprowadzenie dwóch nowych organów samorządu sędziowskiego. Wprowadzane ustawą zmiany stanowią element działań podejmowanych w celu reformy wymiaru sprawiedliwości, w kierunku bardziej elastycznego ukształtowania struktury organizacyjnej sądów rejonowych i okręgowych, racjonalnego wykorzystania kadry orzeczniczej i środków finansowych wydatkowanych na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Zakres rekomendacji płynących z przytoczonego powyŝej badania jest bardzo szeroki. W związku z trwającym przeglądem śródokresowym Priorytetu V PO KL ostateczny zakres rekomendacji, które będą wdraŝane w ramach projektów współfinansowanych ze środków Programu nie został ustalony do końca 2011 r. NaleŜy równieŝ przypomnieć, iŝ działania podejmowane przez resort, współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki są jednym z wielu, które przyczyniają się do usprawnienia funkcjonowania sądownictwa, reformujących strukturę sądownictwa, sposób zarządzania sądownictwem, wprowadzających nowe narzędzia i usługi świadczone na rzecz klientów wymiaru sprawiedliwości. Faktyczną ich wartość dla reformy wymiaru sprawiedliwości naleŝy rozpatrywać odnosząc się równieŝ do realizowanych, komplementarnych wobec nich działań finansowanych z innych źródeł krajowych i zagranicznych. Spośród rezultatów wsparcia określonych dla wymiaru sprawiedliwości, osiągniętych dotychczas w ramach projektów systemowych (Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości (wartość projektu: 6,5 mln EUR, 39% rozliczonych środków, okres realizacji: ), Zwiększenie efektywności realizacji zadań przez jednostki wymiaru sprawiedliwości (wartość projektu: 29,1 mln EUR, 42% rozliczonych środków, okres realizacji: ), Modernizacja sposobu świadczenia usług przez wymiar sprawiedliwości (wartość projektu: 9,8 mln EUR, 8% rozliczonych środków, okres realizacji: ), Modernizacja zarządzania kadrami w sądownictwie powszechnym (wartość projektu: 4,4 mln EUR, 6% rozliczonych środków, okres realizacji: ), które przyczyniają się do zrealizowania oczekiwanych efektów Priorytetu V PO KL naleŝy wskazać na: - realizację usługi transmisji danych W 2011 r. kontynuowano świadczenie usługi transmisji danych dla jednostek organizacyjnych Ministerstwa Sprawiedliwości oraz centralnych rejestrów sądowych. Wsparcie w powyŝszym zakresie posłuŝy przede wszystkim ułatwieniu dostępu obywateli do informacji będących w posiadaniu wymiaru sprawiedliwości poprzez zapewnienie niezawodnej pracy systemów informatycznych oraz umoŝliwi świadczenie usług drogą elektroniczną z wykorzystaniem ogólnopolskiej sieci transmisji danych. Dzięki usłudze transmisji danych obniŝył się stopień awaryjności łączy dostępowych oraz zwiększyła się ich przepustowość, zapewniona jest wyŝsza jakość i niezawodność transmisji danych, a tym samym łatwiejszy jest dostęp do Centralnych Baz Danych, na których pracują wydziały rejestrowe w sądach powszechnych oraz jednostki organizacyjne eksploatujące Centralne Rejestry Sądowe: Nową Księgę Wieczystą (NKW), Krajowy Rejestr Sądowy (KRS), Rejestr Zastawów (RZ) i Krajowy Rejestr Karny (KRK). Oznacza to, iŝ sprawniej przebiega realizacja zadań rejestrowych w Centralnej Informacji (KRS, NKW, RZ) oraz jej Oddziałach i Ekspozyturach, a takŝe w Biurze Informacyjnym Krajowego Rejestru Karnego oraz w Punktach Informacyjnych Krajowego Rejestru Karnego, tj. sprawniej przebiega wydawanie na wniosek dokumentów z rejestrów dla obywateli, firm i uprawnionych podmiotów. Bez zapewnienia wysokiej jakości przepływu danych obrót gospodarczy (zamówienia publiczne, licencje na wykonywanie usług, zawodów) oraz postępowania sądowe byłyby utrudnione i spowolnione. Aktualnie istniejąca sieć punktów w pełni pokrywa potrzeby uprawnionych podmiotów. - wdroŝenie elektronicznego postępowania upominawczego Uruchomienie e-sądu pozwala na prowadzenie niektórych rodzajów postępowań, w tym z zakresu obiegu gospodarczego drogą elektroniczną, co w ogromnym stopniu przyspiesza obieg spraw i tempo ich zakończenia. Elektroniczne postępowanie upominawcze zawiera wiele udogodnień dla przedsiębiorców oraz pozwala na odformalizowanie dochodzenia roszczeń i szybkie uzyskanie nakazu zapłaty. - popularyzowanie tematyki dotyczącej wymiaru sprawiedliwości Przeprowadzono kampanię informacyjną z wykorzystaniem broszur informacyjno-edukacyjnych dla młodzieŝy oraz prezentujących prawa i obowiązki obywatela w sądzie i prokuraturze. Zrealizowano równieŝ 119 spotkań edukacyjnych dla młodzieŝy i studentów, mających na celu popularyzowanie tematyki dotyczącej wymiaru sprawiedliwości. - przeprowadzenie kampanii społecznej na temat alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów 189

190 Przeprowadzono ogólnopolską kampanię informacyjną na temat alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów oraz przeszkolono 174 sędziów i 186 mediatorów w zakresie alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów w sprawach gospodarczych. Kierowanie spraw do mediacji przełoŝy się na skrócenie czasu trwania postępowania sądowego i ograniczenie kosztów. Przekazane przez beneficjenta wyniki badania opinii społecznej na temat wizerunku wymiaru sprawiedliwości oraz wyników przeprowadzonej kampanii społecznej wskazują, iŝ w porównaniu z poziomem bazowym odnotowano wzrost o ponad 2 tys. liczby spraw rozstrzygniętych poprzez alternatywne sposoby rozwiązywania sporów, co potwierdzają równieŝ wyniki badania, mówiące o 8 p. p. wzroście świadomości społecznej na temat innych niŝ sądowe metody rozstrzygania sporów. - utworzenie punktów obsługi interesantów w sądach Utworzono 91 punktów obsługi interesantów w sądach (w samym 2011 r. utworzono 82 punkty) wyposaŝając ich pracowników w niezbędne kompetencje z zakresu kontaktów z interesantami, a takŝe szkoląc z tematyki alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów. Efektem działania punktów będzie w szczególności usprawnienie pracy sądów, odciąŝenie sekretariatów sądowych od udzielania informacji oraz budowa pozytywnego wizerunku sądów i resortu. - podniesienie kwalifikacji blisko 8,5 tys. sędziów i prokuratorów, w tym 276 sędziów orzekających w sprawach gospodarczych i upadłościowo-naprawczych W ramach projektu Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury Doskonalenie zawodowe pracowników wymiaru sprawiedliwości (wartość projektu: 7,6 mln EUR, 92% rozliczonych środków, okres realizacji: ) przeszkolono blisko 8,5 tys. sędziów i prokuratorów, w tym 276 sędziów orzekających w wydziałach gospodarczych i upadłościowo naprawczych, co stanowi ok. 37% wartości docelowej wskaźnika określonego w Programie (750 osób). Niemniej, do końca 2011 r. Ŝaden sędzia nie zakończył udziału w projekcie. Doskonalenie zawodowe pracowników wymiaru sprawiedliwości odbywa się poprzez prowadzenie szkoleń dwojakiego rodzaju. Z jednej strony szkolenia dotyczą wiedzy merytorycznej m.in. z zakresu ekonomii, finansów, prawa gospodarczego, prawa wspólnotowego, prawa upadłościowego, prawa spółek handlowych. Z drugiej zaś strony mają rozwijać tzw. kwalifikacje miękkie pracowników wymiaru sprawiedliwości z zakresu: komunikacji, mediacji, etyki i psychologii oraz w zakresie istotnym z punktu widzenia wdraŝanych usprawnień zarządczych, tj.: zarządzania zasobami ludzkimi i organizacją czasu pracy w wymiarze sprawiedliwości. Podsumowując analizę wykonania oczekiwanych efektów naleŝy podkreślić, iŝ sprawność wymiaru sprawiedliwości mierzona ilością zaległości i czasem trwania postępowań sądowych jest jednym z priorytetowych celów Ministerstwa Sprawiedliwości, które są wspierane ze środków PO KL. Niemniej działania prowadzone przez Ministerstwo współfinansowane ze środków PO KL są jednym z wielu źródeł wsparcia wdraŝanej reformy, stąd zasadnym wydaje się pogląd, iŝ obecny system monitorowania wsparcia w przedmiotowym zakresie wymaga gruntowej zmiany (zmiany we wskaźnikach nie wynikają z realizacji projektów). Potwierdza to równieŝ fakt, iŝ w 2011 r. wskaźnik rezultatu Średni czas trwania postępowania w sprawach gospodarczych uległ pogoroszeniu w stosunku do stanu na koniec 2010 r. pomimo postępów w realizacji projektów Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. W 2011 r. średni czas trwania postępowania w sądach I instancji wyniósł 3,7 miesiąca, natomiast w sądach II instancji 16,7 miesięcy. Cel 3. Modernizacja procesów zarządzania w administracji publicznej i wymiarze sprawiedliwości W odniesieniu do załoŝeń celu 3. Modernizacja procesów zarządzania w administracji publicznej i wymiarze sprawiedliwości naleŝy zaznaczyć, Ŝe w 2011 r. nie objęto wsparciem w zakresie przygotowania i wdroŝenia wieloletniego planowania budŝetowego w ujęciu zadaniowym nowych dysponentów środków budŝetowych. Tym samym wykonanie wskaźnika monitorującego odsetek dysponentów środków budŝetowych państwa, którzy byli objęci wsparciem w zakresie przygotowania i wdroŝenia wieloletniego planowania budŝetowego w ujęciu zadaniowym pozostaje na poziomie: 100% dysponentów I i II stopnia oraz 22,64% dysponentów III stopnia. Jeśli chodzi o wskaźnik Stopień realizacji planu wdraŝania wieloletniego planowania budŝetowego w ujęciu zadaniowym do końca 2011 r. wykonano wszystkie zadania przewidziane na 2011 r. zgodnie z Planem wdraŝania wieloletniego planowania zadaniowego w ujęciu zadaniowym. Tym samym wartość docelowa wskaźnika została osiągnięta w 40%. Wsparcie dla ewidencjonowania wydatków w formie budŝetu zadaniowego jest monitorowane w ramach 190

191 projektów Ministerstwa Finansów: Wsparcie przygotowania i wdroŝenia budŝetu zadaniowego na poziomie centralnym w latach (wartość projektu: 9,9 mln EUR, 18% rozliczonych środków, okres realizacji: ) oraz WdroŜenie budŝetu zadaniowego u wszystkich dysponentów środków budŝetowych w latach (wartość projektu: 11,8 mln EUR, 28% rozliczonych środków, okres realizacji: ). W ramach pierwszego projektu od początku realizacji projektu powstało 9 opracowań i ekspertyz w zakresie planowania i wdraŝania budŝetu zadaniowego, systemu monitoringu i ewaluacji zadań państwa oraz załoŝeń dla narzędzi informatycznych wspomagających budŝet zadaniowy (w 2011 r. opracowano dwie ekspertyzy: raport dotyczący przeglądu wdraŝania budŝetu zadaniowego w Polsce opracowany przez OECD oraz ekspertyzę dotyczącą opracowania projektu jednolitej struktury układu zadaniowego budŝetów wojewodów). Zorganizowano równieŝ 37 konferencji i spotkań promujących budŝet zadaniowy i efektywne zarządzanie finansami publicznymi. W 2011 r. opracowano projekt uzasadnienia do ustawy budŝetowej na 2012 rok w układzie zadaniowym oraz załącznik do ustawy budŝetowej na 2012 rok Programy wieloletnie w układzie zadaniowym, opracowano i uzgodniono wkład do Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budŝetowej na 2012 rok oraz Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie sprawozdawczości budŝetowej w układzie zadaniowym, jak równieŝ sporządzono katalog celów i mierników na poziomie zadań, podzadań i działań dla urzędów wojewódzkich na rok Z kolei w ramach drugiego projektu w okresie sprawozdawczym zakończono proces tworzenia Bazy Mierników dla wszystkich 22 funkcji państwa. Baza Mierników ma na celu wsparcie dysponentów w trudnym procesie doboru mierników, określających stopień realizacji celów w ramach prac nad budŝetem zadaniowym, jak równieŝ podniesienie jakości prezentowanych mierników, gwarantując rzetelne i sprawne mierzenie efektów wydatkowanych środków publicznych. W Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie szczegółowego sposobu, trybu i terminów opracowania materiałów do projektu ustawy budŝetowej na rok 2012 zalecona została prezentacja w formularzach planistycznych w układzie zadaniowym dysponenta, co najmniej 20% mierników pochodzących z zasobu Bazy Mierników i planuje się, Ŝe odsetek ten będzie systematycznie wzrastać. Ponadto, w 2011 r. zrealizowano następujące przedsięwzięcia: zakończono realizację szkoleń w zakresie planowania i wdroŝenia budŝetu zadaniowego w ujęciu rocznym i wieloletnim oraz wdroŝenia nowych mechanizmów zarządzania finansami publicznymi, systemu monitoringu i ewaluacji zadań publicznych. Łącznie od początku realizacji projektu w ww. dwóch zakresach tematycznych przeszkolono 4,5 tys. osób; opracowano bazy i listy mierników dla poszczególnych funkcji, zadań i podzadań zamieszczonych w zadaniowym planie wydatków w zakresie odpowiednim do zakresu przedmiotowego funkcji 1 (zarządzanie państwem), 3 (edukacja), 4 (zarządzanie finansami państwa), 8 (kultura fizyczna i sport), 15 (polityka zagraniczna), 17 (równomierny rozwój kraju) oraz 20 (zdrowie). W październiku 2011 r. odebrano Model Bazy Mierników dla dwóch ostatnich funkcji państwa, tj. funkcji 9. Kultura i dziedzictwo narodowe oraz funkcji 11. Bezpieczeństwo zewnętrzne i nienaruszalność granic; w zakresie metodologii budŝetu zadaniowego dysponenci opracowali i przekazali m.in.: informację z realizacji wydatków w układzie zadaniowym za 2010 rok; wkład do informacji o wykonaniu wydatków budŝetu Państwa oraz budŝetu środków europejskich w 2010 roku w układzie zadaniowym; dane do wykonania Wieloletniego Planu Finansowego Państwa za 2010 rok; wkład do projektu uzasadnienia do ustawy budŝetowej na 2012 rok w układzie zadaniowym; prowadzono prace koncepcyjne zmierzające do wprowadzenia u wojewodów jednolitego katalogu funkcji, zadań i podzadań. W ramach ww. projektów zakończono równieŝ kolejną edycję szkoleń pt.: BudŜet zadaniowy jako nowe narzędzie zarządzania finansami publicznymi przeznaczonych dla dysponentów środków budŝetu państwa III stopnia dotychczas nieobjętych wsparciem. Łącznie, w 2011 r. rozpoczęto realizację szkoleń dla 1 tys. przedstawicieli interesariuszy budŝetu państwa. W ramach zajęć prowadzonych przez pracowników Ministerstwa Finansów prezentowano zasady i istotę budŝetowania zadaniowego, doświadczenia we wdraŝaniu budŝetu zadaniowego w Polsce a takŝe omawiano narzędzia wspomagające planowanie i sprawozdawczość budŝetową w układzie zadaniowym. 191

192 W 2011 r. przedstawiono równieŝ Raport z ewaluacyjnego mid-term zakresu i ukierunkowania wsparcia oraz procesu wdraŝania projektów systemowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL. Z wniosków przedstawionych w raporcie wynika, iŝ szkolenia prowadzone dotychczas w ramach projektów systemowych pozwoliły na zapoznanie się z ogólną ideą budŝetowania zadaniowego oraz dostarczyły ogólnych wskazówek dotyczących funkcjonowania budŝetu zadaniowego w danej instytucji, jednak nie są postrzegane przez dysponentów jako instrument pozwalający na dostarczenie wyczerpujących informacji na temat budŝetu zadaniowego moŝliwych do wykorzystania w danej instytucji. Konieczne jest zatem podjęcie prac w zakresie przemodelowania programu prowadzonych szkoleń oraz wypracowania praktyk prowadzących do tworzenia jednorodnych grup szkoleniowych z punktu widzenia realizowanych zadań. Ponadto, oprócz szkoleń rekomendowane jest równieŝ wprowadzenie innych form wsparcia w tym obszarze, tj. doradztwa, konsultacji, spotkań warsztatowych. W odpowiedzi na przedstawione rekomendacje dokonano zmian m.in. modelu szkoleń - od 2012 roku wprowadzono obowiązek przeprowadzenia przez wykonawcę szkolenia, obok ankiet ewaluacyjnych, dodatkowego badania efektywności (testy wstępne i końcowe). W zakresie usprawnienia komunikacji projektu beneficjent rozpoczął prace na rzecz zwiększenia spójności prowadzonych działań z polityką informacyjną resortu finansów. W planach jest m.in. uruchomienie nowej witryny internetowej skierowanej do ogółu społeczeństwa, prezentującej dystrybucję podatków w kontekście budŝetowania zadaniowego W 2011 r. nie zanotowano natomiast wzrostu wartości nowego wskaźnika Odsetek dysponentów środków budŝetów JST, którzy byli objęci wsparciem w zakresie przygotowania i wdroŝenia wieloletniego planowania budŝetowego w ujęciu zadaniowym, wprowadzonego podczas przeglądu śródokresowego PO KL. Niemniej osiągnięcie zakładanej wartości wskaźnika zaleŝy od realizacji projektu systemowego Zarządzanie finansami w jednostkach samorządu terytorialnego w oparciu o budŝet zadaniowy i wieloletnią prognozę finansową (wartość projektu: 4,8 mln EUR, okres realizacji: ), którego realizacja powinna rozpocząć się w 2012 r. Obecnie trwają negocjacje z beneficjentem systemowym, tj. Departamentem Finansów Samorządu Terytorialnego w Ministerstwie Finansów, mające na celu dopracowanie ostatecznego kształtu projektu i niezwłoczne podpisanie umowy o dofinansowanie. W 2011 r. wsparciem w zakresie poprawy standardów zarządzania objęte zostały 272 urzędy administracji rządowej, które do tej pory nie uczestniczyły w projektach w ramach Działania 5.1 Wzmocnienie potencjału administracji rządowej. Tym samym, kumulatywnie od początku realizacji Działania objęto wsparciem ponad 2 tys. urzędów administracji rządowej (w tym 47 ministerstw i urzędów centralnych oraz 16 urzędów wojewódzkich), co stanowi 87% wszystkich urzędów administracji rządowej. JeŜeli chodzi natomiast o Działanie 5.2 Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej wsparciem objęto dotychczas 14 urzędów marszałkowskich, 219 urzędów powiatowych oraz 853 urzędy gmin (tj. 34% wszystkich urzędów gmin). Szczególnie pozytywnie naleŝy ocenić postęp odnotowany na najniŝszym szczeblu samorządu terytorialnego tj. gminy, gdzie wystąpił wzrost o 88% w stosunku do stanu na koniec 2010 r. Jednocześnie prognozuje się dalszy przyrost odsetka gmin wdraŝających usprawnienia zarządcze. W 2012 r. sukcesywnie będzie postępował proces podpisywania umów w ramach ogłoszonych konkursów (planowane jest objęcie wsparciem 229 urzędów gmin, które dotychczas nie uczestniczyły w projektach realizowanych w ramach Działania 5.2). Z informacji przekazanych przez IP II wynika, iŝ zrealizowanie w pełni kontraktacji w ramach konkursów ogłoszonych w 2009 i 2010 r. pozwoli na zwiększenie liczby urzędów gmin objętych przedmiotowym wsparciem o dodatkowe 102 jednostki, co łącznie daje liczbę 955 urzędów gmin (64% wartości docelowej określonej w PO KL). Ponadto, w IV kwartale 2011 r. ogłoszony został konkurs Doskonalenie zarządzania w jednostkach samorządu terytorialnego na podstawie wyników Wspólnej Metody Oceny (CAF), w ramach którego grupę docelową projektów stanowić będą JST, które zostaną objęte wsparciem w zakresie opracowania diagnozy za pomocą CAF. W związku z powyŝszym nie istnieje zagroŝenie niewykonania wartości docelowej przedmiotowego wskaźnika. W 2011 r. przedstawiono równieŝ raport końcowy z badania ewaluacyjnego Ocena skuteczności działań współfinansowanych z EFS na rzecz wzmocnienia potencjału administracji rządowej Celem przeprowadzonej ewaluacji było zbadanie skuteczności i efektywności Działania 5.1 PO KL. Z wniosków przedstawionych w raporcie wynika, iŝ szeroko zakrojona działalność szkoleniowa przyczyniła się do wzrostu wiedzy i umiejętności kadr administracji publicznej. Wzrost wiedzy i umiejętności osób zajmujących stanowiska róŝnego szczebla przyczynił się z kolei do poprawy funkcjonowania urzędów, w których są zatrudnione, jak równieŝ do wyŝszej jakości prowadzonych prac, prowadząc tym samym do uproszczenia tworzonych aktów prawnych, lepszej obsługi 192

193 przedsiębiorców czy teŝ usprawnienia zamówień publicznych. W wyniku badania stwierdzono, Ŝe projekty szkoleniowe przyczyniają się do wzrostu kompetencji kadr administracji publicznej aŝ 2/3 uczestników i uczestniczek szkoleń oceniła zdobytą wiedzę jako przydatną lub bardzo przydatną w wykonywaniu obowiązków zawodowych. JednakŜe, aby trwale zmieniać sposób funkcjonowania urzędów, zdaniem ewaluatorów naleŝy większą uwagę poświęcić wypracowywaniu i wdraŝaniu nowych standardów, rozwiązań organizacyjnych czy konkretnych, praktycznych narzędzi, gdyŝ te częściej prowadziły do usprawnień i zmian (np. opracowanie narzędzi do cyklicznego monitorowania efektywności i obciąŝenia pracą oraz przeprowadzenia na ich podstawie badań, których wyniki będą podstawą do ewentualnych zmian w zakresie organizacji pracy w urzędach lub pomiar obciąŝeń wynikających z obowiązków sprawozdawczych oraz identyfikacja moŝliwych uproszczeń w tym zakresie). Tak więc w większym stopniu naleŝy realizować projekty obejmujące tego typu działania, przy jednoczesnym zmniejszeniu udziału projektów szkoleniowych. Jednocześnie niezbędne jest upowszechnianie i ulepszanie nowych rozwiązań wśród innych jednostek administracji publicznej, tak aby w przyszłości były wykorzystywane w całej administracji. Do końca 2011 r. w projektach z zakresu modernizacji procesów zarządzania w wymiarze sprawiedliwości zakończyło udział 286 osób, co oznacza realizację wartości docelowej wskaźnika na poziomie 1,5%. Brak postępu wykonania wskaźnika wynika z opóźnień w realizacji projektów systemowych Ministerstwa Sprawiedliwości. Kluczowe usprawnienia zarządcze planowane do wdroŝenia w ramach realizowanych projektów, np.: Zintegrowany System Informatyczny Rachunkowości i Zarządzania Kadrami, System Informatyczny Wspomagający Procesy Merytoryczne nadal nie weszły w etap fazy wdroŝeniowej, w którym prowadzone są szkolenia, bądź teŝ znajdują się na etapie, w którym rozpoczęto dopiero szkolenia. Jednocześnie stan realizacji wskaźnika odsetek spraw rozpatrywanych przez sądy w terminie powyŝej 12 miesięcy wskazuje, iŝ osiągnął on wartość 14%, co oznacza pogorszenie w stosunku do poziomu na koniec 2010 r. (wartość docelowa 13,3%). Niemniej analiza poziomu wskaźnika osiągniętego na koniec 2011 r. wskazuje, iŝ poziom wskaźnika nie jest powiązany z wprowadzaniem usprawnień zarządczych w ramach projektów systemowych Ministerstwa Sprawiedliwości. Cel 4. Budowa potencjału partnerów społecznych i organizacji pozarządowych ukierunkowana na wzmocnienie ich aktywnego uczestnictwa w procesie realizacji Strategii Lizbońskiej W 2011 r. stwierdzono równieŝ duŝą dynamikę w postępie rzeczowym w ramach celu 4. dotyczącym budowy potencjału partnerów społecznych i organizacji pozarządowych ukierunkowanej na wzmocnienie ich aktywnego uczestnictwa w procesie realizacji Strategii Lizbońskiej. Do końca 2011 r. udział w projektach ukończyło 8,7 tys. przedstawicieli organizacji pozarządowych (w tym 5,5 tys. kobiet), co oznacza, iŝ w znaczącym stopniu (o 71%) przekroczono wartość docelową wskaźnika. Niemniej, w związku z wysokim poziomem alokacji pozostałej do zakontraktowania w Działaniu 5.4 pomimo osiągnięcia zakładanej wartości wskaźnika, wsparcie dla przedstawicieli organizacji pozarządowych jest kontynuowane. Wsparcie udzielone przedstawicielom organizacji pozarządowych umoŝliwiło im podniesienie wiedzy i kompetencji i tym samym podniesienie jakości świadczonych przez nich usług (np. udzielania porad obywatelskich i prawnych). Większa profesjonalizacja sektora pozarządowego pozwoliła teŝ na dopasowanie podejmowanych działań do konkretnych grup społecznych, nabycie umiejętności pozwalających na udzielenie wsparcia innym podmiotom z sektora (szczególnie nowopowstającym). Ponadto, wsparcie NGO w postaci np. budowania sieci organizacji, wzmacniania współpracy, wspólnych strategii nie tylko buduje społeczny potencjał tych organizacji, ale pozwala im na tworzenie planów rozwoju z uŝyciem konkretnych, wypracowanych w ramach projektu produktów, np. strategii działania Forum NGO, strategii promocyjnej organizacji będących członkami Porozumienia NGO, modelu współdziałania punktów porad z samorządem, strategii współpracy z JST. W realizację ww. wskaźnika wpisują się równieŝ projekty systemowe realizowane w Działaniu 5.4: Zwiększenie poziomu wiedzy na temat funkcjonowania sektora pozarządowego, dialogu obywatelskiego oraz doskonalenia umiejętności zarządzania sferą poŝytku publicznego (wartość projektu: 1,4 mln EUR, 90% rozliczonych środków, okres realizacji: ) oraz Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy (wartość projektu: 1,5 mln EUR, 44% rozliczonych środków, okres realizacji: ). W ramach pierwszego projektu do końca 2011 r. powstał indeks jakości i efektywności konsultacji, który będzie słuŝył ocenie działań urzędów związanych z konsultacjami społecznymi (przygotowania do prowadzenia konsultacji, skłonności do ich prowadzenia, stopnia w jakim wypełniają podstawowe standardy w tej dziedzinie). Ponadto stworzono elektroniczny system pozyskiwania i przetwarzania 193

194 danych, który będzie wykorzystywany do przeprowadzania badania dot. monitoringu współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi. Opublikowano równieŝ raporty z badań, które stanowią posumowanie danych zebranych podczas badań dot. m.in. efektywności mechanizmów konsultacji społecznych, diagnozy organizacji infrastrukturalnych oraz identyfikacji zapotrzebowania organizacji pozarządowych na usługi świadczone przez organizacje infrastrukturalne. Raporty będą wykorzystane przy planowaniu w kolejnych latach wsparcia dla trzeciego sektora (np. załoŝenia konkursów w ramach podziałania PO KL). Stały się one m.in. podstawą do dyskusji prowadzonych na forum publicznym nt. perspektyw rozwoju organizacji infrastrukturalnych w kontekście wyzwań i priorytetów Polska 2030 oraz znaczenia procesów standaryzacji działań trzeciego sektora w perspektywie priorytetów Polska W ramach projektu przeprowadzono takŝe szkolenia dla 1,3 tys. pracowników JST z zakresu zasad współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi. Wiedza zdobyta przez pracowników JST będzie wykorzystywana przy realizacji kolejnych badań dot. monitoringu współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi. Natomiast przygotowane w ramach drugiego projektu raporty cząstkowe i ekspertyzy dotyczące wybranych obszarów współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych (ocena jakości współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych, współtworzenie przez organizacje pozarządowe i administrację publiczną polityk publicznych, porównawcza analiza międzynarodowa współpracy międzysektorowej, dobre praktyki z zakresu współpracy) były wykorzystywane przez Komitet Ekspertów oraz Grupy Robocze w pracach nad opracowaniem modelu współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych (model współpracy został przyjęty w grudniu 2011 r.). Ponadto, w ramach projektu stworzono Internetową Bazę Systemu Analiz Samorządowych, gdzie umieszczono dane dot. współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi. Do końca 2011 r. udział w projektach ukończyło równieŝ blisko 7 tys. przedstawicieli partnerów społecznych (w tym 3 tys. kobiet), co oznacza, Ŝe wartość docelowa wskaźnika została przekroczona o 75%. Tylko w 2011 r. przeszkolono w ramach Priorytetu ponad 4 tys. osób, co oznacza dynamiczny wzrost wartości wskaźnika w porównaniu do roku 2010, gdy wsparciem objęto ok. 2 tys. osób. Ponadto, prowadzone są negocjacje z kolejnymi projektodawcami w ramach konkursu ogłoszonego w 2011 r., co oznacza, Ŝe równieŝ w przypadku tego wskaźnika jego wartość dodatkowo wzrośnie w kolejnych latach. Przedstawiciele partnerów społecznych uczestniczyli w szkoleniach z zakresu m.in. umiejętności interpersonalnych niezbędnych do prowadzenia dialogu społecznego, negocjacji, wprowadzenia do analizy finansowej przedsiębiorstwa, prawa pracy, komunikacji i kształtowania wizerunku czy etyki biznesu. docelową wskaźnika liczba reprezentatywnych organizacji partnerów społecznych, które były objęte wsparciem w zakresie budowania ich potencjału (7) osiągnięto juŝ w 2009 r. Niemniej wsparcie było udzielane im równieŝ w 2010 r. oraz 2011 r., kontynuację wsparcia przewidziano takŝe na rok Reprezentatywne organizacje partnerów społecznych budowały swój potencjał dzięki wzmocnieniu wiedzy i umiejętności poprzez wsparcie szkoleniowo-doradcze swych przedstawicieli, jak równieŝ wypracowanie odpowiednich narzędzi komunikacji. Ponadto, organizacje partnerów społecznych zostały wzmocnione dzięki stworzeniu warunków dyskusji, wymiany doświadczeń, wykorzystywaniu róŝnych metod prowadzenia dialogu społecznego, znajomości rozwiązań stosowanych w innych krajach w zakresie prowadzenia efektywnego dialogu społecznego, wypracowaniu najlepszych rozwiązań w zakresie prowadzenia dialogu społecznego do wykorzystania w Polsce. Wzmocniona została takŝe sieć komunikacyjna i narzędzia obiegu informacji wśród członków i organizacji związkowych z całego kraju. W realizację ww. wskaźników wpisywał się równieŝ zakończony w 2009 r. projekt systemowy realizowany w Działaniu 5.5 Poprawa funkcjonowania systemu dialogu społecznego oraz wzmocnienie instytucji i uczestników dialogu społecznego (wartość projektu: 746 tys. EUR, 86% rozliczonych środków, okres realizacji: ). Wg stanu na koniec 2011 r. utworzono lub wsparto 37 centrów wsparcia organizacji pozarządowych, co stanowi 62% wartości docelowej. wskaźnika wzrośnie dodatkowo w wyniku realizacji projektów w ramach konkursu Tworzenie regionalnych i lokalnych centrów informacji i wspomagania organizacji pozarządowych oraz wsparcie działalności nowoutworzonych oraz juŝ istniejących centrów w zakresie pomocy doradczo szkoleniowej dla organizacji pozarządowych. NaleŜy zaznaczyć, iŝ w toku przeglądu śródokresowego PO KL zdecydowano o zmianie nazwy, metodologii i wartości docelowej wskaźnika. Jednocześnie zgodnie z informacją przekazaną przez IP II-stopnia, wartość wskaźnika Odsetek organizacji pozarządowych 194

195 korzystających z centrów wsparcia za rok 2011 wyniosła 2,2%. Znaczący spadek wartości tego wskaźnika w porównaniu z rokiem ubiegłym wynika ze zmienionej w 2011 r. metodologii jego wyliczania (zgodnie z aktualną metodologią w ramach wskaźnika naleŝy ujmować liczbę organizacji pozarządowych korzystających z centrów wsparcia w odniesieniu do wszystkich organizacji pozarządowych). W 2011 r. akty normatywne przy udziale organizacji pozarządowych i partnerów społecznych konsultowało i tworzyło 3,7% urzędów gmin, 10% starostw powiatowych, 64% urzędów marszałkowskich, blisko 71% ministerstw oraz 11% urzędów centralnych. Jednocześnie w 2011 r. Ŝaden urząd wojewódzki nie tworzył aktów normatywnych przy udziale organizacji pozarządowych oraz partnerów społecznych. Znaczący spadek wartości tego wskaźnika w porównaniu z rokiem ubiegłym wynika ze zmienionej w 2011 r. metodologii jego wyliczania. Zgodnie z aktualną metodologią w ramach wskaźnika naleŝy ujmować wyłącznie te jednostki administracji publicznej, które stosują więcej niŝ 3 formy konsultacji aktów normatywnych lub dokumentów programowych i strategicznych z organizacjami pozarządowymi a wśród stosowanych form konsultacji nie więcej niŝ jedna moŝe mieć charakter bierny. Jednocześnie naleŝy zwrócić uwagę, iŝ projekty realizowane dotychczas w ramach Działania 5.4 PO KL Rozwój potencjału trzeciego sektora w bardzo niewielkim stopniu zakładały osiągnięcie ww. wskaźnika, z wyjątkiem dwóch projektów systemowych: w których przeszkolono 982 pracowników administracji publicznej w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz przeprowadzono badanie efektywności mechanizmów konsultacji społecznych. Niemniej warto zauwaŝyć, iŝ w 2009 r. i 2010 r. równieŝ w ramach Działania 5.2 Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej rozpoczęto realizację projektów zakładających osiągnięcie rezultatów m.in. w obszarze partycypacji i przejrzystości (np. usprawnienie procedury konsultacji społecznych czy wzrost liczby konsultacji w sprawach waŝnych dla gminy, powiatu lub województwa). Ponadto, do końca 2011 r. programy z zakresu bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego wdroŝono w 171 powiatach. docelowa wskaźnika została przekroczona o 53% ze względu na duŝe zainteresowanie ogłaszanym dwukrotnie (w 2009 r. i 2010 r.) konkursem Tworzenie i wdraŝanie programów z zakresu poradnictwa prawnego i obywatelskiego. Tym samym bezpłatne poradnictwo prawne i obywatelskie funkcjonuje obecnie na terenie 45% powiatów. W 2011 r. na zlecenie Departamentu WdraŜania EFS zostało przeprowadzone badanie ewaluacyjne. Ocena wdroŝonych programów z zakresu bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego realizowanych w projektach konkursowych wyłonionych, w ramach konkursów: nr DWF_5.4.2_2_2008 oraz DWF_5.4.2_5_ Tworzenie i wdraŝanie programów z zakresu poradnictwa prawnego i obywatelskiego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Badanie miało ocenić, na ile dotychczasowe formy wsparcia były właściwie dobrane i adekwatne do potrzeb społecznych oraz stwierdzenie, czy i w jakim zakresie powinien być dalej wspierany rozwój poradnictwa prawnego i obywatelskiego. Główne wnioski z badania wskazuja, iŝ poradnictwo prawne i obywatelskie powinno stać się stałym elementem systemu polityki społecznej, stanowi bowiem istotny czynnik sprzyjający zwiększeniu integracji społecznej i zmniejszeniu skali wykluczenia społecznego. Pomimo braku badań i analiz dokumentujących zapotrzebowanie na tego typu usługi, skala zainteresowania ofertą punktów poradnictwa działających w ramach PO KL jasno wskazuje na niezbędność tej usługi dla obywateli. Ponadto działalność punktów poradnictwa prawnego i obywatelskiego stanowi jedną z form gwarantowania obywatelom konstytucyjnego prawa dostępu do sprawiedliwości (poprzez stwarzanie moŝliwości uzyskania wiedzy o prawie i pomocy w skorzystaniu z uprawnień). DuŜym zagroŝeniem dla działalności biur poradniczych jest ich uzaleŝnienie od środków zewnętrznych, zanim jednak nie zostanie stworzone systemowe rozwiązanie dotyczące poradnictwa prawnego i obywatelskiego warto kontynuować wspieranie wzmacniania tej działalności w ramach PO KL i przyszłych programów współfinansowanych z EFS, jak teŝ warto wspierać tę działalność w ramach innych mechanizmów, jak np. Fundusz Inicjatyw Obywatelskich. Rekomendacje zawarte w badaniu wskazują m.in. iŝ w kolejnej perspektywie finansowej istnieje potrzeba dalszego finansowania biur porad obywatelskich i prawnych, aby zapewnić im większe szanse na trwałość oraz potrzeba skorygowania kryteriów dostępu oraz kryteriów strategicznych przyszłych konkursów tak, by zapewnić jak największą skuteczność udzielanego wsparcia. Odnosząc się do wsparcia w celu aktywnego uczestnictwa obywateli w procesach decyzyjnych oraz udziału w tworzeniu i wdraŝaniu polityk publicznych warto równieŝ wspomnieć o projekcie systemowym Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdraŝaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych (wartość projektu: 6,7 mln EUR, 22% rozliczonych środków, okres realizacji: ). Celem projektu jest wypracowanie i przetestowanie modeli partycypacji publicznej z wykorzystaniem animacji społecznej, opracowanie 195

196 ogólnopolskiego systemu wspierania partycypacji, stworzenie mechanizmu jej oceny i monitoringu oraz upowszechnianie i promocja modeli partycypacji publicznej w środowiskach lokalnych. Do końca 2011 r. w ramach projektu nawiązano współpracę ze 108 samorządami (gminami i powiatami) na terenie Polski. W ramach 79 zrekrutowanych samorządów do końca roku stworzono w sposób partycypacyjny 27 lokalnych programów polityk publicznych. Ponadto zakończono szkolenia pierwszej tury animatorów (67 osób) i doradców (29 osób), uruchomiono portal projektu na którym umieszczane są informacje o wydarzeniach projektowych oraz rozpoczęto edukację na temat partycypacyjnego modelu dla gmin i powiatów w formie Akademii Lokalnych Polityk Publicznych (ALPP). Do końca 2011 roku w ALPP wzięło udział 47 JST. W ramach projektu stworzono równieŝ narzędzie do pomiaru partycypacji w wersji elektronicznej oraz przeprowadzono pilotaŝ tego narzędzia. Dane pozyskane z pilotaŝu - badania zostaną wykorzystane do opracowania diagnozy partycypacji w Polsce. PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu V: Wskaźniki Jednostka miary Rok Płeć Liczba pracowników administracji publicznej, którzy ukończyli udział w projektach w ramach Priorytetu w podziale na a) administrację rządową b) administrację samorządową PRIORYTET V Cel szczegółowy 1. Poprawa zdolności regulacyjnych administracji publicznej Wskaźniki produktu osoba Realizacja docelowa O: K: M: O: K: M: O: K: M: a) b) bazowa 0 Liczba propozycji uproszczeń ustaw najistotniejszych w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej propozycja Szacowan a realizacja Realizacja docelowa 70 Wartośc bazowa 0 a) b.d. b) Stopień wdroŝenia Programu Reformy Regulacji (% wdroŝenia wg etapów) % Szacowan a realizacja Realizacja Wskaźniki rezultatu 0% 23% 32% 35% 45% - docelowa 90% 196

197 Liczba wprowadzonych w Ŝycie uproszczeń ustaw najistotniejszych w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej uproszczeni e ustawy Wartośc bazowa 0 Realizacja docelowa 40 Wartośc bazowa 0 Cel szczegółowy 2. Poprawa jakości usług oraz polityk związanych z rejestracją działalności gospodarczej i funkcjonowaniem przedsiębiorstw Wskaźniki produktu Liczba pracowników, którzy ukończyli udział w projektach w ramach Priorytetu w podziale na: a) pracowników administracji publicznej, b) pracowników sektora wymiaru sprawiedliwości w zakresie poprawy efektywności sądownictwa gospodarczego osoba Realizacja docelowa O: K: M: O: K: M: O: K: M: a) b) 750 bazowa 0 Średni czas oczekiwania na rejestrację działalności gospodarczej: dzień Szacowan a realizacja Realizacja Wskaźniki rezultatu a) b) b.d. 31,0 31,0 3,0 8,9 - - docelowa 7 Wartośc bazowa 31 a) w odniesieniu do osób fizycznych dzień Realizacja ,1 - b) w odniesieniu do spółek z ograniczona odpowiedzialności ą dzień docelowa 1 Wartośc bazowa 3 Realizacja docelowa 1 Wartośc bazowa 7 197

