K. Kumaszko, Wroclaw University of Economics

Transkrypt

1 K. Kumaszko, Wroclaw University of Economics Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstwa z branży inżynierii lądowej i wodnej working paper JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: krótkoterminowe planowanie finansowe, zarządzanie środkami pieniężnymi, zapasami, należnościami Streszczenie: Praca przedstawia metody krótkoterminowego planowania finansowego na podstawie przedsiębiorstwa z branży inżynierii lądowej i wodnej. Celem pracy jest zaproponowanie optymalnych rozwiązań w zarządzaniu środkami pieniężnymi, zapasami, należnościami.

2 Spis treści: 1. Wstęp Opis teoretyczny metody Praktyczny przykład zastosowania z wykorzystaniem danych rzeczywistych pochodzących z bazy Monitor Polski B Podsumowanie... 6 Bibliografia:

3 1. Wstęp Procesy finansowe w każdej jednostce organizacyjnej nastawionej na wzrost bogactwa właścicieli powinny być starannie planowane, zarządzane oraz kontrolowane. Głównym celem zarządzania kapitałem pracującym jest z jednej strony utrzymywanie optymalnej płynności finansowej w celu płynnej regulacji zobowiązań. Z drugiej strony jest to utrzymanie możliwości efektywnego inwestowania nadwyżki kapitału aby osiągać przychody finansowe 1. Wybrane przedsiębiorstwo występuje w sektorze 42, PKD klasyfikuje je do działalności związanej z inżynierią lądową i wodną. Specjalizuje się w budowie i przebudowie obiektów inżynierskich w odrębie dróg. Jest to dosyć młode przedsiębiorstwo, dynamicznie się rozwijające. Celem niniejszego raportu jest zaproponowanie danemu przedsiębiorstwu jak najbardziej optymalnej strategii w zarządzaniu środkami pieniężnymi, należnościami oraz zapasami. 2. Opis teoretyczny metody Aktywa bieżące przedsiębiorstwa w skład którego wchodzą środki pieniężne, należności i zapasy są nazywane kapitałem pracującym 2. Dzięki tym składnikom majątku, ich pracy oraz wzajemnym powiązaniu, przedsiębiorstwa zarabiają pieniądze. Aby mogły je zarabiać oraz posiadać płynność finansową strategiczne jest podejmowanie właściwych decyzji dotyczących zarządzania środkami pieniężnymi, należnościami oraz zapasami. Decydującym czynnikiem wpływającym na płynność jest cykl konwersji gotówki, uproszczony został przedstawiony na rysunku numer jeden. Jest to różnica miedzy wypływem gotówki (zakupem materiałów) a jej wpływem (zapłata za usługę). Inaczej mówiąc jest różnicą cyklu operacyjnego (cykli zapasów i należności) i cyklem zobowiązań. Im krótszy cykl środków pieniężnych tym większy zysk dla przedsiębiorstwa a pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące zwracają się szybko i mogą być ponownie wykorzystywane. Rysunek 1. Cykl konwersji gotówki. Źródło: Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem W. Pluta, G. Michalski, 2005 W analizowanym przedsiębiorstwie przyszłe wpływy są możliwe do przewidzenia, biorąc pod uwagę względną sezonowość prac budowlano-drogowych oraz plany przedsiębiorstwa co do kontynuacji działalności, podpisane kontrakty, obecnie realizowane prace. W analizowanym okresie przedsiębiorstwo charakteryzuje się przewagą wypływów nad wpływami zatem optymalnym modelem do zarządzania środkami pieniężnymi będzie model 1 G. Michalski, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, W. Pluta, G. Michalski, Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem,

