R. Sip, Wrocław University of Economics, "Post - Crisis Cash Management by the example of company of "Manufacture of other furniture." R. Sip, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Zarządzanie gotówki w warunkach pokryzysowych na przykładzie przedsiębiorstwa z branży "Produkcja pozostałych mebli". Working paper Słowa kluczowe: zarządzanie gotówki, model Millera - Orra, budżet środków pieniężnych Streszczenie: W niniejszym raporcie zostanie omówiony wpływ zarządzania gotówką na wartośd przedsiębiorstwa X w latach 2010-2012. Zostanie także ukazana możliwośd prognozowania poziomu środków pieniężnych przez przedsiębiorcę na podstawie budżetu gotówki. Summary: In this report author will be discuss the influence of cash management on the value of the company X in 2010-2012. It will also be shown the possibility of prediction the level of cash by the entrepreneur based on the cash budget. 1. Wstęp Środki pieniężne to aktywa o najwyższym stopniu płynności ( w znaczeniu zamienialności na inne aktywa), do których należą banknoty, monety, krajowe i zagraniczne jednostki pieniężne (w postaci gotówki, środków na rachunku bankowym lub w postaci lokaty pieniężnej), weksle i czeki obce, o terminie wykupu nie dłuższym niż 3 miesiące od daty ich wystawienia. 1 Jak twierdzi G. Michalski zarządzanie środkami pieniężnymi ma wpływ na wartośd przedsiębiorstwa poprzez wzrost poziomu kapitału obrotowego netto. Celem zarządzania środkami pieniężnymi jest wyznaczenie odpowiedniego ich poziomu, który zapewni jak największy wzrost majątku właścicieli. 1 G. Michalski, Leksykon zarządzania finansami, Warszawa 2004, Wydawnictwo C.H. Beck
2. Opis teoretyczny metody Z przeprowadzonej ankiety wynika, że przedsiębiorstwo w celu określenia modelu zarządzania środkami pieniężnymi stosuje model Millera - Orra, którego podstawowym założeniem jest to, że zmiany wartości środków pieniężnych w przedsiębiorstwie mają charakter losowy. Zarząd reaguje dopiero wtedy gdy poziom środków, zrówna się z dolną albo górną granicą. Funkcjonowanie tego modelu przedstawia rysunek (1). Zarząd kupuje lub sprzedaje krótkoterminowe papiery wartościowe, bądź spłaca albo zaciąga krótkoterminowy kredyt w sytuacji gdy poziom środków pieniężnych zrówna się z dolną albo górną granicą. Rysunek 1 2. Poziom środków pieniężnych zmieniający się w przedziale między górną i dolną granicą wyznaczoną przez model Millera - Orra. gdzie: U* - górna granica kontroli; C* - optymalny poziom środków pieniężnych; L - dolna granica środków pieniężnych Docelowy poziom środków pieniężnych w tym modelu oblicza się na podstawie wzoru (1.) 3 : Wzór 1. Optymalny poziom środków pieniężnych. C = L + 3 3 F s 2 4 R gdzie: F - koszt stały jednego transferu; R - koszt alternatywny; s 2 - wariancja przepływów pieniężnych netto Dolna granica jest wyznaczana na podstawie danych empirycznych z poprzednich lat. Można również wspomóc się wzorem (2.) 4 : 2 Opracowano na podstawie http://kfknowledgebank.kaplan.co.uk/kfkb/wiki%20pages/working%20capital%20cash%20management.aspx oraz G. Michalski, Leksykon zarządzania finansami, Warszawa 2004, Wydawnictwo C.H. Beck 3 Źródło: G. Michalski, Leksykon zarządzania finansami, Warszawa 2004, Wydawnictwo C.H. Beck