198 Średnie koszty administracyjne związane z załoŝeniem działalności gospodarczej Zmniejszenie poziomu obciąŝeń administracyjnych dla przedsiębiorców PLN % Realizacja docelowa bazowa Realizacja 1210PL N/ 14,4h 1722PL N/ 20,5h 1210PL N/ 14,4h 1722PL N/ 20,5h Działalność gospodarcza os. fiz.: 651PLN/ 7,75h 1722PLN / 20,5h 651PLN/7, 75h Spółka handlowa 1722PLN/ 20,5h 256 PLN/ 3 h 1722PLN/ 20,5h Działalność gospodarcza os. fiz.: 907,5PLN/ 10,8h Spółka handlowa 1291,5PLN/ 15,4h Działalność gospodarcza os. fiz.:1210pln/ 14,4h Spółka handlowa: 1722PLN/ 20,5h ,9% - docelowa 25% Wartośc bazowa Średni czas trwania postępowania w sprawach gospodarczych miesiąc Realizacja 0,9 m- ca docelowa Wartośc bazowa 0,9 m-ca 3,6 m-ca 3,7 m-ca - - 7,5 miesiąca 9,4 miesiąca a) I instancja miesiąc Realizacja ,7 - docelowa 3,2 Wartośc bazowa 4,1 b) II instancja miesiąc Realizacja ,7 - docelowa 14,6 Wartośc bazowa 18,3 Cel szczegółowy 3. Modernizacja procesów zarządzania w administracji publicznej i wymiarze sprawiedliwości Odsetek dysponentów środków budŝetowych państwa, którzy byli objęci wsparciem w zakresie przygotowaniai wdroŝenia wieloletniego planowania budŝetowego w ujęciu zadaniowym w podziale na: a) - dysponentów I stopnia środków budŝetowych państwa - dysponentów II stopnia środków budŝetowych państwa % Realizacja Wskaźniki produktu 0% 1,29% 100%- dysp.i stopnia 100%- dysp.ii stopnia 11,53%- dysp.iii stopnia 30% ogółem 100%- dysp.i stopnia 100%- dysp.ii stopnia 22,64%- dysp.iii stopnia - 100% 100% 198

199 - dysponentów III stopnia środków budŝetowych państwa b) dysponentów środków budŝetów JST docelowa 100% 22,64% 0% a) - 100% - 100% - 40% b) 100% bazowa 0% Szacowan a realizacja Liczba instytucji administracji publicznej, które były objęte instytucja Realizacja wsparciem w zakresie poprawy standardów zarządzania w podziale na: a. urzędy administracji rządowej, w tym: - ministerstwa i urzędy centralne, a) - 100% - 100% - 30% b) 0% - urzędy wojewódzkie, b. urzędy marszałkowskie, c. urzędy powiatowe, d. urzędy gmin docelowa a b. 12 c. 227 d bazowa 0 Szacowan a realizacja b) 14 c) 235 Liczba utworzonych dzięki punkt obsługi Realizacja d)

200 wsparciu z EFS punktów obsługi interesantów w sądach Liczba pracowników sektora wymiaru sprawiedliwości, którzy zakończyli udział w projektach w zakresie modernizacji procesów zarządzania w wymiarze sprawiedliwości Stopień realizacji planu wdraŝania wieloletniego planowania budŝetowego w ujęciu zadaniowym osoba % docelowa 84 Wartośc bazowa 0 Szacowan a realizacja Realizacja O: K: M: docelowa Wartośc bazowa 0 Szacowan a realizacja Realizacja Wskaźniki rezultatu 0% 5% 10% 19% 40% - docelowa 100% Wartośc bazowa 0 Odsetek instytucji administracji publicznej, które były objęte % Realizacja wsparciem w 0% 0% 28,0% 45,0% 59,8% - zakresie poprawy standardów zarządzania w podziale na: a. urzędy administracji 0% 0% 57,0% 75,0% 87,0% - rządowej, w tym: ministerstwa i 0% 0% 100% 75,0% 100% - urzędy centralne, urzędy 0% 0% 100% 100% 100% - wojewódzkie, b. urzędy marszałkowskie, 0% 0% 25,0% 50,0% 87,5% - c. urzędy powiatowe, d. urzędy gmin. docelowa 0% 0% 11,1% 35,6% 57,8% - 0% 0% 4,2% 18,2% 34,4% - 62% a. 65% - 100% - 100% b. 75% c. 60% d. 60% bazowa 0 Odsetek spraw rozpatrywanych % Realizacja 16,7% 15,6% 13,0% 13,2% 14,0% - 200

201 przez sądy w terminie powyŝej 12 miesięcy docelowa 13,3% Wartośc bazowa 16,7% Cel szczegółowy 4. Budowa potencjału partnerów społecznych i organizacji pozarządowych ukierunkowana na wzmocnienie ich aktywnego uczestnictwa w procesie realizacji Strategii Lizbońskiej Wskaźniki produktu Liczba osób, które osoba Realizacja O: ukończyły udział w K: projekcie w ramach Priorytetu, w tym: M: a. liczba O: przedstawicieli K: organizacji pozarządowych, M: b. liczba przedstawicieli partnerów społecznych. docelowa O: K: M: a b bazowa 0 Szacowan a realizacja Liczba centrów wsparcia organizacji pozarządowych nowoutworzonych lub wspartych w ramach Priorytetu Liczba powiatów, na terenie których wdroŝono, w ramach Priorytetu, programy z zakresu bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego Liczba reprezentatywnych organizacji partnerów społecznych, które były objęte wsparciem w zakresie budowania ich potencjału instytucja powiat organizacja Realizacja docelowa 60 Wartośc bazowa 0 Szacowan a realizacja Realizacja docelowa 112 Wartośc bazowa 0 Szacowan a realizacja Realizacja docelowa 7 Wartośc bazowa 0 Szacowan a realizacja 201

202 Odsetek jednostek administracji publicznej,które konsultowały i tworzyły akty normatywne przy udziale organizacji pozarządowych i partnerów społecznych w podziale na: a. urzędy gmin, b. starostwa powiatowe c. urzędy marszałkowskie d. urzędy wojewódzkie e. ministerstwa f. urzędy centralne Odsetek organizacji pozarządowych korzystających z centrów wsparcia % % Realizacja docelowa bazowa Realizacja Wskaźniki rezultatu 35,5% 40,3% 40,0% 42,3% 3,7% - 55,0% 71,1% 71,0% 70,3% 10,0% - 87,5% 100,0% 100,0% 100,0% 64,3% - 33,3% 37,5% 37,5% 18,8% 0,0% - 33,3% 81,3% 36,0% 94,4% 70,6% - 89,5% 35,7% 81,0% 38,5% 11,1% - a. 100% b.100% c. 100% d. 53,3% e.100% f. 50% a.35,5% b. 55% c. 87,5% d. 33,3% e. 89,5% f. 33,3% 8,5% 12,0% 12,0% 12,4% 2,2% - docelowa 15% Wartośc bazowa 8,5% - Odsetek powiatów, na terenie których wdroŝono programy z zakresu bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego w ramach Priorytetu % Realizacja 8,4% 10,0% 10,0% 20,0% 45,2% - docelowa 29,5% Wartośc bazowa Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia Od początku realizacji Priorytetu V udział w projektach rozpoczęło ponad 188,4 tys. osób, z czego blisko 40% osób rozpoczęło udział w projektach w 2011 r. NaleŜy zaznaczyć, iŝ blisko 70% uczestników stanowiły kobiety, co wiąŝe się ze specyfiką większości realizowanych projektów skierowanych do pracowników administracji publicznej, w której liczebnie przewaŝają kobiety. Do końca 2011 r. spośród osób, które przystąpiły do projektów 68% zakończyło swój udział, a 31% kontynuuje uczestnictwo w projektach. Ponadto 2,7 tys. (ok. 1%) uczestników przerwało udział w realizowanych projektach. Zdecydowana większość uczestników projektów w ramach Priorytetu V to osoby zatrudnione 98% (185 tys. osób), spośród których 87% (162 tys. osób) stanowiły osoby zatrudnione w administracji 8,4% 202

203 publicznej, a 3% (6 tys.) osoby zatrudnione w organizacjach pozarządowych. Ponadto, w projektach w Działaniu 5.4 i Działaniu 5.5 wzięło udział 910 osób bezrobotnych oraz 2,5 tys. osób nieaktywnych zawodowo (przedstawiciele organizacji pozarządowych, organizacji pracodawców i związków zawodowych). Biorąc pod uwagę wykształcenie uczestników projektów naleŝy zauwaŝyć, Ŝe zdecydowaną większość 76% (144 tys. osób) stanowiły osoby z wykształceniem wyŝszym. Ponadto 13% uczestników projektów miało wykształcenie pomaturalne a 10% - wykształcenie ponadgimnazjalne. Warto ponadto zauwaŝyć, iŝ spośród osób, które przystąpiły do projektów ponad 4% stanowiły osoby młode w wieku lata, zaś 10% - osoby starsze w wieku lata. Rys. 67 Struktura uczestników projektów w Priorytecie V PO KL wg wykształcenia (%) podstawowe, gimnazjalne i niższe 0,6% ponadgimnazjalne 9,8% pomaturalne 13,2% wyższe 76,4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania z realizacji Priorytetu V PO KL w 2011 r.(wg stanu na 31/12/11) Realizacja celów strategii Europa 2020 Priorytet V PO KL Dobre rządzenie nie wpisuje się wprost w załoŝenia strategii Europa 2020 (rozwój inteligentny, rozwój zrównowaŝony, rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu), niemniej będąc ukierunkowanym na wzmacnianie zdolności instytucjonalnej na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym przyczynia się do realizacji celów ww. strategii. Działania podejmowane w ramach Priorytetu V w całości obejmują obszar priorytetowy 81 ukierunkowany na wsparcie rozwiązań na rzecz podniesienia jakości opracowania, monitorowania, ewaluacji polityk i programów na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym oraz wzmocnienie zdolności w zakresie realizacji polityk i programów. Do końca 2010 r. w ramach obszaru priorytetowego 81 podpisano umowy na kwotę 343 mln EUR, natomiast wydatkowano 149 mln EUR. Zgodnie z załoŝeniami zawartymi w Krajowym Programie Reform (KPR) na rzecz realizacji strategii Europa 2020 wśród propozycji obszarów reform ukierunkowanych na budowanie nowych przewag konkurencyjnych polskiej gospodarki, za które odpowiedzialne będą resorty zaangaŝowane obecnie w realizację Priorytetu V moŝna wymienić: Zarządzanie strategiczne dokończenie procesu uporządkowania systemu planowania strategicznego; zwiększenie efektywności wykorzystania środków publicznych, w tym wprowadzenie kontraktowego zarządzania rozwojem między administracją rządową a instytucjami samorządowymi; uporządkowanie systemu planowania i zarządzania przestrzennego z uwzględnieniem potrzeb rozwoju gospodarki, dokończenie procesu wdraŝania budŝetu zadaniowego); Otoczenie prawno-instytucjonalne (Reforma Regulacji; uproszczenia procedur sądowych w tym prawo upadłościowe i naprawcze, pozasądowe rozwiązywanie sporów, arbitraŝ; dalsze działania w zakresie informatyzacji administracji, ukierunkowane na zapewnienie pełnej interoperacyjność usług e-administracji w ujęciu krajowym oraz świadczenie kluczowych usług transgranicznych w ujęciu europejskim, umoŝliwiających przedsiębiorcom prowadzenie działalności gospodarczej, a obywatelom 203

204 naukę, pracę, zamieszkanie oraz przechodzenie na emeryturę w dowolnym miejscu w Unii Europejskiej niezaleŝnie od ich pierwotnej lokalizacji). Problemy w realizacji Priorytetu Obecny system realizacji Priorytetu V PO KL w świetle opinii Komisji Europejskiej oraz przeprowadzonych ewaluacji nie jest systemem optymalnym, z uwagi na rozproszone kompetencje skutkujące brakiem horyzontalnego podejścia i ograniczeniem oferowanego wsparcia do właściwości danej Instytucji Pośredniczącej II stopnia. Ponadto, zakres interwencji przewidziany w Priorytecie V wymaga dostosowania do kierunków wsparcia przewidzianych w zintegrowanych strategiach rozwoju, w szczególności Strategii Sprawne Państwo, jak równieŝ naleŝy zapewnić trwałość wdraŝanych rozwiązań poprzez ograniczenie interwencji EFS do obszarów, w których wypracowano koncepcje zmian systemowych. W odpowiedzi na ww. wyzwania Instytucja Zarządzająca PO KL prowadzi w ramach przeglądu śródokresowego PO KL prace nad zmianami w Priorytecie V PO KL, które mają słuŝyć dostosowaniu zakresu merytorycznego Priorytetu do wyzwań stojących przed administracją publiczną oraz treści dokumentów strategicznych (w szczególności Strategii Sprawne Państwo), jak równieŝ priorytetyzacji obecnych celów pod kątem obszarów kluczowych dla reformy administracji publicznej. Przegląd PV PO KL jest prowadzony w oparciu o odmienny od pozostałych Priorytetów PO KL harmonogram ze względu na specyfikę wsparcia, tj.: wzmocnienie zdolności instytucjonalnej oraz skuteczności działania administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości. W związku z powyŝszym Instytucja Zarządzająca PO KL podjęła działania zmierzające do przedefiniowania oraz wytyczenia nowych kierunków wsparcia, zgodnie z celami i obszarami interwencji przewidzianymi w strategiach rozwoju oraz zakresem kompetencji resortów odpowiedzialnych za wdraŝanie reform. W wyniku przeprowadzonej analizy oraz we współpracy z instytucjami zaangaŝowanymi we wdraŝanie Priorytetu V, Instytucja Zarządzająca PO KL opracowała wstępny projekt zmiany struktury Priorytetu V, który będzie podlegał negocjacjom z Komisją Europejską Dodatkowo, Instytucja Zarządzająca PO KL zainicjowała współpracę z Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) mającą doprowadzić do sporządzenia kompleksowego przeglądu stanu polskiej administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości (tzw. Public Governance Review), który mógłby stać się podstawą do programowania wsparcia w obszarze dobrego rządzenia w okresie programowania Misja OECD w Polsce, której zadaniem będzie zebranie danych do raportu będzie miała miejsce w 2012 r. 3.6 PRIORYTET VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich Informacja na temat finansowych postępów realizacji priorytetu Wsparcie realizowane w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich ma na celu aktywizację zawodową osób pozostających bez zatrudnienia, w tym równieŝ biernych zawodowo. Działania realizowane w Priorytecie kierowane są w szczególności do osób mających największe trudności z wejściem lub utrzymaniem się na rynku pracy, tj. m.in. osób długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, mieszkańców obszarów wiejskich, osób młodych do 25. roku Ŝycia oraz osób w wieku 50+. W ramach Priorytetu przewidziano równieŝ wsparcie mające na celu rozwój przedsiębiorczości i samozatrudnienia. Ponadto, w celu poprawy jakości usług świadczonych przez instytucje rynku pracy, realizowane jest wsparcie w postaci dofinansowania do zatrudnienia kluczowego personelu oraz podnoszenie kwalifikacji zawodowych (poprzez m.in. kursy, szkolenia, studia podyplomowe) pracowników publicznych i niepublicznych podmiotów świadczących usługi na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych. Alokacja finansowa przeznaczona na realizację Priorytetu VI PO KL wynosi ponad 2,4 mld EUR (w tym udział środków EFS 2,1 mld EUR), co stanowi 20,6% alokacji przewidzianej na lata w ramach całego Programu. Przedstawiona powyŝej wartość alokacji uwzględnia zmiany wprowadzone w 2011 r. podczas przeglądu śródokresowego Programu. Zwiększenie alokacji w Priorytecie VI PO KL o blisko 171 mln EUR wynika z podziału środków Krajowej Rezerwy Wykonania, przeznaczonych na realizację działań w obszarze aktywnej polityki rynku pracy poprzez aktywizację zawodową osób pozostających bez zatrudnienia, jak równieŝ potrzeby realizacji wsparcia finansowo-doradczego dla osób zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej (instrumenty zwrotne i bezzwrotne). 204

205 Analizując postęp finansowy w Priorytecie VI PO KL naleŝy podkreślić, iŝ wdraŝanie projektów w obszarze zatrudnienia przebiega najsprawniej w całym Programie, zarówno pod względem kontraktacji, jak i wydatkowania. Zgodnie z dostępnymi danymi finansowymi, wg stanu na koniec 2011 r. w ramach Priorytetu VI PO KL podpisano 4,3 tys. umów na realizację projektów o łącznej wartości blisko 1,8 mld EUR w części środków publicznych (w tym ponad 1,5 mld EUR EFS), co stanowi 73,1% alokacji przeznaczonej na aktywizację zawodową osób pozostających bez zatrudnienia. Wydatkowanie środków w Priorytecie VI PO KL równieŝ przebiega sprawnie. Dotychczas rozliczono łącznie na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność wydatki w wysokości ponad 1,5 mld EUR w części środków publicznych (w tym ponad 1,3 mld EUR EFS). Tym samym poziom wydatkowania na koniec 2011 r. wyniósł 63% alokacji na lata Analizując poziom zaawansowania wdraŝania poszczególnych Działań w Priorytecie VI PO KL, naleŝy podkreślić, iŝ najwyŝszą kontraktację zanotowano w Działaniu 6.3 Inicjatywy lokalne na rzecz podnoszenia poziomu aktywności zawodowej na obszarach wiejskich (80,7%). Niemniej naleŝy podkreślić, iŝ tak wysokie wykonanie alokacji wynika z wygaszania realizacji Działania od 2012 r. i tym samym realokacji środków dotąd niewykorzystanych. Drugim pod względem poziomu kontraktacji jest Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia (80,7%). Natomiast najwyŝszy poziom wydatkowania zaobserwowano w Działaniu 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia oraz wspieranie aktywności zawodowej w regionie (67,9%). Osiągnięty poziom kontraktacji zarówno w Działaniu 6.1, jak i w Działaniu 6.2 potwierdza niesłabnące zainteresowanie projektami dot. aktywizacji zawodowej, w tym pomocą finansową na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Rys. 68 Stopień wykorzystania alokacji według Działań Priorytetu VI PO KL(%) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 75,3% 67,9% 65,4% 46,3% 80,7% 66,2% 10% 0% Działanie 6.1 Poprawa dostępu do zatrudnienia Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia Działanie 6.3 Inicjatywy lokalne na rzecz podnoszenia poziomu aktywności zawodowej na obszarach wiejskich konktraktacja wydatkowanie Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Pod względem poziomu kontraktacji w Priorytecie VI PO KL najkorzystniej sytuacja przedstawia się w województwie łódzkim (83,7%), dolnośląskim, podlaskim (po 80,6%) oraz podkarpackim (80,2%). Mniej korzystnie wygląda sytuacja na Opolszczyźnie (56%) i w Wielkopolsce (60,9%), gdzie stopień zakontraktowania środków przeznaczonych na realizację Priorytetu VI PO KL kształtuje się znacznie poniŝej średniej dla Priorytetu (73,1%). Najszybsze tempo rozliczania wydatków w ramach projektów PO KL charakteryzuje województwo podkarpackie (73,4%) oraz łódzkie (72,6%). Natomiast najniŝszy poziom wydatkowania odnotowano, podobnie, jak w przypadku kontraktacji, w województwie wielkopolskim (45,8%) i opolskim (50,7%). Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ niski poziom realizacji alokacji na lata na poziomie zarówno kontraktacji jak i wydatkowania w województwie opolskim wynika z przekazania Opolszczyźnie dodatkowych środków w ramach Krajowej Rezerwy Wykonania na rzecz realizacji m.in. Priorytetu VI PO KL..Analizując postęp finansowy, naleŝy podkreślić, iŝ w przypadku dwóch województw podkarpackiego i warmińsko-mazurskiego alokacja przeznaczona na realizację projektów systemowych w ramach Poddziałania Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych została juŝ w pełni wykorzystana. 205

206 Rys. 69 Stopień wykorzystania alokacji w Priorytecie VI PO KL wg województw (%) 90% 80% 70% 60% 80,6% 73,8% 74,5% 78,2% 83,7% 71,1% 71,4% 56,0% 80,2% 80,6% 69,3% 69,2% 76,9% 72,3% 60,9% 75,5% P VI - 73,1% P VI - 63% 50% 40% 30% 20% 67,3% 66,6% 65,4% 67,9% 72,6% 57,9% 55,7% 50,7% 73,4% 67,4% 61,0% 61,2% 70,7% 67,6% 45,8% 70,8% 10% 0% Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie kontraktacja wydatkowanie kontraktacja - Priorytet VI wydatkowanie - Priorytet VI Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Realizacja celów Priorytetu W obszarze zatrudnienia poziom realizacji większości wskaźników przekroczył 100% wartości docelowej, co świadczy o wysokim poziomie zaawansowania wdraŝania Priorytetu VI PO KL. Jednocześnie naleŝy wskazać na stosunkowo niski poziom realizacji celu dot. osób w wieku 50+, co wskazuje na potrzebę koncentracji wsparcia na tej grupie docelowej, m.in. poprzez realizację projektów dedykowanych osobom w wieku powyŝej 50. roku Ŝycia lub kryteriów premiujących udział tych osób w projektach PO KL. Cel 1. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy W ramach celu 1. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy udział w projektach, zgodnie ze ścieŝką uczestnictwa, zakończyło blisko 708 tys. osób (w tym 419,9 tys. kobiet), co stanowi 72,5% celu. Warto podkreślić, iŝ w ciągu ostatniego roku liczba osób, które zakończyły udział w Priorytecie VI PO KL wzrosła o 31%. NajwyŜszą liczbę osób wsparto w województwach: śląskim (70,7 tys.), mazowieckim (65 tys.), podkarpackim (55,5 tys.) oraz kujawsko-pomorskim (53,1 tys.). Natomiast pod względem poziomu realizacji wartości docelowej miernika, najwyŝszy stopień odnotowano w województwie świętokrzyskim (95,6%), opolskim (87,2%) oraz kujawsko-pomorskim (86,4%). Spośród wszystkich uczestników, którzy zakończyli udział w projektach blisko 223,4 tys. osób (w tym 131,8 tys. kobiet) objęto wsparciem w postaci Indywidualnych Planów Działania (IPD), co stanowi 76,2% wartości docelowej. Tym samym osoby objęte IPD stanowiły 32% wszystkich uczestników projektów Priorytetu VI PO KL, którzy zakończyli swoje uczestnictwo do końca 2011 r. W stosunku do roku 2010 r. wartość wskaźnika wzrosła o 63%. Warto równieŝ zauwaŝyć, iŝ osoby objęte IPD stanowiły 27,3% wszystkich osób, które rozpoczęły udział w projektach realizowanych w Priorytecie VI PO KL. Analizując liczbę osób objętych IPD w stosunku do wszystkich uczestników Priorytetu VI PO KL w poszczególnych regionach, uwagę zwraca województwo kujawsko-pomorskie oraz opolskie, w których tą formą wsparcia objęto odpowiednio 73,4% i 62,2% uczestników projektów. Jednocześnie naleŝy wskazać na utrzymujące się bardzo duŝe zróŝnicowanie regionalne w poziomie realizacji przedmiotowego miernika. Rys. 70 Liczba osób, które zostały objęte Indywidualnym Planem Działania w stosunku do liczby osób, które rozpoczęły udział w projektach Priorytetu VI PO KL wg województw 206

207 Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Liczba osób, które były objęte Indywidualnym Planem Działania w Priorytecie VI PO KL Liczba osób, które rozpoczęły udział w Priorytecie VI PO KL Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Jak obrazuje powyŝszy wykres, ze wsparcia w postaci IPD najwięcej uczestników skorzystało w projektach realizowanych na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego (46,3 tys. osób, tj. 87,2% uczestników). Liczna grupa osób objętych IPD umoŝliwiła zrealizowanie w regionie wartości docelowej miernika na poziomie ponad 200%. Na obecny poziom realizacji celu w znacznym stopniu wpływa kompleksowość wsparcia realizowanego w Działaniu 6.1 PO KL. NaleŜy równieŝ podkreślić, iŝ na tak wysokie wykonanie miało wpływ wprowadzenie w Planach działania na lata 2010 i 2011 dla Poddziałania kryterium strategicznego premiującego realizację projektów ukierunkowanych na kompleksowe wsparcie uczestników projektów, stanowiących odpowiedź na realne potrzeby uczestników projektu, poprzez zastosowanie kilku form, w tym co najmniej jednej prowadzącej do podwyŝszenia kwalifikacji zawodowych (np. diagnozę potrzeb, opracowanie Indywidualnego Planu Działania, szkolenie, staŝ). Natomiast w województwie zachodniopomorskim osoby objęte Indywidualnymi Planami Działania w stosunku do ogólnej liczby uczestników, którzy zakończyli udział w projektach stanowiły najniŝszy odsetek w kraju (4,5 tys. osób, tj. 12,1% uczestników). Tym samym wartość docelowa wskaźnika została zrealizowana na poziomie 28,7%. W celu podwyŝszenia poziomu realizacji wskaźnika w Planie działania na 2011 r. w Poddziałaniu wprowadzono kryterium dostępu stanowiące, iŝ co najmniej 60% uczestników projektu zostanie objętych IPD oraz kryterium strategiczne premiujące projekty, w których beneficjent przewidział objęcie tą formą wsparcia 100% uczestników. Jednocześnie w Poddziałaniu wprowadzono kryterium dostępu stanowiące, iŝ w ramach projektu co najmniej 25% uczestników zostanie objętych IPD. W wyniku wprowadzenia powyŝszych kryteriów liczba osób objętych Indywidualnym Planem Działania w województwie zachodniopomorskim w stosunku do ubiegłego roku wzrosła o ponad 200%. Podkreślenia wymaga fakt, iŝ Instytucja Pośrednicząca mając na uwadze ryzyko nieosiągnięcia wartości docelowej wskaźnika, w Planie działania na rok 2012 w Poddziałaniu i wprowadziła kryterium dostępu stanowiące, iŝ 100% uczestników projektu naleŝy objąć wsparciem w postaci IPD. Jak przedstawiono w badaniu ewaluacyjnym pt. Ustalenie przyczyn nieosiągnięcia wartości docelowej wskaźnika Działania 6.1 PO KL liczba osób, które zostały objęte Indywidualnym Planem Działania przeprowadzonym przez Pracownię Realizacji Badań Socjologicznych Uniwersytetu Gdańskiego na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, główną przyczyną niskiej realizacji wskaźnika IPD jest brak powszechnej realizacji tej formy wsparcia przez powiatowe urzędy pracy przed 2010 r. Ustawowy obowiązek stosowania przez powiatowe urzędy pracy IPD na rzecz osób bezrobotnych wprowadzony został wraz z nowelizacją ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy od sierpnia 2009 r. NaleŜy podkreślić, iŝ dzięki wprowadzeniu przez instytucje pośredniczące PO KL w Planach działania kryteriów premiujących realizację Indywidualnych Planów Działania w ramach Priorytetu VI PO KL obserwuje się dynamiczny wzrost realizacji wartości docelowej we wszystkich regionach. 207

208 W wyniku wsparcia realizowanego w Priorytecie VI PO KL 124,5 tys. osób (w tym 48 tys. kobiet) otrzymało środki na podjęcie działalności gospodarczej. NajwyŜszy poziom realizacji wskaźnika zanotowano w województwie zachodniopomorskim (170,7%), mazowieckim (150,7%), pomorskim (142,3%) i łódzkim (140,2%), zaś najniŝszy na Opolszczyźnie (66,8%). Niemniej, w przypadku województwa opolskiego niŝszy stopień realizacji wskaźnika wynika z podwyŝszenia wartości docelowej dla regionu w związku z przyznaniem dodatkowych środków z Krajowej Rezerwy Wykonania dla Priorytetu VI PO KL. W stosunku do poprzedniego roku wartość miernika wzrosła o 28%, zaś stopień realizacji wartości docelowej przekroczył 100%. Niemniej naleŝy podkreślić, iŝ przyrost realizacji wskaźnika jest znacznie niŝszy niŝ w poprzednich latach, w związku z ograniczeniami środków z Funduszu Pracy przeznaczonymi na aktywizację zawodową w 2011 r. osób bezrobotnych. Podkreślenia wymaga fakt, iŝ dotacje na otwarcie własnej firmy udzielane w Poddziałaniu i Działaniu 6.2 cieszą się bardzo duŝym zainteresowaniem ze strony potencjalnych uczestników projektów i tym samym stanowią jedną z najczęściej stosowanych form wsparcia w Priorytecie VI PO KL. W szczególności osoby bezrobotne, postrzegające często prowadzenie własnej firmy jako najlepszy sposób powrotu na rynek pracy, chętnie korzystają ze środków umoŝliwiających im otwarcie działalności gospodarczej. Wsparcie w postaci jednorazowych środków na podjęcie działalności gospodarczej przyczyniło się do utworzenia 125,8 tys. nowych miejsc pracy, co stanowi ponad 100% wartości docelowej. Podobnie, jak w przypadku dotacji, najwięcej nowych miejsc pracy utworzono w województwie mazowieckim, śląskim oraz łódzkim (odpowiednio 14,1 tys., 11,5 tys. i 11,4 tys.), zaś najmniej na Opolszczyźnie (2,6 tys.). Jednocześnie warto podkreślić, iŝ tę formę wsparcia charakteryzuje wysoka efektywność. Jak wynika z badania ewaluacyjnego pn. Ocena i analiza przedsięwzięć zmierzających do powstania nowych podmiotów gospodarczych w województwie opolskim, realizowanego w okresie od sierpnia do grudnia 2011 r. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, najefektywniejszym instrumentem wsparcia ukierunkowanego na tworzenie nowych przedsiębiorstw jest Działanie 6.2 PO KL aŝ 4 z kaŝdych 5 uczestników projektów realizowanych w ramach tego Działania prowadzi nadal działalność gospodarczą (80,7%). RównieŜ efektywność dotacji udzielonych w Poddziałaniu PO KL kształtuje się na zadowalającym poziomie 72,4%. Jak przedstawiono w Badaniu osiągniętych wartości wskaźników komponentu regionalnego PO KL PAG Uniconsult, przeŝywalność przedsiębiorstw utworzonych przy udziale dotacji z EFS po 18 miesiącach od zakończenia udziału w projekcie (78%) nie odbiega od ogólnopolskiej tendencji. Natomiast po 30 miesiącach od zakończenia udziału w projekcie funkcjonuje niespełna co druga firma (48%) powstała w wyniku przyznania dotacji ze środków EFS. Uzyskany wynik jest niŝszy od średniej przeŝywalności w trzecim roku prowadzenia działalności polskich przedsiębiorstw załoŝonych przez osoby fizyczne. Niemniej, podkreślenia wymaga specyficzna grupa docelowa, do której kierowane jest wsparcie. Trwałość pracy wśród osób samozatrudnionych kształtuje się na podobnym poziomie, jak w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (68% wobec 62% po dwóch latach). Rys. 71 Dynamika realizacji wskaźnika dot. liczby udzielonych dotacji w ramach Poddziałania PO KL i Działania 6.2 PO KL w latach (kumulatywnie wg stanu na koniec roku) Poddziałanie 6.1 Działanie r r r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Jak obrazuje powyŝszy wykres najwięcej osób uzyskało jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej w projektach systemowych powiatowych urzędów pracy realizowanych w Poddziałaniu 208

209 6.1.3 PO KL, w którym przyznano dotychczas blisko 106 tys. dotacji. Niemniej, naleŝy podkreślić, iŝ w niniejszym Poddziałaniu maksymalna kwota dotacji, jaką uczestnik moŝe uzyskać na podjęcie działalności gospodarczej jest znacznie niŝsza niŝ w Działaniu 6.2 PO KL, co tym samym przekłada się na mniejszą liczbę osób objętych wsparciem w ramach niniejszego Działania. W porównaniu do poprzedniego roku zaobserwowano wzrost o 22% na poziomie Poddziałania (w 2011 r. udzielono o 19,3 tys. dotacji więcej niŝ w 2010 r.). Niemniej, jak obrazuje powyŝszy wykres największy przyrost wskaźnika zanotowano w 2010 r. (w stosunku do 2009 r. udzielono o 34,5 tys. dotacji więcej, tj. o 66%). NaleŜy podkreślić, iŝ znaczący wpływ na spowolnienie dynamiki udzielanych dotacji w Podziałaniu PO KL miało ograniczenie środków z Funduszu Pracy przeznaczonych na aktywizację zawodową osób bezrobotnych w 2011 r. Natomiast w Działaniu 6.2 PO KL do końca 2011 r. ponad 18,5 tys. osób otrzymało środki na podjęcie działalności gospodarczej, co stanowi wzrost o 80% (tj. o 8,3 tys. dotacji) w porównaniu do 2010 r. W przypadku tego Działania najwyŝszy przyrost, tj. o ponad 200% zanotowano równieŝ w 2010 r. (w 2010 r. udzielono o 7,5 tys. dotacji więcej niŝ w 2009 r.). Rys. 72 Liczba osób, które uzyskały środki na podjęcie działalności gospodarczej w ramach Poddziałania i Działania 6.2. PO KL wg województw Zachodniopomorskie Pomorskie Kujawsko-Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Lubuskie Dolnośląskie Liczba osób, które uzyskały dotacje w Poddziałaniu PO KL do do do do do Wielkopolskie Opolskie Łódzkie Śląskie Małopolskie Mazowieckie Świętokrzyskie Lubelskie Podkarpackie Liczba osób, które uzyskały dotacje w Działaniu 6.2 PO KL do do do do do Zachodniopomorskie Lubuskie 452 Dolnośląskie Pomorskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie 694 Opolskie Łódzkie Śląskie Warmińsko-Mazurskie Małopolskie Mazowieckie Świętokrzyskie Podlaskie Lubelskie Podkarpackie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Jak obrazują powyŝsze mapy, najwięcej osób bezrobotnych uzyskało środki na podjęcie działalności gospodarczej udzielane przez powiatowe urzędy pracy w ramach Poddziałania PO KL w województwie mazowieckim (blisko 12,4 tys. osób), śląskim (blisko 10,4 tys.) oraz łódzkim (ponad 9,6 tys.). Natomiast, w przypadku Działania 6.2 PO KL, liderami w liczbie udzielonych dotacji są: Małopolska (blisko 2 tys. osób), Podkarpacie (ponad 1,7 tys.) i Mazowsze (blisko 1,7 tys.). W związku ze zmianami dokonanymi w ramach przeglądu śródokresowego PO KL, w Działaniu 6.2 PO KL wprowadzono nowy instrument wsparcia w postaci preferencyjnych poŝyczek dla osób zamierzających rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Realizacja projektów pilotaŝowych, w ramach których udzielane będą mikropoŝyczki, rozpocznie się w 2012 r. W celu monitorowania nowego typu wsparcia wprowadzono wskaźnik liczba osób, które skorzystały z instrumentów zwrotnych. W związku z powyŝszym analiza realizacji celu (tj poŝyczek) przeprowadzona zostanie w kolejnych latach. 209

210 Jak wynika z badania ewaluacyjnego pn. Ocena jakości projektów systemowych realizowanych w ramach Poddziałania PO KL, realizowanego w okresie od kwietnia do sierpnia 2011 r. przez firmę GHK na zlecenie Instytucji Zarządzającej PO KL, formy wsparcia oferowane w projektach systemowych powiatowych urzędów pracy charakteryzowały się róŝnym stopniem skuteczności. Najpopularniejszą formę aktywizacji stosowaną w projektach systemowych stanowiły staŝe. Blisko co drugi uczestnik projektów skorzystał z tej formy wsparcia (48% ogółu uczestników). Drugą pod względem popularności stosowaną formą wsparcia były szkolenia, z których skorzystało 36% bezrobotnych uczestników projektów systemowych. Osoby, posiadające juŝ pewne doświadczenie pozwalające im na prowadzenie własnej firmy starają się głównie o jednorazowe środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Blisko co piąty uczestnik Poddziałania PO KL otrzymał środki na załoŝenie własnej firmy częściej byli to męŝczyźni (29%), niŝ kobiety (13%). Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ najefektywniejszym instrumentem wsparcia były jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej, zaś najniŝszy stopień skuteczności ewaluator zaobserwował w przypadku prac interwencyjnych. Zgodnie z przeprowadzonym badaniem, w momencie prowadzenia badań pracowało lub prowadziło własną firmę 54% osób, które w 2009 r. zakończyły udział w projektach (w tym 18% prowadziło działalność gospodarczą). NaleŜy równieŝ podkreślić, iŝ u 53% badanych sytuacja zawodowa poprawiła się w porównaniu z sytuacją sprzed udziału w projekcie, zaś 62% osób po zakończeniu udziału w projekcie lepiej radzi sobie w Ŝyciu zawodowym. Dla uczestników projektów systemowych największe znaczenie miała moŝliwość podniesienia własnych kwalifikacji i umiejętności (39%), zaś dla 17% badanych uczestników projektów najwaŝniejsza była moŝliwość zdobycia środków finansowych na załoŝenie firmy. Zdaniem badanych udział w projekcie umoŝliwił im przede wszystkim podwyŝszenie kwalifikacji zawodowych (74%). Realizacja form wsparcia kierowanych do osób bezrobotnych przyczyniła się do osiągnięcia wskaźnika aktywizacji, stanowiącego stosunek liczby osób, które rozpoczęły udział w formie aktywizacji do liczby osób, które zarejestrowały się jako bezrobotne w 2011 r. na poziomie 16,4%. NaleŜy zauwaŝyć, iŝ poziom wskaźników aktywizacji monitorowanych we wszystkich celach szczegółowych Priorytetu VI PO KL, w 2011 r. uległ znacznemu obniŝeniu w stosunku do lat poprzednich. Spadek poziomu aktywizacji w kraju wynika z ograniczenia w 2011 r. puli środków z Funduszu Pracy przeznaczonych na aktywizację zawodową osób bezrobotnych. W związku z rekomendacją Komisji Europejskiej w zakresie potrzeby zapewnienia efektywności zatrudnieniowej udzielanego wsparcia oraz zwiększenia zatrudnialności uczestników projektu po zakończeniu udziału w projekcie, we wszystkich Planach działania dla Priorytetu VI PO KL na 2012 r. wprowadzono kryteria w tym zakresie (dot. Poddziałania i 6.1.3). Oczekiwane wartości wskaźników efektywności zatrudnieniowej ustalono na podstawie wyników badania ewaluacyjnego Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , przyjmując następujące załoŝenia: wskaźnik efektywności zatrudnieniowej dla uczestników nie kwalifikujących się do Ŝadnej z poniŝej wymienionych grup docelowych na poziomie co najmniej 45%, dla osób w wieku lata wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie co najmniej 40%, dla osób w wieku lata wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie co najmniej 35%, dla osób niepełnosprawnych wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie co najmniej 30%, dla osób długotrwale bezrobotnych wskaźnik efektywności zatrudnieniowej na poziomie co najmniej 30%. Zgodnie z danymi przedstawionymi w sprawozdaniach za 2011 r. przez instytucje pośredniczące, wskaźnik efektywności zatrudnieniowej mierzony w okresie do trzech miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie, dla wszystkich uczestników projektów realizowanych w Priorytecie VI PO KL, w których wprowadzono obowiązek pomiaru efektywności zatrudnieniowej od 2011 r. wyniósł 51,9%. NajwyŜszą wartość zanotowano w województwach: śląskim (64,3%), wielkopolskim (60,5%) i zachodniopomorskim (59%). 210

211 Rys. 73 Wskaźnik efektywności zatrudnieniowej ogółem w Priorytecie VI PO KL wg województw (%) 70% 60% 50% 40% 56,4% 51,9% 40,9% 43,6% 53,6% 40,7% 50,2% 45,4% 55,8% 64,3% 50,1% 39,1% 60,5% 59,1% 30% 20% 10% 0% 0,0% 0,0% 0,0% PO KL Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Na podstawie badania ewaluacyjnego przeprowadzonego w 2012 r., po raz drugi od początku realizacji Programu obliczono wskaźnik rezultatu obrazujący poziom zatrudnienia w okresie 6 miesięcy po zakończeniu projektu pn. udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły pracę w okresie 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach. Rezultat monitorowany jest na podstawie badania ewaluacyjnego pn. Badanie osiągniętych wartości wskaźników komponentu regionalnego PO KL przeprowadzonego przez PAG Uniconsult. wskaźnika kształtowała się na poziomie 56,6% i jest wyŝsza dla męŝczyzn (66,7%) niŝ dla kobiet (48,7%). Tym samym poziom realizacji wartości docelowej przekroczył 100%. W porównaniu do badania przeprowadzonego w 2010 r. wartość miernika wzrosła o 11,3 p.p. Natomiast wskaźnik udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły samozatrudnienie w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach kształtował się na poziomie 28,7% i równieŝ jest wyŝszy dla męŝczyzn (37,6%) niŝ dla kobiet (21,7%), co pozwoliło na zrealizowanie celu w ponad 100%. W przypadku tego miernika zaobserwowano wzrost o blisko 9 p.p. Podsumowując, znaczną część przyrostu wskaźnika zatrudnienia w Priorytecie VI PO KL naleŝy przypisać wzrostowi poziomu samozatrudnienia, na co znacząco wpłynął wzrost liczby przyznanych dotacji na podjęcie działalności gospodarczej. Warto równieŝ podkreślić, iŝ samozatrudnienie odgrywa znacznie większą rolę w zapewnieniu pracy w przypadku męŝczyzn niŝ kobiet, a uczestnicy Priorytetu VI PO KL pracujący 30 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie mają wyŝsze poczucie stabilności zatrudnienia. Analiza wyników wskazuje, iŝ 78% ankietowanych ocenia swoją obecną sytuację zawodową jako zdecydowanie lub raczej pewną, bez ryzyka lub z niewielkim ryzykiem utraty pracy. Ponadto, naleŝy podkreślić, iŝ analiza przyczyn zróŝnicowania efektywności zatrudnieniowej ze względu na płeć zostanie, wykonana w ramach 5. etapu badania PAG Badanie osiągniętych wartości wskaźników komponentu regionalnego PO KL. Raport będzie dostępny w 2012 r. Jak przedstawiono w badaniu ewaluacyjnym PAG Uniconsult, najpopularniejszą formą wsparcia realizowaną w Priorytecie VI PO KL były szkolenia (56% uczestników Priorytetu VI PO KL uczestniczyło w tej formie aktywizacji zawodowej). Warto podkreślić, iŝ większość realizowanych szkoleń (62%) uczyła wykonywani konkretnego zawodu. Uwagę zwraca fakt, iŝ osoby bezrobotne uczestniczące w projektach realizowanych w trybie konkursowym (Poddziałanie PO KL) znacznie częściej były kierowane na szkolenia (82% ogółu uczestników) niŝ uczestnicy projektów systemowych PUP w Poddziałaniu PO KL (43% ogółu uczestników). Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ zdecydowana większość szkoleń realizowanych w ramach Poddziałania PO KL (81%) skupiała się na nauczaniu wykonywania konkretnego zawodu. Z kolei ze staŝy kierowanych do osób bez doświadczenia zawodowego korzystali głównie uczestnicy projektów systemowych w Poddziałaniu % uczestników. Podczas gdy w Poddziałaniu PO KL z tej formy wsparcia skorzystał co piąty uczestnik (20%). Natomiast Indywidualne Plany Działania opracowano 211