4 Baumola. W modelu tym przedsiębiorstwo otrzymuje regularnie wpływy i wydatkuje je stałym tempem, z czym wypływy są większe niż wpływy 3. Model Baumola stosowany jest w celu wyznaczenia optymalnej wielkości środków pieniężnych oraz zaproponowania schematu działania prowadzącym przedsiębiorstwo aby optymalnie zarządzać środkami pieniężnymi. Optymalny poziom środków pieniężnych wyznacza się na podstawie wzoru 1: Wzór 1. Źródło: Gdzie: F - stałe koszty transakcyjne P - całkowite roczne zapotrzebowanie na środki pieniężne k - koszt alternatywny utrzymania środków pieniężnych Aby wiedzieć ile przedsiębiorstwo ma pozyskać mnożymy optymalny poziom środków pieniężnych przez dwa. Natomiast kiedy podzielimy całkowite roczne zapotrzebowanie na środki pieniężne przez wysokość do pozyskania środków otrzymamy ile transakcji w roku powinno być przeprowadzonych. Każda prognoza środków pieniężnych dokonywana jest na podstawie budżetu środków pieniężnych zawierającym prognozę poziomu ściągniętych należności, wydatków na utworzenie zapasów i spłat zobowiązań 4. Aby go sporządzić potrzebna jest prognoza poziomu przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwa. Następnie prognozuje się zapotrzebowanie na środki pieniężne. Preliminarz jest pojmowany jako podstawowe narzędzie w planowaniu środków pieniężnych oraz ma szerokie zastosowanie przy przewidywaniu nadwyżek i niedoborów gotówki 5. Poziom prognozowanych przepływów pieniężnych ma wpływ na wartość przedsiębiorstwa. Aby ta wartość była jak największa równie ważne jest optymalne zarządzanie zapasami. Koszty jakie przedsiębiorstwo ponosi poprzez utrzymywanie zapasów oraz zamrażaniem w nich kapitału znacząco wpływa na prognozowane przepływy pieniężne. Występuje tu okres konwersji zapasów czyli czas jaki upływa od zakupu materiałów do sprzedaży wytworzonych wyrobów lub wykonanych usług. Jeśli jest wysoki informuje o wolnym obrocie zapasów, niski o szybkim. Jednak są wyjątki, kiedy przedsiębiorstwo traci płynność finansową i ponosi straty niski poziom zapasów może być przyczyną braku źródeł finansowania 6. Przedsiębiorstwo powinno w sposób optymalny zarządzać zapasami aby ani nie było ich braku oraz aby nie zamrażać niepotrzebnie swojego kapitału w formie zapasów. Poprzez politykę kredytową przedsiębiorstwa rozumie się zarządzanie należnościami z tytułu dostaw i usług. W celu powiększania wartości przedsiębiorstwa należy optymalnie podejść do polityki zarządzania należnościami. Celem jest zapobieganie powstawaniu przeterminowanych należności i ich odzyskiwanie. Zarządzanie we właściwy sposób skutkuje zwiększoną płynnością finansową oraz zwiększeniem wartości przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo może prowadzić politykę zarządzania należnościami agresywnie (max sprzedaż, długi kredyt kupiecki, łagodne ściąganie należności), konserwatywnie (min należności 3 Modele zarządzania środkami pieniężnymi, 4 G. Michalski, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, J. Gryko, M. Kluzek, J.Kubiak, T. Nowaczyk, Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Poznań Cykl konwersji zapasów, 3

5 przeterminowanych i nieściągalnych, krótki termin płatności, zabezpieczenia prawne należności) lub elastycznie (mieszane dwóch wcześniejszych w zależności od sytuacji). Okres spływu należności jest czasem jaki upływa między sprzedażą usług do momentu otrzymania za nie środków pieniężnych. Powinien być on dosyć krótki aby przedsiębiorstwo nie czekało za długo na należne pieniądze. Z drugiej strony nie powinien być zbyt krótki, co może świadczyć o preferencji sprzedaży gotówkowej, co prowadzi do zmniejszenia przychodów ze sprzedaży oraz rentowności jak i małej konkurencyjności. Wskaźnik ten powinien mieścić się od 37 do 52 dni Praktyczny przykład zastosowania z wykorzystaniem danych rzeczywistych pochodzących z bazy Monitor Polski B Przedsiębiorstwo w roku 2011 odnotowało stratę w wysokości ,02 zł. Wypływy przewyższają wpływy więc praktycznym zastosowaniem jest użycie modelu Baumola. Miesięczny niedobór środków pieniężnych wynosi 58131,75zł. Przyjmując hipotetycznie koszt kapitału na poziomie 18%, koszty bankowe oraz inne związane z dokonaniem transakcji równe 12 zł, efektywną stopę podatkową w wysokości 19% wyznaczamy optymalną wielkość jednego transferu środków pieniężnych 9644,21 zł. Po wyznaczeniu niedoboru środków pieniężnych w analizowanym okresie transfer taki powinien się odbywać 6 razy w miesiącu. Z modelu tego wynika iż w momencie wyczerpania się zapasów środków pieniężnych przedsiębiorstwo powinno pozyskać środki z innej niż operacyjna sfera działalności na przykład zlikwidować lokatę bankową bądź zaciągnąć kredyt krótkoterminowy. Rysunek 2. Kształtowanie się poziomu środków własnych w przedsiębiorstwie w maju na podstawie: Najważniejszym celem stosowania preliminarza jest utrzymywanie obiegu środków pieniężnych na stosownym poziomie, który zapewni utrzymanie optymalnej płynności finansowej. Preliminarz wybranego przedsiębiorstwa na pół roku znajduje się w tabeli numer jeden. 7 Cykle konwersji, 4