Wzór 2. Dolna granica środków pieniężnych. L = 2 s 2 ln k G s 2π P K bsp gdzie: L - dolna granica środków pieniężnych; k - koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo; G* - wielkośd jednego transferu środków pieniężnych, na podstawie których oszacowano odchylenie standardowe; P - suma wpływów i wypływów środków pieniężnych; s - odchylenie standardowe dziennych wpływów i wypływów netto; K bsp - koszt braku środków pieniężnych Górna granica jest wyznaczana ze wzoru (3) 5 : Wzór 3. Górna granica środków pieniężnych. 3. Opis przedsiębiorstwa X wynikający z ankiety U 3 = 3 C 2 L Z wypełnionej przez odpowiedniego pracownika przedsiębiorstwa X ankiety wynika, że firma charakteryzuje się bardzo dużą oryginalnością swojego produktu. Na tle konkurencji z tej samej branży poziom jej rynkowej wchłanialności jest umiarkowanie duży. Według danych uzyskanych słownie od przedstawiciela przedsiębiorstwa X, w firmie zatrudnionych jest około trzystu pracowników co daje średnią wielkośd przedsiębiorstwa w porównaniu z innymi przedsiębiorstwami z tej samej branży. Firma oferuje szeroki wachlarz produktów. Istotną informacją uzyskaną z ankiety jest wiadomośd, że przedsiębiorstwo X stosuje politykę utrzymywania zasobów środków pieniężnych na poziomie znacznie niższym niż w sektorze. Głównymi celami przedsiębiorstwa są maksymalizacja zysku i utrzymanie płynności finansowej. 4. Praktyczny przykład zastosowania 1) W roku 2010 zanotowano przepływy pieniężne netto w wysokości 1 707 210 zł. Miesięczna kwota wynosi 142 268zł. Zarząd przedsiębiorstwa oszacował odpowiednio: Tabela 1. Założenia potrzebne do obliczeo 6. odchylenie standardowe s 15 000,00 stałe koszty transakcyjne F 30,00 koszt kapitału finansujący przedsiębiorstwo w skali roku K 12% poziom środków pieniężnych G 4742,00 koszt braku środków pieniężnych K bsp 12 000,00 miesięczna suma wszystkich wpływów i wypływów środków pieniężnych P 142 268,00 Koszt alternatywny R 0,08 4 Źródło: http://www.academia.edu/1734266/zarzadzanie_srodkami_pienieznymi 5 Źródło: G. Michalski, Leksykon zarządzania finansami, Warszawa 2004, Wydawnictwo C.H. Beck 6 Na podstawie: http://maklihgt.blox.pl/resource/cid_cz.8.doc
Po podstawieniu do wzorów otrzymujemy: a) dolną granicę 12% L = 2 15000 2 ln 360 + 4742 15000 2π = 31884,6 zł 142268 12000 b) poziom docelowy C = 31884,6 + 3 3 30 15000 2 = 35869,56 zł 4 0,08 c) górną granicę U = 3 35869,56 2 31884,6 = 43,839,48 zł 2) W roku 2011 zanotowano przepływy pieniężne netto w wysokości 2 179 375 zł. Miesięczna kwota wynosi 181 614 zł. Tabela 2. Założenia potrzebne do obliczeo. odchylenie standardowe s 17 000,00 stałe koszty transakcyjne F 30,00 koszt kapitału finansujący przedsiębiorstwo w skali roku K 14% poziom środków pieniężnych G 6053,00 koszt braku środków pieniężnych K bsp 15 000,00 miesięczna suma wszystkich wpływów i wypływów środków pieniężnych P 181 614,00 Koszt alternatywny R 0,09 Po podstawieniu do wzorów otrzymujemy: a) dolną granicę L = 2 17000 2 ln 14% 360 + 6053 17000 2π = 36911, 76 zł 181614 15000 b) poziom docelowy C = 36911,76 + 3 3 30 17000 2 = 41076,74 zł 4 0,09 c) górną granicę U = 3 41076,74 2 36911,76 = 49406,70 zł 3) W roku 2012 zanotowano przepływy pieniężne netto w wysokości 2 430 286 zł. Miesięczna kwota wynosi 202 523 zł Tabela 3. Założenia potrzebne do obliczeo. odchylenie standardowe s 18 000,00 stałe koszty transakcyjne F 30,00 koszt kapitału finansujący przedsiębiorstwo w skali roku K 15% poziom środków pieniężnych G 6750,00
koszt braku środków pieniężnych K bsp 17 000,00 miesięczna suma wszystkich wpływów i wypływów środków pieniężnych P 202 523,00 Koszt alternatywny R 0,1 Po podstawieniu do wzorów otrzymujemy: a) dolną granicę L = 2 18000 2 ln 15% 360 + 6750 18000 2π = 39642,64 zł 202523 17000 b) poziom docelowy C = 39642,64 + 3 3 30 18000 2 40542 zł 4 0,1 c) górną granicę Budżet gotówki na czerwiec 2012 r. U = 3 40542,64 2 39642,64 = 42342,64 zł Dzieo Wpływy Wypływy Efekt netto Poziom środków pieniężnych netto Działania 1 (pt) 12000 8400 +3600 40542 + 3600 = 44142 Utworzenie lokaty na kwotę 3600 zł 4 (pon) 5600 8200-2600 41542 5 (wt) 3800 3200 +600 42142 6 (śr) 2500 9000-6500 35642 Likwidacja lokaty na kwotę 4900 zł 7 (czw) 7800 3200 +4600 