212 dla jednej szóstej uczestników Priorytetu VI PO KL (17% zarówno w Poddziałaniu 6.1.1, jak i w 6.1.3). Zgodnie z analizą przedstawioną w ww. badaniu, środki na podjęcie działalności gospodarczej uzyskało 64% uczestników projektów konkursowych w Działaniu 6.2 PO KL oraz 39% osób bezrobotnych uczestniczących w projektach systemowych PUP (Poddziałanie PO KL). Natomiast, ze wsparcia psychologa skorzystało 17% uczestników Priorytetu VI PO KL. Ta forma wsparcia zdecydowanie częściej była oferowana w projektach konkursowych (Poddziałanie % uczestników), niŝ w projektach systemowych (Poddziałanie % uczestników). Dzięki wsparciu kierowanemu do kluczowych pracowników publicznych słuŝb zatrudnienia (PSZ) poprzez szkolenia realizowane w systemie pozaszkolnym, istotne z punktu widzenia regionalnego rynku pracy (np. szkolenia z zakresu nauki języka migowego w pracy pośrednika pracy czy trening oparty na standardach terapii motywacyjnej jak pracować z osobami bezrobotnymi, aby zwiększyć ich poziom motywacji), zrealizowano 92,1% celu. Według stanu na koniec 2011 r. blisko 5,4 tys. kluczowych pracowników publicznych słuŝb zatrudnienia (w tym 4,7 tys. kobiet) zakończyło uczestnictwo w szkoleniach realizowanych w Priorytecie VI PO KL. NajwyŜszy stopień realizacji wskaźnika zaobserwowano w województwie zachodniopomorskim i mazowieckim, w których realizacja celu przekroczyła 140%. Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ w przypadku większości regionów stopień realizacji wartości docelowej przekroczył juŝ 100%, za wyjątkiem województw: lubelskiego, małopolskiego oraz opolskiego, w których zrealizowano odpowiednio 78,2%, 80,7% i 89,2% celu. Wykonanie wskaźnika rezultatu kształtuje się na poziomie ponad 68% kluczowych pracowników PSZ, którzy w ramach Priorytetu zakończyli udział w szkoleniach realizowanych w systemie pozaszkolnym, w porównaniu do wartości docelowej określonej na poziomie 100%. Rys. 74 Liczba kluczowych pracowników PSZ, którzy zakończyli udział w szkoleniach realizowanych w systemie pozaszkolnym w stosunku do ogólnej liczby kluczowych pracowników PSZ w 2011 r. wg województw Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Liczba kluczowych pracowników PSZ, którzy zakończyli udział w szkoleniach realizowanych w systemie pozaszkolnym Liczba kluczowych pracowników PSZ w 2011 r. wg województw Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Jak obrazuje powyŝszy wykres, najwyŝszy odsetek kluczowych pracowników PSZ, którzy uczestniczyli w szkleniach realizowanych w ramach projektów w stosunku do wszystkich uczestników Priorytetu VI PO KL zanotowano w województwie śląskim (1,3%), lubuskim (1,2%), lubelskim (1%) i pomorskim (1%), zaś najniŝszy na Podkarpaciu (0,2%), Warmii i Mazurach (0,3%) oraz w Małopolsce (0,3%). Jak obrazuje powyŝszy wykres, najwyŝszy odsetek kluczowych pracowników PSZ, objętych szkoleniami w ramach Priorytetu VI PO KL w stosunku do łacznej liczby kluczowych pracowników PSZ zatrudnionych w poszczególnych regionach w 2011 r. zanotowano w województwie śląskim i lubelskim (ponad 100%). Przekroczenie poziomu 100% wynika z rotacji zatrudnienia w PSZ.. 212

213 Cel 2. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych W wyniku wsparcia realizowanego w celu 2. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych wskaźnik dot. liczby osób młodych, które ukończyły uczestnictwo w projektach realizowanych w Priorytecie VI osiągnięto na poziomie ponad 100%. Do końca 2011 r. udział w projektach zakończyło ponad 282,1 tys. osób młodych (w tym 171,6 tys. kobiet). NajwyŜszy stopień realizacji wskaźnika zanotowano w województwie świętokrzyskim i kujawsko-pomorskim (odpowiednio 150,8% i 140,4%), zaś najniŝszy na Pomorzu (79,9%). Wśród osób z tej grupy docelowej ponad 143,5 tys. osób pochodziło z terenów wiejskich (w tym 88,9 tys. kobiet), co pozwoliło na realizację celu na poziomie ponad 100%. NajwyŜsze wykonanie wskaźnika osiągnięto w województwie mazowieckim, kujawsko-pomorskim i świętokrzyskim, gdzie zrealizowano ponad 200% celu. Rys. 75 Udział osób w wieku lata w liczbie osób, które zakończyły uczestnictwo w projektach Priorytetu VI PO KL wg województw (%) 60% 50% 40% 39,8% 34,0% 39,3% 44,0% 41,1% 36,7% 42,8% 34,2% 40,6% 45,4% 43,3% 39,5% 35,6% 42,3% 45,6% 41,2% 38,4% 30% 20% 10% 0% PO KL Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) NaleŜy podkreślić, iŝ osoby w wieku lata stanowiły 39,8% ogółu osób, które zakończyły swoje uczestnictwo w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VI PO KL. Regionami, w których osoby młode stanowiły najwyŝszy odsetek wszystkich uczestników Priorytetu VI PO KL są województwa warmińsko-mazurskie (45,6%) i podkarpackie (45,4%), natomiast najniŝszy odsetek młodych zanotowano na Dolnym Śląsku (34%) oraz Mazowszu (34,2%). Podsumowując, naleŝy zauwaŝyć, iŝ udział młodych w projektach Priorytetu VI PO KL w poszczególnych województwach jest podobny (tj %). W ramach celu 2. monitorowany jest równieŝ wskaźnik aktywizacji obrazujący odsetek osób młodych zarejestrowanych w 2011 r. jako bezrobotne, które zostały objęte aktywizacją zawodową. Według stanu na koniec 2011 r. miernik zrealizowano na poziomie 24,9%. Dzięki wsparciu realizowanemu w Priorytecie VI PO KL w postaci środków na podjęcie działalności gospodarczej, ponad 21,3 tys. osób młodych (w tym 7,5 tys. kobiet) otrzymało dotacje na otwarcie własnej firmy, co stanowi 83,3% celu. NajniŜsze wykonanie wartości docelowej miernika, odnotowano w przypadku województwa mazowieckiego, łódzkiego i świętokrzyskiego, w których zrealizowano ponad 100% celu. Tak duŝa liczba dotacji udzielonych młodym mieszkańcom kraju przyczyniła się do utworzenia ponad 21,4 tys. nowych miejsc pracy, co stanowi 79,4% celu. Zdecydowanie najwięcej nowych stanowisk pracy utworzono dzięki wsparciu z EFS na Mazowszu (blisko 2,2 tys.). 213

214 Rys. 76 Wskaźnik efektywności zatrudnieniowej w grupie osób w wieku lata w Priorytecie VI PO KL wg województw (%) 70% 60% 50% 40% 50,8% 47,0% 46,3% 40,0% 46,8% 45,0% 42,4% 41,1% 38,8% 48,4% 63,1% 42,6% 36,8% 58,4% 53,3% 30% 20% 10% 0% PO KL Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie 0,0% Łódzkie Małopolskie Mazowieckie 0,0% Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Na uwagę zasługuje fakt, iŝ wśród uczestników w wieku lata, którzy zakończyli udział w projektach realizowanych w 2011 r. wskaźnik efektywności zatrudnieniowej 26 monitorowany na podstawie sprawozdań z realizacji Priorytetów zanotowano na poziomie 47%. Planowana wartość miernika do osiągnięcia w 2011 r. to 40%, zatem plan został zrealizowany. Najwięcej osób z tej grupy wiekowej znalazło pracę w województwie śląskim (63%) i wielkopolskim (58%), zaś najmniej na Warmii i Mazurach (37%) i Podlasiu (39%). W przypadku dwóch województw, tj. lubuskiego i mazowieckiego wskaźnik efektywności zatrudnieniowej zanotowano na poziomie 0%, w związku z brakiem realizacji w 2011 r. projektów, w których beneficjenci zobowiązani są do pomiaru efektu zatrudnieniowego. Zerowe wykonanie miernika w województwie lubuskim wynika z braku wprowadzenia kryterium dot. pomiaru efektu zatrudnieniowego w Planie działania na rok Natomiast w przypadku Mazowsza wprowadzono niniejsze kryterium w Poddziałaniu PO KL, niemniej do końca 2011 r. konkurs nie został ogłoszony, zaś środki zostały przesunięte na projekty innowacyjne oraz projekty współpracy ponadnarodowej. Ponadto, na podstawie badania ewaluacyjnego PAG Uniconsult, w Priorytecie VI PO KL monitorowany jest równieŝ wskaźnik rezultatu dot. odsetka osób w wieku lata, które podjęły zatrudnienie w okresie 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach. miernika obliczona podczas drugiej tury badania ewaluacyjnego w 2012 r. kształtuje się na poziomie 48,5%, zbliŝonym do poziomu efektywności zatrudnieniowej, mierzonej w krótszym okresie (tj. do 3 miesięcy). Osiągnięty wskaźnik jest zdecydowanie wyŝszy w przypadku męŝczyzn (56%) niŝ kobiet (42,4%). Tym samym zrealizowano 84% celu PO KL. Warto równieŝ podkreślić, iŝ w porównaniu do pierwszego etapu badania, poziom miernika wzrósł o blisko 9 p.p. Natomiast odsetek osób z tej grupy wiekowej, które po upływie 6 miesięcy od dnia zakończenia udziału w projekcie podjęły samozatrudnienie kształtuje się na poziomie 13,9%, co pozwoliło na zrealizowanie wartości docelowej w ponad 100%. W przypadku tego miernika zanotowano wzrost o blisko 6 p.p. w stosunku do wyników badania przeprowadzonego w 2010 r. Z uwagi na trudną sytuację osób młodych na rynku pracy, które borykają się z trudnościami w zakresie wejścia na rynek pracy (spadek poziomu zatrudnienia przy jednoczesnym wzroście stopy bezrobocia), Instytucja Zarządzająca PO KL, pomimo stosunkowo wysokiej realizacji celów określonych dla tej grupy docelowej, podejmuje działania mające na celu kontynuację wsparcia kierowanego do tych osób. Według stanu na koniec czwartego kwartału 2011 r. osoby w wieku lata stanowiły 21% ogólnej liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy. W związku z powyŝszym poszczególne instytucje pośredniczące zostały zobligowane do stosowania m.in. kryteriów dostępu premiujących udział osób młodych w projektach Priorytetu VI PO KL. NaleŜy podkreślić, iŝ w wyniku przeglądu śródokresowego Programu, w Priorytecie VI PO KL zastąpiono oczekiwany efekt dot. objęcia 100% młodych bezrobotnych (15-24 lata) pomocą w ramach 26 Wskaźnik efektywności zatrudnieniowej mierzony jest w okresie do trzech miesięcy po zakończeniu przez uczestnika udziału w projekcie PO KL 214

215 Aktywnych Polityk Rynku Pracy w okresie do 100 dni od dnia zarejestrowania do 2010 r. nowym dot. objęcia wsparciem 50% młodych osób bezrobotnych i poszukujących pracy (15-24 lata). Wprowadzona zmiana wynika z braku moŝliwości objęcia 100% młodych osób bezrobotnych wsparciem współfinansowanym ze środków EFS, ze względu na przewaŝającą liczbę osób młodych zarejestrowanych jako bezrobotne nad całkowitą liczbą osób młodych planowanych do objęcia wsparciem w ramach Priorytetu VI PO KL. Ponadto bezrobocie wśród tej grupy docelowej jest w duŝym stopniu bezrobociem frykcyjnym, zaś znaczna część młodych znajduje zatrudnienie w krótkim okresie czasu, bez potrzeby dodatkowego wsparcia. Cel 3. Zmniejszenie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (kobiety, osoby długotrwale bezrobotne, osoby niepełnosprawne, osoby bezrobotne zamieszkujące na obszarach wiejskich) Dzięki realizacji wsparcia kierowanego do osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, wpisującego się w cel 3. Zmniejszenie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (kobiety, osoby długotrwale bezrobotne, osoby niepełnosprawne, osoby bezrobotne zamieszkujące na obszarach wiejskich) udział w realizowanych projektach zakończyło ponad 468,3 tys. osób (w tym 288,4 tys. kobiet) naleŝących do tej grupy docelowej, co stanowi ponad 100% celu. NajwyŜszy poziom realizacji miernika zanotowano w województwach: mazowieckim i kujawsko-pomorskim, w których zrealizowano ponad 140% wartości docelowej. Rys. 77 Realizacja wskaźników dot. liczby osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, długotrwale bezrobotnych oraz z terenów wiejskich, które zakończyły udział w projektach realizowanych w Priorytecie VI PO KL wg województw (%) 350% 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% 113,4% 191,3% 180,8% 106,5% 147,2% 197,0% 143,5% 239,8% 259,7% PO KL Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie 97,5% 205,4% 147,2% 107,1% 264,3% 66,4% 106,4% 153,4% 182,4% Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie 93,7% 160,3% 154,2% 161,2% 269,0% 267,3% 136,6% 283,6% 164,1% 119,9% 287,5% 165,6% Mazowieckie Opolskie Podkarpackie 121,4% 254,3% 139,6% 101,4% 167,3% 157,9% Podlaskie Pomorskie Śląskie 102,9% 163,9% 161,8% 131,9% 209,7% 218,7% 117,4% 169,1% 169,4% Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie 91,5% 138,0% 157,2% 112,1% 157,7% 208,9% Wielkopolskie Zachodniopomorskie Liczba osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, które zakończyły udział w Priorytetcie VI PO KL Liczba osób długotrwale bezrobotnych, które zakończyły udział w Priorytetcie VI PO KL Liczba osób z terenów wiejskich, które zakończyły udział w Priorytetcie VI PO KL Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Udział osób długotrwale bezrobotnych i zamieszkujących obszary wiejskie w projektach realizowanych w Priorytecie VI PO KL, znacznie przekroczył cele określone dla tych grup w Programie (tj. ponad 100%). NajniŜsze wykonanie celu, odnotowano w przypadku osób niepełnosprawnych (77,9%). Niemniej naleŝy wskazać na znaczny wzrost realizacji celu w porównaniu do poprzednich lat. Na poprawę sytuacji w znacznym stopniu wpłynęło wprowadzenie w Planach działania na lata 2010 i 2011 kryteriów wyboru projektów premiujących projekty kierowane do osób niepełnosprawnych. Liderami pod względem stopnia realizacji wskaźnika dot. osób niepełnosprawnych są województwa lubuskie i kujawsko-pomorskie, w których do końca 2011 r. zrealizowano ponad 100% celu, zaś na Podkarpaciu i Lubelszczyźnie zanotowano najniŝsze wykonanie wskaźnika (odpowiednio 48% i 53,2%). Celem zwiększenia udziału tej grupy docelowej, w Planach działania na 2012 r. wprowadzono kryteria strategiczne lub dostępu premiujące udział osób niepełnosprawnych w projektach PO KL (np. grupę docelową w projekcie stanowią w 100% osoby 215

216 niepełnosprawne kryterium dostępu w województwie lubelskim). PoniŜsza mapka (rys. 5) obrazuje stopień realizacji wsparcia osób niepełnosprawnych w poszczególnych regionach Polski. Rys. 78 Realizacja wskaźników dot. wsparcia na rzecz osób niepełnosprawnych wg województw (%) Zachodniopomorskie 86% 59.7% Pomorskie 157.4% 60.2% Warmińsko-Mazurskie 85.9% 73.5% Podlaskie 70.1% Kujawsko-Pomorskie 75.9% 78.3% 115.8% Wielkopolskie Lubuskie 78.5% 83.2% 79.3% 125.7% Mazowieckie 21.7% 93.6% Łódzkie 126.8% 84.4% Dolnośląskie 66.3% 99.2% Świętokrzyskie 63.4% Opolskie 39.5% 96.1% 89.5% Śląskie 80.5% Realizacja wskaźnika pn. liczba osób niepełnosprawnych, które zakończyły udział w projektach 115,8 do 125,7 89,5 do 115,8 84,4 do 89,5 73,5 do 84,4 58,8 do 73,5 48 do 58,8 Realizacja wskaźnika pn. liczba osób niepełnosprawnych, które otrzymały dotacje 160 Lubelskie 67.1% 53.2% Małopolskie Podkarpackie 56.4% 78.4% 58.8% 48% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Spośród wszystkich osób, które zakończyły udział w projektach realizowanych w Priorytecie VI PO KL osoby niepełnosprawne stanowiły 3,5%. NajwyŜszy odsetek osób z tej grupy docelowej zaobserwowano w województwie lubuskim 6,5%, co jest efektem przyjętych na 2011 r. kryteriów dostępu dla PUP premiujących uczestnictwo tej grupy docelowej. Natomiast najniŝszy udział niepełnosprawnych w ogóle uczestników zanotowano na Podkarpaciu zaledwie 2%. W celu zwiększenia udziału osób niepełnosprawnych w województwie podkarpackim, w Poddziałaniu PO KL wprowadzono kryterium dostępu określające minimalny odsetek osób niepełnosprawnych (wprowadzono zapis, iŝ proporcja osób niepełnosprawnych w projekcie ma być co najmniej taka sama, jak proporcja wynikająca z rejestru PUP). Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ w celu zwiększenia uczestnictwa osób niepełnosprawnych w projektach Priorytetu VI PO KL większość instytucji pośredniczących równieŝ wprowadziła w Planach działania ww. zapis. NaleŜy podkreślić, iŝ mając na uwadze obecny poziom realizacji wsparcia kierowanego do osób niepełnosprawnych Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przeprowadzi w 2012 r. badanie ewaluacyjne w zakresie oceny wparcia kierowanego do osób niepełnosprawnych w ramach Priorytetu VI i VII PO KL. Z kolei uwzględniając rekomendacje Komisji Europejskiej, działania na rzecz zwiększenia uczestnictwa osób niepełnosprawnych zostały podjęte w Priorytecie VI PO KL poprzez rekomendowanie IP na 2012 r. konkursów z wyodrębnioną alokacją na projekty ukierunkowane na wsparcie osób niepełnosprawnych lub wprowadzenie kryteriów wyboru projektów premiujących projekty przewidujące udział osób niepełnosprawnych. Jednocześnie w związku z wprowadzeniem instrumentów zwrotnych w ramach Działania 6.2 PO KL, Instytucja Zarządzająca PO KL zdecydowała o konieczności ukierunkowania wsparcia dotacyjnego, związanego z uruchamianiem działalności gospodarczej na osoby w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy, w tym na osoby niepełnosprawne. Warto zauwaŝyć, iŝ osoby mieszkające na obszarach wiejskich stanowiły 43% wszystkich uczestników Priorytetu VI PO KL, których udział w projektach dobiegł juŝ końca. NajwyŜszy odsetek tej grupy docelowej charakteryzuje Podkarpacie, Małopolskę oraz województwo świętokrzyskie (odpowiednio 216

217 58,6%, 57%, 54,7%), zaś najniŝszy Śląsk (20,1%). Z kolei osoby długotrwale bezrobotne to 28,2% ogółu uczestników. W przypadku tej grupy docelowej największy udział długotrwale bezrobotnych w stosunku do wszystkich osób, które zakończyły udział w Priorytecie VI PO KL zaobserwowano w województwie kujawsko-pomorskim (34,2%) i świętokrzyskim (33,1%), a najmniejszy w lubuskim (21,7%) oraz pomorskim (22,8%). Wskaźnik rezultatu monitorowany w Priorytecie VI PO KL obrazujący stopień aktywizacji osób niepełnosprawnych, które w 2011 r. zarejestrowały się jako bezrobotne osiągnięto na poziomie 15%. Jednocześnie róŝnymi formami aktywizacji objęto 14,8% osób długotrwale bezrobotnych 16,7% bezrobotnych mieszkańców terenów wiejskich. W wyniku wsparcia realizowanego w Priorytecie VI PO KL blisko 73,7 tys. osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (w tym 26,8 tys. kobiet) uzyskało środki na podjęcie działalności gospodarczej, co stanowi ponad 100% celu. NajwyŜsze wykonanie wskaźnika zanotowano w województwach: mazowieckim, łódzkim i pomorskim, w których zrealizowano ponad 200% wartości docelowej. Analizując poszczególne grupy uczestników zaliczane do osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (tj. osoby długotrwale bezrobotne, osoby niepełnosprawne i osoby bezrobotne zamieszkujące na obszarach wiejskich), które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej, naleŝy podkreślić, iŝ najwyŝsze wykonanie celu zanotowano w przypadku osób długotrwale bezrobotnych oraz mieszkańców obszarów wiejskich, w przypadku których blisko trzykrotnie zrealizowano cel określony w Programie. Według stanu na koniec 2011 r. dotację na otwarcie własnej firmy uzyskało ponad 31,4 tys. osób długotrwale bezrobotnych (w tym 12,6 tys. kobiet) oraz 49,3 tys. osób z terenów wiejskich (w tym 16,5 tys. kobiet). Tak wysokie wykonanie celu dla osób długotrwale bezrobotnych i zamieszkujących tereny wiejskie wynika z duŝego zainteresowania ze strony osób zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy tą formą wsparcia. Natomiast, w przypadku osób niepełnosprawnych udzielono ponad 2,4 tys. dotacji (w tym 1 tys. kobiet). Tym samym realizacja celu kształtowała się na poziomie 77,4%. NaleŜy podkreślić, iŝ poziom realizacji celu wynika m.in. z większego zainteresowania osób niepełnosprawnych udziałem w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VII PO KL oraz ze środków PFRON. NaleŜy równieŝ podkreślić, iŝ osoby niepełnosprawne są jedną z kluczowych grup wspieranych w ramach Priorytetu VII PO KL. Analizując zaawansowanie realizacji celu 3., naleŝy zwrócić uwagę na wskaźnik monitorujący efektywność zatrudnieniową projektów PO KL w okresie trzech miesięcy następujących po zakończeniu udziału w projekcie przez uczestników naleŝących do grupy osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy. Według stanu na koniec 2011 r. realizacja przedmiotowego miernika przedstawiała się następująco: niepełnosprawni 43,2%, długotrwale bezrobotni 46,9%. Przedmiotowy wskaźnik monitorowany jest w oparciu o dane przedstawione w sprawozdaniach z realizacji Priorytetów PO KL przez poszczególne instytucje pośredniczące zaangaŝowane we wdraŝanie komponentu regionalnego PO KL. Na etapie określania wartości docelowych wskaźnika przyjęto, iŝ w 2011 r. projekty realizowane w 2011 r. powinny przyczynić się do podjęcia zatrudnienia przez 30% osób niepełnosprawnych oraz 30% długotrwale bezrobotnych uczestniczących w projektach Priorytetu VI PO KL. Mając na uwadze przedstawione powyŝej dane, wartości docelowe mierników zostały osiągnięte. Jednocześnie w ramach Priorytetu monitorowana jest równieŝ realizacja wskaźnika rezultatu udział osób niepełnosprawnych, długotrwale bezrobotnych oraz zamieszkujących tereny wiejskie, które podjęły zatrudnienie w okresie 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach. Zgodnie z danymi przedstawiony w badaniu ewaluacyjnym zrealizowanym przez PAG Uniconsult, odsetek osób, które podjęły zatrudnienie w okresie do sześciu miesięcy po zakończeniu projektu kształtował się na poziomie 27,5% dla osób niepełnosprawnych (spadek o 5,6 p.p. w porównaniu do badania z 2010 r.). Tym samym był on niŝszy o 15,7 p.p. w porównaniu do wskaźnika efektywności zatrudnieniowej mierzonego w okresie trzech miesięcy po zakończeniu przez uczestników udziału w projekcie. Natomiast w przypadku osób długotrwale bezrobotnych, sześć miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie pracowało 49,9% uczestników (porównywalnie do wskaźnika efektywności zatrudnieniowej monitorowanego na podstawie sprawozdań). Analizując poziom zatrudnienia wśród uczestników z obszarów w wiejskich, warto podkreślić, iŝ 52,4% osób naleŝących do tej grupy docelowej nadal pracowało w okresie 6 miesięcy po zakończeniu udziału we wsparciu oferowanym w Priorytecie VI PO KL. W przypadku obu mierników zanotowano wzrost odsetka osób pracujących w porównaniu do badania przeprowadzonego w 2010 r. o 18,5 p.p. dla osób długotrwale bezrobotnych oraz 10,6 p.p. wśród mieszkańców terenów wiejskich. Natomiast odsetek osób bezrobotnych i poszukujących 217

218 pracy, które podjęły samozatrudnienie w łącznej liczbie osób, które podjęły pracę w okresie 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie wyniósł 50,7%. Tym samym poziom samozatrudnienia wśród uczestników Priorytetu VI PO KL w porównaniu do 2010 r. wzrósł o 7 p.p. Do końca 2011 r. rozpoczęto realizację blisko 1,2 tys. projektów wspierających rozwój inicjatyw lokalnych, co pozwoliło na osiągnięcie celu na poziomie ponad 100%. Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ w wyniku ustaleń podjętych w ramach przeglądu śródokresowego PO KL, podjęto decyzję o wygaszeniu od 2012 r. realizacji wsparcia w Działaniu 6.3 PO KL, przyczyniającego się do osiągnięcia ww. wskaźnika. W związku z powyŝszym naleŝy spodziewać się, iŝ w kolejnych okresach sprawozdawczych wskaźnik będzie przyrastał w odniesieniu do projektów wybranych do końca 2011 r. Cel 4. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych W ramach celu 4. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych udział w projektach zakończyło ponad 77 tys. osób w wieku lata (w tym 41,5 tys. kobiet), co stanowi 49,7% celu. Uwagę zwraca fakt, iŝ kobiety w wieku 50+ stanowiły większość uczestników tej grupy docelowej (54%). NaleŜy jednocześnie podkreślić, iŝ osoby w wieku lata stanowią najmniej liczną pod względem wieku grupę docelową, która uzyskała wsparcie w Priorytecie VI PO KL (10,9% osób wykazanych we wskaźniku monitorującym liczbę ogółem uczestników, którzy zakończyli udział w Priorytecie VI PO KL). Tym samym cel 4. stanowi najsłabiej realizowany cel określony dla Priorytetu. NajwyŜsze wykonanie wartości docelowej wskaźnika dot. wsparcia osób w wieku 50+ zanotowano w województwach opolskim (97,5%) i kujawsko pomorskim (96%), zaś najniŝsze na Lubelszczyźnie (30,3%) i Mazowszu (32,9%). Stopień realizacji wsparcia na rzecz osób w wieku lata obrazuje poniŝsza mapka. Mając na uwadze niepokojąco niską realizację wsparcia kierowaną do osób wieku 50+ instytucje pośredniczące odpowiedzialne za realizację Priorytetu VI PO KL wprowadziły w Planach działania na rok 2012 r. kryteria strategiczne lub kryteria dostępu premiujące udział osób z tej grupy docelowej w projektach PO KL. Rys. 79 Realizacja wskaźników dot. wsparcia na rzecz osób w wieku lata wg województw (%) Pomorskie 113.2% 36.9% Warmińsko-Mazurskie 105.8% Zachodniopomorskie 42.5% 130% 51.8% Podlaskie 93.1% Kujawsko-Pomorskie 60.9% 89.2% 96% Wielkopolskie Lubuskie 80.3% 95.8% 37.6% 54.1% Mazowieckie 120.9% 32.9% Łódzkie 158.4% 55.8% Dolnośląskie 113.9% 56.4% Świętokrzyskie Opolskie 98.9% 64.6% 55% 97.5% Śląskie 72.8% Lubelskie 58.3% 30.3% Małopolskie Podkarpackie 80% 71.9% 53.8% 36.5% Realizacja wskaźnika pn. liczba osób w wieku lata, które zakończyły udział w projektach 96 do 97,5 60,9 do 96 51,8 do 60,9 42,5 do 51,8 36,5 do 42,5 30,3 do 36,5 Realizacja wskaźnika pn. liczba osób w wieku lata, które otrzymały dotacje 160 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Analizując udział osób w wieku lata w ogóle uczestników warto odnieść się do statystyk publicznych, zgodnie z którymi osoby w wieku lata stanowią 23,6% ogółu osób aktywnych 218

219 zawodowo. Natomiast, jak wskazano powyŝej, na poziomie Priorytetu VI PO KL osoby w wieku lata stanowiły zaledwie 10,9% wszystkich uczestników, których ścieŝka udziału w projekcie dobiegła końca. W województwach opolskim, kujawsko-pomorskim i dolnośląskim zanotowano najwyŝszy odsetek uczestników w tej grupie wiekowej (odpowiednio 18,1%, 15,8%, 15,6%), zaś na Podkarpaciu i Lubelszczyźnie najniŝszy (odpowiednio 5% i 5,7%). Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ Instytucje Pośredniczące PO KL w Planach działania na lata 2010, 2011 oraz 2012 wprowadziły kryteria premiujące przyznawanie dotacji osobom w wieku lata. 25% Rys. 80 Udział osób w wieku lata w liczbie osób, które zakończyły uczestnictwo w projektach Priorytetu VI PO KL wg województw (%) 20% 15% 10% 5% 10,9% 15,6% 15,8% 5,7% 11,8% 12,6% 11,5% 9,8% 18,1% 5,0% 11,9% 10,7% 11,3% 10,4% 7,7% 9,2% 11,9% 0% PO KL Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Zgodnie z wyjaśnieniami przekazanymi przez instytucji pośredniczące, obecny poziom realizacji celu 4. spowodowany jest m.in. niskim zainteresowaniem ze strony potencjalnych uczestników oraz trudnościami w ich rekrutacji. Osoby w przedziale wiekowym lata często nie są zainteresowane dotacjami, z uwagi na konieczność duŝego stopnia kreatywności i przedsiębiorczości, czego osoby w wieku 50+ obawiają się. Ponadto naleŝy wskazać na częstą niechęć ze strony pracodawców do zatrudniania osób powyŝej 50 roku Ŝycia (dotyczy równieŝ zatrudnienia subsydiowanego w ramach Poddziałania oraz Poddziałania 6.1.3). Jednocześnie wskaźnik rezultatu monitorowany dot. poziomu aktywizacji osób w wieku lata, które w 2011 r. zarejestrowały się jako bezrobotne osiągnięto na poziomie 14,8%. Według stanu na koniec 2011 r. ponad 10,4 tys. osób w wieku 50+ (w tym 3,4 tys. kobiet) otrzymało środki na podjęcie działalności gospodarczej, co stanowi 96,5% celu. NajwyŜsze wykonanie celu zanotowano w województwie mazowieckim i zachodniopomorskim, w których zrealizowano ponad 120% celu, natomiast najniŝsze na Lubelszczyźnie (58,3% WD). Mając na uwadze niski poziom realizacji celu w Planie działania na 2012 r. dla projektów Działania 6.2 PO KL wprowadzono kryteria dostępu stanowiące, iŝ 25% uczestników projektu mają stanowić osoby powyŝej 50 roku Ŝycia. Ponadto, dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej udzielone osobom w wieku 50+ przyczyniły się do utworzenia 10,5 tys. nowych miejsc pracy, co stanowi 91,1% realizacji celu. Dla uczestników projektów Priorytetu VI PO KL w wieku 50+ efektywność zatrudnieniowa monitorowana na podstawie sprawozdań przekazywanych przez instytucje pośredniczące, kształtuje się na poziomie 42,9%. Regiony, w których najwięcej osób starszych podjęło pracę po zakończeniu udziału w projekcie to Śląsk (59,6%) i Podkarpacie (56%). Natomiast w województwie kujawskopomorskim zaledwie 26% uczestników z tej grupy wiekowej znalazło pracę. Warto jednocześnie zauwaŝyć, iŝ w Priorytecie VI PO KL na podstawie badania ewaluacyjnego przeprowadzonego przez PAG Uniconsult monitorowany jest wskaźnik rezultatu odsetek osób w wieku 50-64, zarejestrowanych jako bezrobotne i poszukujące pracy, które podjęły zatrudnienie w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach. 219

220 Rys. 81 Realizacja wskaźników dot. poziomu zatrudnienia wśród osób w wieku lata w okresie 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie (wartości wskaźników mierzonych w 2010 r. i 2012 r.) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Odsetek osób w wieku 50-64, które podjęły zatrudnienie w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie 35,6% 25,5% 49,2% 51,2% 39,6% ,6% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Odsetek osób w wieku 50-64, które podjęły samozatrudnienie w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie 18,8% 10,4% 31,1% 25,2% 12,6% ,6% ogółem kobiety mężczyźni ogółem kobiety mężczyźni Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ewaluacyjnego Badanie osiągniętych wartości wskaźników komponentu regionalnego PO KL miernika obliczonego w 2012 r. w wyniku drugiego etapu badania ewaluacyjnego wyniósł 51,2% co stanowi wzrost o blisko 16 p.p. w porównaniu do roku Jednocześnie podkreślenia wymaga fakt, iŝ poziom efektywności zatrudnieniowej wśród uczestników projektów Priorytetu VI PO KL mierzony w okresie 6 miesięcy pop zakończeniu udziału w projekcie jest wyŝszy o ponad 8 p.p. od wskaźnika efektywności zatrudnieniowej monitorowanego na podstawie sprawozdań IP w okresie 3 miesięcy po zakończeniu projektu PO KL. Natomiast jeśli chodzi o odsetek osób starszych, które podjęły samozatrudnienie zanotowano mniejszy wzrost tj. 6 p.p. (w 2010 r. 18,8%, zaś w 2012 r. 25,2%). NaleŜy podkreślić, iŝ z uwagi na trudną sytuację osób w wieku 50+ uwzględniona została rekomendacja Komisji dotycząca koncentracji wsparcia na grupach docelowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy, w tym zwłaszcza osobach w wieku 50+. Kryteria szczegółowe targetujące wsparcie pod kątem tej grup docelowej zostały uwzględnione we wszystkich Planach działania na 2012 r. DuŜy nacisk został połoŝony równieŝ na lepsze dopasowanie wsparcia do potrzeb tej grupy docelowej. Celowi temu słuŝy m.in. wykorzystanie na szerszą skale instrumentu w postaci Indywidualnych Planów Działania (IPD). PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu VI. Wskaźniki Liczba osób, które zakończyły udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu (O/K/M), w tym: - liczba osób, które były objęte Indywidualnym Planem Działania (O/K/M) Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET VI Cel szczegółowy 1. Zwiększenie zasięgu oddziaływania Aktywnej Polityki Rynku Pracy osoba Realizacja docelowa Wskaźniki produktu O: K: M: O: K: M: bazowa 0 Szacowana realizacja

221 Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej (O/K/M), w tym: a) liczba osób, które otrzymały bezzwrotne dotacje (O/K/M) b) liczba osób, które skorzystały z instrumentów zwrotnych (O/K/M) Liczba kluczowych pracowników PSZ, którzy zakończyli udział w szkoleniach realizowanych w systemie pozaszkolnym, istotnych z punktu widzenia regionalnego rynku pracy (O/K/M) osoba osoba Realizacja docelowa O: K: M: O: K: M: O: 0 K: M: a) b) bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa bazowa a) b) 932 Szacowana realizacja 6307 Wskaźniki rezultatu Wskaźnik aktywizacji stosunek liczby osób, które rozpoczęły udział w formie aktywizacji do liczby osób, które w tym samym okresie czasu zarejestrowały się jako bezrobotne (O/K/M) % Realizacja docelowa bazowa O: 22,60% 44,70% 40,40% 41,95% 16,40% - K: 25,50% 44,90% 43,10% 44,43% 16,90% - M: 19,80% 44,50% 37,50% 39,36% 15,90% - 45% O: 22,6% K:25,5% M: 19,8% Udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach (O/K/M), w tym: % Realizacja O: K: M: ,30% 56,60% ,90% n/d badanie 48,70% - ewaluacyjne co dwa lata ,20% 66,70% - - udział osób, które O: ,80% 28,70% - podjęły K: samozatrudnienie ,50% 21,70% - (O/K/M) M: ,50% 37,60% - 55% docelowa 20% bazowa b/d 221

222 Odsetek kluczowych pracowników PSZ, którzy zakończyli udział w szkoleniach realizowanych w systemie pozaszkolnym, istotnych z punktu widzenia regionalnego rynku pracy (O/K/M) Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej % miejsce pracy Realizacja docelowa bazowa O: 0 6,17% 27,36% 53,96% 68,09% - K: 6,23% 27,94% 54,03% 67,65% - M: 5,70% 23,26% 53,43% 71,49% - 100% Realizacja docelowa bazowa Liczba osób w wieku lata, które zakończyły udział w projekcie (O/K/M), w tym: - osoby z terenów wiejskich (O/K/M) Cel szczegółowy 2. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób młodych osoba Realizacja docelowa bazowa Wskaźniki produktu O: K: M: O: K: M: Liczba osób w wieku lata, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej (O/K/M) osoba Szacowana realizacja Realizacja docelowa O: K: M: bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźnik aktywizacji stosunek liczby osób, które rozpoczęły udział w formie aktywizacji do liczby osób, które w tym samym okresie czasu zarejestrowały się jako bezrobotne w grupie osób młodych (15-24 lata) (O/K/M) Udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy w wieku lata, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, % Realizacja Wskaźniki rezultatu O: 24,80% 87,20% 70,70% 70,42% 24,90% - K: 29,90% 94,10% 80,90% 77,81% 26,40% - M: 19,40% 76,60% 59,10% 62,18% 22,90% - docelowa 50% bazowa % Realizacja O: O: 24,8% K: K: 29,9% M: M: 19,4% O: K: n/d ,70% badanie ewaluacyjne 48,50% - co dwa lata ,10% 42,40% - 222

223 które zakończyły udział w projektach (O/K/M), w tym: M: ,80% 56,00% - - udział osób, które O: 0 0 8,36% 13,90% - podjęły K: samozatrudnienie 0 0 5,00% 11,00% - (O/K/M) M: ,70% 17,60% - Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej miejsce pracy docelowa bazowa 58% 10% 56% 9% Realizacja docelowa bazowa 0 Cel szczegółowy 3. Zmniejszenie bezrobocia wśród osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy (kobiety, osoby długotrwale bezrobotne, osoby niepełnosprawne, osoby bezrobotne zamieszkujące na obszarach wiejskich) Liczba osób, które osoba Realizacja O: zakończyły udział w projekcie (O/K/M), w K: tym: M: a) osoby niepełnosprawne (O/K/M) b) osoby długotrwale bezrobotne (O/K/M) c) osoby z terenów wiejskich (O/K/M) docelowa bazowa Wskaźniki produktu b.d b.d b.d O: K: M: O: K: M: O: K: M: a) b) c) Liczba osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej (O/K/M), w tym: a) osoby niepełnosprawne (O/K/M) osoba Szacowana realizacja Realizacja O: 0 b.d K: b.d M: b.d O: K: M: a) b) c) b) osoby długotrwale bezrobotne (O/K/M) O: K: M: c) osoby z terenów wiejskich (O/K/M) O: K:

224 docelowa bazowa M: a) b) c) Liczba projektów wspierających rozwój inicjatyw lokalnych. projekt Szacowana realizacja Realizacja docelowa a) 2732 b) c) bazowa 0 Szacowana realizacja 1337 Wskaźniki rezultatu Wskaźnik aktywizacji stosunek liczby osób, które rozpoczęły udział w formie aktywizacji do liczby osób, które w tym samym okresie czasu zarejestrowały się jako bezrobotne (O/K/M) i w grupach: % Realizacja O: 22,60% 44,70% 40,40% 41,95% 16,40% - K: 25,50% 44,90% 43,10% 44,43% 16,90% - M: 19,80% 44,50% 37,50% 39,36% 15,90% - a) osoby niepełnosprawne (O/K/M), O: 17,40% 15,70% 23,80% 27,59% 15,00% - K: b/d w rozbiciu na K i M b/d w rozbiciu na K i M b/d w rozbiciu na K i M b/d w rozbiciu na K i M b/d w rozbiciu na K i M - M: - - b) osoby długotrwale bezrobotne (O/K/M), O: 24% 29,80% 31,30% 34,85% 14,80% - K: 25,2%, 29,60% 32,20% 35,67% 14,90% - M: 22,70% 30,20% 29,90% 33,77% 14,60% - c) osoby z terenów wiejskich (O/K/M) O: 24% 42,20% 39,70% 46,55% 16,70% - K: 27,4%, 42,70% 42,60% 44,56% 17,10% - M: 21% 41,40% 36,40% 40,50% 16,30% - docelowa 45% a) 35% b) 50% bazowa c) 50% O: 22,6% K: 25,5% M: 19,8% a) O:17,4% b/d w rozbiciu na K i M b) O: 24% 224