6 Tabela 1. Preliminarz środków pieniężnych dla przedsiębiorstwa. Źródło: Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach G. Michalski, 2013 W związku z prognozą sprzedaży na rok 2012 która ma wynosić ,33 zł szacujemy wpływy przedsiębiorstwa procentowo zgodnie z względną sezonowością. W okresach letnich występuje więcej zleceń ze względu na pogodę a co za tym idzie wpływy są większe. Analizujemy 70% wpływów w okresie od kwietnia do września. Wpływy od kwietnia do września rozkładamy stopniowo według założonych wag procentowych. Hipotetycznie zakładamy wydatki na zakupy w wysokości 70% przychodów ze sprzedaży. Płatności za zakupy przedsiębiorstwo dokonuje z miesięcznym opóźnieniem. Zakładając wydatki stałe na poziomie półtora miliona złotych miesięcznie otrzymujemy prognozowany przyrost lub ubytek środków pieniężnych. Z preliminarza wynika iż przedsiębiorstwo będzie dysponować największą nadwyżka środków pieniężnych w lipcu. Zarządzający mogą już teraz podjąć decyzje jak najkorzystniej ulokować te środki pieniężne aby pokryć niedobór środków pieniężnych uwidaczniający się w sierpniu z jednoczesnym zachowaniem płynności finansowej. W analizowanym przedsiębiorstwie w roku 2011 cykl konwersji zapasów (zamrożenia gotówki w zapasach) wynosi 47 dni. Jest to prawie dwa razy więcej niż w roku poprzednim. Oznacza to, że przedsiębiorstwo zarządza zapasami mniej sprawnie oraz ponosi prawie dwa razy większe koszty magazynowania materiałów. Przedsiębiorstwo wykonuje usługi zatem najbardziej idealna metodą zarządzania będzie metoda just in time 8. Na koniec roku 2011 przedsiębiorstwo posiada zapasy na wartość ponad 5 mln zł. Z roku na rok wartość zapasów rośnie. Świadczy to o zamrożonych aktywach, które mogłoby być wykorzystane w inny sposób, czyli o nieoptymalnej metodzie zarządzania zapasami. Proponowana strategia just in time polega na wpływaniu materiałów na krótki okres przed zapotrzebowaniem na nie. Zdecydowanie ogranicza to zapotrzebowanie na powierzchnię magazynową za czym idą mniejsze koszty magazynowania. Inaczej system dokładnie na czas w pełni pozwoli świadczyć usługi oraz dostarczać wymagane materiały, surowce lub produkty dokładnie wtedy, kiedy są one niezbędne, zgodnie z planem lub zleceniem. Również duże znaczenie ma tutaj miejsce dostawy materiałów gdyż mogą one być dostarczone bezpośrednio na miejsce budowy czy wykonywania zlecenia. Przekonanie zastosowania tej metody uwidacznia 8 Metoda zarządzania zapasami, 5