40242 8 (pt) 2500 2000 +500 40742 11 (pon) 11000 4500 +6500 47242 Utworzenie lokaty na kwotę 6700 zł 12 (wt) 3560 10580-7020 40222 13 (śr) 1850 9270-7420 32802 Likwidacja lokaty na kwotę 7740 zł 14 (czw) 11400 2560 +8840 41642 15 (pt) 2830 3000-170 41472 18 (pon) 11560 4500 +7060 48532 Utworzenie lokaty na kwotę 7990 zł 19 (wt) 2100 10540-8440 40092 20 (śr) 1520 1330 +190 40282 21 (czw) 3400 11800-8400 31882 Likwidacja lokaty na kwotę 8660 zł 22 (pt) 9330 1480 +7850 39732 25 (pon) 5450 5030 +420 40152 26 (wt) 4690 2740 +1950 42102 27 (śr) 7400 3600 +3800 45902 Utworzenie lokaty na kwotę 5360zł 28 (czw) 14200 19420-5220 40682 29 (pt) 2650 1990 +660 41342 Żródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.academia.edu/1734266/zarzadzanie_srodkami_pienieznymi. Wzór 4. Kapitał pracujący netto. NWC = ZAPASY + NALEŻNOŚCI + ŚRODKI PIENIĘŻNE ZOB. WOBEC DOSTAWCÓW
Wzór 5 7. Przepływy pieniężne. CF = CR KS BD KZ D 1 T + D KON gdzie: CR - przychody ze sprzedaży; KS BD koszty stałe bez uwzględniania amortyzacji; K Z - koszty zmienne; D - amortyzacja; T- efektywna stopa podatkowa; KON - przyrost kapitału obrotowego netto Wzór 6 8. Wartośd małego lub średniego przedsiębiorstwa. EV MSP = n t=1 CF t 1 + k t gdzie. EV MSP - wartośd małego lub średniego przedsiębiorstwa, CF t - przepływy pieniężne generowane przez małe lub średnie przedsiębiorstwo w okresie t. 2010 2011 2012 NWC 7 753 965 zł 7 667 827 zł 6 593 871 zł CF 1 707 210 zł 2 179 375 zł 2 430 286 zł V 1 484 530 zł 1 895 108 zł 2 113 292 zł Mimo tego, że kapitał obrotowy netto z roku na rok malał, przepływy pieniężne jak i wartośd przedsiębiorstwa X rosły w pokryzysowych latach. 5. Podsumowanie Wykorzystując model Millera - Orra przedsiębiorstwo X, może w odpowiedni sposób zarządzad swoją gotówką. Dzięki temu modelowi, zarządzający firmą będą wiedzieli kiedy mają podjąd odpowiednie decyzje finansowe. 7 Źródło: G. Michalski "Płynnośd finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach", PWN, 2013 8 Źródło: G. Michalski "Płynnośd finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach", PWN, 2013
Bibliografia: Bendkowski J., Radziejowska G., Logistyka zaopatrzenia w przedsiębiorstwie. Gliwice 2005, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej Bieo W. Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Warszawa 2000, Wyd. Difin. Czekaj J., Dresler Z. Podstawy zarządzania finansami firm. Warszawa 1996, Wyd. PWN Damodaran A. Finanse korporacyjne. Teoria i praktyka. Gliwice 2001, Wyd. HELION. Gajdka J., Walioska E. Zarządzanie finansowe. Teoria i praktyka. Warszawa 2000, Wyd. Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce. Golawska-Witkowska G., Rzerzycka A., Zalewski H. Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Bydgoszcz 2006, Wyd. Oficyna Wydawnicza BRANTA. Jajuga K., Jajuga T. Inwestycje. Instrumenty finansowe, aktywa finansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa. Warszawa 2006, Wyd. PWN. Mendel T., Teoretyczne i praktyczne problemy zarządzania, Poznao 2000, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Michalski G. Leksykon zarządzania finansami. Warszawa 2004. Wyd. C.H. BECK Michalski G. Płynnośd finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, Warszawa, 2013, PWN Michalski G. Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw. Warszawa 2010, Wyd. C.H. Beck. Michalski G. STRATEGIE WZROSTU WARTOSCI PRZEDSIEBIORSTWA, P. 523-231, E. Urbaoczyk, ed., Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecioskiego, Szczecin 2007. Available at http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=997035 Ostaszewski J., Cicirko T., Kreczmaoska-Gigol K., Russel P., Finanse spółki akcyjnej. Wydanie 3 rozszerzone, Warszawa 2009. DIFIN Pluta W., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Warszawa 2003, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Sierpioska M., Jachna T. Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. Warszawa 2007, Wyd. PWN. Sierpioska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2002 Praca zbiorowa pod redakcją Szablewskiego A. i Tuzimka R. Wycena i zarządzanie wartością firmy. Warszawa 2004, Wyd. POLTEXT. Tyran M. R. Wskaźniki finansowe. Kraków 2004, Wyd. Dom Wydawniczy ABC Sp. z o. o., Oficyna Ekonomiczna. Woźniak P. Zarządzanie gotówki w warunkach pokryzysowych w przedsiębiorstwie z branży produkcji metali. Wrocław 2013. Available at Figshare http://files.figshare.com/1180327/finanseprzedsi_biorstwpaulinawo_niakpracad_145678.pdf Monitor Polski B - sprawozdanie wybranego przedsiębiorstwa. Wywiad diagnostyczny z wybranym przedsiębiorstwem "X". Sprawozdania finansowe przedsiębiorstwa X uzyskane bezpośrednio od osób decyzyjnych. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdao finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdaosk 2008. Grzegorz Michalski (2012), FINANCIAL LIQUIDITY MANAGEMENT IN RELATION TO RISK SENSITIVITY: POLISH FIRMS CASE, Proceedings of the International Conference Quantitative Methods in Economics (Multiple Criteria Decision Making Xvi), 141-160 Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdaosk 2009. Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN:
http://ssrn.com/abstract=1081269 Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160.Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment, Romanian Journal of Economic Forecasting, vol: 13 iss: 1 pp.198-214. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in
Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081276 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1081276 Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, ocepování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague. Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácie vzhľadom na zmenu úrokových sadzieb in Slovak), EKONOMICKY CASOPIS, 52/2004(1), pp. 108-114. Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp. 31-38, 2008. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1844306
Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 Michalski, Grzegorz Marek, Płynnośd finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie należnościami w organizacjach nonprofit), 2012, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)):83-96. ICID: 1031935, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2193352 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2193352 Tichý, T. (2011), Lévy Processes in Finance: Selected applications with theoretical background. SAEI, vol. 9. Ostrava: VŠB-TU Ostrava, ISBN 978-80-248-2536-6. Tichý, T. (2008), Lattice models Pricing and Hedging at (In)complete Markets. VŠB-TU Ostrava, ISBN 978-80-248-1703-3 M. Kopa & T. Tichý (2012), Concordance measures and second order stochastic dominance portfolio efficiency analysis, E & M Economics and Management 4, 110-120 MPB - Dane dla lat 2009-2010, http://dx.doi.org/10.6084/m9.figshare.92633 http://kfknowledgebank.kaplan.co.uk/kfkb/wiki%20pages/working%20capital%20cash%20manage ment.aspx - korzystano w dn. 10.09.2013r. http://www.academia.edu/1734266/zarzadzanie_srodkami_pienieznymi - korzystano w dn. 10.09.2013r. http://maklihgt.blox.pl/resource/cid_cz.8.doc - korzystano w dn. 10.09.2013r. http://www.almanachinwestora.pl/analiza-fundamentalna/ocena-fundamentow-finansowychspolki/przeplywy-pieniezne-netto-z-dzialalnosci-operacyjnej - korzystano w dn. 10.09.2013r. http://rachunkowosc.pepiniera.hekko.pl/584/koszty-dzialalnosci-operacyjnej/ - korzystano w dn. 10.09.2013r.