225 Udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach (O/K/M)i w podziale na grupy: a) osoby niepełnosprawne (O/K/M) b) osoby długotrwale bezrobotne (O/K/M) c) osoby z terenów wiejskich (O/K/M) Udział osób bezrobotnych i poszukujących pracy, które podjęły samozatrudnienie w łącznej liczbie osób, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie (O/K/M) Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej. % % miejsce pracy Realizacja docelowa bazowa Realizacja O: K: 25,2%, M: 22,7% c) O:24% K: 27,4%, M: 21% b/d b/d b/d b/d - - O: ,10% 27,50% - K: ,50% 22,80% - M: ,40% 37,00% - O: ,40% n/d 49,90% - K: ,20% badanie ewaluacyjne 43,80% - M: ,80% co dwa lata 59,70% - O: ,80% 52,40% - K: ,50% 42,20% - M: ,80% K: M: 35% a) 35% b) 35% c) 35% b/d a) 32% 64,40% ,70% n/d 50,70% ,10% badanie ewaluacyjne 44,60% ,20% co dwa lata 56,40% - docelowa 10% bazowa Realizacja b/d docelowa bazowa 0 Liczba osób w wieku lata, które ukończyły udział w projekcie (O/K/M) Cel szczegółowy 4. Zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród osób starszych osoba Realizacja Wskaźniki produktu O: K: M: docelowa

226 Liczba osób w wieku lata, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej (O/K/M) Wskaźnik aktywizacji stosunek liczby osób, które rozpoczęły udział w formie aktywizacji do liczby osób, które w tym samym okresie czasu zarejestrowały się jako bezrobotne w grupie osób w wieku lata (O/K/M) Udział osób w wieku lata, zarejestrowanych jako bezrobotne i poszukujące pracy, które podjęły pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które zakończyły udział w projektach (O/K/M), w tym: - udział osób, które podjęły samozatrudnienie (O/K/M) Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej osoba % % miejsce pracy bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja Wskaźniki rezultatu O: 19,40% 27,80% 39,70% 29,25% 14,80% - K: 15,90% 25,70% 42,60% 29,64% 14,90% - M: 21,50% 29,40% 36,40% 29,00% 14,80% - docelowa 40% bazowa Realizacja docelowa bazowa O: O: 19,4% K: K: 15,9% M: M: 21,5% O: K: M: ,60% 51,20% ,50% n/d 39,60% - badanie ewaluacyjne co dwa lata ,20% 62,60% - O: ,80% 25,20% - K: ,40% 12,60% - M: ,10% 35%, 10% b/d 37,60% - Realizacja docelowa bazowa 0 Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia Do końca 2011 r. udział w projektach realizowanych w obszarze rynku rozpoczęło blisko 818,6 tys. osób (w tym 489,1 tys. kobiet). Tym samym uczestnicy Priorytetu VI PO KL stanowili 18% wszystkich osób, które rozpoczęły udział w Programie. Spośród uczestników, którzy przystąpili do projektów, ponad 711,7 tys. osób (w tym 423,6 tys. kobiet) zakończyło juŝ swoje uczestnictwo, co stanowi 87% wszystkich uczestników Priorytetu VI PO KL. Analizując liczbę uczestników projektów, naleŝy podkreślić, iŝ wsparciem realizowanym w Priorytecie VI PO KL objęto największą liczbę osób (po Priorytecie IX PO KL, w którym udział rozpoczęło 1,4 mln osób). 226

227 Najwięcej osób rozpoczęło udział w projektach realizowanych w województwie śląskim, mazowieckim i kujawsko-pomorskim (odpowiednio 80,7 tys., 76,4 tys., 63 tys. osób), zaś najmniej w województwie lubuskim (23,2 tys.), opolskim (26,2 tys.) i podlaskim (30,4 tys.). Rys. 82 Uczestnicy wg płci, którzy rozpoczęli udział w projektach w Priorytecie VI PO KL wg województw Śląskie Mazowieckie Kujawsko-Pomorskie Podkarpackie Małopolskie Łódzkie Lubelskie Dolnośląskie Wielkopolskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie Pomorskie Podlaskie Opolskie Lubuskie Liczba osób, które rozpoczęły udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VI Liczba osób, które zakończyły udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VI Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Z uwagi na specyfikę Priorytetu VI PO KL wsparcie realizowane w projektach kierowane jest przede wszystkim do osób bezrobotnych, w tym długotrwale bezrobotnych. Do końca 2011 r. udział w projektach rozpoczęło ponad 737,2 tys. osób bezrobotnych (w tym 434,1 tys. kobiet). Tym samym populacja bezrobotnych stanowiła 90,1% wszystkich uczestników projektów realizowanych w obszarze rynku pracy. Spośród bezrobotnych uczestników projektów, 31% stanowili długotrwale bezrobotni (227,6 tys. osób, w tym 148,4 tys. kobiet). NajwyŜszy odsetek osób zarejestrowanych w PUP jako bezrobotne, uczestniczących w projektach realizowanych w Priorytecie VI PO KL zaobserwowano na Podkarpaciu (94,3%), Warmii i Mazurach (94,3%) oraz w Małopolsce (93,6%), zaś najniŝszy na Dolnym Śląsku (83,44,2%) i Mazowszu (87,1%). Liczną grupę uczestników stanowią równieŝ osoby nieaktywne zawodowo. Według stanu na koniec 2011 r. w projektach uczestniczyło 52,7 tys. osób z tej grupy docelowej (w tym 35,9 tys. kobiet), z czego 11,7 tys. to osoby uczące się (w tym 7,4 tys. kobiet). Najmniej liczną grupę uczestników stanowiły natomiast osoby pracujące. Do końca 2011 r. w projektach uczestniczyło 28,6 tys. zatrudnionych, w tym 19,1 tys. kobiet. Nieliczni są takŝe rolnicy (4,1 tys. osób) oraz samozatrudnieni (417 osób). Wśród uczestników, którzy rozpoczęli udział w projektach realizowanych w Priorytecie VI PO KL, aŝ 355,7 tys. osób (w tym 212,4 tys. kobiet) zamieszkiwało obszary wiejskie (43,4% wszystkich osób uczestniczących w Priorytecie VI PO KL). Do tak wysokiego odsetka w znacznym stopniu przyczyniło się wprowadzenie w Planach działania na rok 2010 i 2011 kryteriów premiujących objęcie wsparciem w ramach projektu mieszkańców obszarów wiejskich. Jeśli chodzi o liczbę uczestników w podziale na grupy wiekowe, dotychczas ze wsparcia w obszarze rynku pracy skorzystało 332,8 tys. osób w wieku lata (w tym 202,1 tys. kobiet), tj. 40,7% ogółu uczestników Priorytetu VI PO KL. Natomiast osoby w wieku lata stanowiły 4,3% wszystkich uczestników Priorytetu, którzy do końca 2011 r. rozpoczęli udział w realizowanych projektach (34,9 tys. w tym 15,6 tys. kobiet). Ze względu na stosunkowo niski udział osób w wieku lata w projektach realizowanych w Priorytecie VI PO KL, Instytucja Zarządzająca PO KL zaleciła instytucjom pośredniczącym uwzględnienie w Planach działania kryteriów strategicznych premiujących uczestnictwo osób z tej grupy wiekowej. Analizując strukturę uczestników Priorytetu VI PO KL ze względu na wykształcenie naleŝy podkreślić, iŝ najwięcej uczestników projektów posiadało wykształcenie ponadgimnazjalne i niŝsze (476,2 tys. osób, tj. 58% uczestników Priorytetu) oraz wyŝsze (163,9 tys. osób, tj. 20% wszystkich uczestników). Pozostałą część osób uczestniczących w projektach stanowiła grupa posiadająca wykształcenie odstawowe, gimnazjalne i niŝsze (107,1 tys. osób, tj. 13,1% wszystkich uczestników) oraz 227

228 pomaturalne (112,2 tys. osób, 18% wszystkich uczestników) oraz podstawowe, gimnazjalne i niŝsze (71,5 tys. osób, tj. 8,7% wszystkich uczestników). W ramach Priorytetu VI PO KL pośrednio wsparcie otrzymują takŝe przedsiębiorstwa, m.in. w postaci subsydiowanego zatrudnienia, czy wyposaŝenia lub doposaŝenia miejsc pracy. Do końca 2011 r. wsparciem zostało objętych 3,9 tys. przedsiębiorstw, przy czym najliczniejszą grupę stanowiły mikroprzedsiębiorstwa (3,2 tys.). Ponadto w projektach uczestniczyło 529 małych przedsiębiorstw, 116 średnich przedsiębiorstw oraz 13 duŝych przedsiębiorstw. Realizacja celów strategii Europa 2020 Realizacja projektów w Priorytecie VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich przyczynia się do osiągnięcia celu strategii Europa 2020 sprzyjającego włączeniu społecznemu (inclusive), poprzez poprawę sytuacji na rynku pracy. Projekty realizowane w ramach Priorytetu wpisują się w następujące kategorie interwencji: promowanie partnerstw, paktów i inicjatyw poprzez tworzenie sieci współpracy odnośnych podmiotów (kod nr 80) działania na rzecz zwiększenia trwałego udziału kobiet w zatrudnieniu oraz ich rozwoju zawodowego w perspektywie zmniejszenia dyskryminacji ze względu na płeć na rynku pracy oraz lepszego godzenia Ŝycia zawodowego z prywatnym, a zwłaszcza większego dostępu do usług opiekuńczo-wychowawczych nad dziećmi i osobami zaleŝnymi (kod nr 69) opracowywanie i upowszechnianie innowacyjnych i bardziej wydajnych form organizacji pracy (kod nr 63) wsparcie na rzecz samozatrudnienia i zakładania działalności gospodarczej (kod nr 68) modernizacja i wzmacnianie instytucji rynku pracy (kod nr 65) działania na rzecz aktywnego starzenia się oraz wydłuŝania Ŝycia zawodowego (kod nr 67) wdraŝanie aktywnych i prewencyjnych instrumentów rynku pracy (kod nr 66) W ramach powyŝszych kategorii interwencji w Priorytecie VI PO KL do końca 2011 r. zakontraktowano łącznie blisko 1,8 mld EUR. Jednocześnie naleŝy podkreślić, iŝ kategoria nr 66 w największym stopniu przyczynia się do realizacji celu Priorytetu VI PO KL dot. wzrostu poziomu zatrudnienia wartość podpisanych umów dotyczących osób bezrobotnych wyniosła 1,3 mld EUR (73,5% zakontraktowanych środków). Mając na uwadze powyŝsze, warto zauwaŝyć, iŝ projekty realizowane w Priorytecie VI PO KL powinny przyczynić się przede wszystkim do obniŝenia poziomu bezrobocia w kraju. Analizując poziom wydatkowania wg kategorii interwencji, do końca 2011 r. najwięcej środków rozliczono równieŝ w ramach kategorii nr 66 1,2 mld EUR, co stanowi 78,5% dotychczas rozliczonych środków. Łączna wartość wniosków o płatność zatwierdzonych w ramach Priorytetu VI PO KL wyniosła 1,5 mld EUR. Podsumowując, projekty realizowane w ramach Priorytetu VI PO KL wpisują się w ZałoŜenia do Krajowego Programu Reform na rzecz realizacji strategii Europa Realizacja Priorytetu VI PO KL przyczynia się do wzrostu poziomu zatrudnienia i tworzenia nowych miejsc pracy, jak równieŝ do wzrostu efektywności działań wszystkich słuŝb publicznych, świadczących usługi na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych (tj. w tym kluczowych pracowników publicznych słuŝb zatrudnienia). Problemy w realizacji Priorytetu W 2011 r. problemem w realizacji Priorytetu VI PO KL, na który wskazywały IP, były trudności z rekrutacją uczestników spełniających przyjęte kryteria, zwłaszcza w przypadku projektów z zawęŝoną grupą docelową tj. np. osobami powyŝej 45 roku Ŝycia lub osobami, które utraciły zatrudnienie z przyczyn ich niedotyczących. W celu niwelowania problemu organizowano bezpośrednie spotkania z osobami zainteresowanymi udziałem w projekcie, w celu zachęcenia i zmotywowania ich do podnoszenia kwalifikacji. Niemniej powyŝsze rozwiązanie znacznie wydłuŝało proces rekrutacji. Pomocnym okazało się równieŝ tworzenie punktów informacyjno - rekrutacyjnych w urzędach pracy, co umoŝliwiło bezpośredni kontakt z osobami bezrobotnymi. Ponadto w roku 2011 zidentyfikowany został problem dostępności i wykorzystania alokacji określonej dla Poddziałania PO KL, w ramach którego zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o 228

229 promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy finansowane są ze środków Funduszu Pracy programy na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej. Stwierdzono, Ŝe z uwagi na rozbieŝność algorytmów podziału środków Funduszu Pracy oraz podziału alokacji w ramach PO KL, w kilku województwach całość alokacji określona dla Poddziałania PO KL na lata zostanie wyczerpana przed zakończeniem wdraŝania obecnej perspektywy; inne natomiast nie będą mogły w pełni zakontraktować środków w ramach Poddziałania IZ PO KL zamierza zatem podjąć działania w celu zapewnienia kontynuacji realizacji projektów systemowych powiatowych urzędów pracy do końca 2014 r. we wszystkich województwach. 3.7 PRIORYTET VII Promocja integracji społecznej Informacja na temat finansowych postępów realizacji priorytetu Wsparcie w Priorytecie VII ma na celu ułatwienie dostępu do rynku pracy osobom wykluczonym społecznie oraz rozwój sektora ekonomii społecznej. W ramach Priorytetu przewidziano równieŝ małe granty finansowe na rozwój oddolnych inicjatyw społecznych, działania na rzecz wzmocnienia kadr instytucji pomocy i integracji społecznej oraz wspieranie rozwoju przedsiębiorczości społecznej. Na realizację Priorytetu VII zgodnie z alokacją na lata określoną w PO KL przeznaczono środki w wysokości 1,6 mld EUR (w tym 1,4 mld EUR stanowi wkład EFS). NaleŜy podkreślić, iŝ tempo wdraŝania Priorytetu uległo znacznemu przyspieszeniu. Poziom kontraktacji na koniec 2011 r. wyniósł 56,4%. Dotychczas w ramach Priorytetu VII podpisano blisko 6,9 tys. umów o wartości środków publicznych blisko 904,1 mln EUR, w tym ponad 768,4 mln EUR EFS. Poziom rozliczonych wydatków pozytywnie wyróŝnia Priorytet w komponencie regionalnym. Do końca 2011 r. rozliczono wydatki w wysokości blisko 638,6 mln EUR (w tym blisko 542,8 mln EUR EFS), co pozwoliło na osiągnięcie blisko 40% realizacji zobowiązań UE na lata W komponencie regionalnym, tylko w Priorytecie VI odnotowano wyŝszy poziom wydatkowania (63%). Analizując stopień zaawansowania wdraŝania poszczególnych działań w Priorytecie VII naleŝy zauwaŝyć, iŝ jest on zróŝnicowany. NajwyŜszą kontraktację (67%) oraz wydatkowanie (51%) osiągnięto w Działaniu 7.3 Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji, co związane jest z wygaszeniem realizacji przedmiotowego Działania od 2012 r. Proces kontraktacji oraz wydatkowania we wszystkich działaniach Priorytetu VII przebiega sprawnie. Niemniej warto zaznaczyć, iŝ w części województw występuje umiarkowane zainteresowanie potencjalnych beneficjentów realizacją projektów systemowych w Poddziałaniu i Poddziałaniu (kwestie szerzej opisano w części dot. postępu w realizacji celów Priorytetu). Jednocześnie naleŝy nadmienić, iŝ wdraŝanie przyjętych do realizacji projektów systemowych ośrodków pomocy społecznej oraz powiatowych centrów pomocy rodzinie (Działanie 7.1) przebiega bez większych zastrzeŝeń i nie występują znaczące problemy z rozliczaniem wydatków. Natomiast podpisanie pierwszych umów w nowym Działaniu 7.4 Niepełnosprawni na rynku pracy wprowadzonym w wyniku przeglądu śródokresowego będzie moŝliwe w pierwszym półroczu 2012 r. Poziom wykorzystania alokacji Priorytetu VII w zakresie kontraktacji i wydatkowania nie budzi zastrzeŝeń IZ PO KL. 229

230 Rys. 83 Stopień wykorzystania alokacji według Działań Priorytetu VII PO KL (%) 80% 70% 63% 67% 60% 50% 40% 55% 43% 37% 51% 56% 40% 30% 20% 10% 0% Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji Działanie 7.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnienie sektora ekonomii społecznej Działanie 7.3 Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji 0% 0% Działanie 7.4 Niepełnosprawni na rynku pracy Poziom kontraktacji Poziom kontraktacji - Priorytet VII Poziom wydatkowania Poziom wydatkowania - Priorytet VII Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) We wdraŝaniu Priorytetu VII w odniesieniu do procesu kontraktacji, najkorzystniej sytuacja przedstawia się w województwie lubuskim (82%) oraz małopolskim (66%). Natomiast najszybsze tempo rozliczania wydatków występuje w regionie lubelskim (45%) oraz w woj. śląskim (45%). Jednocześnie uwagę zwraca województwo lubuskie, które przy najwyŝszym poziomie kontraktacji w Priorytecie osiągnęło najniŝszy poziom wydatkowania (28%). Niewystarczający stopień rozliczenia wydatków w regionie lubuskim związany jest z niską jakością składanych wniosków o płatność. PowyŜsze wskazuje, iŝ na obecnym etapie wdraŝania i zakontraktowania środków w regionie uwagę naleŝy skierować na proces rozliczania projektów celem wyeliminowania występujących opóźnień. Rys. 84 Stopień wykorzystania alokacji w Priorytecie VII PO KL wg województw (%) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 82% 66% 56% 61% 60% 61% 57% 58% 58% 53% 52% 55% 54% 51% 49% 49% 51% 40% 39% 42% 45% 41% 40% 36% 40% 39% 44% 45% 43% 33% 38% 43% 34% 28% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Kontraktacja Wydatkowanie Kontraktacja - Priorytet VII Wydatkowanie - Priorytet VII Realizacja celów Priorytetu Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Analizując postęp w realizacji celów Priorytetu VII, uwagę zwraca satysfakcjonujący poziom realizacji wsparcia w obszarze ekonomii społecznej oraz wolniejsze tempo osiągania celów 230

231 w ramach działań systemowych na rzecz poprawy dostępu do rynku pracy dla osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Cel 1. Poprawa dostępu do rynku pracy osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym W ramach celu 1. Poprawa dostępu do rynku pracy osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym udział zgodnie ze ścieŝką uczestnictwa zakończyło 164,9 tys. klientów pomocy społecznej, w tym 117,3 tys. kobiet, co pozwoliło na blisko 33%-owy stopień realizacji celu. Wśród tej grupy 73,5 tys. osób pochodziło z terenów wiejskich, w tym blisko 55 tys. kobiet, co realizuje cel na poziomie blisko 42%. W okresie roku wartość wskaźnika wzrosła o 56%, co zwaŝywszy na długotrwały charakter wsparcia oraz specyfikę grupy docelowej, moŝna uznać za zadowalający postęp. Jednocześnie naleŝy zaznaczyć, iŝ większość regionów (poza woj. warmińsko-mazurskim) nie zrealizowała jeszcze połowy celu określonego na koniec okresu programowania. Rys. 85 Realizacja wskaźników dot. klientów pomocy społecznej w Priorytecie VII PO KL wg województw dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Klienci instytucji pomocy społecznej, którzy zakończyli udział w projektach dot. aktywnej integracji Klienci instytucji pomocy społecznej objęci kontraktami socjalnymi w ramach realizowanych projektów Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) NajwyŜszy stopień realizacji wskaźnika odnotowano w województwie warmińsko-mazurskim (75%), zaś najniŝszy w woj. lubuskim (16%). W pozostałych województwach wykonanie wskaźnika oscyluje według średniego poziomu realizacji dla kraju. Warto zwrócić uwagę, iŝ sprawna realizacja wsparcia na rzecz klientów pomocy społecznej w województwie warmińsko-mazurskim powiązana jest z najwyŝszym w kraju poziomem bezrobocia (20%) oraz stosunkowo wysokim zaangaŝowaniem ośrodków pomocy społecznej w aplikowanie o środki EFS (kwestię szczegółowo opisano poniŝej). Z drugiej strony, województwo lubuskie (najniŝszy poziom wykonania wskaźnika) równieŝ charakteryzuje niekorzystna sytuacja związana z szerokim zasięgiem wykluczenia społecznego. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej na 10 tys. ludności w województwie lubuskim wynosi 705 osób, a średnia dla kraju to 546. Jednak w tym regionie znacznie mniejszy odsetek ośrodków pomocy społecznej realizuje projekty systemowe. Ponadto, niski poziom realizacji celu w województwie lubuskim związany jest takŝe z niską jakością składanych wniosków o płatność. W celu poprawy sytuacji równieŝ w innych województwach (m.in. mazowieckim, wielkopolskie) od początku 2012 r. prowadzono indywidualne konsultacje z instytucjami pomocy społecznej realizującymi projekty w Działaniu 7.1, co powinno wpłynąć na jakość sporządzanych wniosków o płatność. Ponadto, w Planach działania na rok 2012 wprowadzone zostały kryteria dostępu odnoszące się do stosowania diagnozy potrzeb uczestników celem odpowiedniego dostosowania form wsparcia oraz współpracy ośrodków pomocy społecznej z urzędami pracy, co powinno przełoŝyć się na wyŝszą efektywność projektów. Przewiduje się, iŝ w całym kraju do końca 2012 r. udział w projektach dotyczących aktywnej integracji zakończy 249,4 tys. (49,3% celu). Wykonanie wskaźnika rezultatu kształtuje się na poziomie blisko 19% klientów instytucji pomocy społecznej będących w wieku aktywności zawodowej i nie pracujących, którzy w ramach Priorytetu zostali objęci działaniami aktywnej integracji w porównaniu do wartości docelowej określonej na poziomie 15%. 231

232 Mając na uwadze konieczność dokonania oceny sposobu i jakości realizacji projektów systemowych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w Priorytecie VII PO KL, IZ PO KL zobowiązała wszystkie Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej do przeprowadzenia w 2010 r. badań ewaluacyjnych w Poddziałaniu PO KL. Następnie, w 2011 r. IZ PO KL dokonała syntezy płynących z nich wniosków w raporcie Metaewaluacja projektów systemowych realizowanych w Działaniu 7.1 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Jednym z aspektów badania było określenie przyczyn, z powodu których niektóre jednostki nie przystąpiły do realizacji projektów systemowych PO KL. Przedstawiciele tych OPS i PCPR, które w 2009r. nie realizowały projektu systemowego, najczęściej jako przyczyny tej decyzji podawali: braki zasobów kadrowych, brak czasu na realizację projektu, brak warunków lokalowych. Wyniki pokazały, Ŝe brak odpowiedniej kadry najbardziej odczuwalny był w województwie kujawskopomorskim (88% ankietowanych) oraz w województwie pomorskim (85% ankietowanych). Wskaźnik deklarowanego braku zasobów kadrowych wahał się pomiędzy 35% a 70% wskazań w zaleŝności od województwa. W województwie dolnośląskim 75% ankietowanych, a w województwie warmińskomazurskim 60% respondentów, których OPS/PCPR nie przystąpił do realizacji projektu systemowego, jako główną przyczynę deklarowało brak odpowiednich warunków lokalowych. Odpowiedzi dotyczące braku warunków lokalowych z pozostałych regionów wahały się pomiędzy 10% a 30%. W dwóch województwach (zachodniopomorskie oraz podlaskie) przedstawiciele jednostek, które nie realizowały projektów systemowych w ogóle nie odpowiedzieli na pytania dotyczące tych przyczyn. W przypadku woj. zachodniopomorskiego nie stanowiło to problemu z uwagi na fakt iŝ niemal 100% jednostek realizowało tego typu projekty, podczas gdy w woj. podlaskim sytuacja była odwrotna województwo to miało najniŝszy odsetek jednostek pomocy społecznej uczestniczących w projektach systemowych. Dodatkową przyczyną, na którą wskazywali uczestnicy niektórych wywiadów indywidualnych, był problem zbyt niskiego doświadczenia i braku osób z odpowiednimi kwalifikacjami na lokalnym rynku pracy (brak osób z odpowiednimi kwalifikacjami szczególnie widoczny był w małych miejscowościach wiejskich, oddalonych od duŝych ośrodków miejskich). W sytuacji kiedy nawet osoby z odpowiednim wykształceniem funkcjonowały na lokalnym rynku pracy, to wynagrodzenie oferowane w projektach systemowych OPS/PCPR było w ich opinii niewspółmierne w stosunku do wymaganych umiejętności i nie stanowiło zachęty do uczestnictwa w realizacji takiego projektu. Mając na uwadze fakt, iŝ powyŝsze informacje dotyczyły projektów realizowanych w 2009 r., w styczniu 2012 r. IZ PO KL skierowała prośbę do Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej (ROPS), o przekazanie informacji na temat przyczyn, z powodu których niektóre jednostki pomocy społecznej nie przystąpiły równieŝ w kolejnych latach do realizacji projektów systemowych PO KL. Z przekazanych przez ROPS informacji wynika, Ŝe powodem braku uczestnictwa w projektach systemowych w 2011 r. były: braki kadrowe (we wszystkich województwach), trudności z doborem i rekrutacją uczestników (wszystkie województwa), braki lokalowe (8 województw), brak środków na zabezpieczenie wkładu własnego (8 województw), brak czasu, ze względu na zbyt duŝe obciąŝenie podstawowymi obowiązkami w jednostce (7 województw), zbyt skomplikowane i zmienne procedury (5 województw), niespełnienie wymogów organizacyjnych (5 województw), niechęć do podejmowania dodatkowych zadań (4 województwa), brak zainteresowania i odczuwalnej potrzeby udziału w projektach (4 województwa), zbyt późne otrzymywanie środków na realizację zadań (3 województwa), brak oczekiwania realizacji projektu systemowego ze strony władz samorządowych (3 województwa). Rozkład odpowiedzi przedstawia poniŝszy wykres. 232

233 Rys. 86 Najczęstsze przyczyny nieuczestniczenia jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w projektach systemowych w ramach Priorytetu VII PO KL (%) 120% 100% % województw 80% 60% 40% 20% 0% braki kadrowe trudności z rekrutacją uczestników braki lokalowe brak środków na zabezpieczenie wkładu własnego brak czasu przez podstawowe obowiązki skomplikowane, zmienne procedury niespełnianie wymogów organizacyjnych niechęć do nowych zadań brak zainteresowania i potrzeby udziału poźne otrzymywanie środków na realizację brak poparcia ze strony władz samorządowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ROPS Z informacji przekazanych przez ROPS wynika, Ŝe w kaŝdym regionie podejmowane były w 2011 r. liczne działania zmierzające do zachęcenia jak największej liczby jednostek pomocy społecznej do udziału w projektach systemowych. Najczęściej były to: usługi doradcze - dotyczące głównie zasad i technicznych aspektów realizacji projektów PO KL (m.in. wymaganej dokumentacji), pomoc w przygotowaniu wniosku i realizacji działań (we wszystkich województwach), szkolenia z zakresu zarządzania projektami, aplikowania o środki, narzędzi aktywizacji (9 województw), bezpośrednie konsultacje i rozmowy (telefoniczne i osobiste) z ośrodkami nie aplikującymi, w celu ich aktywizacji, a takŝe omawianie najczęstszych problemów w aplikowaniu (8 województw), pisma zachęcające do udziału i ukazujące korzyści z realizacji projektów (5 województw), wizyty studyjne w ośrodkach, które przystąpiły do realizacji projektów systemowych (2 województwa), promocja na stronach internetowych (2 województwa). Na podstawie informacji uzyskanych z ROPS, przygotowano wykres przedstawiający udział jednostek organizacyjnych pomocy społecznej szczebla lokalnego w projektach systemowych. 233

234 Rys. 87 Udział OPS i PCPR, które przystąpiły do realizacji projektu systemowego w Działaniu 7.1 PO KL w 2011 r. wg województw (%) 100% 80% 60% 100% 100% 95% 100% 100% 100% 98% 100% 100% 86% 75% 94% 100% 95% 100% 100% 40% 78% 86% 90% 78% 82% 95% 71% 49% 91% 42% 78% 78% 90% 91% 73% 100% 20% 0% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie Odsetek OPS lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie Odsetek PCPR świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z ROPS Instytucja Zarządzająca PO KL w trakcie prac nad Planami działania dla Priorytetu VII na 2012 rok zaleciła Instytucjom Pośredniczącym wprowadzenie w Poddziałaniu kryteriów dostępu zapewniających wzmocnienie działań informacyjno-promocyjnych dotyczących form wsparcia oferowanych w ramach projektów systemowych ROPS, a takŝe ukierunkowanie tych działań na podmioty, które nie przystąpiły do realizacji lub przerwały realizację projektów systemowych w ramach Poddziałań i w latach Takie kryteria zastosowało 10 województw. Dzięki wsparciu uzyskanemu w Priorytecie VII, kontraktami socjalnymi objęto 197,9 tys. osób, w tym 139,9 tys. kobiet. W stosunku do 2010 r. wartość miernika wzrosła o ponad 27%, a stopień realizacji celu wynosi 46,5%. Podobnie jak w przypadku poprzedniego miernika dot. klientów kończących udział w projektach, najwyŝsze wykonanie wskaźnika osiągnięto w województwie warmińsko-mazurskim (68%). Z kolei najniŝszy poziom realizacji celu występuje w woj. lubuskim (14%) i opolskim (38%). W pozostałych regionach wykonanie wskaźnika oscyluje według średniego poziomu realizacji dla kraju. Warto nadmienić, iŝ opierając się na danych ankietowych z badania przeprowadzonego przez IZ, znacząca większość instytucji biorących udział w badaniu i realizujących projekty systemowe w 2009 r., stosowała kontrakty socjalne (97%). Jednocześnie, ponad 14% z instytucji stosujących to narzędzie oceniła je jako trudne lub bardzo trudne w realizacji. Ponadto naleŝy wskazać na wysokie wykonanie pokrewnego wskaźnika rezultatu ponad 12% klientów pomocy społecznej zostało objętych kontraktami socjalnymi (wartość docelowa 10%). Szczegółowe dane dot. stopnia trudności stosowania kontraktu socjalnego w aktywizacji osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym przedstawiono w części dot. realizacji rekomendacji KE. Natomiast w wyniku działań realizowanych w projektach konkursowych w Działaniu 7.2 na rzecz zmniejszenia obszaru wykluczenia społecznego w zakresie dostępu do rynku pracy, udział w 1,8 tys. projektów zakończyło blisko 85 tys. osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym (57% celu). Polska pozostaje w niekorzystnej sytuacji w stosunku do państw UE-27 w zakresie zmniejszenia zjawiska wykluczenia społecznego. W 2010 r. 27,8% 27 mieszkańców kraju było zagroŝonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym, co oznacza natęŝenie zjawiska przekraczające średnią dla państw członkowskich o 4,3 p.p. NajwyŜszy poziom realizacji celu występuje na Śląsku (92%) oraz Lubelszczyźnie (75%), zaś najniŝszy w woj. warmińsko-mazurskim i podkarpackim (38%). Stosunkowo niski poziom realizacji wskaźnika we wspomnianych dwóch regionach związany jest ze znaczną liczbą osób kontynuujących udział w projektach na koniec 2011 r. IP wskazują, iŝ projekty zapewniają wielopłaszczyznowe wsparcie uczestników, którego efekty widoczne będą w dłuŝszej 27 Brak danych za 2011 r. w momencie sporządzania sprawozdania 234

235 perspektywie czasowej. Realizacja wsparcia w tym obszarze nie budzi zastrzeŝeń Instytucji Zarządzającej, a osiągnięty postęp rzeczowy jest proporcjonalny do poziomu wydatkowania środków EFS w przedmiotowym obszarze. Ponadto, w trakcie prac nad Planami działań dla Priorytetu VII na 2012 rok Instytucja Zarządzająca PO KL rekomendowała zastosowanie w ramach działań Poddziałania kryteriów strategicznych dotyczących realizacji projektów w partnerstwie z lokalnym ośrodkiem pomocy społecznej. W opinii IZ PO KL udział OPS w projektach konkursowych w charakterze partnera projektu, pozwala tym instytucjom zdobyć doświadczenia projektowe. Natomiast współudział ośrodków w osiąganiu rezultatów projektu oraz pozytywny wpływ realizacji projektów konkursowych na uczestników, moŝe w opinii IZ PO KL zmotywować je do samodzielnej realizacji projektów systemowych. Rys.88 Realizacja wskaźnika dot. wsparcia na rzecz osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym wg województw Pomorskie 64.7% Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie 38.3% 41.5% Podlaskie Kujawsko-Pomorskie 69.3% 56.7% Lubuskie 46% Wielkopolskie 40.5% Mazowieckie 55.6% Łódzkie 64.5% Dolnośląskie 41.8% Opolskie Śląskie Świętokrzyskie 65.4% 66.4% 92.3% Lubelskie 74.9% % osób zagroŝ. wykl. społ.,kt. zakończyły udział 70 do 92,3 59 do do do 49 0 do 39 Małopolskie 50.7% Podkarpackie 38.2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Raport z Badania osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL przeprowadzonego w 2009 r. prezentuje pierwszy od początku realizacji Programu wynik pomiar wartości wskaźnika efektywności - odsetek beneficjentów, którzy podjęli pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które wzięły udział w projektach w realizowanych Poddziałaniach 7.1.1, 7.1.2, oraz Działaniu 7.3. Osiągnięta wartość miernika wynosi 17,6% i jest wyŝsza dla męŝczyzn (19,9%) niŝ dla kobiet (16,6%). Przy interpretacji wykonania wskaźnika naleŝy mieć na uwadze sytuację na rynku pracy w okresie, w którym badani uczestnicy kończyli udział w projektach, tj. od czerwca 2009 r. w okresie wzrostu bezrobocia. Jednocześnie warto uwzględnić specyfikę grupy docelowej, która wymaga długotrwałego i kompleksowego wsparcia. Jednocześnie w 2011 r. przeprowadzono badanie panelowe osób z grupy przebadanej w 2009 r. Tym samym, uzyskano szczegółowe informacje na temat dalszych losów uczestników projektów 18 miesięcy po zakończeniu udziału w projektach. Uzyskane wyniki są optymistyczne. Odsetek beneficjentów, którzy podjęli pracę w okresie do 18 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie wynosi ponad 27%, a więc jest wyŝszy o blisko 10 p.p. w stosunku do pierwszego pomiaru. PowyŜsze wskazuje, iŝ w przypadku osób w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy efekt wsparcia EFS jest odroczony w czasie, a proces integracji i aktywizacji osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym jest 235

236 długotrwały i często kontynuowany jest po zakończeniu udziału w projekcie. Najpopularniejszą formą wsparcia stosowaną w projektach były szkolenia (76%), głównie zawodowe, ale równieŝ kursy komputerowe, dot. załoŝenia firmy czy językowe. Zdecydowana większość uczestników ocenia szkolenia jako pomocne (89%), a poziom kursów jako odpowiedni do ich umiejętności. Drugą pod względem popularności formą wsparcia stosowaną w Priorytecie VII było doradztwo zawodowe rzadziej wykorzystywane w małych projektach Działania 7.3 oraz w stosunku do osób nieaktywnych zawodowo. Porady na temat odpowiednich zawodów i szkoleń zawodowych uznawane są za pomocne przez 86% badanych, którzy z nich skorzystali. Ponadto, ze wsparcia psychologicznego skorzystał blisko co drugi uczestnik Priorytetu VII. 28 Ponadto naleŝy wskazać, iŝ podobny wskaźnik efektu zatrudnieniowego do opisanego powyŝej, mierzony jest równieŝ w 3 miesiace po zakończeniu realizacji projektu. Niemniej wykoanianie przedmiotowego wskaźnika nie jest moŝliwe do wykazania w bieŝącym sprawozdaniu ze względu na fakt, iŝ projekty objęte pomiarem efektu zatrudnieniowego albo jeszcze się nie rozpoczęły (nie podpisano umów) lub są w trakcie realizacji. Natomiast zgodnie z przyjętą metodą, pomiar poziomu zatrudnienia naleŝy przeprowadzić w okresie do 3 miesięcy od momentu zakończenia udziału uczestnika w projekcie. W związku z przeglądem śródokresowym Programu, Instytucja Zarządzająca PO KL zdecydowała o wyodrębnieniu działania adresowanego do osób niepełnosprawnych i ich otoczenia w ramach komponentu regionalnego PO KL. Działanie dedykowane osobom niepełnosprawnym zostało wyodrębnione w ramach Priorytetu VII PO KL jako działanie konkursowe (Działanie 7.4 Niepełnosprawni na rynku pracy). W ramach tego działania projektodawcy zostali zobowiązani do opracowania dla kaŝdej niepełnosprawnej osoby indywidualnego planu działania obejmującego co najmniej 2 formy wsparcia. Indywidualne plany działania muszą być opracowane w oparciu o diagnozę indywidualnych potrzeb i predyspozycji poszczególnych osób niepełnosprawnych. Na realizację Działania 7.4 przeznaczono alokację w wysokości ponad 44,4 mln euro. Działanie zostało uruchomione od 1 stycznia 2012 r. Jednocześnie w trakcie prac nad Planami działania na 2012 rok IZ PO KL wymagała od Instytucji Pośredniczących zaplanowania konkursów w ramach nowego Działania. Wszystkie IP zaplanowały takie konkursy na 2012 rok. W ramach celu 1. kwalifikacje podniosło 16,1 tys. pracowników socjalnych (95% celu), w tym 15,1 tys. kobiet. We wszystkich regionach wykonanie celu dot. podnoszenia kwalifikacji kadr instytucji pomocy społecznej jest na satysfakcjonującym poziomie. NajwyŜsze osiągnięcia na tym polu dotyczą woj. warmińsko-mazurskiego (146%), z kolei najniŝszą wartość miernika odnotowano w woj. łódzkim (76%). W pozostałych regionach wartość wskaźnika kształtuje się na poziomie 80% i wyŝej. Tym samym, nie przewiduje się problemów z realizacją celów określonych na poziomie województw. Tematyka szkoleń związana jest z problemami społecznymi, jakie występują w regionie. Dla pracowników socjalnych organizowano szkolenia rozwijające umiejętność pracy socjalnej z rodziną (asystentura i piecza zastępcza). W odniesieniu do projektów realizowanych w Poddziałaniu przez Regionalne Ośrodki Pomocy Społecznej, warto równieŝ wskazać na szkolenia z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz pracy z rodziną dotkniętą przemocą. Ponadto, organizowano zajęcia dot. socjoterapii dzieci i młodzieŝy niedostosowanej społecznie, jak równieŝ szkolenia w zakresie pracy z trudnym klientem. Realizacja wsparcia w przedmiotowym obszarze przebiega sprawnie. Natomiast jeśli chodzi o wykonanie wskaźnika rezultatu naleŝy wskazać, iŝ w wyniku działań na rzecz wzmocnienia kadr IPS, kwalifikacje podniosło 77,3% pracowników bezpośrednio zajmujących się aktywną integracją. W stosunku do ubiegłego roku odnotowano wzrost wykonania o 3 p.p., co w opinii IZ jest satysfakcjonującym wynikiem. W Priorytecie VII realizowanych jest 2,7 tys. projektów wspierających rozwój inicjatyw na rzecz aktywizacji i integracji społeczności lokalnych (121% wartości docelowej). W przypadku tego miernika, najwyŝsze wartości osiągnięto w województwie łódzkim (352), zaś najniŝsze w podkarpackim (55). W związku ze zmianami wprowadzonymi w ramach przeglądu śródokresowego Programu i wygaszeniem od 2012 r. realizacji wsparcia przyczyniającego się do osiągnięcia przedmiotowego miernika, realizacja wskaźnika nie będzie istotnie wzrastać w kolejnych okresach sprawozdawczych. W celu wzmocnienia partnerskiej współpracy między Publicznymi SłuŜbami Zatrudnienia i instytucjami pomocy społecznej, Instytucja Zarządzająca PO KL w 2011 roku zaproponowała zmiany do Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL i Zasad przygotowania, realizacji i rozliczania projektów 28 Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego PO KL, PAG Uniconsult, Warszawa 2010 /