7 się w specyfice branży budowlanej gdzie usługi są świadczone kiedy jest zlecenie. Nie oznacza to jednak zerowy stan zapasów, pewna rezerwa zapasów jest konieczna dla efektywności i ciągłości świadczonych usług. Jak prawie każde inne przedsiębiorstwo w branży analizowany podmiot oferuje swoje usługi na kredyt kupiecki. Polityka zarządzania należnościami jest elastyczna, w dobie kryzysu w branży budowlanej, w dużej mierze zależy od klienta. Wskaźnik rotacji należności wynosi 60 dni i oznacza on że średnio przedsiębiorstwo czeka dwa miesiące na wpływ należności. Jest to sygnał do monitorowania należności, przyjrzenia się wypłacalności klientów i być może zmienienia warunków sprzedaży aby w przyszłości nie doszło do powstania długów zapadłych. Przedsiębiorstwo może skorzystać z takich narzędzi zarządzania należnościami jak: wymiana informacji kredytowych, faktoring. W przypadku wysokiego poziomu należności przedsiębiorstwo musi pozyskiwać środki pieniężne na spłatę swoich zobowiązań inną drogą. Zazwyczaj jest to kredyt, który jest kosztowny (koszty pozyskania kredytu, monitorowania należności, powstanie należności niespłaconej). Koszty te stanowią koszt kredytu kupieckiego, więc w większości przypadków opłaca się przedsiębiorstwie rozluźnić politykę zarządzania należnościami. Należy zaoferować korzystny kredyt kupiecki, skonto oraz za pomocą analizy przyrostowej wybrać optymalną strategię, która zwiększy konkurencyjność, sprzedaż, a co za tym idzie wartość przedsiębiorstwa. Jednocześnie powinno się należności monitorować i kontrolować aby trafiały na rachunek przedsiębiorstwa w odpowiednim czasie. 4. Podsumowanie Aby przedsiębiorstwo sprawnie funkcjonowało oraz posiadało płynność finansową konieczne jest sprawne zarządzanie środkami pieniężnymi. Propozycją w zarządzaniu środkami pieniężnymi jest model Baumola gdyż wypływy przewyższają wpływy. Dzięki temu przedsiębiorstwo wie jaką kwotę i ile razy ma pozyskać aby zachować płynność. Prognozowany preliminarz ukazuje kiedy przedsiębiorstwo może spodziewać się najwyższego przyrostu środków pieniężnych lub jego ubytku. Wszystkie wyżej rozwiązania opierają się na modelach i prognozach gdzie nie zawsze pokrywa się to z rzeczywistością ale pozwalają określić ogólny kierunek rozwojowy. Prawidłowa strategia zarządzania należnościami nie doprowadza do zatorów finansowych, a co za tym idzie przedsiębiorstwo nie musi korzystać z zewnętrznego finansowania lub ogranicza jego koszty. W danym przedsiębiorstwie wskaźnik rotacji należności wynosi dwa miesiące, jest to sygnał do monitorowania należności lub zmiany strategii zarządzania nimi. Jeśli chodzi o zapasy, przedsiębiorstwo świadczy usługi więc powinno posiadać minimalny poziom zapasów. Najlepszym rozwiązaniem tutaj będzie strategia just in time kiedy materiały są kupowane parę dni przed zapotrzebowaniem na nie. Znacznie ograniczy to koszt magazynowania zapasów. Krótkoterminowe planowanie finansowe jest jednym z bardzo ważnych elementów zarządzania przedsiębiorstwem. Zarządzanie zapasami, należnościami oraz środkami pieniężnymi wpływa znacząco na wartość przedsiębiorstwa oraz na decyzje długookresowe, które są powiązane z decyzjami krótkookresowymi. Dobór optymalnych metod zarządzania prowadzi do wzrostu wartości przedsiębiorstwa. 6

8 Bibliografia: G. Michalski, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, 2013 W. Pluta, G. Michalski, Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, 2005 Modele zarządzania środkami pieniężnymi, J. Gryko, M. Kluzek, J.Kubiak, T. Nowaczyk, Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Poznań 2008 Cykl konwersji zapasów, Cykle konwersji, Metoda zarządzania zapasami, Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: or Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp , Available at SSRN: Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment d ecisions: Portfolio managementapproachinaccountsreceivable,agriculturaleconomics ZemedelskaEkonomika,54,1, Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, MichalskiGrzegorz(2008), Value-basedinventorymanagement,RomanianJournalofEconomic Forecasting, 9, 1, Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk,

9 Michalski Grzegorz (2010), Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operatingcashinvestment,romanianjournalofeconomicforecasting,vol:13iss:1 pp Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, Michalski, Grzegorz Marek, Value-Based Inventory Management, Value-Based Inventory Management, Journal of Economic Forecasting, 9/1, 82-90, Available at SSRN: or Dluhosova Dana, et. al., 2006, Finanční řízení a rozhodování podniku: analýza, investování, oceňování, riziko, flexibilita, Ekopress, Prague.Soltes Vincent, 2004, Duration of coupon bonds as a criterion of the price sensibility of bonds with regards to the change of interest rates (Durácia kupónovej obligácie ako kritérium cenovej citlivosti obligácievzhľadomnazmenuúrokovýchsadziebinslovak), EKONOMICKYCASOPIS,52/2004(1),pp Michalski, Grzegorz Marek, Factoring and the Firm Value (May 17, 2008). FACTA UNIVERSITATIS Series: Economics and Organization, Vol. 5, No. 1, pp , Available at SSRN: Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non -Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: or Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013) Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, Available at SSRN: Michalski, Grzegorz Marek, Accounts Receivable Management in Nonprofit Organizations (Zarządzanie 8

10 należnościami w organizacjach nonprofit), 2012 Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości 2012(68(124)): ICID: , Available at SSRN: or MPB - Dane dla lat , 9