237 systemowych ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie i Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach PO KL. Zmiany zostały wprowadzone od 1 stycznia 2012 r. UmoŜliwiły one realizację w ramach projektów systemowych Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej (Poddziałanie 7.1.3) wspólnych szkleń dla kadr pomocy społecznej i kadr prowadzących pracę z rodziną oraz dla pracowników publicznych słuŝb zatrudnienia w zakresie współdziałania tych instytucji na rzecz udzielania kompleksowego wsparcia osobom zagroŝonym wykluczeniem społecznym w celu ich aktywizacji społeczno-zawodowej. Ponadto pracownicy urzędów pracy zostali wskazani jako grupa docelowa powyŝszych szkoleń, a takŝe szkoleń w zakresie zespołów interdyscyplinarnych działających na rzecz osób wykluczonych i zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Jednocześnie w 2011 roku, Instytucja Zarządzająca rekomendowała Instytucjom Pośredniczącym dla Priorytetu VII wprowadzenie do Planów działania na 2012 r. kryteriów zapewniających, Ŝe w ramach Poddziałania w ramach nowych projektów systemowych Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej przeprowadzone zostaną wspólne szkolenia dla pracowników OPS/PCPR i PUP. Kryteria dostępu dotyczące wspólnych szkoleń zostały wprowadzone w przypadku 13 województw. Jednocześnie naleŝy takŝe zaznaczyć, Ŝe w Planach działania dla Priorytetu VII na 2011rok zgodnie z zaleceniami IZ PO KL, część województw (dolnośląskie, łódzkie, mazowieckie, pomorskie i wielkopolskie) wprowadziła w ramach Poddziałania kryteria wyboru projektów dotyczące budowania w ramach projektów systemowych ROPS mechanizmów współpracy między PSZ a ośrodkami pomocy i integracji społecznej. Cel 2. Wzmocnienie i poszerzenie zakresu działań sektora ekonomii społecznej W związku z istotnymi odchyleniami wykonania wskaźników w celu 2. Wzmocnienie i poszerzenie zakresu działań sektora ekonomii społecznej w stosunku do pierwotnych załoŝeń, w trakcie przeglądu śródokresowego zweryfikowano wartości docelowe oraz sposób pomiaru wskaźników. Do końca 2011 r. wsparcie za pośrednictwem instytucji ekonomii społecznej otrzymało blisko 5,4 tys. podmiotów ekonomii społecznej (79%). W czterech województwach (lubelskie, łódzkie, małopolskie, podkarpackie) osiągnięto juŝ wartości docelowe. Niemniej, realizację celu na poziomie 79%-ciu naleŝy uznać za satysfakcjonującą. Rys. 89 Realizacja wskaźnika dot. wsparcia podmiotów ekonomii społecznej wg województw dolnośląskie 449 kujawsko-pomorskie 163 lubelskie 544 lubuskie 164 łódzkie 604 małopolskie 774 mazowieckie 250 opolskie 84 podkarpackie 446 podlaskie pomorskie śląskie 760 świętokrzyskie 140 warmińsko-mazurskie 60 wielkopolskie 163 zachodniopomorskie Liczba podmiotów ekonomii społecznej, które otrzymały wsparcie z EFS za pośrednictwem instytucji wspierających ekonomię społeczną 428 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) W ramach instytucji ekonomii społecznej wsparcie otrzymało ponad 77,3 tys. osób, w tym 49,6 tys. kobiet. Realizacja wskaźnika dla Priorytetu wynosi 233%. W stosunku do 2010 r. wartość wskaźnika wzrosła o ponad 50%. NajwyŜsza skala udzielonego wsparcia w tym zakresie dotyczy woj. podlaskiego i opolskiego. We wszystkich regionach, poza woj. warmińsko-mazurskim (89%), zrealizowano załoŝone wartości docelowe. 237

238 Rys. 90 Realizacja wskaźnika dot. wsparcia osób przez instytucje ekonomii społecznej wg województw dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) W obszarze wsparcia na rzecz ekonomii społecznej naleŝy równieŝ wskazać na aktywność instytucji wspierających ekonomię społeczną 2 lata po zakończeniu udziału w projekcie. Zgodnie ze stanem na koniec 2011 r., po upływie 2 lat od zakończenia finansowania ze środków EFS funkcjonowało 10 instytucji (23% wartości docelowej). Sposób pomiaru wskaźnika został zmieniony podczas przeglądu śródokresowego Programu dotychczas wykazywano instytucje, które otrzymały wsparcie z EFS. Natomiast aktualnie doprecyzowano nazwę oraz metodologie pomiaru i wykazywane są podmioty, które otrzymały środki z PO KL i jednocześnie funkcjonują po upływie 2 lat od zakończenia realizacji projektu. Wykonanie wskaźnika odnotowano na Mazowszu i Śląsku (po 3 instytucje) oraz na Pomorzu (2), w Małopolsce i woj. warmińsko-mazurskim (po 1 instytucji). Warto przypomnieć, iŝ celem zapewnienia efektywności oraz budowy trwałego wsparcia ekonomii społecznej w regionie, IZ PO KL w PD na 2012 r. wymagała od IP zaplanowania konkursów w Poddziałaniu w sposób zapewniający funkcjonowanie jednego ośrodka wspierającego ekonomię społeczną w subregionie. Podsumowując, uwzględniając charakter wskaźnika odnoszący się do długiego okresu po zakończeniu realizacji projektów, stopień wykonania celu nie budzi zastrzeŝeń IZ PO KL. W odniesieniu do realizacji celu 2. Wzmocnienie i poszerzenie zakresu działań sektora ekonomii społecznej warto nadmienić, iŝ w związku z wprowadzeniem od czerwca 2010 r. nowego typu operacji dotyczącego tworzenia spółdzielni socjalnych w Działaniu 7.2 wprowadzono nowy wskaźnik monitorowania liczba podmiotów ekonomii społecznej utworzonych dzięki wsparciu z EFS. Wykonanie wskaźnika na koniec 2011 r. wynosi 3,7%, co oznacza utworzenie 11 podmiotów ekonomii społecznej. Wszystkie instytucje powstały na terenie Mazowsza. W związku z terminami naboru projektów oraz początkową fazą wdraŝania wsparcia, postępu w realizacji miernika naleŝy spodziewać się w kolejnych latach. Analizując postęp w realizacji celów Priorytetu VII naleŝy zwrócić uwagę, iŝ dzięki wsparciu z EFS w sektorze ekonomii społecznej utworzono 1,5 tys. miejsc pracy (21% wartości docelowej). ZwaŜywszy na fakt, iŝ ww. dane wyliczono w badaniu ewaluacyjnym 29 odnoszącym się do 2010 r., moŝna spodziewać się, Ŝe wartość docelowa wskaźnika jest moŝliwa do osiągnięcia. Warto zaznaczyć, iŝ dzięki EFS w 30% badanych podmiotów utworzono nowe miejsca pracy, natomiast w 22% utrzymano dotychczasowy poziom zatrudnienia. Przeprowadzone badanie wskazuje równieŝ, iŝ zatrudnianie wyłącznie na umowy cywilnoprawne w mniejszym stopniu dotyczy instytucji będących uczestnikami projektów EFS. 29 Raport końcowy z pomiaru wpływu EFS na poziom zatrudnienia i ekonomizację podmiotów ekonomii społecznej w ramach badania SOF-1 za 2010 r., GUS, lipiec 2011 r. 238

239 Jednocześnie, udział przychodów własnych jednostek ekonomii społecznej w ogólnej wartości ich przychodów wyniósł 45% i jest wyŝszy o 15 p.p. od wartości docelowej. PoniŜej przedstawiono dane nt. zasięgu działalności podmiotów uczestniczących w projektach współfinansowanych z EFS oraz tych, które nie korzystają ze wsparcia w ramach Programu. Warto zwrócić uwagę, iŝ instytucje uczestniczące w projektach EFS częściej działają na szerszą skalę niŝ pozostałe jednostki, tym samym rzadziej prowadzą działania na terenie najbliŝszego sąsiedztwa. Największa róŝnica odnosi się do organizacji działających na obszarze województwa (11,8 p.p.). Rys. 91 Zasięg terytorialny działalności organizacji prowadzących działalność gospodarczą Źródło: Raport końcowy z pomiaru wpływu EFS na poziom zatrudnienia i ekonomizacje podmiotów ekonomii społecznej w ramach badania SOF-1 za 2010 r., GUS, 29 lipca 2011 r. PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu VII. Wskaźniki Liczba klientów instytucji pomocy społecznej, którzy zakończyli udział w projektach dotyczących aktywnej integracji (O/K/M), w tym: - osoby z terenów wiejskich Liczba klientów instytucji pomocy społecznej objętych kontraktami socjalnymi w ramach realizowanych projektów (O/K/M) Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET VII Cel szczegółowy 1. Poprawa dostępu do rynku pracy osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym osoba osoba Realizacja docelowa Wskaźniki produktu O: K: M: Ø bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa

240 Liczba pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej bezpośrednio zajmujących się aktywną integracją, którzy w wyniku wsparcia z EFS podnieśli swoje kwalifikacje (O/K/M) osoba bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Liczba projektów wspierających rozwój inicjatyw na rzecz aktywizacji i integracji społeczności lokalnych. Liczba osób zagroŝonych wykluczeniem społecznym, które zakończy udział w Priorytecie Odsetek klientów instytucji pomocy społecznej, którzy zostali objęci kontraktami socjalnymi (O/K/M) Wskaźnik efektywności odsetek beneficjentów, którzy podjęli pracę w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie w łącznej liczbie osób, które wzięły udział w projektach (O/K/M) 30 projekt osoba Realizacja docelowa 2200 bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa % Realizacja % bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu 3,0% 4,2% 15,4% 14,7% 12,3% - docelowa 10% bazowa 3% Realizacja 34,0% 34,0% 17,6% K:16,6% M: 19,9% docelowa 40% bazowa 34% 17,6% K:16,6% M: 19,9% 17,6% K:16,6% M: 19,9% - Odsetek klientów instytucji pomocy społecznej będących w % Realizacja 0,0% 10,5% 24,8% 20,1% 18,7% - docelowa 15% 30 Pomiar wskaźnika dwukrotnie w okresie programowania

241 wieku aktywności zawodowej i nie pracujących, którzy w ramach Priorytetu zostali objęci działaniami aktywnej integracji (O/K/M) Odsetek pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej bezpośrednio zajmujących się aktywną integracją, którzy podnieśli swoje kwalifikacje (O/K/M) Liczba podmiotów ekonomii społecznej, które otrzymały wsparcie z EFS za pośrednictwem instytucji wspierających ekonomię społeczną % bazowa Realizacja 0 23,7% 74% 78% 77,3% - docelowa 100% bazowa Cel szczegółowy 2. Wzmocnienie i poszerzenie zakresu działań sektora ekonomii społecznej instytucja Wskaźniki produktu Realizacja docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Liczba osób, które otrzymały wsparcie w ramach instytucji ekonomii społecznej (O/K/M) Liczba podmiotów ekonomii społecznej utworzonych dzięki wsparciu z EFS Liczba miejsc pracy utworzonych w sektorze ekonomii społecznej przy wsparciu EFS 31 osoba instytucja miejsce pracy Realizacja O: K: M: docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja docelowa 300 bazowa 0 brak danych Szacowana realizacja 20 Realizacja Wskaźniki rezultatu docelowa bazowa 0 Liczba instytucji wspierających ekonomię społeczną, które otrzymały wsparcie w ramach Priorytetu, funkcjonujących co najmniej 2 lata po zakończeniu udziału w instytucja Realizacja docelowa (co najmniej 2 w kaŝdym województwie) 31 Pomiar wskaźnika dwukrotnie w okresie programowania

242 projekcie Udział przychodów własnych jednostek ekonomii społecznej w ogólnej wartości ich przychodów 32 % bazowa 0 Realizacja % 45% - docelowa 30% bazowa 0 Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia Do końca 2011 r. udział w projektach Priorytetu VII rozpoczęło 539,1 tys. osób, w tym 372,2 tys. kobiet. PrzewaŜająca część uczestników (71,4%) zakończyła udział zgodnie z planowaną ścieŝką uczestnictwa (384,7 tys., w tym 268,1 tys. kobiet). Natomiast udział w projektach przerwało 24,9 tys. osób, co stanowi 4,6% wszystkich uczestników. Odsetek ten, tuŝ obok wartości dla Priorytetu VI (5,6%) naleŝy do wyŝszych w Programie (średnia dla PO KL wynosi 3,2%). Na powyŝsze przede wszystkim wpływa specyfika grupy docelowej, gdyŝ osoby wykluczone lub zagroŝone wykluczeniem społecznym są bardzo trudną grupą, wymagającą długiej pracy w celu aktywizacji. Trzeba podkreślić, iŝ pomimo rzetelnej i prawidłowej rekrutacji do projektów, część uczestników z powodu braku motywacji rezygnuje z dalszego udziału, czasami jednak powracając do projektu. Podobnie jak w 2010 r., znaczna liczba uczestników projektów w Priorytecie VII pochodzi z województwa śląskiego (13% uczestników) oraz mazowieckiego (11%). Natomiast najwyŝszy udział kobiet wśród uczestników odnotowano w województwie warmińsko-mazurskim i pomorskim (73%, średnia dla Priorytetu 69%). Największą cześć uczestników projektów w Priorytecie VII stanowiły osoby bezrobotne (39%; 211,2 tys., w tym 152,3 tys. kobiet). Warto zaznaczyć, iŝ wśród uczestników bezrobotnych przewaŝały osoby dotknięte długotrwałym bezrobociem (108,9 tys.- 52%). Liczną grupą są równieŝ osoby nieaktywne zawodowo (36%; 196,5 tys., w tym 119,3 tys. kobiet). Wśród osób nieaktywnych zawodowo 42% (82,7 tys.) stanowiły osoby uczące lub kształcące się. Reszta uczestników projektów posiadała zatrudnienie - 27% (131,4 tys.; w tym 100,7 tys. kobiet). Warto zwrócić uwagę, iŝ 15% (20,2 tys.) osób pracujących było zatrudnionych w organizacjach pozarządowych. Stosunkowo niski udział osób zatrudnionych wynika ze specyfiki wsparcia, które dotyczy integracji społecznej oraz aktywizacji zawodowej osób wykluczonych lub zagroŝonych wykluczeniem społecznym. Jednym z powodów wykluczenia moŝe być właśnie brak pracy i trudna sytuacja materialna. Wśród uczestników projektów Priorytetu VII 43% osób pochodziło z terenów wiejskich (230 tys., w tym 165 tys. kobiet). Znaczną grupę reprezentują równieŝ osoby niepełnosprawne 16% (88,5 tys., w tym 48,5 tys. kobiet). Osoby niepełnosprawne największą część uczestników stanowią w projektach realizowanych na terenie Wielkopolski, Mazowsza i Małopolski, gdzie co piąta osoba biorąca udział w projekcie naleŝy do grupy osób dotkniętych niepełnosprawnością. 32 j.w. 242

243 Rys. 92 Odsetek osób niepełnosprawnych wśród uczestników projektów Priorytetu VII PO KL (%) 25,0% 20,0% 21% 20% 20% 18% 18% 17% 17% 17% 17% 16% 15,0% 15% 15% 13% 13% 13% 13% 10,0% 5,0% 0,0% wielkopolskie mazowieckie małopolskie zachodniopomorskie opolskie łódzkie dolnośląskie lubelskie lubuskie pomorskie świętokrzyskie podkarpackie warmińsko-mazurskie podlaskie kujawsko-pomorskie Odsetek osób niepełnosprawnych wśród uczestników projektów Priorytetu VII śląskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Warto podkreślić, iŝ województwo wielkopolskie w 2011 r. przeprowadziło badanie ewaluacyjne dot. oceny moŝliwości aktywizacji osób niepełnosprawnych w ramach PO KL w regionie. Wyniki badania wskazują, iŝ niepełnosprawność nakłada się na wszystkie bariery aktywność zawodowej, jakie posiadają osoby niepełnosprawne. Poza czynnikami wewnętrznymi utrudniającymi zatrudnienie osób niepełnosprawnych (postrzeganie swojej niepełnosprawności, motywacja do podnoszenia kwalifikacji) zidentyfikowano równieŝ bariery zewnętrzne tj. stereotypowe postrzeganie niepełnosprawnych jako pracowników. WaŜną barierą utrudniającą zatrudnianie osób niepełnosprawnych jest problem komunikacji pracodawców z osobami niepełnosprawnymi. Pracodawcy z obawy przed posądzeniem o niewłaściwe traktowanie osób niepełnosprawnych nie chcą oceniać pracy przez nie wykonywanej, przez co pracownicy nie otrzymują informacji zwrotnej o jakości wykonywanych przez siebie zadań, co z kolei powoduje zniechęcenie do dalszej pracy. Istotną barierą w aktywności osób niepełnosprawnych jest równieŝ fakt zamieszkiwania na obszarach wiejskich. Jednocześnie wskazano, iŝ gotowość do zatrudnienia niepełnosprawnych uzaleŝniona jest od doświadczenia pracodawców w zatrudnianiu tej grupy (pracodawcy zatrudniający wcześniej osoby niepełnosprawne częściej wyraŝają zainteresowanie ich zatrudnieniem). Ponadto wskazuje się na niewystarczającą wiedzę dot. moŝliwości zatrudnienia pracowników asystującym osobom niepełnosprawnym. Ewaluatorzy wskazują, iŝ projekty EFS umoŝliwiają niwelowanie zidentyfikowanych barier przede wszystkim dzięki oferowaniu wsparcia obejmującemu kompleksową pomoc (doradztwo zawodowe, poradnictwo psychologiczne, doskonalenie kwalifikacji uzupełniane przez kształtowanie kompetencji miękkich umoŝliwiających poruszanie się osobom niepełnosprawnym po rynku pracy). Jednocześnie proponuje się rozszerzenie wsparcia o elementy umoŝliwiające nabycie doświadczenia zawodowego przez osoby niepełnosprawne poprzez organizację dla nich staŝy zawodowych. Ponadto w związku z faktem, iŝ największą wiedzę w zakresie potrzeb osób niepełnosprawnych posiadają instytucje statutowo zajmujące się wsparciem tej grupy (organizacje pozarządowe), zaleca się promowanie projektów realizowanych we współpracy z instytucjami zajmującymi się wspieraniem osób niepełnosprawnych. 33 Z kolei najmniejszy udział przedmiotowej grupy wśród uczestników występuje na Śląsku (12,5%). Jeśli chodzi o wiek uczestników naleŝy wskazać, iŝ 25% stanowiły osoby młode w wieku lata (136 tys.), natomiast udział osób w wieku starszym (55-64 lata) wyniósł 9% (46,4 tys.). Warto nadmienić, iŝ badanie przeprowadzone w woj. łódzkim 34 wskazuje, iŝ udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VI i Priorytetu VII PO KL korzystnie wpłynął na sytuację osób w wieku od lata zarówno w zakresie ich aktywizacji zawodowej, jak i społecznej. Ewaluatorzy wskazują, iŝ w celu podniesienia skuteczności oddziaływania na grupę docelową naleŝy dobierać 33 Raport końcowy badania ewaluacyjnego pn. Ocena moŝliwości aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych w ramach KR PO KL w woj. wielkopolskim, Zespół Badawczy Collect Consulting S.A., grudzień 2011 r. 34 Raport końcowy z dadania ewaluacyjnego pn. Ocena wpływu realziacji projektów w Priorytecie VI i VII na aktywność zawodowa osób w wieku lata, wrzesień 2011 r. 243

244 zakres i formę wsparcia do specyficznych potrzeb osób 45+, w tym równieŝ określać indywidualne ścieŝki wsparcia w projektach. Ponadto podkreśla się, iŝ treści szkoleniowe powinny zawierać ćwiczenia praktyczne, gdyŝ dorośli najbardziej efektywnie uczą się nowych umiejętności poprzez działanie (nie teorię). W przypadku osób powyŝej 45 lat waŝne jest, aby realizowane poradnictwo zawodowe ukierunkowane było na pomoc w kierowaniu karierą zawodową do momentu uzyskania prawa do świadczeń emerytalnych. Podsumowując, w przypadku osób powyŝej 45 roku Ŝycia szczególnie istotna jest indywidualizacja wsparcia, szkolenia szyte na miarę z rozbudowanym elementem praktycznym oraz pobudzanie motywacji do podejmowania wysiłku kierowania rozwojem i karierą zawodową. Większa część uczestników projektów realizowanych w obszarze integracji społecznej posiadała wykształcenie na poziomie ponadgimnazjalnym i niŝszym (72% - 385,9 tys.). Wynika to przede wszystkim z charakteru grupy docelowej, w skład której wchodzą m.in. świadczeniobiorcy pomocy społecznej oraz osoby zagroŝone wykluczeniem społecznym, które nie są objęte systemem pomocy społecznej. Pozostałą część osób uczestniczących w projektach stanowiła grupa posiadająca wykształcenie pomaturalne (11% - 61,5 tys.) oraz wyŝsze (17% - 91,8 tys.). MoŜna domniemywać, iŝ znaczną część osób z wykształceniem powyŝej średniego poziomu stanowili pracownicy instytucji pomocy i integracji społecznej. Strukturę uczestników Priorytetu VII według poziomu wykształcenia przedstawiono na wykresie poniŝej. Rys. 93 Uczestnicy projektów Priorytetu VII i komponentu regionalnego PO KL wg wykształcenia (%) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 43% 34% podstawowe, gimnazjalne i niższe 38% 29% 20% 17% 11% 8% ponadgimnazjalne pomaturalne wyższe komponent regionalny Priorytet VII Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Realizacja celów strategii Europa 2020 Realizacja Priorytetu VII Promocja integracji społecznej przyczynia się do osiągnięcia celu strategii Europa 2020 dotyczącego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu (inclusive) poprzez poprawę integracji społecznej osób w niekorzystnej sytuacji. Projekty realizowane w ramach Priorytetu wpisują się w następujące kategorie interwencji realizujące cele Strategii Europa 2020: Modernizacja i wzmacnianie instytucji rynku pracy (65) WdraŜanie aktywnych i prewencyjnych instrumentów rynku pracy (66) Działania na rzecz aktywnego starzenia się oraz wydłuŝania Ŝycia zawodowego (67) Wsparcie dla samozatrudnienia i uruchamiania działalności gospodarczej (68) Działania na rzecz zwiększenia trwałego udziału kobiet w zatrudnieniu oraz ich rozwoju zawodowego w perspektywie zmniejszenia dyskryminacji ze względu na płeć na rynku pracy oraz lepszego godzenia Ŝycia zawodowego z prywatnym, a zwłaszcza większego dostępu do usług opiekuńczo-wychowawczych nad dziećmi i osobami zaleŝnymi (69) Konkretne działania mające na celu zwiększanie zatrudnienia migrantów i wzmacnianie tym samym ich integracji społecznej (70) 244

245 Drogi do integracji i powrotu do pracy dla osób w niekorzystnej sytuacji; zwalczanie dyskryminacji w dostępie do rynku pracy i rozwoju kariery zawodowej oraz promowanie akceptacji dla róŝnorodności w miejscu pracy (71) Działania na rzecz zwiększenia udziału w kształceniu i szkoleniu przez całe Ŝycie, w szczególności poprzez przedsięwzięcia na rzecz ograniczenia przedwczesnego porzucania skolaryzacji oraz zminimalizowania dyskryminacji ze względu na płeć oraz poprzez działania na rzecz poprawy jakości i dostępu do kształcenia i szkoleń na poziomie początkowym, zawodowym i wyŝszym (73) Promowanie partnerstw, paktów i inicjatyw poprzez tworzenie sieci współpracy odnośnych podmiotów (80). W ramach wszystkich ww. kategorii interwencji łącznie do końca 2011 r. w Priorytecie VII zakontraktowano ponad 904 mln EUR. Jednak warto wskazać na kategorie nr 71, która w największym stopniu oddaje charakter działań realizowanych w ramach Priorytetu VII wartość podpisanych umów dotyczących integracji osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji wynosi 706,1 mln EUR (78% zakontraktowanych środków). PowyŜsze wskazuje, iŝ projekty realizowane w Priorytecie VII przyczynią się przede wszystkim do obniŝenia liczby osób Ŝyjących poniŝej relatywnej granicy ubóstwa. Projekty Priorytetu VII odnoszą się równieŝ do celu dotyczącego podniesienia poziomu zatrudnienia osób w wieku lata w Polsce. Jeśli chodzi o osiągnięty do końca 2011 r. poziom wydatkowania według kategorii interwencji, najwięcej środków rozliczono dotychczas w ramach kategorii nr ,5 mln EUR, co stanowi 81% rozliczonych środków. Łączna wartość zatwierdzonych wydatków wynosi ponad 637 mln EUR. Problemy w realizacji Priorytetu W ramach Priorytetu VII naleŝy wskazać, iŝ nie wszyscy uprawnieni beneficjenci systemowi aplikowali o dostępne środki, co miało wpływ na poziom osiągnięcia wartości docelowych wskaźników oraz wykorzystanie alokacji w Działaniu 7.1 Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji. Instytucje Pośredniczące organizowały spotkania informacyjno-szkoleniowe na temat zasad naboru projektów systemowych oraz instruktaŝu wypełniania wniosku o dofinansowanie oraz wniosku o płatność. Jednocześnie w działania aktywizujące ośrodki pomocy społecznej włączyły się takŝe władze województw np. w woj. łódzkim Marszałek Województwa za pośrednictwem RCPS skierował imienne pisma do kierowników ośrodków, wójtów i burmistrzów informujących o moŝliwościach aplikowania o środki EFS. Ponadto, zgodnie z zapotrzebowaniem OPS/PCPR odbywały się indywidualne konsultacje w zakresie przygotowania wniosku o dofinansowanie. Część województw (np. świętokrzyskie i lubelskie) wskazało równieŝ na niewielkie zainteresowanie beneficjentów realizacją projektów innowacyjnych i ponadnarodowych w Poddziałaniu Wsparcie ekonomii społecznej oraz na niską jakość składanych wniosków o dofinansowanie. W regionach organizowano spotkania dla przedstawicieli instytucji zainteresowanych realizacją projektów mające na celu przybliŝenie tematyki innowacyjności i współpracy ponadnarodowej w kontekście projektów finansowanych w ramach Programu. Istotnym problemem i jednocześnie wyzwaniem dla instytucji uczestniczących we wdraŝaniu PO KL jest stworzenie w regionach stabilnej i trwałej sieci instytucji wspierających ekonomię społeczną, wybieranych w trybie konkursowym w ramach Poddziałania Wsparcie ekonomii społecznej. Konkursowy tryb wyboru projektów, a przy tym niewystarczające wykorzystanie narzędzi w postaci kryteriów wyboru projektów spowodowało, Ŝe: w większości regionów liczba powołanych instytucji wspierających ekonomię społeczną (tzw. ośrodki wsparcia ekonomii społecznej) znacznie przewyŝszyła zakładane w PO KL wartości docelowe; w wielu przypadkach nie udaje się zapewnić kontynuacji działań przez poszczególne ośrodki, gdyŝ nie uzyskują one dofinansowania ze środków EFS na dalsze prowadzenie działań, co prowadzi do tego, Ŝe potencjał zdobyty przez te podmioty nie jest wykorzystywany; znaczna część ośrodków zaprzestaje realizacji działań wspierających ekonomię społeczną wraz z zakończeniem dofinansowania ze środków EFS. Tymczasem zgodnie z logiką interwencji EFS beneficjenci powinni zapewnić trwałość projektów po zakończeniu ich realizacji ze środków unijnych. Często jednak ośrodki wsparcia ekonomii społecznej 245

246 prowadzone są przez podmioty zaliczane do sektora ekonomii społecznej np. przez organizacje pozarządowe, które nie mają wystarczających zasobów do prowadzenia działań wspierających sektor ekonomii społecznej bez pomocy państwa. Działania naprawcze podjęte w 2011 r. wymagały ustanowienia odpowiednich kryteriów wyboru projektów w ramach Planów działania na 2012 r. W ramach przeglądu śródokresowego, IZ PO KL dokonała zmiany we wskaźniku dotyczącym liczby instytucji wspierających ekonomię społeczną tak, aby mierzył on liczbę instytucji wspierających ekonomię społeczną, które otrzymały wsparcie w ramach Priorytetu, funkcjonujących co najmniej 2 lata po zakończeniu udziału w projekcie. W procesie przygotowywania i zatwierdzania Planów działania na 2012 r. Instytucja Zarządzająca PO KL obligowała regiony do tego, by zaplanowały w Poddziałniu konkursy z alokacjami wyodrębnionymi na poszczególne subregiony, w których niezbędne jest utworzenie lub wsparcie działalności instytucji wspierających ekonomię społeczną (tzw. ośrodków wsparcia ekonomii społecznej), przy zachowaniu zasady, Ŝe na terytorium jednego subregionu działa jeden ośrodek wsparcia ekonomii społecznej. Ponadto, IZ PO KL obligowała Instytucje Pośredniczące dla komponentu regionalnego do stosowania kryteriów wyboru projektów, zapewniających, Ŝe: projektodawca zobowiąŝe się we wniosku o dofinansowanie projektu, Ŝe przez okres dwóch lat od zakończenia realizacji projektu będzie funkcjonował jako instytucja wspierająca ekonomię społeczną, zapewniając podmiotom ekonomii społecznej taki sam zakres form wsparcia, jaki świadczył w sposób komplementarny i łączny w ramach projektu (z zastrzeŝeniem, Ŝe instytucje wspierające ekonomię społeczną nie muszą w tym okresie oferować wsparcia finansowego dla podmiotów ekonomii społecznej); projekt będzie trwał minimum 24 miesiące; projektodawca będzie posiadał doświadczenie w prowadzeniu ośrodka wsparcia ekonomii społecznej lub doświadczenie w obszarze merytorycznym, którego dotyczy projekt; projektodawca zobowiąŝe się we wniosku o dofinansowanie projektu do tego, Ŝe prowadzony przez niego ośrodek wsparcia ekonomii społecznej będzie wdraŝał standardy działania instytucji wsparcia ekonomii społecznej, a następnie podda się procesowi weryfikacji wypełnienia ww. standardów. Jednocześnie wymóg wprowadzenia tego kryterium był ściśle powiązany z dąŝeniem do zwiększenia jakości usług świadczonych przez ośrodki wsparcia ekonomii społecznej, a takŝe zapewnienia komplementarności miedzy działaniami podejmowanymi na rzecz ekonomii społecznej w ramach Priorytetu I w ramach projektu Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej, a działaniami podejmowanymi w ramach Priorytetu VII w poszczególnych województwach. Standardy działania instytucji wspierających ekonomię społeczną zostały opracowane właśnie w ramach ww. projektu ogłoszone jako Wytyczne Ministra Pracy i Polityki Społecznej (publikacja nastąpiła 14 lutego 2012 r.). Instytucja Zarządzająca PO KL w II połowie 2011 r. prowadziła równieŝ prace nad dokumentem pomocniczym dla Instytucji Pośredniczących dla komponentu regionalnego dotyczącym realizacji typu operacji odnoszącego się do poszukiwania i testowania długookresowych źródeł finansowania ośrodków wsparcia ekonomii społecznej i spółdzielni socjalnych. Ten typ operacji został wprowadzony do Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL od 1 czerwca 2010 r. jako odpowiedź na potrzebę działań słuŝących zapewnieniu trwałości działania ośrodków wsparcia ekonomii społecznej i spółdzielni socjalnych. Zalecenia IZ PO KL były konsultowane z przedstawicielami ośrodków wparcia ekonomii społecznej i centrów ekonomii społecznej, a takŝe były przedmiotem dyskusji z przedstawicielami Instytucji Pośredniczących podczas grupy roboczej ds. integracji społecznej. Ostateczna wersja zaleceń została opublikowana 4 lutego 2012 roku. 3.8 PRIORYTET VIII Regionalne kadry gospodarki Informacja na temat finansowych postępów realizacji priorytetu Działania realizowane w Priorytecie VIII PO KL mają na celu zapewnienie szerokiego wsparcia dla przedsiębiorstw i osób objętych procesami przemian gospodarczych zachodzących w regionie. Projekty w Priorytecie VIII słuŝą podniesieniu i dostosowaniu kwalifikacji i umiejętności osób 246

247 pracujących do potrzeb regionalnej gospodarki oraz zwiększeniu transferu wiedzy i wzmocnieniu powiązań pracowników przedsiębiorstw oraz jednostek naukowych w sektorach o strategicznym znaczeniu dla regionu. Alokacja finansowa przeznaczona na realizację Priorytetu VIII PO KL wynosi EUR, w tym dofinansowanie z EFS EUR. Podczas przeglądu śródokresowego alokacja w Priorytecie VIII została zwiększona o środki przyznane w ramach Krajowej Rezerwy Wykonania. Biorąc pod uwagę realizację poszczególnych priorytetów komponentu regionalnego wdraŝanie Priorytetu VIII przebiega sprawnie i nie odbiega znacząco od średnich wartości osiągniętych na poziomie Programu. Do końca 2011 r. w Priorytecie VIII złoŝono 30,5 tys. wniosków o dofinansowanie realizacji projektów na łączną wartość ponad 6,9 mld EUR (w tym wnioskowane dofinansowanie 6,5 mld EUR). Jednocześnie, zawarto z projektodawcami 5,1 tys. umów. środków publicznych w ramach podpisanych umów wyniosła ponad 1 mld EUR (w tym dofinansowanie EFS 884 mln EUR), co stanowi 63,4% realizacji zobowiązań UE na lata W stosunku do roku 2010 stopień wykorzystania alokacji w zakresie zakontraktowanych środków wzrósł o blisko 14 pkt. proc. Jeśli chodzi o poziom wydatkowania w Priorytecie VIII wartość środków publicznych w ramach zatwierdzonych wniosków o płatność wyniosła blisko 584 mln EUR (w tym dofinansowanie EFS 496 mln EUR). Wydatkowane środki stanowiły tym samym 35,6% alokacji przeznaczonej na lata W porównaniu do 2010 r. nastąpił wzrost wykorzystania alokacji w zakresie rozliczonych środków o blisko 15 pkt. proc. Analizując wdraŝanie poszczególnych Działań w Priorytecie VIII wyŝszy poziom wykorzystania alokacji odnotowano w Działaniu 8.1 Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, w ramach którego realizowane są projekty słuŝące podnoszeniu kwalifikacji i umiejętności osób pracujących. Na koniec 2011 r. stopień wykorzystania alokacji w ramach podpisanych umów wyniósł 64,7%, natomiast w odniesieniu do wydatkowania 38,1%. Mniej sprawnie przebiega wdraŝanie Działania 8.2 Transfer wiedzy, w ramach którego realizowane są projekty dotyczące wzmocnienia powiązań między sferą nauki a przedsiębiorstwami. Do końca 2011 r. stopień wykorzystania alokacji w zakresie kontraktacji wyniósł 58%, w odniesieniu do wydatkowania zaś 24%. Rys. 94 Stopień wykorzystania alokacji według Działań Priorytetu VIII PO KL (%) 70% 60% 65% 58% Priorytet VIII 63% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 38% Działanie 8.1 Rozwój pracowników i przedsiebiorstw w regionie Priorytet VIII 36% 24% Działanie 8.2 Transfer wiedzy kontraktacja wydatkowanie kontraktacja Priorytet VIII wydatkowanie Priorytet VIII Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Biorąc pod uwagę proces kontraktacji w Priorytecie VIII w poszczególnych regionach najsprawniej przebiega on w województwie pomorskim (78%), małopolskim (77%) i lubelskim (71%). Znacznie poniŝej średniej dla kraju znalazło się natomiast województwo opolskie (46%), lubuskie (52%) i zachodniopomorskie (52%). Na szczególną uwagę zasługuje województwo opolskie, które w poprzednim okresie sprawozdawczym znajdowało się wśród liderów w zakresie zakontraktowanych 247

248 środków. NiŜszy obecnie poziom wykorzystania dostępnych środków w regionie wynika ze zwiększenia alokacji środków w Priorytecie VIII podczas przeglądu śródokresowego w związku z uwzględnieniem w alokacji środków w ramach Krajowej Rezerwy Wykonania. Najszybsze tempo rozliczania wydatków w ramach wniosków o płatność występuje, podobnie jak w przypadku kontraktacji, w województwach: pomorskim (51%) i lubelskim (45%) oraz dodatkowo w województwie dolnośląskim (40%) i świętokrzyskim (40%). Osiągnięte przez te regiony wyniki ukształtowały się znacznie powyŝej średniej dla kraju (36%). NajniŜszy poziom wydatkowania odnotowano natomiast w województwach: mazowieckim (31%), małopolskim (32%) oraz podkarpackim (32%). Jednocześnie uwagę zwracają województwa małopolskie i mazowieckie, które przy dość wysokim poziomie kontraktacji w Priorytecie osiągnęły najniŝszy poziom wydatkowania. Na niski poziom wydatkowania moŝe mieć wpływ fakt, iŝ projekty realizowane w ramach Priorytetu VIII są projektami długoterminowymi. Rys. 95 Stopień wykorzystania alokacji w Priorytecie VIII PO KL wg województw (%) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 76,7% 77,8% 70,7% 70,4% 69,6% 69,5% 66,2% 60,6% 58,7% 55,3% 56,7% 51,5% 54,8% 52,0% 52,9% 50,6% 44,8% 45,9% 40,4% 39,9% 34,8% 35,4% 36,5% 32,4% 32,0% 30,7% 32,0% 35,2% 36,3% 32,4% 31,6% 33,7% Priorytet VIII 63,4% Priorytet VIII 35,6% 20% 10% 0% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie kontraktacja wydatkowanie kontraktacja Priorytet VIII wydatkowanie Priorytet VIII Realizacja celów Priorytetu Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Cel 1. Rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej W 2011 r. odnotowano znaczący postęp w realizacji wskaźników w Priorytecie VIII. W ramach projektów przyczyniających się do realizacji celu 1. Rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej wsparciem w zakresie szkoleń pracowników objętych zostało blisko 40,7 tys. przedsiębiorstw. Jednocześnie, warto zwrócić uwagę na wzrost liczby przedsiębiorstw w porównaniu do 2010 r. o blisko 8,7 tys. Biorąc pod uwagę stopień realizacji wartości docelowej w kraju, wskaźnik został zrealizowany na poziomie 28,1%. Warto zauwaŝyć, iŝ pomimo wzrostu wskaźnika realizacja celu jest nadal na bardzo niskim poziomie. Instytucja Zarządzająca jako zalecenie do Planów działań na rok 2012 wskazała ukierunkowanie wsparcia na przedsiębiorstwach. Zgodnie z Planami działania planowana wartość wskaźnika do osiągnięcia do końca 2012 r. wyniesie 70,8 tys. przedsiębiorstw, co pozwoli na realizację celu na koniec 2012 r. na poziomie 48,9%. 248

249 Rys. 96 Stopień realizacji wskaźnika liczba przedsiębiorstw objętych wsparciem w zakresie projektów szkoleniowych wg województw (%) 60% 50% 40% 30% 20% 10% 53,3% 48,0% 46,8% 42,4% 40,0% 36,5% 33,9% 33,2% 34,1% 28,7% 26,9% 22,6% 21,8% 22,2% 16,4% 13,7% 14,7% 16,0% 18,2% 14,6% 14,2% 15,5% 10,5% 9,4% PO KL 28,1% 27,9% 28,0% 23,3% 15,3% 9,3% 6,7% 7,1% 4,7% 0% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie 2010 r r. PO KL 2011 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Najwięcej przedsiębiorstw uzyskało wsparcie w województwie małopolskim - 5,8 tys., co stanowiło 14% wszystkich przedsiębiorstw w Priorytecie VIII. Na tle kraju wyróŝnia się równieŝ województwo pomorskie (4,1 tys.) oraz Wielkopolska (3,7 tys.). Ponadto, w województwie wielkopolskim odnotowano najwyŝszy wzrost wartości wskaźnika o 2,2 tys. przedsiębiorstw (przyrost o 145%) w porównaniu do poprzedniego okresu sprawozdawczego. Najmniej przedsiębiorstw zostało objętych wsparciem w województwie lubuskim (595), śląskim (1,1 tys.) i opolskim (1,2 tys.). Niemniej, analizując realizację wartości docelowej znacznie powyŝej średniej dla kraju uplasowały się województwa: warmińsko-mazurskie (53,3%), małopolskie (48%) i pomorskie (46,8%). Niekorzystna sytuacja występuje w szczególności na Śląsku i Mazowszu, gdzie cel został zrealizowany zaledwie na poziomie odpowiednio 6,7% i 10,5%. Niski poziom realizacji wskaźnika wynika m.in. z niewielkiej liczby umów o dofinansowanie projektów realizujących wskaźnik w tych regionach. Ponadto, wpływ ma specyfika projektów skierowanych do przedsiębiorstw - część stanowią projekty dedykowane, tj. wsparciem obejmowanych jest kilkadziesiąt/kilkaset osób, ale tylko jedno/kilka przedsiębiorstw. Zwiększenie liczby przedsiębiorstw objętych wsparciem w Priorytecie VIII w 2011 r. jest równieŝ widoczne poprzez wzrost wykonania wskaźnika rezultatu dot. odsetka przedsiębiorstw, których pracownicy zakończyli udział w szkoleniach w ramach Priorytetu w ogólnej liczbie aktywnych przedsiębiorstw. Wskaźnik ten wzrósł z 0,9% na koniec 2010 r. do 1,77% na koniec 2011 r. Zgodnie z badaniem ewaluacyjnym pn. Badanie osiągniętych wartości wskaźników komponentu regionalnego PO KL odsetek pracowników, których wynagrodzenia wzrosły w okresie do 6 m-cy po zakończeniu udziału w projekcie w Priorytecie VIII ukształtował się na poziomie 24,7%, w tym w przypadku kobiet wyniósł 20,4%, natomiast w przypadku męŝczyzn 29,9%. W porównaniu do wyników badania przeprowadzonego w 2010 r. nastąpił wzrost wartości wskaźnika o blisko 3 pkt. proc. Wyniki badania wskazują równieŝ, iŝ zdaniem 80 proc. badanych dzięki projektowi stali się bardziej cennymi pracownikami. Ponadto, badanie wykazało, iŝ wyŝsze szanse na wzrost dochodów mają osoby, które same zgłosiły się do udziału w projekcie lub podjęły tę decyzję wspólnie z działem kadr (33-30 proc.) niŝ osoby, które zostały skierowane na szkolenie (10 proc.). Biorąc pod uwagę projekty skierowane do pracujących osób dorosłych, które uczestniczą w projektach w celu nabycia nowych, uzupełnienia lub podwyŝszenia kwalifikacji i umiejętności do końca 2011 r. udział w szkoleniach zakończyło blisko 451,8 tys. pracujących osób dorosłych (w tym 247,2 tys. kobiet), co stanowi 199% realizacji celu. W porównaniu do poprzedniego okresu sprawozdawczego nastąpił wzrost w projektach liczby osób pracujących o 80%. Wysoki stopień realizacji powyŝszego wskaźnika wynika z tego, iŝ najbardziej popularnymi projektami w Poddziałaniu były projekty skierowane do dorosłych osób pracujących, które z własnej inicjatywy są zainteresowane nabyciem nowych, uzupełnianiem lub podwyŝszaniem kwalifikacji i umiejętności. Związane jest to z duŝym zapotrzebowaniem na dofinansowywane szkolenia dla osób pracujących, 249

250 dzięki którym uczestnicy mogli dostosować swoje kwalifikacje i umiejętności zawodowe do zmieniających się wymagań rynku pracy. Niemniej, w wyniku zmian wprowadzonych podczas przeglądu śródokresowego, wsparcie skierowane do pracowników, którzy z własnej inicjatywy chcą podnieść swoje kwalifikacje zostało skoncentrowane w Priorytecie IX. W związku z tym w Poddziałaniu usunięto typ operacji dotyczący szkoleń, kursów i poradnictwa zawodowego skierowanego do dorosłych osób pracujących, które z własnej inicjatywy zainteresowane są nabyciem nowych lub podwyŝszaniem kwalifikacji i umiejętności. Analizując osoby w wieku powyŝej 50 roku Ŝycia, do końca 2011 r. udział w projektach szkoleniowych zakończyło 68,3 tys. osób (w tym 39,8 tys. kobiet), co stanowi blisko 160% wartości docelowej. Grupa ta stanowiła 15% wszystkich osób pracujących, które zakończyły udział w projektach szkoleniowych. Analizując wsparcie udzielone osobom w wieku 50+ w poszczególnych regionach, wartości docelowe zostały juŝ znacznie przekroczone. Tylko w województwie śląskim odnotowano zaledwie 54%-owe wykonanie wskaźnika. Zgodnie z wyjaśnieniem IP, przyczyną zaistniałej sytuacji jest m.in. niska mobilność na rynku pracy osób w wieku 50+ oraz brak motywacji do dokształcania się. Rys. 97 Stopień realizacji wskaźnika liczba pracujących osób dorosłych, które zakończyły udział w projektach szkoleniowych, w tym osób w wieku 50+ wg województw (%) 600% 500% 400% 482% 387% 425% 300% 263% 242% 230% 220% 219% 189% 188% 194% 198% 186% 200% 187% 169% 153% 153% 148% 116% 116% 100% 100% 0% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie 232% 209% pomorskie 132% śląskie 54% świętokrzyskie 261% warmińsko-mazurskie 198% 171% 137% 149% 134% 125% wielkopolskie zachodniopomorskie pracownicy PVIII 199% pracownicy 50+ PVIII 160% liczba pracujących osób dorosłych, które zakończyły udział w projektach szkoleniowych liczba osób w wieku powyŝej 50. roku Ŝycia pracownicy w Priorytecie VIII pracownicy 50+ w Priorytecie VIII Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Analizując procedurę konkursową w Priorytecie VIII najwięcej konkursów, podobnie jak w 2010 r., zostało ogłoszonych na projekty szkoleniowe i doradcze dla przedsiębiorstw w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników (Poddziałanie 8.1.1). Na powyŝsze konkursy wpłynęło blisko 23,8 tys. wniosków o dofinansowanie, spośród których do realizacji wytypowano i podpisano umowy na realizację 3,4 tys. projektów. Tak duŝe zainteresowanie konkursami w Poddziałaniu miało wpływ na wzrost wskaźników dot. przedsiębiorstw i osób pracujących objętych wsparciem. W związku z rekomendacjami Komisji Europejskiej IZ PO KL skoncentrowała wsparcie szkoleniowe w Priorytecie VIII na mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach. DuŜe przedsiębiorstwa zostały wykluczone ze wsparcia. Oferta szkoleniowa jednocześnie musi być bardziej dostosowana do potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa. Poza zmianami wprowadzonymi w tym zakresie w dokumentach programowych, zalecenia KE zostały równieŝ uwzględnione w pracach nad Planami działania na 2012 rok dla Priorytetu VIII poprzez kryteria wyboru projektów (dostępu i strategiczne) oferta szkoleniowa musi w jak największym stopniu odpowiadać na zdiagnozowane potrzeby przedsiębiorstwa (dostosowanie oferty szkoleniowej pod kątem treści i formy kształcenia do moŝliwości finansowych, organizacyjnych i technicznych konkretnych przedsiębiorstw). Analizując jednocześnie wyniki badania ewaluacyjnego pn. Ocena zaleŝności pomiędzy doborem form wsparcia a profilem uczestników, w kontekście potrzeb lokalnego/regionalnego rynku pracy, na przykładzie projektów konkursowych realizowanych w ramach Poddziałań i PO KL na Dolnym Śląsku stwierdzono, iŝ w zdecydowanej większości badanych projektów w Poddziałaniu wykorzystuje się formy wsparcia dot. szkoleń, kursów i poradnictwa dla osób pracujących (69%), które 250

251 słuŝą nabywaniu umiejętności uniwersalnych, jak i umiejętności zawodowych, zaś w 31% badanych projektów realizowane są szkolenia dla kadry zarządzającej i pracowników przedsiębiorstw. Wyniki badania mają potwierdzenie w osiągniętych poziomach wskaźników w Działaniu 8.1. Ponadto, raport wskazuje, iŝ w grupach docelowych stosunkowo najwięcej było osób zatrudnionych w mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach (MMŚP). Taka tendencja będzie utrzymywana ze względu na wprowadzone zmiany podczas przeglądu śródokresowego, które przewidują wsparcie w Poddziałaniu dla firm z wyłączeniem duŝych przedsiębiorstw. Zmiana ta przełoŝy się na przyrost wskaźnika dot. przedsiębiorstw, które zostały objęte wsparciem w zakresie projektów szkoleniowych. W związku ze zmianami w Programie i skoncentrowaniem wsparcia w Priorytecie VIII na pracownikach posiadających niskie kwalifikacje na rynku pracy wprowadzony został nowy wskaźnik liczba pracowników o niskich kwalifikacjach, którzy zakończyli udział w projektach. Wskaźnik monitoruje osoby posiadające wykształcenie podstawowe, gimnazjalne i niŝsze oraz wykształcenie ponadgimnazjalne (średnie lub zasadnicze zawodowe), które zakończyły udział w projektach szkoleniowych zgodnie z zaplanowaną ścieŝką uczestnictwa. Do końca 2011 r. udział w projektach zakończyło 145,9 tys. pracowników o niskich kwalifikacjach, co stanowi 76,4 % realizacji celu. Rys. 98 Realizacja wskaźnika liczba pracowników o niskich kwalifikacjach, którzy zakończyli udział w projektach wg województw Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Kujawsko-Pomorskie Lubuskie Wielkopolskie Dolnośląskie Opolskie Mazowieckie Łódzkie Lubelskie Świętokrzyskie Śląskie Małopolskie Podkarpackie do do do do do do Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Najwięcej pracowników o niskich kwalifikacjach uzyskało wsparcie w województwie pomorskim (17 tys.), świętokrzyskim (14,5 tys.) i łódzkim (13,5 tys.). NajniŜszą wartość wskaźnika odnotowano natomiast w województwie zachodniopomorskim (2,5 tys.), mazowieckim (3,1 tys.) oraz dolnośląskim (4,5 tys.). Cel 2. Poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą W odniesieniu do realizacji celu 2. Poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą do końca grudnia 2011 r. wsparciem w zakresie przewidywania i zarządzania zmianami zachodzącymi w gospodarce zostało objętych blisko 2,3 tys. przedsiębiorstw. ZwaŜywszy na fakt, iŝ wartość docelowa na koniec realizacji Programu została ustalona na poziomie 530 podmiotów, wykonanie na koniec 2011 r. znacznie ją przekroczyło (443% realizacji celu). 251

252 Rys. 99 Realizacja wskaźnika liczba przedsiębiorstw, którym udzielono wsparcia w zakresie skutecznego przewidywania i zarządzania zmianą wg województw Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Występuje duŝe zróŝnicowanie regionalne w ramach wsparcia udzielanego przedsiębiorstwom w zakresie przewidywania i zarządzania zmianą. Regionami, które zdecydowanie wyróŝniają się na tle kraju jest Wielkopolska, gdzie wparcie w ramach projektów uzyskały 523 przedsiębiorstwa i Mazowsze 473 przedsiębiorstwa. Głównym czynnikiem mającym na to wpływ jest bardzo duŝe zainteresowanie projektodawców realizacją tego typu projektów w województwie wielkopolskim. Niemniej, w przypadku województw: lubuskiego, łódzkiego i świętokrzyskiego do końca 2011 r. nie udzielono wsparcia Ŝadnemu przedsiębiorstwu w regionie. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od Instytucji Pośredniczących przyczyną jest brak zainteresowania ze strony projektodawców tego typu wsparciem. Instytucje Pośredniczące w celu niwelowania tego problemu prowadzą działania szkoleniowe i informacyjne dla potencjalnych projektodawców. W związku z tym, zakłada się wzrost zainteresowania przedmiotowym typem projektów, a co za tym idzie wzrost wskaźnika w kolejnym okresie sprawozdawczym. Zgodnie z Planami działania na rok 2012 powyŝsze regiony zaplanowały realizację powyŝszego miernika na dość wysokim poziomie, a nawet w przypadku województwa łódzkiego znacznie przekraczającym wartość docelową. Biorąc pod uwagę fakt, iŝ wskaźnik liczba pracowników zagroŝonych negatywnymi skutkami procesów restrukturyzacji w przedsiębiorstwach, którzy zostali objęci działaniami szybkiego reagowania nie mierzył osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładu pracy w ramach projektów outplacementowych, podczas przeglądu śródokresowego Programu dodano nowy miernik monitorujący osoby, które utraciły zatrudnienie na skutek negatywnych procesów restrukturyzacyjnych w przedsiębiorstwach, a zostały objęte wsparciem w PO KL, co oddaje w pełni skalę wsparcia realizowanego w tym zakresie. Do końca 2011 r. działaniami szybkiego reagowania zostało objętych ponad 7,4 tys. pracowników zagroŝonych negatywnymi skutkami procesów restrukturyzacji w przedsiębiorstwach (67% celu), w tym 3,5 tys. kobiet oraz ponad 4,4 tys. osób zwolnionych w przedsiębiorstwach (38% celu), w tym 2,2 tys. kobiet. Wskaźniki dot. outplacementu realizowane są w ramach projektów konkursowych w Poddziałaniu Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie. Konkursy te cieszyły się znaczącym zainteresowaniem w regionach do końca 2011 r. zostało złoŝonych 4,3 tys. wniosków o dofinansowanie realizacji projektów oraz podpisano z beneficjentami 747 umów o dofinansowanie. Analizując wsparcie udzielane pracownikom zagroŝonym negatywnymi skutkami procesów restrukturyzacji w przedsiębiorstwach w komponencie regionalnym najwięcej pracowników uczestniczyło w projektach w województwach: pomorskim (1,5 tys.), wielkopolskim (785) i zachodniopomorskim (759), najmniej zaś w województwach: świętokrzyskim (Ŝadna osoba nie została objęta wsparciem) i opolskim (27 osób). W przypadku części regionów został juŝ zrealizowany cel określony na zakończenie realizacji programu. docelowa wskaźnika została przekroczona w województwie pomorskim (289%), lubuskim (182%), podlaskim (148%) i zachodniopomorskim (141%). 252

253 Jeśli chodzi o osoby zwolnione, najwięcej osób uzyskało wsparcie w województwie łódzkim (724) i lubelskim (671). Do końca 2011 r. wsparciem nie została objęta Ŝadna osoba zwolniona w projektach dotyczących outplacementu w województwie kujawsko-pomorskim, mazowieckim, opolskim i świętokrzyskim. Biorąc pod uwagę realizację celu, do końca 2011 r. wskaźnik został juŝ zrealizowany w województwie podlaskim (107% celu) i lubelskim (103%). Sprawnie przebiega realizacja celu równieŝ w województwie lubuskim (97% celu) i łódzkim (96% celu). Rys. 100 Stopień realizacji wskaźników liczba pracowników zagroŝonych negatywnymi skutkami procesów restrukturyzacji w przedsiębiorstwach, którzy zostali objęci działaniami szybkiego reagowania i liczba osób zwolnionych w przedsiębiorstwach dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi, którzy zostali objęci działaniami szybkiego reagowania wg województw 350% 300% 289% 250% 200% 150% 100% 50% 0% dolnośląskie 82% 48% 56% 0% kujawsko-pomorskie 182% 148% 103% 66% 97% 96% 60% 84% 107% 30% 36% 12% 11% 18% 0% 0% lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie 141% 70% 82% 72% 81% 75% 31% 38% 0% 0% 0% śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Liczba pracowników zagroŝonych negatywnymi skutkami procesów restrukturyzacji w przedsiębiorstwach, którzy zostali objęci działaniami szybkiego reagowania Liczba osób zwolnionych w przedsiębiorstwach dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi, którzy zostali objęci działaniami szybkiego reagowania Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Odnosząc się do wskaźnika rezultatu dot. relacji liczby pracowników zagroŝonych utratą pracy i osób zwolnionych w przedsiębiorstwach dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi objętych działaniami szybkiego reagowania w stosunku do liczby pracowników objętych zwolnieniami grupowymi, zgłaszanymi do urzędów pracy w 2011 r. został on zrealizowany na poziomie 10,3% (wartość docelowa wynosi 10%). ZbliŜony poziom wskaźnika odnotowano w roku ,4%. Dla grupy osób zwolnionych, przewidzianych do zwolnienia lub zagroŝonych zwolnieniem z pracy z przyczyn leŝących po stronie zakładu pracy, wyliczany jest w Priorytecie VIII wskaźnik rezultatu mierzący udział osób, które w okresie do 6 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie znalazły pracę, rozpoczęły działalność gospodarczą lub kontynuowały zatrudnienie w dotychczasowym miejscu pracy. Zgodnie z wynikami Badania osiągniętych wartości wskaźników komponentu regionalnego PO KL zleconego przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wartość tego wskaźnika na koniec 2011 r. wyniosła 71% i znacznie przekroczyła załoŝoną wartość docelową (50%). Ponadto, wśród tych osób 7% zdecydowało się na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Wyniki badania wskazują równieŝ, iŝ utrzymanie miejsca pracy zróŝnicowane jest ze względu na wykształcenie i miejsce zamieszkania uczestników. Po zakończeniu udziału w projekcie pracowało 86% osób z wykształceniem wyŝszym i jednie 59% z wykształceniem średnim lub policealnym. Jednocześnie, 86% uczestników projektów zamieszkiwało na obszarach miejskich i niespełna co drugi na obszarach wiejskich. Ponadto, w odniesieniu do projektów outplacementowych i szkoleń przekwalifikowujących w Poddziałaniu w Planach działania na rok 2011 wprowadzono kryteria dostępu dotyczące efektywności zatrudnieniowej wsparcia udzielanego w Priorytecie VIII. Pierwsze dane dotyczące pomiaru efektywności zatrudnieniowej w Priorytecie VIII dostępne będą za I półrocze 2012 r. W odniesieniu do celu 2. do końca grudnia 2011 r. na szczeblu lokalnym i regionalnym zawiązano 195 partnerstw (sieci lokalnych), co stanowi 98% realizacji wartości docelowej. Najwięcej inicjatyw realizowano w województwach: dolnośląskim (52) oraz zachodniopomorskim (33). śadne partnerstwo nie zostało natomiast zawiązane w województwie podkarpackim. Jednocześnie, w toku uzgodnień podczas przeglądu śródokresowego zrezygnowano z realizacji pomiaru powyŝszego wskaźnika w projektach realizowanych od 1 stycznia 2012 r. Zgodnie z badaniem ewaluacyjnym pt. Ocena systemu monitorowania i wartości wskaźników PO KL miernik został uznany za nieadekwatny i nieskuteczny. Ponadto, badanie wskazało na brak związku pomiędzy wzrostem liczby partnerstw, a poprawą funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą. 253

254 Warto zaznaczyć, iŝ projekty konkursowe w Poddziałaniu przyczyniające się do wzmacniania lokalnego partnerstwa na rzecz adaptacyjności cieszyły się w 2011 r., podobnie jak w 2010 r., małym zainteresowaniem wśród beneficjentów (zaledwie 373 złoŝone wnioski o dofinansowanie). Wynika to z ograniczonej liczby podmiotów uprawnionych do aplikowania o środki (partnerzy społeczni: organizacje pracodawców i przedstawicielstwa pracownicze). Niemniej, nie przekłada się to na poziom kontraktacji stopień wykorzystania alokacji w Poddziałaniu wyniósł 61%, przy średniej dla Priorytetu VIII - 63%. Analizując postęp rzeczowy w Priorytecie VIII warto zwrócić uwagę na znaczący postęp wykonania wskaźnika liczba osób, które ukończyły udział w staŝach lub szkoleniach praktycznych dla pracowników przedsiębiorstw w jednostkach naukowych, pracowników naukowych jednostek naukowych oraz pracowników naukowych i naukowo- dydaktycznych uczelni w przedsiębiorstwach, który nie wpisuje się bezpośrednio w realizację Ŝadnego z celów szczegółowych Priorytetu. Do końca 2011 r. wsparciem zostało objętych 1,3 tys. osób, co stanowi 163% realizacji celu oraz daje 48%-owy przyrost w odniesieniu do 2010 r. Wśród tych osób udział w staŝach lub szkoleniach praktycznych w jednostkach naukowych ukończyło 580 pracowników przedsiębiorstw oraz 716 pracowników naukowych - w przedsiębiorstwach. Rys. 101 Realizacja wskaźnika liczba osób, które ukończyły udział w staŝach lub szkoleniach praktycznych, w tym liczba pracowników naukowych, którzy ukończyli udział w staŝach lub szkoleniach praktycznych w przedsiębiorstwach wg województw 27 Zachodniopomorskie 45 Pomorskie 118 Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie 11 Dolnośląskie 80 Opolskie 26 Mazowieckie 24 Łódzkie 16 Lubelskie 6 Świętokrzyskie 15 Śląskie Małopolskie Podkarpackie Liczba osób, które ukończyły udział w staŝach lu szkoleniach praktycznych 103 do do do do 48 6 do 31 Liczba pracow ników naukow ych w przedsiębiorstw ach 120 Liczba pracow ników naukow ych w przedsiębiorstw ach Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Analizując powyŝszy wykres najwięcej osób ukończyło udział w staŝach i szkoleniach praktycznych w województwie podlaskim (329), warmińsko-mazurskim (151) oraz lubuskim (143), najmniej zaś w województwie świętokrzyskim (6), podkarpackim (10) i śląskim (15). Biorąc pod uwagę pracowników naukowych, którzy ukończyli udział w staŝach lub szkoleniach praktycznych w przedsiębiorstwach najwięcej osób uzyskało wsparcie w województwie warmińsko-mazurskim (118) i małopolskim (103). Biorąc pod uwagę wsparcie współpracy między sferą nauki i przedsiębiorstwami w Poddziałaniu realizowane są projekty systemowe skierowane do doktorantów. Przykładem jest projekt realizowany przez Samorząd Województwa Dolnośląskiego pn. Przedsiębiorczy doktorant inwestycja w innowacyjny rozwój regionu. Głównym celem projektu, realizowanego od stycznia 2010 r. do końca maja 2013 r. na kwotę 2,9 mld EUR, jest zwiększenie innowacyjności gospodarki regionu poprzez wzmocnienie współpracy między sektorem nauki i przemysłem. W ramach projektu wsparciem zostaną objęci doktoranci, którzy mają otwarte przewody doktorskie w dolnośląskich uczelniach wyŝszych lub dolnośląskich instytucjach naukowych i których tematyka pracy jest spójna z dziedzinami uznanymi za szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju województwa 254

255 dolnośląskiego, tj: technologie informacyjne, projektowanie, wytwarzanie i zastosowanie materiałów zaawansowanych, nauka i technologie na rzecz poprawy jakości Ŝycia, odnawialne i alternatywne źródła energii. Co waŝne, dodatkowym wymogiem stawianym wobec doktorantów będzie konieczność nawiązania i uszczegółowienia zakresu współpracy w obszarze prowadzonych przez siebie badań z co najmniej jednym przedsiębiorcą z województwa dolnośląskiego. Docelowo planowana jest wypłata 120 stypendiów w ramach dwóch edycji. W Priorytecie VIII udzielane jest równieŝ wsparcie systemowe mające na celu m.in. opracowanie i aktualizację Regionalnych Strategii Innowacji (RSI), tworzenie i rozwój sieci współpracy i wymianę informacji między naukowcami a przedsiębiorcami w zakresie innowacji i transferu technologii na poziomie regionalnym i lokalnym (Poddziałanie Regionalne Strategie Innowacji). Przykładem projektu systemowego realizowanego w ww. zakresie jest projekt Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi pn. Kapitał innowacji. E-rozwój województwa łódzkiego. Celem głównym projektu, realizowanego od stycznia 2011 r. do końca grudnia 2013 r., jest podniesienie lub nabycie wiedzy i umiejętności w zakresie innowacji i społeczeństwa informacyjnego przez 800 mieszkańców województwa łódzkiego odpowiedzialnych za opracowanie i wdraŝanie Regionalnej Strategii Innowacji. Ponadto, planowane są szkolenia z zakresu innowacji i społeczeństwa informacyjnego dla 400 pracowników lokalnej administracji samorządowej odpowiedzialnych za opracowanie i wdraŝanie RSI oraz szkolenia z zakresu innowacji i społeczeństwa informacyjnego dla 400 osób, w tym przedsiębiorców, pracowników naukowych, zrzeszeń przedsiębiorców związanych z wdraŝaniem RSI. PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu VIII. Wskaźniki Liczba przedsiębiorstw, które zostały objęte wsparciem w zakresie projektów szkoleniowych (projekty o charakterze regionalnym) Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET VIII Cel szczegółowy 1. Rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej przedsiębiorstwo Wskaźniki produktu Realizacja docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Liczba pracujących osób dorosłych, które zakończyły udział w projektach szkoleniowych, w tym: osoba Realizacja O: K: M: liczba osób w wieku powyŝej 50. roku Ŝycia O: K: M: docelowa Ø bazowa 0 Szacowana realizacja b/d Liczba pracowników o niskich kwalifikacjach, którzy zakończyli udział w projektach osoba Realizacja O: K: M: docelowa bazowa 0 255

256 Odsetek przedsiębiorstw, których pracownicy zakończyli udział w szkoleniach w ramach Priorytetu - w ogólnej liczbie aktywnych przedsiębiorstw (projekty o charakterze regionalnym) % Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Realizacja 0 0 0,06% 0,9% 1,77% docelowa 6% bazowa b/d Odsetek pracowników, których wynagrodzenia wzrosły w okresie do 6 m-cy po zakończeniu udziału w projekcie % Realizacja O: 21,9% n/d 24,7% badanie K: ,3% ewalua 20,4% cyjne M: 25,1% co dwa 29,9% lata docelowa 10% bazowa Cel szczegółowy 2. Poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą Liczba przedsiębiorstw, którym udzielono wsparcia w zakresie skutecznego przewidywania i zarządzania zmianą Liczba pracowników zagroŝonych negatywnymi skutkami procesów restrukturyzacji w przedsiębiorstwach, którzy zostali objęci działaniami szybkiego reagowania instytucja/ przedsiębiorstwo osoba Wskaźniki produktu Realizacja b/d docelowa 530 bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa bazowa 0 Liczba osób zwolnionych w przedsiębiorstwach dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi, którzy zostali objęci działaniami szybkiego reagowania Relacja liczby pracowników zagroŝonych utrata pracy i osób zwolnionych w przedsiębiorstwach dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi objętych działaniami szybkiego reagowania w stosunku do liczby pracowników objętych zwolnieniami grupowymi, osoba % Szacowana realizacja Realizacja O: K: M: docelowa bazowa Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Realizacja 0 0 0,20% 10,4% 10,3% docelowa bazowa 10% b/d 256

257 zgłaszanymi do urzędów pracy Odsetek osób, które w okresie do 6 m-cy po zakończeniu udziału w projekcie znalazły pracę, rozpoczęły działalność gospodarczą lub kontynuowały zatrudnienie w dotychczasowym miejscu pracy w ogólnej liczbie osób, które zakończyły udział w projekcie % Realizacja O: ,70% n/d 71,0% badanie K: - - b/d ewalua 69,5% cyjne M: - - b/d co dwa 72,6% lata docelowa 50% bazowa 0 Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia Do końca 2011 r. udział w projektach w obszarze adaptacyjności rozpoczęło 608,6 tys. osób, w tym 334,3 tys. kobiet. Uczestnicy projektów w Priorytecie VIII stanowili tym samym 13% wszystkich osób, które rozpoczęły udział w projektach w ramach całego Programu. Blisko 80% (488,1 tys. osób) uczestników zakończyło udział w projektach zgodnie z zaplanowaną ścieŝką uczestnictwa. Kontynuuje udział w projektach 104,8 tys. osób (17% wszystkich osób), natomiast 15,8 tys. (3% wszystkich osób) uczestników przerwało swój udział w projektach. Rys. 102 Uczestnicy, którzy rozpoczęli udział w projektach w Priorytecie VIII do końca 2011 r. w podziale na osoby, które zakończyły, kontynuują i przerwały udział w projektach wg województw mazowieckie lubelskie śląskie małopolskie wielkopolskie pomorskie kujawsko-pomorskie łódzkie świętokrzyskie dolnośląskie podkarpackie podlaskie zachodniopomorskie opolskie warmińsko-mazurskie lubuskie 48,5 tys. 47,1 tys. 45,9 tys. 45,8 tys. 44,1 tys. 40,8 tys. 39,9 tys. 39,7 tys. 38,3 tys. 35,2 tys. 31 tys. 27 tys. 24,3 tys. 20,9 tys. 14,4 tys. 65,5 tys zakończyły udział kontunuują udział przerwały udział Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Warto zwrócić uwagę na znaczną przewagę osób, które zakończyły udział w projektach nad osobami, które w dalszym ciągu kontynuują swój udział. Struktura uczestników projektów zaprezentowana na powyŝszym wykresie odzwierciedla zaawansowany etap wdraŝania Programu. Analizując liczbę uczestników projektów najwięcej osób rozpoczęło swój udział w projektach w województwie mazowieckim (65,5 tys. osób), lubelskim (48,5 tys. osób) i śląskim (47,1 tys. osób). Największy wzrost liczby uczestników, którzy rozpoczęli udział w projektach odnotowano w województwie mazowieckim (38,8 tys. osób, przyrost o 145%) i śląskim (20 tys. osób, przyrost o 74%). Najmniej osób rozpoczęło udział w projektach w województwie lubuskim (14,4 tys. osób) i warmińsko-mazurskim (20,9 tys. 257

258 osób). Jednocześnie w województwie lubuskim odnotowano tempo wzrostu uczestników na poziomie zaledwie 17%, które jest jednym z najniŝszych w kraju. Biorąc pod uwagę specyfikę Priorytetu VIII i kierowanie wsparcia do przedsiębiorstw i osób pracujących, do końca 2011 r. swój udział w projektach rozpoczęło ponad 579,5 tys. osób zatrudnionych, co stanowiło blisko 95% wszystkich uczestników biorących udział w Priorytecie oraz 34% wszystkich osób zatrudnionych, które rozpoczęły swój udział w Programie. Ponadto, swój udział w projektach rozpoczęło 20,9 tys. osób nieaktywnych zawodowo, które stanowiły 3% wszystkich uczestników Priorytetu VIII. Wśród osób nieaktywnych zawodowo rozpoczęło udział w projektach 18,7 tys. osób uczących lub kształcących się. Wsparcie w Priorytecie VIII uzyskało równieŝ 8,2 tys. osób bezrobotnych. Analizując strukturę osób zatrudnionych w obszarze adaptacyjności naleŝy zauwaŝyć, iŝ największą liczbę stanowiły osoby zatrudnione w duŝych przedsiębiorstwach (20,3%, 116,5 tys. osób, w tym 57,7 tys. kobiet) oraz zatrudnieni w administracji publicznej (111,6 tys. osób, w tym 74,5 tys. kobiet). Czynnikiem mającym wpływ na wysoki udział pracowników zatrudnionych w administracji publicznej w strukturze osób zatrudnionych w Priorytecie VIII jest moŝliwość uczestniczenia tych osób w projektach, do których osoby pracujące zgłaszają się z własnej inicjatywy. Bardzo duŝą grupę osób zatrudnionych stanowiły równieŝ osoby zatrudnione w małych (17,6%, 102,1 tys. osób) i średnich przedsiębiorstwach (15,7%, 91 tys. osób). Łącznie osoby te stanowiły 33,3% wszystkich osób zatrudnionych w Priorytecie VIII, natomiast łącznie z pracownikami mikroprzedsiębiorstw osoby te stanowią 47% ogółu. Rys. 103 Struktura osób pracujących uczestniczących w projektach w Priorytecie VIII PO KL (%) zatrudnieni w organizacjach pozarządowych zatrudnieni w 1,3% administracji publicznej 19,3% inni 5,4% rolnicy 5,3% samozatrudnieni 1,6% zatrudnieni w mikroprzedsiębiorstwach 13,7% zatrudnieni w dużych przedsiębiorstwach 20,1% zatrudnieni w średnich przedsiębiorstwach 15,7% zatrudnieni w małych przedsiębiorstwach 17,6% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Analizując osoby, które rozpoczęły udział w projektach w grupach wiekowych i 55-64, liczniejszą grupę stanowiły osoby młode (71,8 tys. osób) niŝ osoby starsze (38,5 tys. osób). Ponadto, osoby w wieku lata stanowiły 12% wszystkich uczestników projektów w Priorytecie VIII, natomiast osoby starsze - 6% wszystkich uczestników. Wśród grupy w wieku lata 96% stanowiły osoby zatrudnione. W porównaniu do 2010 r. nastąpił znaczny wzrost udziału osób młodych w projektach. W 2011 r. do udziału w projektach przystąpiło 31,2 tys. osób w wieku lata (84% przyrost). W przypadku osób w wieku lata do udziały w projektach w 2011 r. przystąpiło natomiast 16,7 tys. osób (77% przyrost). Do końca 2011 r. do udziału w projektach w Priorytecie VIII przystąpiło ponad 47 tys. przedsiębiorstw, w tym przewaŝającą liczbę stanowiły mikroprzedsiębiorstwa (27,5 tys., 59%). Ponadto, wsparciem zostało objętych 13 tys. małych przedsiębiorstw (28%), 4,6 tys. średnich przedsiębiorstw (10%) oraz 1,9 tys. duŝych przedsiębiorstw (4%). 258

259 Rys. 104 Struktura przedsiębiorstw objętych wsparciem w Priorytecie VIII PO KL (%) Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Analizując strukturę uczestników ze względu na wykształcenie najwięcej uczestników projektów posiadało wykształcenie wyŝsze (288,4 tys. osób, w tym 180,6 tys. kobiet, 47% wszystkich uczestników) i ponadgimnazjalne (190,2 tys. osób, w tym 82,3 tys. kobiet, 31% wszystkich uczestników). Pozostałą część osób uczestniczących w projektach stanowiła grupa posiadająca wykształcenie pomaturalne (112,2 tys. osób, 18% wszystkich uczestników) oraz podstawowe, gimnazjalne i niŝsze (17,8 tys. osób, 3% wszystkich uczestników). Analizując wyniki Badania osiągniętych wartości wskaźników komponentu regionalnego PO KL, główną formą wsparcia stosowaną w Priorytecie VIII są szkolenia, w których uczestniczyło 87% badanych (88% w Poddziałaniu i 84% w Poddziałaniu 8.1.2). Głównie są to szkolenia zawodowe (68%), komputerowe (18%) i językowe (15%). Wsparciem w postaci doradztwa zawodowego w Priorytecie VIII zostało objętych natomiast 20% badanych. Warto zwrócić uwagę na występujące róŝnice w stosowaniu róŝnych form wsparcia pomiędzy Poddziałaniami i Doradztwo zawodowe, pomoc psychologa, staŝe czy opracowywanie indywidualnych planów działania to wsparcie specyficzne głównie dla projektów outplacementowych (Poddziałanie 8.1.2). Jednocześnie, spośród stosowanych w Priorytecie form wsparcia za najbardziej uŝyteczne zostały uznane staŝe (za bardzo pomocne uznaje je trzy czwarte byłych praktykantów) i szkolenia (69% uznaje je za bardzo pomocne). Realizacja celów strategii Europa 2020 Realizacja Priorytetu VIII pozostaje zbieŝna z celami określonymi w ramach strategii Europa 2020 oraz wpisuje się w realizację jej następujących priorytetów: inteligentny rozwój poprzez projekty przyczyniające się do realizacji celu szczegółowego 1. Rozwój wykwalifikowanej i zdolnej do adaptacji siły roboczej w szczególności poprzez rozwijanie Regionalnych Strategii Innowacji oraz tworzenie i rozwijanie sieci współpracy pomiędzy biznesem a jednostkami B+R; zrównowaŝony rozwój poprzez projekty przyczyniające się do realizacji celu szczegółowego 2. Poprawa funkcjonowania systemu przewidywania i zarządzania zmianą gospodarczą. Priorytet VIII wpisuje się w następujące obszary interwencji: zwiększanie zdolności adaptacyjnych pracowników, firm, przedsiębiorstw i przedsiębiorców (kod nr: 62, 63, 64); poprawa jakości kapitału ludzkiego (kod nr: 74). Do końca 2011 r. w ramach wszystkich ww. obszarów interwencji wdraŝanych w Priorytecie VIII PO KL podpisano ponad 5 tys. umów na kwotę blisko 1,1 mld EUR (14% środków zakontraktowanych 259

260 ogółem w PO KL). Najwięcej środków zakontraktowano w ramach projektów wpisujących się w realizację kategorii nr 62 rozwój systemów i strategii uczenia się przez całe Ŝycie w przedsiębiorstwach; szkolenia i usługi na rzecz zwiększenia zdolności adaptacyjnych pracowników do zmian; promowanie przedsiębiorczości i innowacji ponad 639,9 mln EUR. Biorąc pod uwagę wydatkowanie do końca 2011 r. rozliczono w ramach podpisanych umów 584,7 mln EUR (56% zakontraktowanych środków). Najwięcej zakontraktowanych środków zostało rozliczonych w projektach wpisujących się w realizację kategorii nr 62 (60%, 356,5 mln EUR) i 64 rozwój specjalistycznych usług w zakresie zatrudnienia, szkolenia i wsparcia w związku z restrukturyzacją sektorów i przedsiębiorstw, rozwój systemów przewidywania zmian w sferze zatrudnienia i zapotrzebowania na kwalifikacje i przyszłych wymogów w zakresie zatrudnienia i kwalifikacji (58%, 154 mln EUR). Problemy w realizacji Priorytetu Częstym problemem wskazywanym przez Instytucje Pośredniczące w Priorytecie VIII jest niewielkie zainteresowanie projektodawców realizacją projektów innowacyjnych testujących oraz wyodrębnionych projektów współpracy ponadnarodowej. Jednocześnie, wnioski składane w odpowiedzi na konkurs są bardzo niskiej jakości. IP w ramach ogłoszonych konkursów, w celu przybliŝenia projektodawcom tematyki i realizacji projektów innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej organizowała spotkania informacyjne przy udziale ekspertów Krajowej Instytucji Wspomagającej. Ponadto pracownicy IP na bieŝąco udzielają informacji odnośnie przygotowania tego rodzaju wniosków. 3.9 PRIORYTET IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Informacja na temat finansowych postępów realizacji priorytetu Projekty realizowane w Priorytecie IX przyczyniają się do wyrównywania szans edukacyjnych, podniesienia aktrakcyjności i jakości szkolnictwa wyŝszego, podniesienia kwalifikacji kadr systemu oświaty oraz upowszechnienia kształcenia się osób dorosłych. Alokacja finansowa przeznaczona na realizację Priorytetu IX PO KL po uwzględnieniu zmian dokonanych w toku przeglądu śródokresowego PO KL wynosi ponad 1,98 mld EUR (w tym wkład EFS ponad 1,68 mld EUR). W wyniku zmian Programu alokacja na Priorytet IX zwiększyła się łącznie o 278,4 mln EUR (w tym 236,6 mln EUR EFS) dzięki przeniesieniu części alokacji z Priorytetu III PO KL oraz alokowaniu dodatkowych środków krajowej rezerwy wykonania. Od początku realizacji Programu zainteresowanie realizacją projektów w Priorytecie IX jest bardzo duŝe. Do końca 2011 r. ocenę formalną przeszło blisko 43,9 tys. wniosków o dofinansowanie realizacji projektów o łącznej wartości blisko 5,1 mld EUR, co stanowi ponad 250% alokacji na lata WdraŜanie Priorytetu IX jest dość zaawansowane pod względem finansowym. Do końca 2011 r. w ramach Priorytetu podpisano blisko 11,7 tys. umów z projektodawcami o wartości środków publicznych blisko 1,2 mld EUR, w tym ponad 1 mld EUR EFS, co stanowi ok. 60% alokacji na lata , w porównaniu z poziomem wykorzystania alokacji w ramach całego komponentu regionalnego wynoszącym ok. 64%. Najbardziej zaawansowane pod względem wykorzystania środków dostępnych w ramach alokacji było Działanie 9.3 Upowszechnienie formalnego kształcenia ustawicznego w formach szkolnych ok. 67%, najniŝszy zaś poziom kontraktacji odnotowano w Działaniu 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego ok. 52%. Poziom wydatkowania środków w Priorytecie IX PO KL jest najniŝszy spośród wszystkich osi priorytetowych komponentu regionalnego PO KL (średnio 44,4%). Na koniec 2011 r. wartość wydatkowanych środków wyniosła ok. 642,2 mln EUR, w tym 545,9 mln EUR EFS, co stanowi ok. 32,5% alokacji w porównaniu z poziomem wykorzystania alokacji w ramach całego komponentu regionalnego wynoszącym ok. 44,4%. Na poziomie poszczególnych Działań, najwyŝszy poziom wydatkowania wystąpił w Działaniu ,3%, najniŝszy w Działaniu 9.2 Podniesienie jakości i atrakcyjności szkolnictwa zawodowego 23,8% (z wyłączeniem Działania 9.6 wdraŝanego od 2012 r.). Niemniej jednak, zgodnie z prognozą kontraktacji na podstawie zapisów Planów działania na 2012 r. dla Priorytetu IX, w ramach Działania 9.2 przewidziano podpisanie umów o wartości blisko 450 mln EUR (ponad 1,87 mld PLN). Zaplanowana kwota konsumuje alokację przewidzianą na realizację Działania 9.2 w ok. 90%, co świadczy o potencjalnym braku zagroŝenia wykorzystania środków na ten cel. 260

261 Rys. 105 Stopień wykorzystania alokacji według Działań Priorytetu IX PO KL (%) 80% 70% 60% 60,0% 50% 40% 30% 32,4% 20% 10% 0% 66,6% 36,8% 52,1% 23,8% 66,9% 36,3% 61,5% 35,8% 64,3% 46,3% Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty Działanie 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego poziom kontraktacji Działanie 9.3 Upowszechnienie formalnego kształcenia ustawicznego w formach szkolnych Priorytet IX - kontraktacja Działanie 9.4 Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty Działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich poziom wydatkowania Priorytet IX - wydatkowanie Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Analiza poziomu finansowego zaawansowania poszczególnych Działań Priorytetu IX wskazuje, iŝ pod względem zakontraktowanych środków nadal największym zainteresowaniem beneficjentów cieszy się Działanie 9.1, w tym szczególnie projekty dotyczące objęcia wychowaniem przedszkolnym dzieci. Jednocześnie relatywnie wysoka kontraktacja oraz wydatkowanie w Działaniu 9.3 wynikają z realokacji dokonanych podczas przeglądu śródokresowego. NajwyŜsze tempo wydatkowania środków w Działaniu 9.5 wiąŝe się ze specyfiką realizacji oddolnych inicjatyw lokalnych projektów z niewielkim budŝetem (do 50 tys. PLN) i zazwyczaj jednorocznych. Spadek poziomu kontraktacji i wydatkowania w Działaniu 9.1 wiąŝe się z przeniesieniem dodatkowych środków na realizację Poddziałania Zmniejszanie nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej (kwota 126,7 mln EUR, w tym 107,7 mln EUR EFS) oraz Poddziałanie Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie róŝnic w jakości usług edukacyjnych (191,5 mln EUR, w tym 162,8 mln EUR EFS). Dodatkowe środki zostały przeniesione z Priorytetu III PO KL w związku z realizacją projektów dotyczących indywidualizacji nauczania w klasach I-III szkół podstawowych oraz zwiększeniem puli środków na upowszechnienie edukacji przedszkolnej. Oba Poddziałania zostały równieŝ zasilone środkami pochodzącymi z krajowej rezerwy wykonania. Analizując postęp finansowy w Priorytecie IX w ujęciu regionalnym, najbardziej zaawansowane pod względem wykorzystania alokacji w odniesieniu do zawartych umów były województwa: małopolskie (77,5%), dolnośląskie (71,6%) i pomorskie (71,1%). NajniŜszy poziom kontraktacji odnotowano natomiast w województwach: opolskim (46,1%) oraz podlaskim (47,4%). 261

262 Rys. 106 Stopień wykorzystania alokacji w Priorytecie IX PO KL wg województw (%) 80% 70% 60% 60,0% 50% 40% 30% 20% 10% 71,6% 35,6% 56,3% 30,4% 53,6% 31,4% 63,6% 38,7% 68,2% 42,5% 77,5% 41,7% 55,6% 21,1% 46,1% 32,8% 54,9% 34,0% 47,4% 31,9% 71,1% 37,5% 57,3% 26,6% 59,4% 35,7% 55,5% 36,0% 58,8% 28,2% 51,3% 33,9% 32,4% 0% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie poziom kontraktacji Priorytet IX - kontraktacja małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie poziom wydatkowania Priorytet IX - wydatkowanie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK (wg stanu na 31/12/11) Tempo wydatkowania dostępnej alokacji było równieŝ dość zróŝnicowane regionalnie. Jak widać na wykresie powyŝej, najwięcej wydatków zatwierdzono dotychczas w województwach: łódzkim (42,5%), małopolskim (41,7%) oraz lubuskim (38,7%). NajniŜszy poziom wykorzystania alokacji odnotowano natomiast w województwie mazowieckim (21,1%), wielkopolskim (28,2%) i śląskim (29,6%), w których odnotowano dość istotne opóźnienia w wydatkowaniu zakontraktowanych środków. Realizacja celów Priorytetu Cel 1. Zmniejszenie nierówności w upowszechnieniu edukacji, szczególnie pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi W ramach projektów przyczyniających się do realizacji celu 1. Zmniejszenie nierówności w upowszechnieniu edukacji, szczególnie pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi do końca 2011 r. wsparciem objęto blisko 3,2 tys. ośrodków wychowania przedszkolnego, a ponad 96,8 tys. dzieci w wieku 3-5 lat na obszarach wiejskich uczestniczyło w róŝnych formach edukacji przedszkolnej, co świadczy o ogromnym zainteresowaniu tą formą wsparcia w regionach. Największą liczbę ośrodków wychowania przedszkolnego objęto wsparciem w województwie podkarpackim (362), śląskim (341) i kujawsko-pomorskim (295). W ramach przeglądu śródokresowego, mając na uwadze poziom dostępności wczesnej edukacji oraz zdefiniowane w krajowych dokumentach strategicznych wyzwania, jakie stoją przed Polską w tym obszarze, IZ podjęła decyzję o zintensyfikowaniu wsparcia na rzecz upowszechniania edukacji przedszkolnej, przy jednoczesnym podniesieniu wartości docelowej wskaźnika odpowiadającego powyŝszemu załoŝeniu, oraz realokacji w ramach Priorytetów PO KL dodatkowych środków w wysokości 150 mln EUR (127,5 mln EFS) na realizację tego typu wsparcia. 262

263 Rys. 107 Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym a liczba ośrodków wychowania przedszkolnego, które uzyskały wsparcie w ramach PO KL wg województw % % Pomorskie 62% 169 Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie 62.8% Podlaskie Kujawsko-Pomorskie 69.9% Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym (w %) 79,2 do 83,3 74,9 do 79,2 70,6 do 74,9 66,3 do 70,6 62 do 66,3 Liczba ośrodków wychowania przedszkolnego wspartych w Priorytecie IX % % 111 Wielkopolskie 205 Lubuskie Mazowieckie 75.1% 72.2% 180 Łódzkie % Lubelskie 164 Dolnośląskie 83.3% % 66.5% 199 Świętokrzyskie Opolskie 76.1% 341 Śląskie 72.3% 65.8% Małopolskie Podkarpackie Liczba ośrodków Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) i danych GUS Realizacji celu 1 w odniesieniu do wsparcia edukacji przedszkolnej słuŝyły projekty wdraŝane w Poddziałaniu Zmniejszanie nierówności w stopniu upowszechnienia edukacji przedszkolnej wyłaniane do dofinansowania w trybie konkursowym. Do końca 2011 r. rozpoczęto realizację 1,3 tys. projektów o łącznej wartości ponad 215,4 mln EUR (183,1 mln EUR EFS). Beneficjentami realizowanych projektów były najczęściej jednostki samorządu terytorialnego (ok. 69% projektów) oraz podmioty z sektora non-profit, tj. fundacje, stowarzyszenia i Kościół Katolicki (ok. 18% projektów). Co 10 projekt (ok. 9%) był natomiast realizowany przez przedsiębiorstwo. W rezultacie podejmowanych w ramach PO KL działań wsparciem w postaci edukacji przedszkolnej w róŝnych formach objęto 20,5% dzieci na obszarach wiejskich w wieku 3-5 lat. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na wsi w ramach PO KL był zróŝnicowany regionalnie i wahał się między 7,2% w województwie wielkopolskim a 48% na Opolszczyźnie. NajwyŜszy odsetek dzieci uczęszczających do przedszkoli odnotowano równieŝ w województwach: świętokrzyskim (37%), podkarpackim (blisko 35%) i na Śląsku (34,6%). PoniŜej 10% dzieci z obszarów wiejskich objęto wsparciem w Małopolsce (8,3%) 35. Docelowy, tj. określony w znowelizowanym PO KL, 20% poziom osiągnęło dotychczas 9 województw. Szczegółowe dane dotyczące wszystkich województw przedstawiono na mapie poniŝej. 35 Dane szacunkowe. Liczba dzieci szacowana na podstawie danych GUS wg stanu na r. 263

264 Rys. 108 Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na wsi w ramach PO KL wg województw 18% Zachodniopomorskie 19.1% Pomorskie 20.8% Warmińsko-Mazurskie 24.6% 25.7% Podlaskie Kujawsko-Pomorskie Odsetek dzieci 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym na wsi w ramach PO KL 39,9 do 48 31,7 do 39,9 23,5 do 31,7 15,3 do 23,5 7,1 do 15,3 7.2% 26.4% Wielkopolskie Lubuskie 15.5% Dolnośląskie 48% Opolskie 10.5% Mazowieckie 17.2% Łódzkie 20.9% Lubelskie 37.1% Świętokrzyskie 34.6% Śląskie 8.3% 34.9% Małopolskie Podkarpackie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) i danych GUS W I kwartale 2011 r. IZ PO KL zebrała informacje z poszczególnych województw dotyczące trwałości utworzonych przedszkoli. Na podstawie danych dotyczących wsparcia w ramach projektów zakończonych do końca roku 2011, moŝna stwierdzić, Ŝe: - 86,4% wszystkich ośrodków edukacji przedszkolnej wspartych w ramach zakończonych projektów nadal funkcjonuje po zakończeniu realizacji projektów (trwałość brutto ośrodków z 1990, które zostały objęte wsparciem w projektach zakończonych). Najlepsze wyniki w tym zakresie uzyskano w województwie śląskim, gdzie 100% ośrodków funkcjonuje nadal po zakończeniu projektów. Bardzo wysoki poziom osiągnięto równieŝ w województwach: opolskim (99,3%) oraz podkarpackim (94,2%). NajniŜszą trwałość projektów zanotowano w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie 59,8% ośrodków przedszkolnych, które otrzymały wsparcie funkcjonuje nadal oraz województwie mazowieckim, gdzie wskaźnik ten osiągnął wartość 69,7%. W pozostałych województwach poziom trwałości przekracza 75%. Warto podkreślić, iŝ w przypadku niektórych województw (np. śląskiego i opolskiego) przyjęto politykę koncentracji wsparcia na dofinansowaniu istniejących przedszkoli, zwiększając liczbę dzieci do nich uczęszczających. Zwiększenie liczby miejsc dla dzieci w przedszkolach ma się z kolei przełoŝyć na wzrost upowszechnienia edukacji przedszkolnej. - 83,2% ośrodków edukacji przedszkolnej wspartych w ramach zakończonych projektów nadal funkcjonuje bez dofinansowania z EFS (trwałość netto ośrodków z 1593). RozbieŜności pomiędzy regionami w tym względzie są szerokie. NajwyŜszy poziom trwałości zanotowano w tym przypadku równieŝ w województwie śląskim (100%) i opolskim (99,2%). NajniŜszy wskaźnik trwałości wystąpił w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie tylko 27,5% ośrodków funkcjonuje po zakończeniu projektów bez dalszego wsparcia z EFS oraz województwie mazowieckim, w którym zanotowano trwałość na poziomie 66,7%. W pozostałych województwach poziom trwałości kształtował się powyŝej 70%. NaleŜy zauwaŝyć, Ŝe problem trwałości przedszkoli będzie podlegał szczegółowej analizie w ramach badania ewaluacyjnego w temacie wsparcia edukacji przedszkolnej w ramach PO KL, którego wyniki będą dostępne w 2012 r. Zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej dotyczącymi zapewnienia trwałości instytucji przedszkolnych, z uwagi na potrzebę wypracowania rozwiązań zobowiązujących samorządy do zapewnienia trwałości struktur (na poziomie kryteriów lub / i w inny sposób), IZ PO KL zaproponowała 264

265 podjęcie następujących działań, ukierunkowanych na zapewnienie trwałości tworzonych w ramach Poddziałania ośrodków edukacji przedszkolnej: koncentracja na tych obszarach lub istniejących ośrodkach edukacji przedszkolnej, które nie otrzymały dotąd środków EFS, wprowadzenie kryterium dostępu odnoszącego się do zapewnienia organu prowadzącego funkcjonowanie ośrodka przedszkolnego, po zakończeniu realizacji projektu. Jednocześnie, w ramach zmian zaproponowanych w Programie po przeglądzie śródokresowym na poziomie Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL został wprowadzony obowiązek zapewnienia finansowania ze środków organu prowadzącego (wkład własny w wysokości 15%). W kontekście realizacji działań w obszarze edukacji przedszkolnej w PO KL warto przyjrzeć się sytuacji w tym zakresie w przekroju terytorialnym. Na mapie poniŝej przedstawiono upowszechnienie edukacji przedszkolnej (ogółem) w przypadku dzieci w wieku 3-5 lat w poszczególnych powiatach. Rys. 109 Upowszechnienie edukacji przedszkolnej wg powiatów w 2010 r. 36 Pomorskie Zachodniopomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Kujawsko-Pomorskie Lubuskie Wielkopolskie Mazowieckie Łódzkie Lubelskie Upowszechnienie edukacji przedszkolnej (dzieci 3-5 lat) wg powiatów 81,9 do 98,6 65,1 do 81,9 48,3 do 65,1 31,5 do 48,3 14,7 do 31,5 Dolnośląskie Opolskie Śląskie Świętokrzyskie Małopolskie Podkarpackie Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL GUS Jak pokazuje mapa, większość białych plam, tj. powiatów o najniŝszym odsetku dzieci objętych edukacją przedszkolną zlokalizowanych jest w północno-wschodniej części kraju. NajniŜszy odsetek dzieci, tj. poniŝej 30%, które uczęszczały do przedszkoli odnotowano w powiatach: suwalskim (14,7%), ostrołęckim (26,8%), chełmskim (29,7%), elbląskim (29,7%) i nowomiejskim (28,1%). Powiaty o najniŝszym upowszechnieniu wychowania przedszkolnego leŝały w granicach województw: warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego, lubelskiego i podlaskiego. Projekty dedykowane formalnemu kształceniu ustawicznemu były realizowane w Działaniu 9.3 Upowszechnienie formalnego kształcenia ustawicznego w formach szkolnych, którego realizacja będzie od 2012 r. kontynuowana w ramach Poddziałania Upowszechnienie kształcenia się dorosłych w formach szkolnych. Do końca 2011 r. w Działaniu 9.3 wdraŝanym w trybie konkursowym przyjęto do realizacji łącznie 413 projektów na kwotą ponad 78,3 mln EUR (w tym 66,6 mln EUR EFS). Najwięcej projektów realizowały przedsiębiorstwa (ok. 47% projektodawców) oraz podmioty z sektora non-profit, tj. stowarzyszenia, fundacje, samorząd gospodarczy i zawodowy (ok. 28% projektów). Jednostki samorządu terytorialnego oraz szkoły i uczelnie wyŝsze były beneficjentami w przypadku ok. 13% projektów wdraŝanych w Działaniu Na podstawie najbardziej aktualnych danych GUS. Brak danych za 2011 r. (stan na dzień 30 kwietnia 2012 r.). 265

266 Do końca 2011 r. w projektach poświęconych formalnemu kształceniu ustawicznemu udział wzięło 25,4 tys. osób (w tym ponad 14,6 tys. kobiet) w wieku lata, co stanowi ok. 18% celu. Na zaistniały stan rzeczy wpływ miało przede wszystkim niewielkie zainteresowanie edukacją w formach szkolnych związane ze specyfiką polskiego systemu oświaty oraz problemy w zrozumieniu przez beneficjentów charakteru form wsparcia w Działaniu 9.3 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego. Najwięcej osób skorzystało ze wsparcia w Wielkopolsce (4,4 tys.), z kolei najmniej, bo zaledwie 323, w województwie lubuskim. Jednocześnie w Planach działania na 2012 r. przewidziano objęcie tą formą wsparcia 53,1 tys. osób do końca 2012 r., co zwiększy realizację wskaźnika do 38% docelowej wartości. Odsetek osób w wieku lata uczestniczących w kształceniu ustawicznym w ramach Priorytetu wyniósł zaledwie 0,1% i wahał się w przedziale od 0,04% w Małopolsce do 0,45% w województwie warmińsko-mazurskim w porównaniu z docelową wartością 1%. Na mapie poniŝej przedstawiono realizację tego wskaźnika w przekroju wojewódzkim. Rys. 110 Realizacja wskaźnika liczba osób dorosłych w wieku lata, które uczestniczyły w formalnym kształceniu ustawicznym w ramach Priorytetu IX wg województw Zachodniopomorskie 551 Pomorskie Kujawsko-Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie 813 Lubuskie 323 Wielkopolskie Mazowieckie Liczba osób dorosłych w wieku lata, które uczestniczyły w formalnym kształceniu ustawicznym w ramach Priorytetu do do do do do 670 Dolnośląskie 679 Opolskie 507 Łódzkie Świętokrzyskie 902 Śląskie Małopolskie 770 Lubelskie Podkarpackie 449 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) W celu zwiększenia adekwatności podejmowanych działań w ramach przeglądu śródokresowego PO KL podjęto decyzję o koncentracji wszystkich form kształcenia przez całe Ŝycie osób dorosłych (formy szkolne, formalne kursy zawodowe i nieformalne szkolenia) w Priorytecie IX PO KL. Dodatkowo Instytucja Zarządzająca PO KL ograniczyła wsparcie w zakresie kształcenia nieformalnego (szkolenia) wyłącznie do tematyki ICT i języków obcych, co ma ułatwić weryfikowalność oferowanych szkoleń, a w konsekwencji zapewnić ich wysoką jakość. W Priorytecie rozpoczęto ponadto realizację ponad 4,3 tys. projektów o charakterze oddolnych inicjatyw społecznych, co stanowi 72% celu określonego w PO KL. Najwięcej inicjatyw oddolnych było realizowanych w województwie mazowieckim (849) oraz w Małopolsce (544), najmniej w lubelskim (64) oraz na Opolszczyźnie (96) i Pomorzu (98). Szczegółowe zestawienie liczby oddolnych inicjatyw lokalnych realizowanych w poszczególnych regionach przedstawia wykres poniŝej. 266

267 Rys. 111 Realizacja wskaźnika liczba oddolnych inicjatyw społecznych podejmowanych w ramach Priorytetu IX PO KL wg województw Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Najwięcej projektów o charakterze oddolnych inicjatyw społecznych realizowały jednostki samorządu terytorialnego (39% projektów) oraz sektor non-profit (37% projektów). Blisko co piąta inicjatywa oddolna (17%) wdraŝana była natomiast przez przedsiębiorstwo. Cel 2. Zmniejszenie nierówności w jakości usług edukacyjnych, szczególnie pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi (w zakresie kształcenia ogólnego) Do realizacji celu 2. Zmniejszenie nierówności w jakości usług edukacyjnych, szczególnie pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi (w zakresie kształcenia ogólnego) przyczyniła się realizacja projektów rozwojowych szkół (podstawowych, gimnazjów i ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie ogólne). Do końca 2011 r. zrealizowano ok. 63% planowanego celu (10 tys. szkół), w tym 92% (4,4 tys.) w przypadku szkół zlokalizowanych na obszarach miejskich oraz 50% (5,6 tys.) w odniesieniu do szkół na wsi. Warto podkreślić, Ŝe w przypadku aŝ 4 regionów cel dotyczący szkół na obszarach miejskich został juŝ zrealizowany, natomiast wykonanie wartości w zakresie szkół na wsi w tych województwach jest nieporównywalnie niŝsze. Cel 2 realizowany jest w ramach Poddziałania Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie róŝnic w jakości usług edukacyjnych, w ramach którego w trybie konkursowym przyjęto do realizacji blisko 3,9 tys. projektów o łącznej wartości ponad 474,8 mln EUR (w tym 403,6 mln EUR EFS). PrzewaŜająca większośc projektów (74%) realizowana była przez jednostki samorządu terytorialnego. Najwięcej szkół zrealizowało projekty rozwojowe w województwie mazowieckim (blisko 2 tys.), najmniej w województwie podlaskim (238). W celu przyspieszenia realizacji wartości docelowej wskaźnika, IP województwa podlaskiego w Planie działania na 2012 r. wprowadziła kryterium dostępu ogranicząjące wsparcie wyłącznie do szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie ogólne, które nie korzystały dotychczas ze wsparcia w tym zakresie. Na wykresie poniŝej przedstawiono poziom realizacji wskaźnika liczba szkół (prowadzących kształcenie ogólne), które zrealizowały projekty rozwojowe w ramach Priorytetu (ogółem i w podziale na obszary miejskie i wiejskie) w ujęciu regionalnym. Do końca 2011 r. łącznie 42% szkół o profilu ogólnym zrealizowało programy rozwojowe, z czego 40% w miastach, a 43% na obszarach wiejskich. IZ PO KL nie dostrzega zagroŝenia realizacji celu dotyczącego wdraŝania programów rozwojowych na obszarach miejskich (42%), niemniej istnieje ryzyko niewykonania wskaźnika dotyczącego obszarów wiejskich. Mając to na uwadze, w Planach działania na 2012 r. niektóre IP ograniczyły wsparcie wyłącznie do szkół zlokalizowanych na wsi. 267

268 Rys. 112 Stopień realizacji wskaźnika liczba szkół (prowadzących kształcenie ogólne), które zrealizowały projekty rozwojowe w ramach Priorytetu (ogółem i w podziale na obszary miejskie i wiejskie) wg województw 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Liczba szkół (prowadzących kształcenie ogólne), które zrealizowały projekty rozwojowe w ramach Priorytetu obszary miejskie obszary wiejskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) W kontekście realizacji programów rozwojowych warto przyjrzeć się wynikom badania ewaluacyjnego Badanie wpływu projektów zrealizowanych w Poddziałaniu PO KL na wzrost jakości i dostępności edukacji w województwie pomorskim. Efektywność zadań podjętych w ramach projektów rozwojowych zmierzono na podstawie oceny skuteczności poszczególnych przedsięwzięć w odniesieniu do czterech potencjalnych rezultatów: poprawy wyników w nauce, zdobycia nowych kompetencji, zniwelowania zagroŝenia przedwczesnego opuszczenia systemu edukacji oraz powrotu do edukacji uczniów, którzy ja porzucili. Badanie wykazało, Ŝe ogólna efektywność podjętych działań (w szkołach realizujących ewaluowane projekty, jak i szkołach z tzw. grupy kontrolnej) plasuje się na poziomie przeciętnym. W grupie realizatorów projektów najskuteczniejszym (we wszystkich czterech wymiarach), lecz przy tym najrzadziej podejmowanym działaniem było działanie skierowane do uczniów zagroŝonych opuszczeniem systemu edukacji. Ponadto wszystkie z podejmowanych przez szkoły działań w największym stopniu przyczyniły się do zdobycia przez uczniów nowych kompetencji, a dopiero w drugiej kolejności do podniesienia wyników w nauce. W największym stopniu do uzyskania tego efektu przyczyniło się zastosowanie nowych i innowacyjnych metod nauczania. W ramach badania nie zidentyfikowano wpływu projektów na jakość edukacji mierzonej wynikami szkoły uzyskanymi podczas egzaminów zewnętrznych. Jak wskazują autorzy raportu, rozwój uczniów i ich kompetencji uzyskiwany dzięki realizacji projektu mógł ujawnić się w obszarach, które nie są przedmiotem weryfikacji i pomiaru w ramach tych egzaminów. Dyrekcja szkół oraz nauczyciele dostrzegają, Ŝe konkretni uczniowie biorący udział w projekcie w zdecydowanej większości poprawili swoje wyniki szkolne. Ponad 70% z nich uznało, Ŝe stopień poprawy wyników był duŝy i bardzo duŝy. Jednocześnie 4/5 uczniów deklaruje, Ŝe w wyniku uczestnictwa w projekcie poszerzyło swoje zainteresowania, a 3/4 uczniów uwaŝa, Ŝe zajęcia pomogły im lepiej zrozumieć poruszane zagadnienia. W 2011 r. odnotowano równieŝ niewielki wzrost liczby szkół podstawowych, które zrealizowały projekty dot. indywidualizacji nauczania (nowy wskaźnik uwzględniony w ramach przeglądu śródokresowego), która wyniosła 178 szkół. Dotychczas tylko w 4 województwach odnotowano realizację tego wskaźnika, z czego najwięcej na Podlasiu (101 szkół) i Opolszczyźnie (75) oraz po jednej szkole na Dolnym Śląsku i w województwie świętokrzyskim. Odsetek szkół podstawowych, które zrealizowały takie projekty kształtuje się na poziomie 1,3%. Cel 3. Podniesienie atrakcyjności i jakości kształcenia zawodowego W ramach realizacji celu 3. Podniesienie atrakcyjności i jakości kształcenia zawodowego na koniec 2011 r. blisko 2,6 tys. szkół i placówek kształcenia zawodowego (86% celu) wdroŝyło programy rozwojowe ukierunkowane na zmniejszenie dysproporcji w osiągnięciach uczniów w trakcie procesu kształcenia oraz podnoszenie jakości procesu kształcenia zawodowego (np. dodatkowe zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, doradztwo i opieka pedagogiczno-psychologiczna, 268

269 dodatkowe zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne). Najwięcej szkół skorzystało ze wsparcia w województwie małopolskim (297), najmniej w świętokrzyskim (55). Rys. 113 Realizacja wskaźnika liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego, które wdroŝyły programy rozwojowe wg województw Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie 70 Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie 61 Podkarpackie Podlaskie Liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego, które wdrożyły programy rozwojowe 306 Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie 100 Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego, które współpracowały z przedsiębiorstwami w zakresie wdrażania programów rozwojowych Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Spośród realizowanych programów rozwojowych szkół zawodowych ok. 1,3 tys. (50%) wdraŝano we współpracy z przedsiębiorstwami. Najwięcej szkół współpracowało z firmami na Dolnym Śląsku (266 z 270 szkół wdraŝających programu rozwojowe) oraz na Pomorzu (236 z 306 szkół). Wspomniane wyŝej programy rozwojowe realizowane były w ramach projektów konkursowych wdraŝanych w Działaniu 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego. Do końca 2011 r. rozpoczęto realizację blisko 1,2 tys. projektów w tym Działaniu na kwotę ponad 260,1 mln EUR (w tym 221,1 mln EUR EFS). Podobnie jak w przypadku innych projektów w Priorytecie IX, większość z nich realizowały jednostki samorządu terytorialnego (ok. 58%) oraz szkoły i placówki oświatowe. Co ósmy projekt (ok. 13%) wdraŝany był natomiast przez przedsiębiorców, w większości mikroprzedsiębiorstwa i małe firmy. W 2011 r. zrealizowano juŝ cel dot. wdroŝenia programów rozwojowych przez 50% szkół prowadzących kształcenie zawodowe (wykonanie 61%). Jednocześnie ok. 31% szkół współpracowało z przedsiębiorcami podczas wdraŝania programów rozwojowych w porównaniu z celem na zakończenie realizacji Programu wynoszącym 38%. W świetle efektów realizacji programów rozwojowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe warto przyjrzeć się rezultatom badania Ocena barier w zakresie aplikowania i realizacji projektów w ramach Działania 9.2 PO KL, które zostało opracowane na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego. Wyniki badania wskazują, Ŝe niespełna połowa badanych przedsiębiorców (45,1%) posiadała wiedzę o moŝliwości uzyskania dofinansowania ze środków unijnych w ramach Działania 9.2 PO KL dla projektów realizowanych przy współpracy ze szkołami kształcenia zawodowego. Badani przedstawiciele firm trafnie wskazywali liczne przykłady korzyści z nawiązania współpracy ze szkołą w ramach Działania 9.2 PO KL. Wśród korzyści dla szkoły i uczniów najczęściej wskazywane były: podniesienie jakości kształcenia; kontakt z nowoczesnym sprzętem; zdobywanie praktycznych umiejętności; moŝliwość późniejszego zatrudnienia. Korzyści dla przedsiębiorców to przede wszystkim: moŝliwość zatrudnienia dobrze wykwalifikowanego pracownika oraz dostęp do duŝej grupy potencjalnych pracowników. Istotny jest takŝe fakt, Ŝe Ŝaden z przedsiębiorców nie wskazywał na jakiekolwiek negatywne konsekwencje będące rezultatem podejmowanej współpracy. Ponadto wszyscy respondenci uznali, Ŝe realizacja projektów w ramach Działania 9.2 przynieść moŝe wyłącznie zyski. Tymi, którzy zyskają najwięcej, byli, w opinii badanych, uczniowie i szkoły. Największą trudność dla przedsiębiorców w korzystaniu ze wsparcia EFS stanowić mogą w przyszłości skomplikowane procedury ubiegania się o dofinansowanie. Taki problem

270 wskazało 61,5% przedsiębiorców. Inne bariery dla ankietowanych stanowić mogą braki kompetencyjne (38,5%), niedobory kadrowe (19,2%) oraz brak środków na finansowanie dodatkowych zadań (15,4%). Co ciekawe, 82,4% ankietowanych przedsiębiorców nie posiadało wiedzy w zakresie konkretnych podmiotów i instytucji, u których mogliby uzyskać wsparcie merytoryczne w zakresie aplikowania o środki w ramach Działania 9.2 PO KL. Zdecydowana większość (92,2%) nie poszukiwała dotychczas pomocy w zakresie aplikowania o środki w Działaniu 9.2 PO KL. Na uwagę zasługuje fakt, iŝ wszystkie ankietowane przedsiębiorstwa współpracują ze szkołami prowadzącymi kształcenie zawodowe w regionie. Współpraca ta przyjmuje najczęściej formę staŝy i praktyk (94,1% respondentów). Rzadziej udostępniano stanowiska pracy do zajęć praktycznych (31,4%) oraz oferowano zatrudnianie absolwentom (19,6%). Mając na uwadze potrzebę wzmacniania powiązań między sferą kształcenia a gospodarką na etapie konsultacji Planów działania na 2012 rok dla Priorytetu IX IZ PO KL zwróciła uwagę na potrzebę wprowadzenia działań zmierzających do intensyfikacji współpracy szkół ze środowiskiem przedsiębiorców w celu opracowania i realizacji załoŝeń programu rozwojowego, w tym ukierunkowanie działań na organizację staŝy i praktyk zawodowych w przedsiębiorstwach (Działanie 9.2). Jednocześnie, staŝe i praktyki zawodowe zostały wyodrębnione po przeglądzie śródokresowym, jako samodzielny typ operacji w ramach Działania 9.2. Cel 4. Wzmocnienie rozwoju zawodowego i podnoszenia kwalifikacji nauczycieli, szczególnie na obszarach wiejskich W odniesieniu do celu 4. Wzmocnienie rozwoju zawodowego i podnoszenia kwalifikacji nauczycieli, szczególnie na obszarach wiejskich do końca 2011 r. ponad 50 tys. nauczycieli (62% celu) uczestniczyło w projektach poświęconych doskonaleniu zawodowemu w krótkich formach, w tym ponad 18 tys. (28% celu) pochodziło z obszarów wiejskich, a 3,4 tys. to nauczyciele kształcenia zawodowego (31% celu). Na uwagę zasługuje znaczący wzrost liczby nauczycieli kształcenia zawodowego uczestniczących w krótkich formach doskonalenia zawodowego w porównaniu z końcem 2010 r. o ponad 130%. Największy przyrost tego wskaźnika odnotowano w Wielkopolsce (o 424 osoby), na Pomorzu (o 196 osób) oraz Dolnym Śląsku (o 281). Na podstawie prognoz przedstawionych w Planach działania szacuje się, Ŝe do końca 2012 r. w krótkich formach kształcenia zawodowego udział powinno ukończyć 67,2 tys. nauczycieli (83% celu), w tym 27,2 tys. nauczycieli z obszarów wiejskich (42% celu) i blisko 6 tys. nauczycieli kształcenia zawodowego (78% celu). Rys. 114 Stopień realizacji wskaźnika liczba nauczycieli, którzy uczestniczyli w doskonaleniu zawodowym w krótkich formach wg województw Realizacja wskaźnika dot. liczby nauczycieli, którzy uczestniczyli w doskonaleniu zawodowym w krótkich formach (% WD) 82 do do do do do nauczyciele na obszarach wiejskich nauczyciele kształcenia zawodowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Najwięcej nauczycieli skorzystało ze wsparcia w województwie kujawsko-pomorskim (5,7 tys.) i małopolskim (5,2 tys.). Natomiast najniŝsze wartości odnotowano na Podkarpaciu (1,4 tys. osób) i Opolszczyźnie (1,5 tys.). Zgodnie z informacjami przekazywanymi przez IP, znaczący wpływ na relatywnie niski poziom wykonania wskaźnika dla nauczycieli z terenów wiejskich ma lokalizacja 270

271 ośrodków kształcenia w miastach. Stąd teŝ często konieczność dojazdów zniechęca potencjalnych odbiorców projektów do skorzystania z tej formy wsparcia. Natomiast w przypadku niewielkiej liczby nauczycieli kształcenia zawodowego przyczyną jest równieŝ brak zainteresowania projektodawców realizacją krótkich form doskonalenia zawodowego. Ponadto szeroka oferta szkoleń na rynku sprawia, Ŝe nauczyciele mają szeroki dostęp do tych form podnoszenia kwalifikacji równieŝ bez wsparcia ze środków EFS. Na koniec 2011 r. odsetek nauczycieli, którzy podnieśli swoje kompetencje w wyniku doskonalenia zawodowego w krótkich formach wyniósł 7,5%, w tym 9,7% w przypadku nauczycieli na obszarach wiejskich oraz 6,4% nauczycieli kształcenia zawodowego. Z uwagi na niskie wykonanie celu dot. nauczycieli na obszarach wiejskich, IZ PO KL zaleciła IP koncentrację wsparcia w ostatnich latach wdraŝania Programu na tej grupie docelowej. Cel 4 Priorytetu IX realizowany jest w ramach Działania 9.4 Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty, które jest co do zasady wdraŝane w trybie konkursowym. Do końca 2011 r. rozpoczęto realizację ok. 480 projektów o łącznej wartości ponad 73 mln EUR (w tym 62,1 mln EUR EFS). Projekty Działania 9.4 wdraŝane były głównie przez jednostki samorządu terytorialnego (38%), przedsiębiorców (23%) oraz szkoły, uczelni i inne placówki oświatowe (22%). PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu IX. Wskaźniki Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET IX Cel szczegółowy 1. Zmniejszenie nierówności w upowszechnieniu edukacji, szczególnie pomiędzy obszarami wiejskimi i miejskimi Liczba ośrodków wychowania przedszkolnego, które uzyskały wsparcie w ramach Priorytetu ośrodek wychowania przedszkolnego Wskaźniki produktu Realizacja docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Liczba osób dorosłych w wieku osoba Realizacja O: lata, które uczestniczyły w K: kształceniu ustawicznym w M: ramach Priorytetu docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Liczba oddolnych inicjatyw inicjatywa Realizacja społecznych podejmowanych w ramach Priorytetu docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Odsetek dzieci w wieku 3 5 lat % Realizacja O: 6,10% 15,10% 20,50% uczestniczących w róŝnych K: 0 0,90% 6,40% 15,60% 21,30% formach edukacji przedszkolnej M: 5,80% 14,60% 19,80% w ramach Priorytetu na obszarach wiejskich w stosunku docelowa 20% grupie bazowa do ogólnej liczby dzieci w tej 0% Odsetek osób w wieku % Realizacja O: 0,03% 0,85% 0,12% lat, które uczestniczyły w K: 0,00% 0,00% 0,03% 0,95% 0,10% kształceniu ustawicznym w M: 0,02% 0,74% 0,13% ramach Priorytetu w stosunku do całkowitej liczby osób w tej docelowa 1% bazowa grupie wiekowej 0% Cel szczegółowy 2. Zmniejszenie nierówności w jakości usług edukacyjnych, szczególnie pomiędzy obszarach wiejskimi i miejskimi (w zakresie kształcenia ogólnego) Wskaźniki produktu Liczba szkół (podstawowych, gimnazjów i ponadgimnazjalnych instytucja Realizacja O:

272 Wskaźniki Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET IX prowadzących kształcenie ogólne), które zrealizowały projekty rozwojowe w ramach Priorytetu, w podziale na: a) obszary miejskie a) b) obszary wiejskie b) docelowa a) b) Liczba szkół podstawowych, które zrealizowały projekty dot. indywidualizacji nauczania Odsetek szkół (podstawowych, gimnazjów i ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie ogólne), które zrealizowały projekty rozwojowe w ramach Priorytetu, w podziale na: instytucja instytucja bazowa Szacowana realizacja Realizacja docelowa 9880 bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Realizacja O: 0 0,90% 13,92% 34,21% 42,00% a) obszary miejskie a) 0,50% 12,30% 31,28% 40,00% b) obszary wiejskie b) 1,40% 15,33% 36,69% 43,00% 60% docelowa a) 42% Odsetek szkół podstawowych, które zrealizowały projekty dot. indywidualizacji nauczania Liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego, które wdroŝyły programy rozwojowe Liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego, które współpracowały z przedsiębiorstwami w zakresie wdraŝania programów rozwojowych Odsetek szkół prowadzących kształcenie zawodowe, które wdroŝyły programy rozwojowe w relacji do wszystkich szkół tego typu Odsetek szkół prowadzących kształcenie zawodowe, które współpracowały z przedsiębiorstwami w zakresie wdraŝania programów b) 80% bazowa 0 instytucja Realizacja 0% 0% 0% 0% 1,3% docelowa 70% bazowa 0 Cel szczegółowy 3. Podniesienie atrakcyjności i jakości kształcenia zawodowego Wskaźniki produktu instytucja Realizacja instytucja % % docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Realizacja docelowa bazowa 0 Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Realizacja 0 0,20% 25,72% 28,10% 61% docelowa 50% bazowa 0 Realizacja 0 0,02% 8,19% 10,60% 31% docelowa 38% bazowa a) 5148 b)

273 Wskaźniki Jednostka miary Rok Płeć PRIORYTET IX rozwojowych, w relacji do wszystkich szkół tego typu Liczba uczniów w szkołach osoba Realizacja O: prowadzących kształcenie K: zawodowe, którzy zakończyli M: udział w staŝach i praktykach w ramach Priorytetu docelowa bazowa 0 Cel szczegółowy 4. Wzmocnienie rozwoju zawodowego i podnoszenie kwalifikacji nauczycieli na obszarach wiejskich Wskaźniki produktu Liczba nauczycieli, którzy osoba Realizacja O: uczestniczyli w doskonaleniu zawodowym w krótkich formach K: M: a) nauczyciele na obszarach O: wiejskich K: M: b) nauczyciele kształcenia O: zawodowego K: M: docelowa a) b) Odsetek nauczycieli, którzy podnieśli swoje kompetencje w wyniku doskonalenia zawodowego w krótkich formach w relacji do ogólnej liczby nauczycieli, w tym: a) nauczyciele na obszarach wiejskich b) nauczyciele kształcenia zawodowego % bazowa Szacowana realizacja Wskaźniki rezultatu Realizacja O: docelowa bazowa Szczegółowa charakterystyka udzielonego wsparcia a) b) 0 0,10% 1,86% 4,40% 7,50% 0,10% 2,71% 6,10% 9,70% 0,00% 0,69% 2,30% 6,40% 11% a) 33% b) 8% a) b) Do końca 2011 r. udział w projektach rozpoczęło ponad 1,4 mln osób (55% stanowiły kobiety), z czego ponad 1 mln uczestników zakończyło udział zgodnie z planowaną ścieŝką uczestnictwa. Dane dotyczące uczestników projektów potwierdzają niesłabnące zainteresowanie realizacją projektów w Priorytecie IX PO KL, w ramach którego zarejestrowano dotychczas największą liczbę uczestników. Spośród wszystkich regionów, najwięcej osób rozpoczęło udział w projektach wdraŝanych w województwie kujawsko-pomorskim (153 tys.) i małopolskim (151,8 tys.), z kolei najmniej osób w województwie lubuskim (39,5 tys.). Biorąc pod uwagę strukturę uczestników ze względu na status na rynku pracy, ze wsparcia korzystają głównie osoby nieaktywne zawodowo uczące się lub kształcące (81,7% ogółu uczestników). Do końca 2011 r. objęto wsparciem ponad 1,14 mln osób nieaktywnych zawodowo (579 tys. kobiet), w tym 1,11 mln osób uczących się lub kształcących, co związane jest ze specyfiką Priorytetu, którego główną grupą docelową są uczniowie. Drugą co do wielkości grupę stanowiły osoby zatrudnione (219,2 tys. 273

274 15,6%, w tym ponad 157,5 tys. kobiet). Pozostała część uczestników to osoby bezrobotne 37,3 tys. (2,7%), w tym 28,2 tys. kobiet. Wśród uczestników projektów Priorytetu IX 53,9% osób pochodziło z terenów wiejskich (755,3 tys., w tym 414,3 tys. kobiet). Jest to najwyŝszy odsetek odnotowany wśród wszystkich Priorytetów i stanowi odpowiedź PO KL na problem róŝnic w dostępie do edukacji na obszarach miejskich i wiejskich. Na wykresie poniŝej przedstawiono udział osób z terenów wiejskich w Priorytecie IX w przekroju wojewódzkim. Rys. 115 Udział osób z terenów wiejskich w ogólnej liczbie uczestników projektów realizowanych w Priorytecie IX wg województw (%) 80% 70% 60% 50% Priorytet IX - 53,9% 40% 30% 20% 10% 0% 66,8% 66,6% 66,3% 62,0% 61,6% 61,0% 54,4% 53,4% 53,1% 48,5% 47,4% 45,9% 44,6% 43,9% 42,3% 39,5% Podkarpackie Małopolskie Świętokrzyskie Mazowieckie Opolskie Lubelskie Kujawsko-pomorskie Podlaskie Pomorskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Warmińsko-mazurskie Dolnośląskie Lubuskie Łódzkie Śląskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań IP z realizacji Priorytetów VI-IX PO KL w 2011 r. (wg stanu na 31/12/11) Udział osób z obszarów wiejskich był skorelowany z odsetkiem ludności zamieszkałej na wsi w poszczególnych województwach i kształtował się na najwyŝszym poziomie na Podkarpaciu, w Małopolsce oraz w województwie świętokrzyskim. Dość wysoki udział w porównaniu z niskim odsetkiem osób zamieszkałych na wsi odnotowano na Mazowszu (35,4%), gdzie 62% uczestników projektów pochodziło z terenów wiejskich. Osoby niepełnosprawne stanowiły natomiast zaledwie 1% uczestników (13 tys., w tym 5,6 tys. kobiet), natomiast udział migrantów i członków mniejszości narodowych i etnicznych w grupie uczestników był znikomy wynosząc ok. 0,2%, niemniej był najwyŝszy spośród wszystkich Priorytetów komponentu regionalnego. Najwięcej osób naleŝących do mniejszości narodowych i etnicznych wzięło udział w projektach realizowanych na Podlasiu (1,2 tys.) oraz Opolszczyźnie (471) oraz w województwie pomorskim (467). Jeśli chodzi o strukturę wiekową osób, które rozpoczęły udział w projektach, w przedziale wiekowym lata było ponad 733,7 tys. uczestników (52,3%). NajwyŜszy udział osób młodych odnotowano na Dolnym Śląsku (63,2%) i województwie lubuskim (60%), natomiast najniŝszy na Podlasiu (38,9%) oraz na Mazowszu (44,8%). W przedziale wiekowym lata znalazło się blisko 15,4 tys. uczestników projektów (1,1%), a wśród osób starszych objętych wsparciem przewaŝały kobiety (10,3 tys. osób, tj. 67% osób w grupie 55-64). W Ŝadnym województwie udział osób w wieku lata nie przekroczył 2%. Uwzględniając poziom wykształcenia uczestników projektów, najwięcej osób (ponad 1,1 mln 81%) posiadało wykształcenie podstawowe, gimnazjalne lub niŝsze, co wynika za specyfiki wsparcia, z którego korzystają uczniowie szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie ogólne. Ponad 92,5 tys. osób posiadało wykształcenie na poziomie ponadgimnazjalnym (6,6%), pomaturalnym 35,6 tys. osób (2,5%) a wyŝsze blisko 138,3 tys. osób (9,9%, w tym blisko 82% kobiet). Realizacja celów strategii Europa 2020 Realizacja Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach przyczynia się do osiągnięcia celu strategii Europa 2020 dotyczącego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz rozwoju inteligentnego poprzez poprawę dostępu do edukacji oraz rozwój gospodarki opartej na wiedzy. Projekty realizowane w ramach Priorytetu wpisują się w dwie kategorie interwencji: 274

275 Opracowywanie, uruchomienie i wdroŝenie reform systemów kształcenia i szkolenia celem zwiększenia zdolności do zatrudnienia, zwiększenia stopnia dostosowania systemów kształcenia i szkolenia początkowego i zawodowego do potrzeb rynku pracy oraz systematycznej aktualizacji kwalifikacji kadry systemu oświaty w perspektywie gospodarki opartej na innowacji i wiedzy (72); Działania na rzecz zwiększenia udziału w kształceniu i szkoleniu przez całe Ŝycie, w szczególności poprzez przedsięwzięcia na rzecz ograniczenia przedwczesnego porzucania skolaryzacji oraz zminimalizowania dyskryminacji ze względu na płeć oraz poprzez działania na rzecz poprawy jakości i dostępu do kształcenia i szkoleń na poziomie początkowym, zawodowym i wyŝszym (73). W ramach ww. kategorii interwencji łącznie do końca 2011 r. w Priorytecie IX zakontraktowano blisko 1,2 mld EUR, z czego 1,1 mld EUR w kategorii nr 73 (93% zakontraktowanych środków). Jeśli chodzi o osiągnięty do końca 2011 r. poziom wydatkowania wg kategorii interwencji, najwięcej środków rozliczono dotychczas w ramach kategorii nr ,5 mln EUR, co stanowi 93% rozliczonych środków. Łączna wartość zatwierdzonych wydatków wynosi 643,8 mln EUR. Problemy w realizacji Priorytetu W ramach Priorytetu IX zidentyfikowano problemy w projektach indywidualizacji procesu nauczania i wychowania uczniów klas I-III szkół podstawowych zw. z realizacją zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2011 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. W rozporządzeniu określono m.in. maksymalną liczebność grup biorących udział w zajęciach oraz minimalną liczbę godzin zajęć, co skutkowało koniecznością aktualizacji zapisów znacznej liczby wniosków o dofinansowanie. W odpowiedzi na zaobserwowane trudności, Instytucje Pośredniczące zorganizowały spotkania z beneficjentami, które miały na celu omówienie stwierdzonych problemów i wypracowanie rozwiązań pozwalających na prawidłową realizację projektów. Jeśli jest to niezbędne wprowadzane były zmiany do wniosków o dofinansowanie, a niektórzy beneficjenci decydowali się równieŝ przeprowadzić brakującą liczbę godzin zajęć z własnych środków. W przypadku gdy beneficjenci nie zdąŝyli zrealizować wymaganego minimum liczby godzin zajęć w II semestrze roku szkolnego 2010/2011, IP, zgodnie z zaleceniami IZ, wprowadziły wymóg przeprowadzenia brakującej liczby godzin w kolejnym roku szkolnym. W przypadku, gdy wspomnianego minimum nie wypracowano z uczniami, którzy obecnie znajdują się w klasach IV, beneficjenci zobowiązani zostają do przeprowadzenia tych zajęć ze środków własnych. W kontekście realizacji projektów dot. indywidualizacji nauczania IP wskazały równieŝ na niedostateczne zasoby kadrowe w organach wdraŝających te projekty. Brak moŝliwości finansowania dodatkowego wynagrodzenia kadry zarządzającej powoduje brak zaangaŝowania osób odpowiedzialnych za realizację projektu, co w konsekwencji zagraŝa nieosiągnięciem załoŝonych rezultatów. Środkiem zaradczym stosowanym w tej sytuacji przez IP było przekazanie pism do organów prowadzących placówki, które realizują projekty z przypomnieniem o obowiązku realizacji projektu zgodnie z podpisaną umową o dofinansowanie projektu systemowego w ramach PO KL PRIORYTET X Pomoc techniczna Informacja na temat finansowych postępów realizacji priorytetu Alokacja finansowa przeznaczona na realizację Priorytetu X na lata wynosi EUR, w tym wkład wspólnotowy EFS EUR. Na podstawie podpisanych w dniu 22 czerwca 2007 r. Porozumień w sprawie realizacji komponentu regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Instytucjom Pośredniczącym przyznano środki na realizację Pomocy technicznej na lata Alokacja przyznana instytucjom zaangaŝowanym we wdraŝanie Programu na poziomie regionalnym stanowi kwotę proporcjonalną do alokacji przyznanej na realizację komponentu regionalnego - 64% całości środków Pomocy technicznej zostanie wydatkowane przez ww. instytucje. Ponadto, podział alokacji z Pomocy technicznej przypadający na poszczególne województwa uwzględniał następujące czynniki: podział całej alokacji na 9 lat okresu wdraŝania PO KL, 275

276 załoŝenie niezbędnych kosztów stałych dla kaŝdej z instytucji, proporcjonalność przyznanych środków w stosunku do alokacji, jaką kaŝda z instytucji otrzymała na wdraŝanie Priorytetów I-IX PO KL. W IV kwartale 2008 r. z Instytucjami Pośredniczącymi szczebla regionalnego został podpisany aneks do Umowy o dofinansowanie Rocznych Planów Działania Pomocy Technicznej PO KL na lata , na mocy którego przyznane zostały dodatkowe środki na działalność Regionalnych Ośrodków EFS, które powiększyły wartość przyznanych kwot. Ponadto, w grudniu 2009 r. Instytucja Zarządzająca PO KL rozstrzygnęła konkurs na udzielenie grantów na działania związane ze stworzeniem sieci współpracy w danym obszarze pomiędzy Instytucjami Pośredniczącymi, Instytucjami Pośredniczącymi II stopnia oraz partnerami społecznogospodarczymi, której efektem będzie wymiana doświadczeń oraz działania związane z podniesieniem poziomu wdraŝania PO KL (okres realizacji grantów to r.). W związku z powyŝszym wartość alokacji na lata zwiększyła się o wartość grantów realizowanych w 2010 r. W 2010 r. Instytucja Zarządzająca dokonała równieŝ podziału Pomocy technicznej na lata w ramach PO KL. Określono nowe kryteria, wg których dokonany został podział środków PT. Pod uwagę wzięte zostały następujące przesłanki: 1) ograniczona ilość środków, jakie moŝna przeznaczyć na Pomoc techniczną w ramach PO KL, 2) zróŝnicowana pracochłonność wdraŝania poszczególnych Priorytetów i Działań PO KL, 3) zróŝnicowanie poszczególnych instytucji pod kątem efektywności i zaawansowania wdraŝania Programu, 4) konieczność stworzenia systemu motywacyjnego zarówno dla instytucji, jak i pracowników instytucji. KaŜdej instytucji zagwarantowano minimum środków na kaŝdy rok wdraŝania Programu (60 % alokacji) jednakŝe dodatkowo następować będzie podział środków wg kryteriów pokazujących pracochłonność i efektywność. Dodatkowe 40% alokacji dzielone więc będzie corocznie biorąc pod uwagę wykonanie określonych wskaźników wg stanu na 31 grudnia danego roku (wskaźniki będą mierzone narastająco, od początku wdraŝania Programu). W ramach podpisanych w 2010 r. umów o dofinansowanie Rocznych Planów Działania Pomocy technicznej PO KL na lata przyznano instytucjom środki w ramach minimum oraz pierwszą premię za wyniki osiągnięte w 2009 r. W 2011 r. przyznano aneksem do w/w umowy kolejne środki: premie za wyniki osiągnięte w 2010 r; oszczędności wynikające z rozliczenia umowy o dofinansowanie Rocznych Planów Działania Pomocy technicznej PO KL na lata Uwzględniając dokonane zmiany, podział środków Pomocy Technicznej przedstawia się następująco (alokacja jako dofinansowanie i środki jst): Lp. Instytucja przyznana alokacja (stan na r.) przyznana alokacja w euro (kurs 4,1579) 1 Instytucje centralne zł Instytucje regionalne: 2.1 Dolnośląskie zł Kujawsko-Pomorskie zł Lubelskie zł Lubuskie zł Łódzkie zł Małopolskie zł Mazowieckie zł

277 2.8 Opolskie zł Podkarpackie zł Podlaskie zł Pomorskie zł Śląskie zł Świętokrzyskie zł Warmińsko-Mazurskie zł Wielkopolskie zł Zachodniopomorskie zł łącznie ( ) zł łącznie instytucje centralne i regionalne zł Do końca 2011 r. w ramach Priorytetu X pozytywnie weryfikację formalną przeszło 189 wniosków o dofinansowanie. Do końca 2011 r. podpisano 47 umów na łączną kwotę ponad 352,7 mln EUR, co stanowi 74,9% alokacji Priorytetu X na lata Zakontraktowane środki w ramach Pomocy Technicznej stanowią 3% alokacji przyznanej dla całego PO KL. Do końca 2011 r. w ramach projektów przyjętych do realizacji w Priorytecie X, na podstawie 790 zatwierdzonych wniosków o płatność wydatkowano blisko 182,6 mln EUR, co stanowi 38,8% alokacji Priorytetu X na lata Poniesione wydatki w ramach zatwierdzonych wniosków o płatność stanowią 1,6% alokacji na cały PO KL. NajwyŜszy wskaźnik wydatkowania w porównaniu z przyznaną alokacją w instytucjach regionalnych osiągnęły województwo opolskie (64%), lubelskie (57%) oraz podlaskie (56%), najniŝszy województwo lubuskie (47%) oraz zachodniopomorskie (45%). Największy udział wydatków ze środków Pomocy technicznej (liczonych łącznie dla komponentu centralnego i regionalnego) stanowią wynagrodzenia (60%), działania promocyjne (10%) oraz wyposaŝenie, drobne remonty i wynajem powierzchni biurowych (7%). Znaczną część środków jest przeznaczonych na działalność Regionalnych Ośrodków EFS, która została uwzględniona w kategorii Inne. Szczegółowe informacje dot. wdraŝania Rocznych Planów Działania Pomocy Technicznej zawarto w rozdziale 6 Pomoc techniczna. Realizacja celów Priorytetu W przypadku wskaźnika produktu celu szczegółowego 1 Zapewnienie organizacyjnego, administracyjnego i finansowego wsparcia procesu zarządzania, wdraŝania, monitorowania, kontroli oraz prac Komitetu Monitorującego PO KL, słuŝącego sprawnemu wdraŝaniu PO KL oraz efektywnemu wykorzystaniu środków EFS, tj. liczba stanowisk pracy finansowanych z Pomocy Technicznej Instytucje Pośredniczące (oraz IP 2 i beneficjenci systemowi) wykazały stan zatrudnienia wynoszący 3191 etatów zaangaŝowanych w realizację PO KL, co stanowi 290% wartości docelowej. Natomiast wartość wskaźnika średni czas dokonania refundacji wniosków o płatność wyniosła 53,51 dni. Wskaźnik mierzy średni czas przeznaczony na weryfikację i zatwierdzenie wniosku o płatność przez instytucję weryfikującą wniosek i dotyczy wszystkich wniosków o płatność w ramch PO KL. W poprzednich latach wartość wskaźnika została błędnie wyliczona (wzięto pod uwagę jedynie wnioski złoŝone w ramach Priorytetu X PO KL). NaleŜy podkreślić, iŝ ustalona wartość docelowa wskaźnika tj. 21 dni jest w chwili obecnej zbyt niska i trudna do osiągnięcia. Ponadto, naleŝy zauwaŝyć, iŝ w latach udało się utrzymać zbliŝony poziom wskaźnika, pomimo iŝ liczba osób zaangaŝowanych we wdraŝanie PO KL utrzymuje się na podobnym poziomie, a jednocześnie znaczącemu zwiększeniu uległa liczba rozliczanych projektów. W odniesieniu do wskaźników produktu celu szczegółowego 2 Zapewnienie organizacyjnego, administracyjnego i finansowego wsparcia procesu ewaluacji, informacji i promocji EFS, słuŝącego sprawnemu wdraŝaniu PO KL oraz efektywnemu wykorzystaniu środków EFS, tj. liczba beneficjentów szkoleń, uczestników konferencji i seminariów oraz liczba wejść na stronę 277

278 internetową PO KL odnotowano kumulatywnie 437 tys. beneficjentów szkoleń i uczestników spotkań finansowanych z Pomocy technicznej, co stanowiło % wartości docelowej. Jednocześnie Instytucja Zarządzająca PO KL zanotowała kumulatywnie wejść na stronę internetową PO KL, co stanowiło 168 % wartości docelowej wskaźnika liczba wejść na stronę internetową PO KL. NaleŜy zauwaŝyc, iŝ wartości docelowe wskaźników w ramach pomocy technicznej zostały niedoszacowane na etapie tworzenia Programu. Określają one stan minimum, niemniej obecna liczba osób zatrudnionych lub uczestniczących w szkoleniach znacznie przekracza wartość wskaźników. PoniŜsza tabela przedstawia postęp fizyczny w ramach Priorytetu X. Wskaźniki Jednostka miary Rok PRIORYTET X Cel szczegółowy 1 Zapewnienie organizacyjnego, administracyjnego i finansowego wsparcia procesu zarządzania, wdraŝania, monitorowania, kontroli oraz prac Komitetu Monitorującego PO KL, słuŝącego sprawnemu wdraŝaniu PO KL oraz efektywnemu wykorzystaniu środków EFS Wskaźniki produktu Liczba stanowisk pracy finansowanych z PT Średni czas dokonania refundacji wniosków o płatność stanowisko pracy dzień Realizacja docelowa bazowa 0 Wskaźniki rezultatu Realizacja 0 34,45 44,17 50,63 52,82 docelowa bazowa Cel szczegółowy 2 Zapewnienie organizacyjnego, administracyjnego i finansowego wsparcia procesu ewaluacji, informacji i promocji EFS, słuŝącego sprawnemu wdraŝaniu PO KL oraz efektywnemu wykorzystaniu środków EFS Liczba beneficjentów szkoleń, uczestników konferencji i seminariów Liczba wejść na stronę internetową PO KL osoba wejście na stronę Wskaźniki produktu Realizacja docelowa bazowa 0 Realizacja docelowa bazowa Programy współfinansowane z EFS - spójność i koncentracja wsparcia 4.1 Europejska Strategia Zatrudnienia Zgodnie z art. 2 ust. 1 Rozporządzenia 1081/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego, EFS powinien wspierać działania zgodne z wytycznymi przyjętymi w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Kierunki reform w państwach członkowskich zostały określone z kolei w Wytycznych dla polityki zatrudnienia państw członkowskich. Zintegrowane wytyczne dotyczące strategii Europa 2020 część druga. Dokument ten wskazuje fundusze strukturalne jako jeden z instrumentów realizacji celów strategii Europa EFS został wskazany jako źródło finansowania trzech spośród czterech wytycznych dla polityki zatrudnienia, wydanych jako Decyzja Rady w czerwcu 2010 r., tj.: Wytycznej 7, 8 i 10. Wsparcie realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w 2011 r. wpisywało się w zakres powyŝszych Wytycznych, przyczyniając się tym samym do osiągnięcia zakładanych celów Europejskiej Strategii Zatrudnienia. 278

279 Wytyczna 7: Zwiększenie współczynnika aktywności zawodowej i ograniczenie bezrobocia strukturalnego Wsparcie w obszarze zatrudnienia w ramach PO KL koncentruje się przede wszystkim na osobach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy i ma na celu zwiększenie ich szans na podjęcie zatrudnienia. Wsparcie to realizowane jest głownie na poziomie regionalnym, co pozwala na lepsze dostosowanie zakresu podejmowanych działań do specyfiki problemów występujących na lokalnych i regionalnych rynkach pracy. W ramach Priorytetu VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich pomoc kierowana jest w szczególności do osób mających największe trudności z wejściem lub utrzymaniem się na rynku pracy, czyli m.in. do osób długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych, mieszkańców obszarów wiejskich, młodzieŝy do 25. roku Ŝycia oraz osób po 50. roku Ŝycia. W celu zwiększenia liczby projektów adresowanych do tych grup docelowych, Instytucja Zarządzająca rekomendowała wprowadzenie szczegółowych kryteriów wyboru projektów oraz konkursów dedykowanych wskazanych w Planach działania dla Priorytetu VI. W 2011 r. tego typu kryteria skierowane do grup defaworyzowanych na rynku pracy zostały wprowadzone we wszystkich 16 regionach. Dodatkowo, w 2011 r. wprowadzono obowiązek zapewnienia efektywności zatrudnieniowej dla uczestników projektów realizowanych w Priorytecie VI PO KL (liczba osób, które znalazły lub kontynuują zatrudnienie po upływie 3 miesięcy od zakończenia udziału w projekcie), która na koniec 2011 r. wyniosła 51,9%. Szczegółowe informacje nt. postępu rzeczowego w obszarze Aktywnej Polityki Rynku Pracy znajdują się w pkt. 3 Postęp wdraŝania Programu wg Priorytetów. Wytyczna 8: Rozwijanie zasobów wykwalifikowanej siły roboczej odpowiadającej potrzebom rynku pracy, promowanie jakości zatrudnienia i uczenia się przez całe Ŝycie W ramach PO KL podejmowane są działania słuŝące podnoszeniu kwalifikacji osób pracujących oraz lepszemu dopasowaniu ich kompetencji do potrzeb modernizującej się gospodarki. Działania te są podejmowane głownie w ramach Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki. Biorąc pod uwagę projekty skierowane do pracujących osób dorosłych, które uczestniczą w projektach w celu nabycia nowych, uzupełnienia lub podwyŝszenia kwalifikacji i umiejętności do końca 2011 r. udział w szkoleniach zakończyło blisko 451,8 tys. pracujących osób dorosłych (w tym 247,2 tys. kobiet), co stanowi 199% realizacji celu. W związku ze zmianami w Programie wynikającymi z przeglądu środókresowego i skoncentrowaniem wsparcia w Priorytecie VIII na pracownikach posiadających niskie kwalifikacje na rynku pracy wprowadzony został nowy wskaźnik liczba pracowników o niskich kwalifikacjach, którzy zakończyli udział w projektach. Wskaźnik monitoruje osoby posiadające wykształcenie podstawowe, gimnazjalne i niŝsze oraz wykształcenie ponadgimnazjalne (średnie lub zasadnicze zawodowe), które zakończyły udział w projektach szkoleniowych, zgodnie z zaplanowaną ścieŝką uczestnictwa. Do końca 2011 r. udział w projektach zakończyło 145,9 tys. pracowników o niskich kwalifikacjach, co stanowi 76,4 % realizacji celu. Program Operacyjny Kapitał Ludzki inicjuje takŝe działania ukierunkowane na rozwijanie oferty i jakości usług w zakresie uczenia się przez całe Ŝycie na poziomie regionalnym i lokalnym. W ramach projektów finansowanych ze środków EFS podejmowane są działania mające na celu przede wszystkim zwiększenie dostępności roŝnych form kształcenia i szkolenia dla osób dorosłych, oraz podniesienia jakości tych usług, a takŝe promocji korzyści płynących z formalnego podnoszenia i uzupełniania wykształcenia oraz kompetencji i kwalifikacji zawodowych. Realizacji powyŝszego celu mają słuŝyć inicjatywy podejmowane w ramach Priorytetu IX PO KL Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. PO KL oferuje osobom dorosłym wsparcie umoŝliwiające zdobycie, uzupełnienie, podwyŝszenie czy teŝ potwierdzenie wykształcenia ogólnego lub kwalifikacji zawodowych. Do końca 2011 r. w projektach poświęconych formalnemu kształceniu ustawicznemu udział wzięło 25,4 tys. osób (w tym ponad 14,6 tys. kobiet) w wieku lata, co stanowi ok. 18% celu. Wytyczna 10: Promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa W ramach PO KL realizowane są działania słuŝące włączeniu społecznemu i zwalczaniu ubóstwa. Działania te realizowane są m.in. poprzez wsparcie dla wdraŝania instrumentów aktywnej integracji w ramach usług ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz upowszechniania kontraktów socjalnych, mających na celu mobilizację osób pobierających świadczenia socjalne do działań usamodzielniających i przezwycięŝenia ich trudnej sytuacji Ŝyciowej. Szczegółowe informacje nt. postępu rzeczowego w obszarze integracji społeczno-zawodowej osób 279

280 zagroŝonych wykluczeniem społecznym znajdują się w pkt. 3 Postęp wdraŝania Programu wg Priorytetów. Dodatkowo, 7 czerwca 2011 r. Komisja Europejska przyjęła 27 pakietów zaleceń skierowanych do poszczególnych krajów UE, a takŝe zbiór zaleceń dla ogółu państw naleŝących do strefy euro. W przypadku Polski zostały sformułowane dwa następujące zalecenia: wprowadzenie proponowanej strategii uczenia się przez całe Ŝycie, a takŝe rozszerzenie programów praktyk zawodowych i specjalnych programów kształcenia i szkolenia zawodowego dla pracowników w starszym wieku i o niskich kwalifikacjach. Wzmocnienie powiązań pomiędzy środowiskiem naukowym i przemysłem poprzez wdraŝanie programu Budujemy na Wiedzy. WdroŜenie reformy szkolnictwa wyŝszego (program Partnerstwo dla Wiedzy ), tak aby lepiej dostosować ofertę edukacyjną do potrzeb rynku pracy. Śródokresowa ocena rezultatów wdraŝania programu wykazała konieczność lepszego zaadresowania działań polegających na upowszechnieniu idei uczenia się przez cale Ŝycie, a takŝe zmiany logiki i struktury dotychczasowego wsparcia udzielanego osobom dorosłym, co teŝ znajduje uzasadnienie zarówno w doświadczeniach z przebiegu realizacji Programu, a takŝe odzwierciedla sytuację na polskim rynku pracy. W celu zwiększenia adekwatności podejmowanych działań podjęto decyzję o koncentracji wszystkich form kształcenia przez całe Ŝycie osób dorosłych (formy szkolne, formalne kursy zawodowe i nieformalne szkolenia) w Priorytecie IX PO KL. W związku z powyŝszym, wsparciem w ramach ww. Priorytetu objęte zostały programy kształcenia formalnego skierowane do osób dorosłych z własnej inicjatywy zainteresowanych zdobyciem, uzupełnieniem lub podwyŝszeniem swojego wykształcenia ogólnego i kwalifikacji zawodowych. Dodatkowo Instytucja Zarządzająca PO KL ograniczyła wsparcie w zakresie kształcenia nieformalnego (szkolenia) wyłącznie do tematyki ICT i języków obcych, co ma ułatwić weryfikowalność oferowanych szkoleń, a w konsekwencji zapewnić ich wysoką jakość. Jako uzupełnienie działań edukacyjnych, skierowanych do osób dorosłych, w ramach Priorytetu IX zaplanowane zostało wdroŝenie usług doradczych w zakresie wyboru formy i kierunku kształcenia formalnego i pozaformalnego osób dorosłych. zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy poprzez podjęcie działań w celu zapewnienia stabilnego finansowania placówek opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym oraz w celu zwiększenia wskaźnika przyjmowania do tych placówek dzieci poniŝej 3 lat. Wsparcie wdraŝane w ramach PO KL słuŝy realizacji powyŝszych zaleceń. W wyniku zmian wprowadzonych w ramach przeglądu śródokresowego PO KL nastąpiło rozszerzenie zakresu wsparcia ukierunkowanego na rozwój systemu opieki nad dziećmi oraz ułatwianie powrotu na rynek pracy osobom po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dzieci. Wparcie to obejmuje działania związane z zapewnieniem bieŝącego funkcjonowania placówek opiekuńczych, w tym wspieranie tworzenia i funkcjonowania Ŝłobków i klubów dziecięcych oraz usług świadczonych przez dziennego opiekuna. Na realizacje powyŝszych działań alokowana została kwota w wysokości 50 mln euro. 4.2 Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia Podstawą do opracowania Krajowego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia jest art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, który zobowiązuje ministra właściwego do spraw pracy do opracowania KPDZ we współpracy z innymi ministrami. KPDZ/ jako najwaŝniejsze wyzwania w obszarze zatrudnienia wskazuje zwiększenie aktywności zawodowej Polaków oraz przeciwdziałanie zmianom demograficznym i negatywnym skutkom spowolnienia gospodarczego na rynku pracy. Realizacja KPDZ przyczynia się do podniesienia poziomu: 1) spójności społecznej mierzonej wskaźnikiem zatrudnienia i stopą bezrobocia, 2) spójności gospodarczej mierzonej za pomocą wskaźnika PKB przypadającego na mieszkańca, 3) spójności przestrzennej mierzonej czasem przejazdu do danego obszaru komunikacją lotniczą, drogową i kolejową w przekroju lokalnym i regionalnym. ZałoŜenia te wpisują się w cele i zakres Wytycznych dla polityki zatrudnienia Państw Członkowskich. Przyjęte w KPDZ/ cele i priorytety wynikają z dokonanej analizy sytuacji na rynku pracy 280

281 w Polsce, jak równieŝ wyzwań jakie stoją przed Polską w związku z realizacją odnowionej Strategii Europa 2020 oraz wpływu spowolnienia gospodarczego na sytuację na polskim rynku pracy. Działania realizowane w ramach PO KL w 2011 roku wpisywały się w zakres interwencji określony w KPDZ/ PO KL stanowił podstawę do realizowania wsparcia w ramach następujących kierunków działań KPDZ: Zbudowanie systemu powszechnej edukacji ustawicznej oraz systemu zachęt do kształcenia przez całe Ŝycie (zadanie 1.1); Budowanie spójności rynku pracy (zadanie 1.2); Promocja alternatywnych i elastycznych form zatrudnienia (zadanie 2.1); Kształtowanie relacji na rynku pracy (zadanie 2.3) Budowa systemu monitoringu rynku pracy (zadanie 2.4) Restrukturyzacja zatrudnienia w kierunku innowacyjnej gospodarki (zadanie 2.5) Rozszerzenie wykorzystania i oprawa adresowania instrumentów aktywnej polityki rynku pracy oraz zastosowanie zindywidualizowanego podejścia wobec korzystających z usług publicznych słuŝb zatrudnienia (zadanie 3.1) Wzmacnianie kadrowe i kompetencyjne oraz profesjonalizacja publicznych słuŝb zatrudnienia (zadanie 3.2) Profesjonalny monitoring skuteczności aktywnej polityki rynku pracy (zadanie 3.3) 4.3 Krajowy Program Reform Krajowy Program Reform na lata został przyjęty przez Radę Ministrów 18 listopada 2008 r. Zawiera on propozycję reform strukturalnych, niezbędnych do zapewnienia rozwoju społecznogospodarczego kraju, zgodnie z załoŝeniami Strategii Europa Działania finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego są spójne z celami określonymi w KPR, w tym zwłaszcza z działaniami przewidzianymi do realizacji w ramach Priorytetu I Aktywne społeczeństwo, Priorytetu II Innowacyjna Gospodarka oraz Priorytetu III Sprawne instytucje. Cele te realizowane są m.in. poprzez zapewnienie efektywnego systemu edukacji, budowę nowoczesnego systemu zabezpieczenia społecznego oraz aktywne polityki rynku pracy. W tym kontekście, inicjatywy wspierane w ramach EFS wpisują się w następujące działania przewidziane do realizacji w ramach KPR: Priorytet I: Działanie 1 Rozwój edukacji w społeczeństwie i gospodarce opartej na wiedzy, Działanie 3 Aktywne polityki rynku pracy, Działanie 4 Rozwój instytucji ułatwiających zwiększenie aktywności społeczeństwa obywatelskiego, wspieranie i rozwój przedsiębiorczości oraz zwiększanie roli organizacji partnerów społecznych i mechanizmu dialogu społecznego. Priorytet II: Działanie 3 WdraŜanie rozwiązań wspierających działalność proinnowacyjną oraz badania i rozwój (B+R), w tym usprawnienie transferu wiedzy i dyfuzje informacji. Priorytet III: Działanie 1 Rozwój nowoczesnej administracji publicznej, w tym administracji elektronicznej, w celu podniesienia jakości realizowanych przez nią zadań, Działanie 2 Zwiększenie efektywności funkcjonowania sektora finansów publicznych i poprawa zarządzania publicznymi środkami finansowymi. 281

282 5. Programy EFRR/Fundusz Spójności: DuŜe projekty Nie dotyczy programów współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. 6. Pomoc techniczna WdraŜanie Pomocy technicznej PO KL na lata następuje poprzez realizację Rocznych Planów Działań Pomocy Technicznej PO KL (RPD PT PO KL). Roczny Plan Działania PT PO KL jest dokumentem Instytucji Pośredniczącej i obejmuje działania planowane do realizacji przez IP i podległe jej Instytucje Pośredniczące II stopnia, ROEFS i/lub beneficjentów systemowych. O podziale środków i zadań w zakresie Pomocy technicznej PO KL decyduje Instytucja Pośrednicząca. Instytucja Zarządzająca przygotowuje, a następnie realizuje Roczny Plan Działania Pomocy Technicznej dla Instytucji Zarządzającej. W 2011 r. były zatwierdzone i wdraŝane 22 RPD PT PO KL (złoŝone przez 16 IP regionalnych, MPiPS, MAiC, MEN, KPRM, NCBiR, DZF w MRR). Okres realizacji Rocznego Planu Działania Pomocy Technicznej PO KL jest zgodny z okresem roku budŝetowego, na który został zatwierdzony (za wyjątkiem lat , kiedy Rocznym Planem Działania Pomocy Technicznej PO KL objęty został okres dwóch lat budŝetowych). Okres wdraŝania RPD PT PO KL dotyczy realizacji wszystkich zadań określonych w Rocznym Planie Działania Pomocy Technicznej, w tym wydatkowania środków. Roczny Plan Działania Pomocy Technicznej składa się z następujących elementów, przygotowywanych dla Instytucji Pośredniczących, Instytucji Pośredniczących II stopnia i beneficjentów systemowych w ramach danego województwa/ Priorytetu w komponencie centralnym: Plan Kontroli, Plan Szkoleń, Plan Kosztów Instytucji, Plan Działań Ewaluacyjnych, Plan Działań Informacyjno-Promocyjnych, Plan Kosztów WdraŜania. zakontraktowanych środków w ramach Pomocy Technicznej PO KL od początku wdraŝania Programu to 352,7 mln EUR (w tym dofinansowanie EFS 300 mln EUR). Łączna wartość wydatków wykazanych w zatwierdzonych wnioskach o płatność i umieszczonych w KSI od początku realizacji Pomocy Technicznej do końca 2011 r. wyniosła 182,6 mln EUR. (w tym 155 mln EUR w ramach dofinansowania EFS). Stopień rozliczenia Pomocy technicznej w stosunku do kontraktacji wynosi 52% (wydatkowanie w stosunku do kontraktacji w zakresie dofinansowania EFS) i nie zagraŝa prawidłowej realizacji Priorytetu X. Większość wniosków o płatność z wydatkami za IV kwartał 2011 r. nie została wprowadzona do KSI SIMIK przed 31 grudnia 2011 r., więc nie została uwzględniona w bieŝącym sprawozdaniu. Stopień kontraktacji w stosunku do środków przeznaczonych na Priorytet X w Programie wyniósł 75%. Natomiast stopień wydatkowania w stosunku do alokacji Priorytetu X wyniósł 38,8%. W 2011 r. sfinansowane zostały kontrole systemowe w IP, IP II stopnia oraz kontrole na miejscu realizacji projektów. 282

283 W zakresie Planu Szkoleń przeprowadzono szereg szkoleń krajowych dotyczących np. ochrony danych osobowych, rozliczania i kontroli projektów, zakresu niezbędnych ustaw jak ustawa o pomocy społecznej, finansach publicznych czy ustawa Prawo zamówień publicznych, szkolenia komputerowe, zarządzanie projektami, kursy językowe krajowe i zagraniczne, szkolenia zagraniczne oraz wizyty studyjne. Przykładowe tematy szkoleń to m.in.: Pomoc publiczna oraz pomoc de minimis w ramach PO KL, Konsultant ewaluator projektów europejskich warsztaty przygotowujące do pracy w charakterze oceniającego/ewaluatora projektów współfinansowanych z funduszy UE, Kontrola realizacji projektów unijnych. Poniesione zostały koszty studiów podyplomowych o tematyce odpowiadającej zakresom czynności osób wdraŝających Program (np. podyplomowe studia funduszy strukturalnych Unii Europejskiej) oraz sfinansowane zostały koszty dojazdów na w/w formy podnoszenia kwalifikacji. W zakresie Planu Kosztów Instytucji poniesiono koszty na utrzymanie stanu zatrudnienia w IP i IP II-go stopnia. Na bieŝąco realizowane były zakupy materiałów biurowych, sprzętu komputerowego, konserwacji i utrzymania sprzętu, zakupu oprogramowania i licencji, opłaty za wynajem powierzchni biurowych i usługi telekomunikacyjne. Poniesione zostały wydatki na wynajem samochodów lub opłacenie rat leasingowych w ramach leasingu operacyjnego samochodu osobowego na potrzeby departamentów wdraŝających PO KL. Ponoszone były wydatki na usługi pocztowe i kurierskie. Zlecono następujące badania ewaluacyjne, m.in.: - analiza systemu rozliczania wniosków o płatność składanych w ramach komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w województwie dolnośląskim; - komplementarność wsparcia PO KL z innymi programami UE aktualna ocena realizacji zasady komplementarności oraz propozycja rozwiązań w celu zwiększenia efektów realizacji tej zasady; - ocena szkoleń realizowanych w województwie dolnośląskim w ramach projektów dla Poddziałań 6.1.1, 7.2.1, 8.1.1, PO KL w kontekście wpływu na sytuację zawodową ich uczestników; - ocena poziomu realizacji wskaźników w ramach Priorytetu VIII i IX PO KL w województwie lubelskim; - ocena wpływu realizowanych form wsparcia na sytuację uczestników projektów w okresie: miesięcy po zakończeniu korzystania ze wsparcia w ramach Priorytetów: VI-IX PO KL w województwie małopolskim; - ewaluacja rozwiązań antykryzysowych w komponencie regionalnym Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki województwa mazowieckiego na lata ; - komplementarność wsparcia komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w województwie mazowieckim; - bariery i problemy w realizacji projektów finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego w województwie opolskim; - analiza projektów szkoleniowych realizowanych w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie podkarpackim (projekty konkursowe); - bariery w realizacji projektów w obszarze integracji społecznej w ramach komponentu regionalnego PO KL w województwie śląskim - wyzwania na przyszłość; - ocena konkursów przeprowadzonych w latach ogłoszonych w ramach Poddziałania oraz Poddziałania i PO KL na lata ; - identyfikacja barier w dostępie do środków finansowych z PO KL dot. projektów konkursowych w ramach Priorytetów VI-IX- województwo świętokrzyskie; - analiza działań upowszechniających edukację przedszkolną podejmowanych w ramach PO KL w województwie podlaskim na lata ; - identyfikacja potrzeb w obszarze kształcenia ustawicznego osób dorosłych w formach szkolnych i pozaszkolnych w województwie podlaskim. W zakresie Planu Działań Informacyjno-Promocyjnych poniesiono wydatki na promocję w Internecie, serię audycji radiowych i telewizyjnych oraz artykułów prasowych - promujących EFS, konkursy, kampanie bilboardowe i konferencje. Przeprowadzono spotkania z potencjalnymi i obecnymi beneficjentami PO KL oraz poniesiono koszty na utrzymanie infolinii, stron internetowych oraz na zakup gadŝetów promocyjnych. 283

284 ROEFS- y realizowały usługi doradcze i informacyjno promocyjne oraz animację środowisk lokalnych. Podejmowały równieŝ wiele działań szkoleniowych (m.in. zrealizowano takie szkolenia jak: Program Operacyjny Kapitał Ludzki - szanse i moŝliwości; zarządzanie projektem od pomysłu do realizacji; budŝet projektu - kwalifikowalność wydatków w PO KL; procedury aplikowania o środki EFS; Generator Wniosków Aplikacyjnych w praktyce; procedury prowadzenia i rozliczania projektów współfinansowanych z EFS; zasada równości szans w projektach PO KL; standard minimum; jak ustrzec się od błędów w realizacji projektów EFS - monitoring, ewaluacja i kontrola itp.). W ramach realizacji Planu Kosztów WdraŜania, organizowane były posiedzenia Komisji Oceny Projektów dla wszystkich Priorytetów wdraŝanych w komponencie regionalnym, posiedzenia Podkomitetów Monitorujących PO KL oraz Regionalnych Grup Sterujących Ewaluacją, a takŝe poniesiono koszty uczestnictwa pracowników IP w grupach roboczych i konferencjach. Wypłacane były wynagrodzenia ekspertom w ramach umów o dzieło za opiniowanie wniosków o dofinansowanie projektów. Poniesiono koszty na doradztwo prawne, na usługi wykonania opinii i analiz oraz audyt RPD PT PO KL z 2010 r. Instytucja Zarządzająca PO KL dodatkowo poniosła wydatki na funkcjonowanie Krajowej Instytucji Wspomagającej oraz Krajowego Ośrodka Europejskiego Funduszu Społecznego. Ponadto, Instytucje Pośredniczące podejmowały działania związane z realizowanymi grantami w ramach Pomocy technicznej, tj. stworzeniem sieci współpracy w danym obszarze pomiędzy Instytucjami Pośredniczącymi, Instytucjami Pośredniczącymi II stopnia oraz partnerami społecznogospodarczymi, której efektem będzie wymiana doświadczeń oraz działania związane z podniesieniem poziomu wdraŝania PO KL. Rys. 116 Udział głównych typów projektów dofinansowanych ze środków pomocy technicznej w ramach PO KL (%) Organizacja procesu wyboru projektów 1,8% Organizacja komitetów monitorujących i podkomitetów 0,1% Inne 13,8% Szkolenia 3,3% Kontrola/ audyt 1,2% Promocja i informacja 9,5% Ewaluacje 2,3% Ekspertyzy/ doradztwo 0,4% WyposaŜenie/ remont/ wynajem powierzchni biurowych 6,6% Sprzęt komputerowy 1,5% Zatrudnienie 59,6% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Pomocy technicznej PO KL (wg stanu na 31/12/11) 7. Promocja i informacja Informacje dotyczące działań informacyjnych i promocyjnych zostały zawarte w załączniku nr 7 do sprawozdania. 284

285 8. Streszczenie sprawozdania w jęz. angielskim Participants of HC OP projects By the end of December 2011, as many as 4.6 million people, including 2.6 million women, commenced participation in projects co-financed by the ESF funds. As in past years, most people (73 %) used the regionally provided assistance (nearly 3.4 million persons, including 2 million women), while the remaining group (over 1.2 million, including 639 thousand women) participated in projects implemented in the central component. It has to be stated that by the end of 2011 over 3.4 million people (including 1.9 million women) completed their participation in the HC OP projects, i.e. 74 % of the total number of project participants. Moreover, thousand people (including 77.5 thousand women) have so far discontinued their project participation only 3 % of the total number of people who had entered the HC OP projects. Therefore, the percentage of people discontinuing their project participation does not seem to be alarming. Thereby, the scale of resignation from the project participation does not threaten the future projects implementation. The most numerous group that entered the projects consisted in 1.9 million economically inactive persons, 50 % of which were women (85 % of people participating in education and training). Furthermore, 1.7 million employees (including 1 million women) and 1.1 million unemployed persons (including ca thousand women) received assistance. Rys. 117 Proportions of persons entering the projects in accordance with their labour market status by voivodeships (%) Source: Own elaboration based on IB interim reports (as of 31/12/11) Table 1. Persons entering the projects by age ( ) Project participants by age groups Total Number Including women % of the total number of participants Area of assistance Persons aged ,607, % 34.9% Persons aged , % 4.3% including employees 110, % 2.4% greatest share in HC OP assistance under Priority IV, i.e % of participants greatest share in HC OP assistance under Priority IV, i.e. 9.6 % of participants greatest share in HC OP assistance under Priority V, i.e. 9.1 % of participants 285

286 Rys. 118 Share of persons aged in the total number of HC OP regional component projects participants (%) 50% 45% 40% 35% 30% 41% 43% 40% 43% 34% 41% 33% 39% 37% 32% 39% 37% 35% 41% 38% 34% 25% 20% 15% 10% 5% 0% dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Source: Own calculations based on IB interim reports (as of 31/12/11) Table 2. Persons entering the projects by education ( ) Education Number of participants Total Including women % of the total number of participants Area of assistance Primary, lowersecondary and lower 1,781, % 38.6% greatest share in HC OP assistance under Priority III, i.e % of participants Upper-secondary 1,196, % 26.0% Post-secondary 447, % 9.7% Higher 1,184, % 25.7% greatest share in HC OP assistance under Priority VI, i.e % of participants greatest share in HC OP assistance under Priority VI, i.e % of participants greatest share in HC OP assistance under Priority IV, i.e % of participants Total 4,609, % 100% Table 3 Persons from disfavoured groups entering the projects ( ) Disfavoured group supported under HC OP Total Number Including women % of the total number of participants Area of assistance National and ethnic 7, % 0.2% Over 61 % received 286

287 Disfavoured group supported under HC OP Total Number Including women % of the total number of participants Area of assistance minorities assistance under Priority I Migrants % 0.01% Disabled persons 152, % 3.3% Nearly 73 % received assistance under Priority VII 58 % received assistance under Priority VII The long-term unemployed Persons from rural areas 358, % 7.8% 1,542, % 33.5% Over 63 % received assistance under Priority VI Nearly 49 % received assistance under Priority IX Beneficiaries of HC OP assistance The analysis of the proportions of the beneficiaries by legal status shows the share of the main groups of entities in the assistance provided so far. Key entities using the HC OP assistance include: territorial self-government units, non-profit organisations, enterprises, universities and government administration units. It was mostly used by the territorial self-government units that concluded 41 % of co-financing agreements for the total value of EUR 3.1 million in terms of eligible expenditures. Such high involvement of self-governments in the HC OP implementation results mostly from the considerable participation of the labour market institutions and social assistance in the implementation of the Programme. Apart from territorial self-government units, most agreements were concluded by non-profit organisations (25.2 %) and enterprises (24.5 %), as well as universities, schools and scientific bodies (8.3 %). Government administration bodies used the ESF assistance most rarely as they signed 1.4 % of all the agreements concluded by the end of The figure below presents the HC OP projects beneficiaries by the main categories of legal statuses. Rys. 119 Proportion of beneficiaries by the main categories of legal statuses (%) 287

288 Source: Own elaboration based on KSI SIMIK (as of 31/12/11) Considering the size of enterprises involved in the implementation of the projects, the largest share was held by microenterprises-beneficiaries that concluded over 4 thousand co-financing agreements. Rys. 120 Proportion of microenterprises-beneficiaries that concluded co-financing agreements for the HC OP projects (%) Source: Own elaboration based on KSI SIMIK (as of 31/12/11) HC OP material progress Employment Name of indicator Implementation by the end of 2011 Implementation rate Number of people, who completed participation in projects carried out under Priority VI, including: 707, % persons aged , % persons aged , % Number of people, who received grants for establishing their own economic activity, including: 124, % persons aged , % persons aged , % Number of the disable persons who: 288